Zomergasten
blijven weg
uit Metulla
Roemenië jaagt buitenlandse
investeerders op de vlucht
'Nederlander vertrouwt te veel op verzekering'
Feiten &Meningen
Nigeriaanse hoofdstad loopt leeg
uit angst voor burgeroorlog
DONDERDAG 29 JUL11993
2
Vakantie-oord Israël dreunt onder geweld
Normaal gesproken is Metulla, de noordelijkste plaats in
Israël, hartje zomer een levendig vakantie-oord. Maar
'Operatie Verantwoordelijkheid', het eufemisme dat Is
raël heeft bedacht voor zijn strafexpeditie in Libanon,
heeft roet gegooid in het eten van de tientallen hoteleige
naren, die al druk speculeerden over een recordaantal
toeristen in augustus. Over gebrek aan belangstelling
hebben ze niet te klagen, maar achter de voorruiten van
bijna alle geparkeerde auto's prijkt het bordje 'pers'.
metulla ad bloemendaal
correspondent
Voor een ongestoorde vakantie
kan Metulla op dit moment al
leen maar worden afgeraden.
Sinds afgelopen zondag schudt
het dorp iedere minuut op zijn
grondvesten, als de nabijgele
gen artilleriestellingen in actie
komen Naar schatting de helft
van de inwoners is naar zuide
lijker streken gevlucht.
De diehards schrikken alleen
nog maar van de inslagen van
de Katjoesja-raketten, die Hez
bollah richting Israël blijft stu
ren. De afgelopen nacht vielen
er twaalf op diverse plaatsen in
het noorden, maar er was alleen
materiële schade.
De artilleriebeschietingen gaan
dag en nacht door. Iedere och
tend meldt de legerwoordvoer-
der in het Arazimhotel hoeveel
granaten er in 'Operatie Verant
woordelijkheid' zijn afgescho
ten. Van het begin van de acties
tot vanmorgen negen uur wa
ren het er 13.000 van diverse ty
pen, meldt hij met enige triomf.
De legerwoordvoerder heeft de
taak de wereld op zijn kop te
zetten, want 'Operatie Verant
woordelijkheid' zorgt voor lasti
ge vragen, die natuurlijk het ge
volgzijn van 'misverstanden'.
Dat 150.000 Libanezen op de
vlucht zijn geslagen, is niet de
schuld van Israël, legt hij uit. De
verantwoordelijkheid daarvoor
berust bij Hezbollah.
Het leger wil ook even wat in de
Libanese hoofdstad Bayrut op
geblazen cijfers corrigeren. Er
zijn tot nu toe niet meer dan
120 Libanezen gedood en bijna
de helft van hen waren 'terroris
ten'. In de Zuidlibanese steden
is 50 procent van de bevolking
vertrokken, in de dorpen 70
procent.
En in Noord-Israël? Een procent
of 10, zegt hij.
Tien kilometer naar het zuiden
ligt Kiryat Shmona, met 20.000
inwoners het grootste bevol
kingscentrum van de grens
streek en daarom het belang
rijkste doelwit van Hezbollahs
raketaanvallen. Meer dan hon
derd Katjoesja-raketten zijn de
afgelopen drie dagen in het ge
bied terecht gekomen. Maar het
zijn ongeleide wapens en Hez
bollah moet meestal onder pri
mitieve omstandigheden vuren.
De meeste raketten landen dan
ook in het vrije veld.
Stadscentrum en buitenwijken
van Kiryat Shmona liggen er
leeg en verlaten bij. Volgens de
Israëlische media is meer dan
de helft van de inwoners ver
trokken. De doorgaande wegen
zijn het domein van het leger,
journalisten en vele politici die
hopen met een bezoek aan de
getroffen gebieden hun voor
deel te doen bij toekomstige
verkiezingen.
Yuri, een 35-jarige Russische
immigrant, wacht op de bus
naar Tiberias waar hij een baan
heeft als magazijnbediende. Er
wonen veel emigranten uit de
vroegere Sovjetunie in Kiryat
Shmona, waar de flats nog be
taalbaar zijn dankzij een flinke
overheidssubsidie. Het laatste
waar Israël behoefte aan heeft is
een leegloop van het noorden.
Yuri is alleen achtergebleven.
,,Mijn vrouw en mijn dochter
zijn naar vrienden vertrokken in
Karmiel, in de buurt van Haifa.
Ik wil hier niet weg, want ik wil
mijn flat in de gaten kunnen
houden. De eerste twee nachten
heb ik in de schuilkelder gesla
pen, aan dë overkant van de
straat. Maar daar ben ik alleen
maar vermoeider van gewor
den. Het is er benauwd en de
mensen maken de hele nacht
lawaai. De afgelopen nacht heb
ik thuis de slaap ingehaald. Ge
lukkig vielen er geen Kat
joesja's."
Is hij niet bang dat Hezbollah
de komende tijd Katjoesja's zal
blijven afvuren, ook als de Israë-
'De eerste halte voor buitenlandse investeerders:
Roemenië', beweert het wervingsbord in de hal
van de Roemeense Ontwikkelingsmaatschappij.
Kan zijn, maar buitenlandse investeerders heb
ben de halteplaats nog niet massaal ontdekt. En
degenen die hun geld wel in Roemenië willen be- Aan de ene kant kunnen ze rekenen op vrijstelïin-
te gaan. Het ministerie van transport heeft de di
rectie van Petromin onlangs vervangen en dat is
een veeg teken. Menig verdrag over verkoop van
een staatsonderneming is de afgelopen jaren na
zo'n door het ministerie gedicteerde directiewijzi
ging in de prullenbak verdwenen.
De Roemeense houding tegenover buitenlandse
investeerders is op zijn minst zeer dubbelhartig.
n, merken regelmatig dat buitenlands kapi
taal lang niet zo welkom is als het bord wil doen
geloven. De angstvoor 'de nationale uitverkoop'
beheerst de publieke opinie.
Die angst dreigt dezer dagen een forse streep te
halen door de grootste investering van een bui
tenlands bedrijf in Roemenië tot nu toe. Het gaat
gen van belasting en importheffingen. Aan de an
dere kant heeft de angst voor nationale uitver
koop er ondermeer toe geleid, dat in de grondwet
is opgenomen dat buitenlanders geen grond kun
nen kopen. En dat is voor bedrijven die in Roe
menië willen investeren, een enorme handicap.
In de afgelopen jaren heeft zo ongeveer iedere
t een joint venture van de rederij Petromin met buitenlandse delegatie in Roemenië dat verkoop-
het Griekse bedrijf Forum Maritime. Dat wilde 51 verbod aan de orde gesteld. Maar zonder succes.
procent van de aandelen overnemen e
reid daarvoor 335 miljoen dollar (zo'n 620 mil
joen gulden) op tafel te leggen.
e belang van die transactie wordt dui-
Een poging van de regering om buitenlandse be
drijven via een speciale wet alsnog de mogelijk
heid te geven grond te kopen, is begin juni door
het parlement verworpen,
delijk in vergelijking met de overige buitenlandse De Roemenen onderschatten de ernst van die be-
investeringen in Roemenië. In totaal is er in de
e 3,5 jaar na de revolutie voor pakweg 935
slissing. Dat blijkt ook uit de reactie van Alb, die
het probleem min of meer als niet bestaand v
miljoen gulden door buitenlanders in het land ge- tafel veegt. Buitenlandse bedrijven kunnen wel
stoken. Oliegigant Shell was tot nu toe met zo'n degelijk grond kopen, meent hij. De constitutie
82 miljoen gulden verreweg degrootste investeer- verbiedt alleen uitdrukkelijk de verkoop aan par-
der. ticulieren.
Je zou verwachten dat de Roemenen dan ook een ,,Het kan gebeuren dat een rechter verkoop aan
gat in de lucht springen over de
Financiële injectie van de Grie
ken. Niets is minder waar. Nau
welijks had de pers lucht gekre
gen van de transactie, of het
dagblad Evenimentul Zilei ge
bruikte zijn kolommen om te
waarschuwen tegen deze 'uit
verkoop van de strategische
Roemeense vloot'.
Wat de krant zijn lezers niet ver
telde, is dat Petromin een bijna
failliete boedel is, die het zonder flinke financiële
impuls niet redt. Een groot deel van de 97 erts- er
olieschepen waar het om gaat, ligt aan wal we
gens achterstallig onderhoud. Een ander deel is
aan buitenlandse reders verhuurd of dient als on
derpand voor de afbetaling van de 6,7 miljoen
dollar schuld die het bedrijf heeft. De resterende
schepen varen gemiddeld maar 160 dagen per
jaar, omdat verladers weinig vertrouwen in de
wrakke Roemeense schepen hebben.
Op de 'strategische vloot' valt kortom heel wat af
te dingen, maar de campagne van Evenimentul
Zilei had succes. Andere kranten namen de kwes-
Angst voor
'de nationale
uitverkoop'
beheerst de
publieke opinie
bedrijf achteraf verbiedt,
maar daar kun je tegen in be
roep gaan", meent hij. Los van
de vraag welke investeerder zijn
geld wil wagen aan de onzekere
uitkomst van een dergelijke
procedure, veel kans om te win
nen is er niet. De rechters heb
ben formeel het gelijk aan hun
kant en buitenlandse onderne
mers lopen het risico hun hotel
of kantoor te bouwen op grond
die niet van hen i:
De gedachte achter het verkoopverbod is voor
een deel puur nationalistisch. Toen het wetsvoor
stel in juni in het parlement werd behandeld, be
toogden tegenstanders dat de Hongaren daar ge
bruik van zouden maken om de voormalige Hon
gaarse landstreek Transsylvanië stukje bij beetje
op te kopen. Maar er spelen andere factoren mee.
'Business' is in Roemenië een beetje een vies
woörd.'Zakendoen wordt geassocieerd met
zwarthandel en winst maken is eigenlijk geen
nette manier om je geld te verdienen. Wie een
winkel heeft, doet in de ogen van veel mensen ei-
tie over, nationalistische partijen sprongen op de genlijk geen echt werk.
zaak en uiteindelijk bemoeide zelfs het parlement Ook buitenlandse investeerders ondervinden last
zich er mee. Dat besloot dat de verkoop opnieuw van die houding. De belastingvrijstellingen die
bekeken moest worden.
Zelfs IosifAlb van de Roemeense Ontwikkelings
maatschappij, een organisatie die investeren in
Roemenië moet stimuleren, is ervan overtuigd
dat het Petromin-contract slecht uitonderhan
deld was. Volgens hem hebben de Roemenen nu
eenmaal op westerse ondernemers tegen, dat z
genieten, hebben herhaaldelijk geleid tot kwaad
aardige campagnes in de media over het geld dat
buitenlanders onbelast uit het land mee mogen
nemen.
Onlangs beklaagde een Roemeense ondernemer
zich op de radio over 'de oneerlijke concurrentie'
die Roemeense bedrijven van buitenlandse on-
hun rechten niet goed kennen. „Die onderhande- dernemingen ondervinden. „Daardoor", zo be
lingen zijn veel te snel gegaan. Het is normaal dat weerde hij, „worden de kwalitatief hoogstaande
dat soort besprekingen twee jaar lopen", meent Roemeense produkten door minderwaardige bui
hij. tenlandse uit de winkels verdreven".
Het parlement, en ook Alb, menen dat de Grieken Iosif Alb van de Nationale Ontwikkelingsmaat-
i minderheidsbelang van 49 procent had moe
ten worden aangeboden. Die hebben dat inmid
dels al afgewezen. Petromin blijft volgens het
koopcontract een Roemeense onderneming,
maar net als andere buitenlandse investeerders
hechten de Grieken aan de zeggenschap in het
bedrijf. Dat is de enige mogelijkheid om de
schappij erkent het probleem van de intolerantie
ten opzichte van buitenlanders. „De manier
waarop sommige kranten schrijven, getuigt van
onwetendheid of van nostalgie naar het verleden.
Maar u moet niet vergeten dat onverdraagzaam
heid vroeger door het regime werd gestimuleerd.
En vooral voor mensen die door de val van Ceau-
rotte bedrijfscultuur aan te pakken en, indien no- sescu vèrloren hebben, is het makkelijk c
dig, te snijden in de onderneming.
Inmiddels dreigt de hele verkoop niet meer door
Israëlische soldaten bedekken hun Oten terwijl zij nog een serie raketten afvuren op Zuidlibanese doelen.
Vanwege de 'Operatie Verantwoordelijkheid', blijven toeristen weg uit het anders zo druk bezochte Metulla,
de noordelijkste plaats in Israël. foto apnati harnik
lische operatie voorbij is?
Yuri: „Eerlijk gezegd wel. In de
drie jaar dat ik hier woon, is het
hier betrekkelijk rustig geweest,
maar het kan best zijn dat we
een moeilijke tijd tegemoet
gaan. Niemand kan ons verze
keren dat Hezbollah nu niet zal
doorgaan met het afvuren van
de Katjoesja's. Laten we hopen
dat Syrië er een eind aan zal
maken^Alleen als dat gebeurt,
kunnen we hier rustig slapen."
De bus arriveert en drie mensen
stappen in. Op normale ochten
den staan de passagiers in de
gangpaden.
Alarmcentrales overspoeld door vakantieleed
In de overvolle busdepots en taxistandplaatsen
van Lagos gonst het van de geruchten over een
op handen zijnde burgeroorlog. Elke morgen ko
men op deze plekken honderden mensen uit
noordelijk en oostelijk Nigeria bijeen om de stad
te ontvluchten en naar hun dorpen terug te ke
ren.
Veel etnische minderheden in Lagos, zoals de
Hausa en de Kanuri uit het noorden van Nigeria
en de lbo's uit het oosten, vrezen dat ondanks de
huidige kalmte een nieuwe golf van onrust zal
uitbarsten als de militaire president Ibrahim Ba-
bangida zijn belofte niet nakomt om volgende
maand plaats te maken voor een door het volk
gekozen burgerpresident. Vorige maand zijn on
geveer honderd mensen tijdens gewelddadige
pro-democratische demonstraties omgekomen.
„Als de president weigert de macht op 27 augus
tus over te dragen, zal er een burgeroorlog uitbre
ken in Nigeria", zegt de 29-jarige Udoka Okoli,
een handelaar in tweedehands auto-onderdelen
uit de aan de rivier de Niger gelegen stad Onitsha.
„Onitsha is mijn thuis. Als er oorlog uitbreekt, wil
ik daar zijn, niet hier in Lagos." Okoli heeft zijn
vrouw en zes kinderen al op de bus naar Onitsha
gezet en treft voorbereidingen voor zijn eigen ver
trek.
Babangida, gesteund door een handvol officieren
uit het leger en de veiligheidsdienst, heeft de pre
sidentiële verkiezingen van 12 juni ongeldig ver
klaard wegens vermeende fraude, hoewel waar
nemers de verkiezingen omschreven als de meest
vrije in de 33-jarige onafhankelijkheid van Nige-
Maar Babangida weigert de overwinning van
Moshood Abiola te erkennen. Abiola zpu de eer
ste Nigeriaanse leider zijn geweest die uit het
zuidwesten komt, het gebied van het Yoruba-
volk.
De militaire leider heeft nieuwe verkiezingen uit
geschreven voor 14 augustus, maar de sociaalde
mocraten van stamhoofd Abiola dreigen de ver
kiezingen te boycotten. „We willen geen nieuwe
verkiezingen", zegt Okoli, die tot de Ibo-stam be
hoort. „De vorige verkiezingen waren duidelijk
genoeg." Wole Soyinka, de Nigeriaanse auteur die
de Nobelprijs heeft gewonnen, heeft opgeroepen
tot vreedzame protesten op de dag van de verkie
zingen.
Zowel Okoli als Abdullahi Gashua, een 44-jarige
buschauffeur uit de noordoostelijke staat Yobe,
stemde in de verkiezingen van 12 juni voor Abio
la. Maar ze zijn bang dat nieuwe verkiezingen
zullen ontaarden in plunderingen en geweld,
waar werkloze zware jongens ten tijde van onvre
de traditioneel toe overgaan. En als er problemen
zijn in Lagos, waar voornamelijk Yoruba wonen,
zullen de etnische minderheden in de stad het
volgens Okoli en Gashua zwaar te verduren krij
gen. „Tijdens rellen in het verleden plunderden
de Yoruba's winkels van de lbo, Hausa en Kanu
ri", zegt Gashua. „Als ze ook Yoruba-winkels had
den aangevallen, hadden we ons veiliger gevoeld,
maar ze vielen alleen ons aan." Gashua, een Ka
nuri, heeft zijn familie vorige week uit Lagos weg
gestuurd en zal binnenkort ook zelf vertrekken.
„Ik heb het gevoel dat ik hier ongewenst ben", al
dus Gashua.
Stamhoofd Abiola heeft toegezegd dat hij de weg
van de vrede zal bewandelen: „We zullen deze
politieke impasse op zo'n manier oplossen dat le
vens en bezittingen veilig zijn." Ook de gouver
neur van Lagos, stamhoofd Michael Otedola,
heeft geprobeerd de etnische minderheden te
kalmeren door de veiligheid van de traditionele
leiders van de verschillende volkeren te garande
ren. Hij geeft echter toe dat veel mensen bang
zijn. „De indruk heerst dat er moeilijkheden op
komst zijn en daarom sturen de mensen hun fa
milie uit Lagos weg. Dat is een slecht voorteken."
vertaling: margreet heslinga
amsterdam ivar hoekstra
De alarmcentrales in Neder
land krijgen in toenemende
mate te kampen met vakan
tiegangers die slecht voorbe
reid op reis gaan. „De Neder
lander vertrouwt volledig op
zijn verzekering en bereidt
zich steeds slechter voor op
zijn vakantie", aldus chef
hulpverlening Koos Stikker
van alarmcentrale SOS Inter
national.
Dagelijks krijgt SOS Internatio
nal, de alarmcentrale waarbij
zo'n vijftig verzekeraars en reis
organisaties zijn aangesloten,
duizenden meldingen binnen.
Veel ellende is onvermijdelijk,
maar volgens Stikker kan veel
van het kleine leed makkelijk
worden voorkomen. „Als je
maar even de tijd neemt je va
kantie voor te bereiden. Nog
steeds vergeten legio mensen
groene kaart, kentekenbewijs,
verzekeringspolis en belangrij
ke medicijnen mee te nemen."
De slecht voorbereide vakantie
ganger is een probleemgeval
'met stip'. „Dat is echt een
trend aan het worden. De 'mij
kan niets gebeuren' mentali
teit", aldus Stikker. „Natuurlijk
kunnen we hier echt bijna alles
voor de mensen regelen. Maar
dat gebeurt alleen wél op grond
van hun polisvoorwaarden. Die
worden vaak slecht of helemaal
niet gelezen en dan kun je be
drogen uitkomen."
Om de onachtzame toerist te
gemoet te komen, heeft de
hulpcentrale een 'Personal Ser
vice-systeem' opgezet. Vakan
tiegangers kunnen de gegevens
van al hun waardevolle docu-
Vakantiegangers in nood.
menten, zoals creditcard, bank
pas, rijbewijs, polis en paspoort
laten vastleggen in de SOS-
computer. Bij verlies of diefstal
is één telefoontje voldoende
om alle kaarten te blokkeren.
Bij de afdeling materiële hulp
verlening zijn de landkaarten
van Frankrijk, Spanje, Polen en
de Republiek Tsjechië volge
plakt met kleine magneetjes.
„Allemaal plaatsen waar men
sen met hun auto zijn gestrand.
Die zijn niet meer te reparen.
Wij halen ze op en leveren een
vervangende auto", aldus chef
materiële zaken Huib Vogelaar.
„Voornaamste oorzaak van dit
autoleed? Te veel mensen va
ren blind op hun APK-keuring.
Ze denken dat hun auto alles
aan kan op grond van die ba
siskeuring. Maar als je je wagen
normaal alleen gebruikt voor
de dagelijkse boodschappen,
moet je er niet, met een zwaar
beladen caravan aan de trek
haak, mee naar Spanje rijden.
Dan rijd je de motor in de soep.
Meestal gaat het dan om een
archieffoto
kapotte koppelingsplaat of een
defecte koeling."
Vooral in het voormalige Oost
blok, en dan met name in de
Republiek Tsjechië, is het auto
leed niet te overzien. „Tsjechië
is autorampland nummer één
deze zomer. Het is daar spot
goedkoop en door het wegval
len van 'Joegoslavië' als vakan
tieland, ineens heel populair.
De wegen zijn echter bijzonder
slecht, de afstanden groot en
'auto-onderdelen schaars." Vo
rig weekeinde stuurde SOS zo'n
honderd vervangende auto's de
wereld in.
Nieuw dit jaar is het hoge aan
tal gestrande fietsers. „De fiets
vakantie is in trek. Prima na
tuurlijk, maar zo'n sportfietsje
gaat op die slechte Oostblok-
wegen al gauw kapot. Het fra
me breekt, en dat lichte metaal
kunnen ze in die landen niet
lassen", zegt Vogelaar.
SOS International heeft tot nu
toe 2050 medische repatriërin
gen gehad. Dat is ongeveer
evenveel als vorig jaar in de
zelfde periode. „Kleine onge
vallen (kneuzingen, verzwikte
enkels), hartinfarcten, hersen
bloedingen, psychische proble
men en tragische familie-om
standigheden. Dat zijn de
meest voorkomende redenen
om mensen terug te halen",
vertelt arts Arian de Jong. Met
het stijgende aantal vakanties
naar tropische landen als Thai
land, Indonesië en de Filipijnen
is ook het aantal 'tropische'
ziektemeldingen de laatste ja
ren toegenomen. „Vaak de be
kende verschijnselen. Diarree,
overgeven, maagkrampen, uit-
drogingsversch i j n selen.
Meestal veroorzaakt door be
smet voedsel en drinkwater."
De consumentenbond uitte on
langs kritiek op de wildgroei
aan verzekeringen en hulp
diensten. De vakantieganger
zou op veel punten oververze-
kerd zijn. „Dat is zo, en dat
komt omdat de polissen slecht
worden gelezen", zegt Stikker.
Maar beter op tien punten
oververzekerd dan op één punt
onderverzekerd. De toestanden
die dat oplevert, maken wij da
gelijks mee."
