ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
De vader die nooit
over zijn werk sprak
H UT
ZATERDAG 24 JUL11993
Tomas Ross schrijft thriller over zaak-King Kong
W i va at"*e precies deed, wat
W W zi)n ranS was- we wisten
W W het niet. Thuis zei hij al
tijd: zeg maar dat ik referendaris-ben als ze
op school wat vragen. Ambtenaar bij binnen
landse zaken komma referendaris. En als we
wandelingen maakten op vakanties en er
ngar vroegen: niks hoor, echte ouderwetse
zwijgplicht. Een hele rare situatie in het ge
zin. En voor hemzelf ook. Mijn moeder had
theorieën over het vroege hartinfarct waar
aan hij dood is gegaan. Over spanningen en
daar nooit eens over kunnen praten. Met
name tussen de jaren '65 en '75 was het in
tern een puinhoop bij de BVD. En dan de sa
menleving die veranderde.
„Mijn oudste broer en ik kregen hem laai
end door lachend te zeggen dat ze eens
moesten ophouden met het arresteren van
PSP'ertjes, dat-ie eens wat moest gaan doen
voor zijn vak. Laaiend was-ie, en geen repliek
kunnen geven hè. Dat moet aan je vreten, ze
ker als je ervan overtuigd bent zinvol werk te
doen."
De zoon van de BVD'er was ooit directeur
van de Stichting Welzijn Buitenlanders in
Haarlem. Thans schrijft hij onder de naam
Tomas Ross thrillers. Ross neemt in-het genre
een eigen plaats in, komt met boeken die ge
baseerd zijn op geruchtmakende affaires als
Lockheed en de Molukse treinkapingen, laat
bestaande figuren met naam en toenaam fi
gureren. „De werkelijkheid is spannend ge
noeg. Dan hoef je in dit genre toch niet iets
als 'De moord op de weduwe in de Grote
Houtstraat' te gaan schrijven."
„Als je politieromans leest: dat deugt toch
meestal niet. Ze laten politiemensen optre
den zoals ze niet kunnen optreden. Met veel
achtervolgingen en seks. Alleen om de lezer
te trekken. De plotlijnen zijn zo simpel als de
pest: man schiet de verkrachter van zijn
dochter dood en geeft zich op pagina 180 van
het boek aan."
In de eerste boeken van Ross speelt een
BVD-agent, Martin Finch, de hoofdrol. „Dat
was dus omdat ik niet iets over politieagen-
tjes wilde maken. Dan krijg je Grijpstra en De
Gier weer. Ik wilde een setting die aanleiding
kon geven serieuzere zaken te behappen.
Toen ik '80 aan dit soort boeken begon, lach
te iedereen zich de pest om de BVD. Dat wa
ren echt mannen op spekzolen, die cowboy
en indiaantje speelden. We hadden toen net
die Molukse affaire, met de blunders van de
BVD. Ik vond het vrij moeilijk de dienst als
een aanvaardbare en serieuze achtergrond te
schetsen, waar gewone mannen zitten te
werken en hun best doen."
„En op lezingen was het ook altijd lachen
als je de BVD noemde. En dan vertellen dat
ze duizend mensen in vaste dienst hebben,
plus freelancers, en een ongecontroleerde
begroting en dat soort dingen. Met Neder
land toen als een soort sleutelland voor West-
Europa. Ik geloof dat de BVD echt een vrij
belangrijke dienst was, ondanks alle blun
ders."
Gore journalisten
Hogendoorn heeft eerder met de gedachte
gespeeld zijn vader in zijn werk een rol te la
ten spelen, maar zag daarvan af. „Toen leef-
PROCE5-VERBAAL
Prooaa-vogfraal oontra C.AVLIITOZMA33
gsboroa to Rottar4ant24 Ootobar 1912,
overtrading ran tr-
DuAtachffT*
Haar aanleiding Tan do v«raio odelij ka ovartredlng
Ik ingesteld TLibX do gedragingen godurondo don tijd do
i ber
montoor, laat at olijk weiueade to Retterdaa,7eatzeedijk 21.
C.A.LI3DFIAJT5 i» blijkono do tor boBchlkkin^ eti
gogovono op 20 Ootober 1944 lil het toonaalig Hooidkwarti
▼an Zijn* Koninklijke Hoogheid,Prine HDEHIURD dor Hodcrl
to Sinboren gearresteerd,na aangifte Tan Ion gedetineerd
Q.J.A.VERLOOP on op 2 Kcrrember 1944 tor beaohikklng goot
do Britsohe militaire sntoriteiten,waartoe, hij op 3
▼omber 1944 gedetineerd werd in Casep 020,in Engeland.
Op 6 December 1944 word LIliDEMAÏH tor b«30hikki»
•teld tolh de lederlandach» militaire autoriteiten,wa?irto
op 7 Deoambar 1944 ie ingoelotaa in ie etrafgemmgenie t
*e-Hertogonboech en,na eau verblijf in bot Halo Tan Bewa
te Breda, in loreaber 1945 i> orergebraoht naar de Strafg
▼angonia te sohoTenisgen.waar hij,in verband met zijn ml
dor gunetisen liohaaelijkaa toeetani in de j&ekeiLzaal to
blijf houdt.
In verband met hot Tormataande hoorden wij,verb
•anten, in de Strafgerangwil e te Soherenlngea»
C0RÏÏEÏ.I3 JOHAimSS AHTH0imT3 TKRBOOP,
gebaren te e—3 raToahage,'? Öotobor 1909 .las. te'teil J k wone
te AnBterdan,johannie Terholetetraat 109,die oma doegerr
ale volgt verklaarde i
•QeitikNcaSe de l.-etat« jaren Van de Doltocht bese
heb ik ale agent voor E«jA in Belgie en ïraairljk gawerk
ia verband waarmede ik tbai gedetineerd bwn.In het beg
de Kaart 1944 ontaoette ik den mij bakenden DXLT.Tj
Tjasjsssa, in lille,Aien lk reed» tevoren had leeren'kenne
beheorder ra* een W «hrjuitóit area taarrmt, aldaar. YAK DER 1£E
die ook wel WM of WHIT gamnead werd, zat op zwart zaad
daar hij wiet,dat ik voor den Doitechen militairen lnl
tingen-dienmt werkte,vroeg hij mij.ef het mogelijk wao,d
ook hij voor de Doitacherw ging werken.Ik mei hes,dat ik
alleen aan mijn ehef kon vooretellea.wanneer hij een bob
ke zaak had aan te brengen.
De eerste pagina van het proces-verbaal dat P. G. Hogendoorn in 1946 opmaakte in de zaak-Lindemans. De BVD moest het document
in 1986 openbaar maken. De namen van Hogendoorn en diens collega A. ten Cate zijn door de dienst met een dikke viltstift onlees
baar gemaakt.
Zijn vader, P. G. Hogendoorn, werkte bij de Binnenlandse
Veiligheidsdienst (BVD) en verhoorde in 1946 de beruchte
dubbelspion King Kong. Zoon Willem Hogendoorn, beter
bekend als Tomas Ross, kwam daar pas in 1986 via de
media achter. De kwestie-KingKong liet de thriller
schrijver vervolgens niet los. In 'Wachters voor Wilhel-
mina', het nieuwste boek van Ross, staat de affaire
centraal. Een gesprek met de zoon van een man die
thuis nooit over zijn werk sprak.
de mijn moeder nog, en daar had ik toch enig
mededogen mee. Zij wilde absoluut niet dat
ik mijn vader zou opvoeren, of met mensen
zou praten die zij toen nog kende. Mijn moe
der verschoot van kleur toen de naam van
'mijn vader in 1986 plotseling vanwege King
Kong in Haarlems Dagblad stond. Gore jour
nalisten, de naam van een BVD'er hoorde je
niet te. noemen. Toen ik aankondigde met
mijn studie op te houden en naar de net op
gerichte School voor Journalistiek in Utrecht
te gaan, was het huis echt te klein. Journalis
ten werden gehaat. Dat was de vijand." La
chend: „Later is dat gelukkig wel een beetje
bijgetrokken, want toen ging ik bij de TROS
werken. En dat was netjes hè."
„Ik heb het na zijn dood-in 1971 vaak aan
mijn moeder gevraagd: wat deed hij nou, nu
kun je het toch wel zeggen. En dan zei ze dat
ze het echt niet wist. Wel zat hij veel voor
zaakjes in het buitenland. Wat ik vreemd
vond voor een binnenlandse veiligheids
dienst, maar ja dat was dan contraspionage,
in Berlijn, in Hongarije."
In huize-Hogendoorn in Den Haag herin
nerden slechts twee dingen aan het werk van
vader: een afgesloten kast en een lege akten-
tas. „Mijn ouders hadden een abonnement
op het Residentie-orkest en waren dus zater
dagavond altijd onder de pannen. Toen heb
ben mijn broertje ik een paar avonden gepro
beerd de scharnieren uit de deuren van die
kast te krijgen. Wat eigenlijk niet gaat bij een
oud-politieman, want er liggen altijd schilfers
op de grond, en hij ziet het toch. Maar in die
kast had-ie wat."
„Die tas stond onder de kapstok. Daar had-
ie alleen zijn boterhammen in. Voor de buurt
hè. Dan zagen de buren hem 's ochtends met
een tas onder de arm naar zijn werk lopen.
En 's avonds kwam-ie dan met in zijn tas een
leeg boterhamzakje terug. Verder was er
thuis niets over de BVD. Hoewel, hij was een
postzegelverzamelaar en gebruikte dienstpa-
pier om op te schrijven wat hij had. Hij
spaarde Rusland, wat ik wel mooi vond voor
King Kong
Vader Hogendoorn verhoort in 1946 de
BVD heet dan nog Bureau Nationale Veilig
heid met zijn collega A. ten Cate de dub
belspion Christiaan Lindemans (King Kong).
Die zit dan vast in de gevangenis in Scheve-
ningen. In 'Wachters voor Wilhemina' draait
het om de affairè-King Kong.
De zaak is tot op heden nooit volledig op
gelost. Wel staat inmiddels vast dat Linde
mans in september 1944 de op handen zijn
de geallieerde operatie Market Garden (Slag
om Arnhem) aan de Duitsers heeft verraden.
Ook staat vast dat zijn relatie met het hoofd
kwartier van Prins Bernhard die aan het
bevel stond van de Binnenlandse Strijdkrach
ten veel intensiever is geweest dan van die
zijde wordt beweerd. Met name de vroegere
BVD-chef mr. L. Einthoven is druk in de weer
geweest de innige contacten tussen Linde
mans en de prins en diens staf te verdoeze
len.
„Als al die feiten waar zijn, dat King Kong
ruim voor Arnhem contact had met Bernhard
en zijn hoofdkwartier en dat Bernhard op de
hoogte was van Market Garden en vrij loslip
pig was en van een drankje hield en achter de
vrouwen aanzat en King Kong een leuke jon
gen vond... Dat is het toch! Het is zó'n cu
rieuze zaak dat je het als thrillerschrijver zelfs
niet kunt verzinnen. Ik denk dat Bernhard
heel loslippig is geweest en heeft gedacht dat
die gozer te vertrouwen was. Wat ik me nog
wel kan voorstellen ook. Ik vind hem er in dit
boek niet zo slecht afkomen. Het enige wat je
kunt zeggen ig dat hij onvoorzichtig is ge-
King Kong overleed op 20 juli 1946, offi-
Dubbelspion
Christiaan Lindemans, alias
King Kong. archieffoto
cieel door zelfmoord. Hij zou daartoe samen
met een verpleegster, die het overleefde, zijn
overgegaan. Maar inmiddels is daarover zo
veel twijfel gerezen dat zelfs dr. L. de Jong
niet uitsluit dat de gevangene uit de weg is
geruimd. Zo bleek in 1986 dat maar liefst drie
ambulance-bemanningen zeggen Lindemans
uit de gevangenis te hebben opgehaald.
Ross: „Die laatste dagen zijn fascinerend,
maar intrigerend is natuurlijk de rol van die
verpleegster, Tine Onderdelirttöen. De verbin
dingen zijn uiterst merkwaardig. Als je nu
weet dat baar vader bij het Bureau Nationale
Veiligheid zat... De man had een dochter en
die hebben ze toen vèrpleegster gemaakt en
die werd toen verliefd op King Kong. Wat een
slecht verhaal, daarvoor zou je toch je als
thrillerschrijver je ogen uit je kop schamen!
Dat vond ik dus echt heel merkwaardig. En
dan kun je nog verder fantaseren en zeggen
dat het toch wel gek is dat die meid in de ja
ren vijftig een dodelijk ongeluk krijgt op een
stille autoweg bij Kaapstad. Je moet echt op
passen, je kunt er nog paranoïde van wor
den."
Factie
Ross heeft zich grondig, en met plezier, in de
affaire verdiept, las tal van artikelen en boe
ken. „Dat doe ik zo meestal met de boeken
die ik schrijf. Ik noem het factie, omdat het
toch feiten zijn waarop ik me baseer. Je
speelt natuurlijk ook met dingen,' je maakt
bochten die eigenlijk niet kunnen. Maar om
die authentiek te maken moet je ook de
kleinste feitjes natrekken. Ik vind het dan ook
heel leuk om lekker te pielen, om uit te vin
den hoeveel textielpunten je nodig had voor
hel kopen van een broek. Voor je het weet zit
je alles na te wagen en op te zoeken. Aan de
ene kant maak je het jezelf moeilijk, aan de
andere kant komt het je geloofwaardigheid
ten goede." „Ik hoor wel kritieken dat de
boeken soms moeilijk leesbaar zijn, dat je te
rug moet bladeren, maar het gaat om de wer
kelijkheid. Feiten zijn belangrijk. Pure fanta
sie interesseert me geen hout. Als je wilt
doorslaan in dit genre, dan laat je King Kong
in een ver tropisch regenwoud met Martin
Bormann nog een spelletje schaak spelen.
Dan wordt het dus een slecht boek."
In 'Wachters joor Wilhelmina' krijgt ge
heim agent Pieter Nolten in het naoorlogse
Den Haag van BNV-chef Einthoven opdracht
een geheim document over de Slag om Arn
hem te onderscheppen, dat uiterst compro
mitterend is voor koningin en regering. Ver
schillende geheime diensten zijn in het spel.
De 'Wachters' vormen een schimmige orga
nisatie. De leden willen Indië behouden en
zijn bang voor een eventuele troonsafstand
ten gunste van prinses Juliana. „Het is de
werkelijkheid: die geheiihe dienstjes, de han
del in dossiers, het opportunisme waarmee
werd gewerkt met ontzettend foute jongens
uit de oorlog. Ook door het BNV. Ik wist niet
dat die jaren na de oorlog zo chaotisch wa-
Toch houdt in een thriller van Ross de wer
kelijkheid ergens op. „Ik vind het leuk aan de
feiten iets kleins toe te voegen. Dat mensen
niet meer weten waar de feiten ophouden en
de fictie begint. Als journalist mag je dat na
tuurlijk nooit doen en als historicus ook niet.
Maar als schrijver wel."
In boek staan een heleboel authentieke na
men, maar niet overal. Zo lijkt Kees de Graaff
verdacht veel op Kas de Graaf, de trouwe ad
judant van Prins Bernhard. En ingewijden
zullen W. E. Sanders, het vroegere hoofd van
de BNV-opsporingsdienst, in ene Santen her
kennen. „Als ik er niet zeker van ben dat iets
waar is, doe ik het niet. De uitgever let daar
ook op. Heel lang stond in mijn computer
Sanders en toen ik heb de instructie gegeven
alles wat Sanders is in Santen te veranderen.
Eigenlijk een rottrucje."
„Het eind van het boek is pure fictie. Daar
komt de thrillerschrijver boven. Ik heb ook
een tijdlang gekloot hoor: zal ik King Kong
gewoon dood laten zijn, wat ik eigenlijk het
meest acceptabele vind, of niet... Het kan
niet anders dan dat je in zo'n boek slingers
De manier van werken van Ross brengt risi
co's met zich mee. „Toen ik dat eerste boek
schreef, over Molukkers, woonde ik nog in
Haarlem. Mijn vrouw had nog gezegd: doe
dat nou niet. En dan wordt er dus gebeld en
staat er een groep Molukkers voor de deur.
Dan word je toch een beetje bang. Gelukkig
bleken het aardige jongens cn meisjes, die al
leen kwaad waren omdat /ij met hun groep
niet in het boek waren genoemd."
„Maar toen ik directeur was van de Stich
ting Welzijn Buitenlanders, wilde ik een
spannend boek schrijven over Amicales (ul
tra-rechtse Marokkanen, red.) in Haarlem,
wat toen nogal leefde. Ik ben echt gewaar
schuwd dat niet te doen. Ik had nog hele klei
ne kinderen, de ruiten in is het minste. Dus
dat maar niet, dat heb ik nagelaten."
Aan de andere kant zijn er ook voordelen.
„Degene in kwestie zal mij niet snel tegen
spreken. Ik probeer authentiek over de BVD
te schrijven, beschrijf in een boek zelfs het
pand van binnen. Maar de enige die me kan
tegenspreken is de BVD zelf. En die doet dal
niet. Als je het slim opschrijft zou je eigenlijk
alles kunnen beweren, maar dal is dus mijn
uitgangspunt niet."
Een nieuw boek staat inmiddels al weer op
stapel. „Dat gaat weer in deze tijd spelen, ik
probeer het af te wisselen. Het is wel weer
eens verkwikkend om even in je eigen tijd te
verkeren en het je iets makkelijker te maken.
Voor Vrij Nederland heb ik een reis naar de
Antillen gemaakt en wat ik daar op Sint
Maarten voor maffiamateriaal zag... dat is
toch alleraardigst! Op de Antillen gebeurt
veel op dit moment, het broeit aardig, wat
een rotzooi."
Kom je toch weer hij de Binnenlandse Veilig
heidsdienst uit: die heeft daarover een mooi.
en geheim, rapport gemaakt
„Het is inderdaad nog een plek waar ik een
BVD-man authentiek naar toe kan sturen."
Tomas Ross: „Mijn broer en ik kregen hem laaiend door te zeggen dat z
wat moest gaan doen voor zijn vak."
