Pasternak wilde componeren
Tijd Jan Toorop herleeft
in nieuw museum Domburg
Cultuur&Kunst
Nino Manfredi in nieuwe film Jos Stelling
Poging om collectie-Ritman te behouden
I Cr\U»MVj O I JUL
CHEF ANNEMIEK RUYGROK, 071 -356472. PLV -CHEF JAN RIJSDAM, 071 -35b-:
Voorverkoop BZN-concert van start
leiden» Ze komen pas op 22 januari 1994 in het Haagse Congres
gebouw, maar bij K O Leiden is de voorverkoop voor het op
treden van BZN al begonnen. Het programma dat de Volendam-
mers brengen heeft als titel 'Sweet dreams' en dat is ook de
naam van de cd die in oktober uitkomt. Het Uit-bureau van K
O, Oude Vest 45 Leiden, is dagelijks tussen negen en vijf uur ge^
opend. Telefoon: 071-141141.
Bergbeklimmen in theater
Amsterdam In de Amsterdamse Stadsschouwburg wordt tot en
met 27 augustus een Engelstalige voorstelling over bergbeklim
mers gebracht. Het toneelstuk heet „K2" en wordt gespeeld door
in Amsterdam wonende Britse en Amerikaanse acteurs. De
groep luistert naar de naam Alliance Repertory Theatre. K2 is de
geografische benaming van de op één na hoogste berg van de
wereld, gelegen in Pakistan. K2 is een ijzingwekkend stuk waarin
het leven letterlijk aan een zijden draadje hangt. Zowel fysiek als
emotioneel vergt het stuk veel van de spelers, reden waarom vier
acteurs afwisselend de twee rollen vervullen.
Foto's over 'fin de siècle'
Amsterdam 'Morgen Gemaakt' is de titel van een foto-expositie
die van 8 augustus tot en met 5 september bij Arti et Amicitiae
in Amsterdam wordt gehouden. Alle werken houden verband
met het huidige 'fin de siècle'. De tentoonstelling bestaat uit
twee delen. Enerzijds zijn ruim honderd kunstenaars en fotogra
fen uit binnen- en buitenland uitgenodigd om ieder twee foto's
van 40 bij 50 cm ter beschikking te stellen. Daarnaast is men op
zoek gegaan naar kunstenaars die zich op de grensgebieden van
de disciplines begeven en met verschillende media als fotogra
fie, collage en installatiekunst de eeuwwisseling te lijf gaan.
Herders en herderinnen onder glazuur
delft» Het Delftse museum Lambert van Meerten heeft nog tot
16 augustus een 'vrolijke en onconventionele tentoonstelling
herders en herderinnen'. De expositie geeft een beeld van tegel
werk uit de 17de en 18de eeuw. De voorstellingen op de tegels
vertellen een heel eigen liefdesverhaal, de herderinnen, vaak uit
dagend gekleed, staan of zitten er bevallig bij. De herder maakt
zijn avances, terwijl de schapen discreet op de achtergrond blij
ven. 'Herders en herderinnen. Pastorale liefde onder glazuur' is
te zien dinsdag t/m zaterdag van tien tot vijf, zondags van een
tot vijf uur. Het museum is gevestigd aan het Sint Agatahplein 1,
Delft.
i
r 1, tgr
VlttBi
Betere bescherming ontwerpen
brussel «anp
Industriële ontwerpen moeten
zo snel mogelijk op Èuropeeè
niveau worden beschermd. De
Europese Commissie heeft in
gestemd met een voorstel in die
richting van EG-Commissaris
Vanni d'Archirafi (interne
markt).
In elf van de twaalf EG-landen
bestaat al een wettelijke be
scherming van industrieel ont
werp. Alleen in Griekenland
ontbreekt een regeling.
De huidige bescherming
houdt bij de landsgrenzen op.
De huidige nationale regelin
gen ter bescherming van het in
dustrieel ontwerp zijn boven
dien zeer verschillend. Zo is de
beschermingsduur in Portugal
onbeperkt, in Frankrijk 50 jaar,
in het Verenigd Koninkrijk 25
jaar, in Duitsland 20 jaar, in de
Benelux, Ierland, Italië en De
nemarken 15 jaar en in Spanje
10 jaar.
'Hij voelde dat hij tot iets groots was geroepen
amsterdam» els smit
Hij schreef 'Dokter Zhivago'. Hij werd gemaltraiteerd
door zijn vaderland, 'Moedertje Rusland'. Hij kreeg in
1968 de Nobelprijs voor Literatuur. En hij componeerde.
Dat laatste weten niet zo veel mensen. „Boris Pasternak,
componist? Weet je zeker dat je het over dezelfde hebt?"
ook werk van Skrjabin op en de
'Visions Fugitives' van Sergej
Prokofjev.
„Misschien heeft hij meer ge
componeerd", zegt Polo de
Haas, „maar het lijkt ons niet
waarschijnlijk. We hebben daar
voor geen enkele aanwijzing.
We zijn trouwens al blij dat we
deze werken hebben gevonden.
Dat heeft nog heel wat voeten
inde aarde gehad."
Het eerste werk, een sonate,
kwam bij toeval boven water.
Ilonka Verdurmen verrichtte re
search voor een radioprogram
ma en stuitte op een opname
van de pianiste Annie Gicquel.
Mooie muziek, vond ze en ze
zocht op wie de componist was.
Boris Pasternak, bleek. '„Is ie
mand zulke mooie muziek
schrijft, moet er meer zijn," be
sloot Ilonka. Maar hoe te han
delen?
Annie benaderen. Dat was
een ding. Eenmaal gespitst op
Pasternak als componist trok
het een het ander aan. In een
aflevering van het Tijdschrift
voor Slavische Letterkunde,
bleek ooit melding te zijn ge
maakt van ander werk, met af
beelding van de partituur, van
Pasternak.
Polo de Haas: „Ilonka is toen
op het idee gekomen om het
Cultureel Russisch Reisbureau
in te schakelen. Dat bureau
heeft gekwalificeerde medewer
kers in de voormalige Sovjetu
nie. Een medewerkster van het
Ilonka Verdurmen en Polo de
Haas hebben die vraag vaak
moeten horen. Maar: ja, Boris
Pasternak heeft wel degelijk ge
componeerd. Sterker nog: hij
heeft, toen hij nog jong was,
overwogen componist te wor
den. „Hij voelde dat hij was ge
roepen om voor de mensheid
iets groots te verrichten", heet
het in zijn biografie.
Muziek, dacht hij zelf in eer
ste instantie. Zijn moeder speel
de piano, was een begenadigd
concertpianiste. Toen hij als
kind in de tuin speelde, hoorde
hij z'n moeder Chopin spelen.
'Dat wil ik ook', moet de jonge
Pasternak hebben gedacht.
Hij kwam in contact met de
componist Skrjabin en die zag
ook wel iets in z'n jonge leer
ling. Totdat de jonge leerling
meende te ontdekken dat hij
het niveau van z'n leermeester
nooit zou halen. Zodat nu
slechts drie composities van de
schrijver Pasternak bekend zijn:
twee preludes en een sonate.
Maar ze staan wel alledrie op
een CD. Pianowerk, gespeeld
door Polo de Haas, nooit wars
van pionierswerk, en naast z'n
avantgardistische werkzaamhe
den af en toe het oude hand
werk ook trouw. De CD heet
'Pasternak', maar aangezien het
opgespoorde werk van de
schrijver niet voldoende was
om een CD te vullen, staat er
Boris Pasternak in 1916 achter de piano: tweestrijd tussen componeren en schrijven.
foto gpd
bureau is op zoek gegaan en zij
heeft meer compositorisch werk
van Pasternak boven water ge
kregen. Ook heeft ze contact ge
zocht met de zoon van Paster
nak, Yevgeni. Hij vond het
prachtig dat er belangstelling
was voor het werk dat zijn vader
als componist had afgeleverd.
Maar meer dan ruwe schetsen
voor toekomstige composities
kon hij niet leveren. En dat is te
begrijpen. Pasternak heeft op
een gegeven moment gekozen
om te gaan schrijven."
Polo de Haas: „Als uitvoerend
musicus vind ik dat jammer. Er
zitten dingen in zijn composi
ties, waarvan ik zeg: 'Hij had, als
hij zou hebben doorgezet zich
zou hebben bekwaamd, een
groot componist kunnen wor
den. Maar hij voelde zich voort
durend de mindere van zijn
leermeester, Alexander Skrjabin.
Hij keek tegen die man op. Skr
jabin zag dat helemaal niet zo.
Die was blij met zo'n talentvolle
leerling. Die had, zo blijkt uit de
geschriften, geen notie van de
tweestrijd waarin Pasternak
zat."
„Hij heeft hem nog willen be
houden voor het vak van com
ponist. Maar toen was het al te
Iaat. Pasternak had toen al de
knoop doorgehakt. Hij zou boe
ken gaan schrijven."
En dat heeft Pasternak ge
daan. Met alle treurige en ook
glorieuze gevolgen van dien. Z'n
boeken blijken zo ijzersterk
voor de huidige generatie dat ze
worden verfilmd. Z'n jonge ui
tingen van creativiteit zijn nu
op de plaat vastgelegd. Muziek.
Twee preludes en een sonate.
domburg» gpd
Het kunstzinnige Domburg van
het begin van deze eeuw moet
weer tot leven komen. De spe
ciaal voor dat doel in het leven
geroepen Stichting Marie Tak
van Poortvliet wil nog dit jaar
beginnen met de bouw van een
nieuw museum in de badplaats,
waarin werken worden onder
gebracht van de schilders die
tussen 1911 en 1920 op initiatief
van Jan Toorop in Domburg ex
poseerden.
Het Marie Tak van Poortvliet-
museum dient te verrijzen op
de plaats van het voormalig
openlucht-theater. Voor de
bouw is 9 ton nodig. Van dat
bedrag is inmiddels 5,5 ton via
subsidies en schenkingen toe
gezegd. De Stichting Marie Tak
van Poortvliet wil de plannen
voor 1 november rond hebben.
Het museum zou september
1994 de deuren moeten ope
nen, op het moment dat in het
kader van de Cultuurmaand
Zeeland volop aandacht wordt
besteed aan het Mondriaan-
aan een replica van het exposi
tiegebouwtje, waarin Jan Toor
op begin deze eeuw tentoon
stellingen organiseerde. Het ge
reconstrueerde gebouwtje zou
alleen tijdens het Mondriaan-
jaar dienst doen. Na positieve
reacties op dat plan besloot de
stichting naar een permanente
nieuwbouw voor het museum
te streven.
Bouwplannen
De bouwplannen voorzien in
een museum dat uit twee delen
bestaat. Het gereconstrueerde
expositiegebouwtje van Jan
Toorop, dat begin deze eeuw te
genover het Badpaviljoen stond,
vormt de entree. Een glazen
corridor leidt vervolgens naar
een aanbouw - het Mondriaan-
paviljoen - waarin een exposi
tiezaal is ondergebracht. In een
aparte vleugel is een koffieshop
gepland. De Amsterdamse ar
chitect Cees Dam, die in Am
sterdam de Stopera ontwierp en
in Middelburg de verbouwing
van de Abdij voor zijn rekening
nam, heeft het ontwerp gete
kend. Een tussen de twee vleu
gels ingeklemde waterpartij is
een opvallend onderdeel van
zijn schets.
De stichting wil in het muse
um een vaste collectie onder
brengen van de schilders, die
tussen 1910 en 1920 in Dom
burg hebben gewerkt en geëx
poseerd. Behalve Jan Toorop
zijn dat onder anderen zijn
dochter Charley, Jan Heyse, Ja-
coba van Heemskerck, Piet
Mondriaan, Mies Elout, Le Fau-
connier, Ferdinand Hart Nib-
brig en Gerard Bergsma. De ver
wachting is dat een groot deel
van de werken in bruikleen kan
worden verkregen. Uit contac
ten met eigenaren van schilde
rijen is duidelijk geworden dat
ook schenkingen tot de moge
lijkheden behoren.
Behalve de vaste collectie zal
er jaarlijks een wisseltentoon
stelling worden ingericht met
werk van tijdgenoten en heden
daagse kunstenaars, die ver
want zijn aan de Domburgse
groep. De stichting streeft naar
nauwe samenwerking met be
staande musea. Zo zijn er al
contacten gelegd met het Haags
Gemeentemuseum. Met het
Zeeuws Museum in Middelburg
Jan Toorop bracht een groot deel van zijn leven in Domburg door. Het
gereconstrueerde expositiegebouwtje van Toorop vormt de entree voor
het nieuwe museum. archieffoto gpd
moeten nog afspraken worden van april tot en met december
gemaakt. Met hulp van vrijwilli- geopend te houden. Een schat-
gers denken de initiatiefnemers ting van 15.000 bezoekers per
het Domburgs museum jaarlijks jaar wordt reëel geacht.
Jeugdig spel van
Albert de Klerk
muziek
recensie udy van der spek
Concert in de Internationale Zomerse-
ne Albert de Klerk op het Van den
Heuvel-orgel Gehoord 30 juli in de
Nieuwe Kerk in Katwijk aan Zee
De organist en componist Al-
bert de Klerk (1917), opge
groeid in Haarlem, letterlijk
naast de zeer muzikaal crea
tieve familie Andriessen, is
nog steeds vaste organist in
de Sint Josephkerk in zijn ge
boortestad. Als stadsorganist
(uniek in Nederland) in de
Grote Kerk te Haarlem is hij
echter beroemd geworden
De grote orgelmuziekkenner
Max Prick van Wely schreef
eens van de Klerk: 'als orga
nist van verfijnde en erudiete
smaak, technische perfectie
en doorleefde muzikale voor
dracht behoort hij tot de al-
lerbesten'. Dat was ook gis
teravond weer te onder
schrijven tijdens zijn boeien
de optreden in Katwijk.
Ik zou eraan willen toevoe
gen: De klerk (75 jaar) doet
mij denken aan de woorden
uit het Hooglied, 'zie, daar
komt hij, springend over de
bergen, huppelend over de
heuvelen, als een gazel of hei
jong van een hert'. Zijn spel
is jeugdig, spiritueel en vol
elan, maar tegelijkertijd be
heerst en ingetogen. Het is
alsof hij de schrale droog-ak-
koestische kerk omtovert in
een intieme klank-uitnodi
gende ruimte. De Klerk is
werkelijk tot in zijn vinger
toppen muzicus.
Hij eerde zijn buurman
van weleer, Hendrik An
driessen (1892-1981), in
.Fête-Dieu', gecomponeerd
omstreeks Sacramentsdag in
1918, toen de oorlog nog
woedde en de bewonderde
en geliefde kathedralen van
Frankrijk in nood verkeer
den, waardoor dit werk geen
feestelijk maar dramatisch
-smekend karakter heeft
mee gekregen. Andriessen
biedt hier een offerande aan
de Franse muziekgeest en
breekt met de stroeve Duitse
ernst en de Hollandse stijve
degelijkheid en de Kleik
speelt hierop in. Hoewel dit
werk als een Lamentoso
overkomt blijft de muziek
met de lang aangehouden
grondtonen, eindigend in
een klacht van steeds twee
dalende tonen, onder de
Klerk's handen (en voeten)
vol kracht en hoop.
In 'Tierce en taille' wat zo
veel betekent als 'een terts in
mootjes', is duidelijk te ho
ren dat Nicolas de Grigny
(1671-1707) dol was op ver
sieringen en 'gentillesses'; de
Klerk nam ze heel natuurlijk
en lichtvoetig op in de melo-
diestroom. Ook in de pasto
rale, het scherzo en carillon,
karakterstukjes uit de '24 Pie
ces en style fibre' van Louis
Viemc kwam zo duidelijk de
speelse, tere en humorvolle
interpretatie van de Klerk
naar voren.
Vorige week Le Clerc uit
Parijs, gisteravond Le Klerk
uit Haarlem. Het spreek
woord 'wat van ver komt is
lekker(der) is deze keer be
slist niet van toepassing!
'Madonna is
gevaar voor
Thaise zeden'
bangkok ap
Uit vrees dat ze op het podium
uit de kleren gaat en daarmee
de Thaise cultuur ondermijnt is
de Thaise minister van onder
wijs tegen een optreden van de
Amerikaanse ptopster Madonna
in het nationale stadion van
Bangkok, zo hebben lokale
kranten gemeld.
„Kunnen wij het toestaan dat
zij publiekelijk een striptease
uitvoert?," zei minister Samp-
han Thongsamak. „Dit druist in
tegen de goede zeden en de cul
tuur van de Thai en dat is abso
luut onaanvaardbaar.
Eerder in de week had de mi
nister zijn toestemming ver
leend aan een voor later dit jaar
gepland optreden van Madon
na, maar nu lijkt hij op zijn be
sluit terug te komen. „Als ze
hier echt wil optreden dan moet
dit op een besloten plaats ge
beuren, niet in het nationale
stadion," zei hij.
Op de vraag waarom de Ame
rikaanse popzanger Michael
Jackson zonder problemen toe
stemming kreeg voor een optre
den, antwoordde Samphan:
„Een man die zingt en een
vrouw die zich uitkleedt zijn
twee verschillende dingen."
Madonna, hiervoor haar doen'zeer kuis uitgedost, zou de goede zeden
van Thailand bedreigen. archieffoto kippa
Jackson doet op 25 augustus en er zijn in diverse periodieken
Bangkok aan voor zijn 'Dange- naaktfoto's van haar versche-
rouswereldtournee'. nen. In Thailand bestaat een
enorme seksindustrie, maar
Madonna staat erom bekend wordt neergekeken op het ver
dat ze zich bij sommige optre- tonen van naaktheid en toespe-
dens praktisch geheel blootgeeft lingen op seksueel gebied.
Aanwinsten
Lakenhal
leiden»
Stedelijk Museum De La
kenhal breidde de collectie
de afgelopen anderhalf jaar
uit met meer dan veertig
werken. Deze nieuwe aan
winsten zijn van 7 augustus
tot 26 september te zien op
een tentoonstelling die de ti
tel 'Aanwinsten moderne
kunst 1992/93' meekreeg. In
de hal, het trappenhuis en
de bovenzalen van het mu
seum zijn werken van dertig
hedendaagse kunstenaars te
zien, onder wie Fons Haag
mans, Mare Mulders, Allart
Lakke, Geer Pouls, Bob
Schouten, Koos van de Wa
ter en Frans de Wit. Foto's,
tekeningen en beeldhouw
werken konden dankzij pro
vinciale subsidies en/of
schenkingen worden aange
kocht. De Lakenhal verza
melt hedendaagse kunst van
kunstenaars die of in Leiden
en omgeving werken, of be
langrijk zijn voor het Leidse
kunstklimaat. Dit verzamel
beleid staat op 29 augustus
om drie uur 's middags in
De Lakenhal ter discussie.
De tentoonstelling is van
af 7 augustus dinsdag t/m
vrijdag van tien tot vijf, za
terdag en zondag van twaalf
tot vijf uur te zien.
De Italiaanse veteraan-acteur Nino Manfre
di gaat een hoofdrol spelen in De Vliegende
Hollander, de nieuwe film van Utrechter Jos
Stelling waarvoor de opnamen eind augus
tus in Zuid-Limburg beginnen. Dat gebeurt
precies zeven jaar na de première van De
Wisselwachter, Stellings vorige film die een
succes was op festivals en in het internatio
nale artfilm-circuit.
De Vliegende Flollander speelt net als
Stellings twee eerste films het in de
Cannes-competitie gepresenteerde Mari-
ken van Nieumeghen en EIckerlyck in de
late Middeleeuwen.
De Nederlander René Groothof speelt de
titelrol naast de Fransman Jean Vercheval
en de Belgen Gene Bervoets en Veerle Dob-
belaere. René Groothof is vooral bekend als
theateracteur. Hij is verbonden geweest aan
het Werkteater en is tegenwoordig actief bij
Theatergroep Carver. Gene Bervoets speel
de eerder de hoofdrol in Spoorloos, de veel
vuldig internationaal bekroonde en gepre
zen thriller van George Sluizer en maakte
recent bijzondere indruk in de film Anchor
age. Veerle Dobbelaere speelde in een reeks
Belgische produkties en js vorig jaar ook te
zien geweest als de "bosnimf" in De Noor
derlingen.
Nino Manfredi (72 jaar) is niet alleen be
kend als acteur, hij heeft ook een keer eet
film geregisseerd, Per Grazid RicevuL
waarmee hij in 1971 de Gouden Palm woi
in Cannes. Hij geniet in Italië een ontzag
wekkende populariteit en heeft o.m. hoofd
rollen gespeeld in diverse films van Ettor
Scola (C'EravamoTanto Amati, Brutti Spur
chi e Cattivi), Dino Risi, Franco Brusati ei
Mario Monicelli.
Veel moeite kostte het los Stelling nie
om Nino Manfredi voor de rol de strikkrr
want toen de cineast zich in Rome bij de fa
milie Manfredi vervoegde, bleek een video
band van Stellings Lo Scambista (De Wis
selwachter) onderdeel te vormen van Man!
redi's collectie.
amsterdam gpd
De Raad voor Cultuurbeheer is
omstreeks half augustus klaar
met het advies over de bedreig
de Bibliotheca Philosophica
Hermetica van de Amsterdamse
verzamelaar J. Ritman. „In op
dracht van het ministerie van
wvc bekijkt een commissie van
de raad welk deel van de collec
tie van nationaal belang is en
daarom voor ons land behou
den moet blijven", aldus giste
ren een woordvoerster van de
Rijksdienst Beeldende Kunst
(RBK).
Dat gebeurt door middel van
plaatsing op de lijst die behoort
bij de Wet tot Behoud van Cul
tuurbezit. Verkoop van kunst
voorwerpen op deze lijst is toe
gestaan maar ze mogen Neder
land niet verlaten. De RBK
houdt toezicht op de uitvoering
van de wet.
De belastingdienst legde deze
week beslag op de bibliotheek
met rond de 15.000 gedrukte
boeken en 200 tot 300 hand
schriften. Ritman concentreer
de zich bij zijn verzamelactivi
teiten op mystieke werken uit
de 16e en 17e eeuw. De fiscus
eist vijf miljoen gulden omdat
Ritman geen btw over zijn aan
kopen betaalde. Volgens de
dienst stelt de verzamelaar ten
onrechte dat zijn bibliotheek
een onderneming is zodat hij
geen btw verschuldigd was. Een
woordvoerder van de fiscus wil
de gisteren niets zeggen over de
regeling die met Ritman wordt
getroffen. „We verstrekken
nooit inlichtingen over privé-
personen", aldus de woordvoer
der.
De Amsterdamse zakenman
was tot begin dit jaar eigenaar
van De Ster-groep, een produ
cent van wegwerpserviesgoet
Hij gebruikte de winst van zijl
onderneming voor de uitbrei
ding van zijn verzameling ei
raakte daardoor in financial
problemen. Nadat de schuli
van het concern bij de ING
bank was opgelopen tot 41'
miljoen gulden, nam de ban
de bibliotheek in onderpand
Een woordvoerder van de ING
bank wilde gisteren evenmii
mededelingen doen over even
tuele veiling van de collectie on
deze schuld weg te werken. D
opbrengst van een veiling word
voorlopig geschat op ongevee
100 miljoen vulden
