Indiase droomstad keert
terug naar werkelijkheid
Blommers schilderde vooral bezige mensen
Cultuur&Kunst
Onderzoek
naar gebrek
aan ateliers
Jeugdheld Biggies
herleeft op Schiphol
De (andere) wereld van Marten Toonder
WOENSDAG 21 JULI 1993
annemiek ruygrok, c
Rap uit Frankrijk in Amsterdam
Amsterdam» De Franse dansgroep Black Blanc Beur presenteert
van 3 t/m 14 augustus „Rapetipas" in de Amsterdamse Stads
schouwburg. De leden van deze groep, kortweg B3 genoemd,
zijn allemaal ooit in de straten van Parijs begonnen. Acrobatiek
beheersen zij tot in de puntjes, hun danslust is niet te stuiten, zo
kondigt de Stadsschouwburg aan. Met de snelheid van een vi
deoclip passeert in Rapetipas twintig jaar rap-geschiedenis de
revue. B3 trad in 1990 ook al in de Stadsschouwburg op. Aan
vang 21.00 uur.
Dogtroep met 'absurde' voorstelling
Dogtroep speelt van 28 t/m 31 juli „L'Ascension du
Mandarin" aan de Meidoornweg in Amsterdam-Noord. De
voorstelling wordt omschreven als een grootse en absurde ver
beelding van het gewone leven, van feesten en angsten, van
bloei en treurnis. Primitieve figuren gaan elkaar te lijf met gro
tesk wapentuig. Dit straattheaterstuk vindt plaats in het kader
van „Over het IJ festival". Aanvang 22.00 uur.
Ingewikkelde keramiek in Van Abbe
eindhoven» In het Stedelijk Van Abbemuseum in Eindhoven
wordt tijdens de zomeropstelling (t/m 5 sept.) een complex ke
ramisch werk tentoongesteld. Het heet „In Camera" en is van de
Britse beeldhouwer Tony Cragg. Hij werkte van oktober 1992 tot
januari 1993 met de hulp van enige keramisten in Den Bosch
aan een serie objecten die tezamen deze sculptuur vormen. Het
kunstwerk is als permanente bruikleen toegevoegd aan de col
lectie van het Van Abbemuseum.
Expositie in Leeuwenhorst
noordwukerhout» Van Bep van der Lans-Lengers zijn wandkle
den, glasgravures en aquarellen te zien in Congrescentrum
Leeuwenhorst. De expositie duurt tot 19 september en is op
werkdagen geopend.
Hedendaagse kunst in Witte Duif
katwijk De nieuwste grafiek van Corneille en Karei Appel, zeef
drukken en litho's van Walasse Ting en werk van minder beken
de Nederlandse kunstenaars zijn te zien en te koop in de Kat-
wijkse galerie De Witte Duif. En - heel toepasselijk - is ook de in
grote oplagen gemaakte zeefdruk 'Witte Duif van Picasso te be
wonderen. De tentoonstelling 'Moderne Kunst' gaat zaterdag 24
juli open en duurt tot 12 september. Openingstijden van de ga
lerie aan de Koninginneweg 12 a: zaterdag van elf tot een en van
twee tot vijf uur.
Picasso's 'Witte Duif'
digd.
schiphol »gpd
Wie kent ze niet, de Biggles-
pockets. Biggies in Afrika, Big
gies koerst West, Biggies staat
zijn Mannetje. De titels van de
verhalen over vliegenier en
jeugdheld James Bigglesworth
blinken niet uit in originaliteit.
Maar het is juist die onschuld
en nostalgie die tientallen Big-
glesaanbidders aanspreekt en
hen naar het Aviodome op
Schiphol lokt, waar de Interna
tional Biggies Association (IBA)
een Bigglestentoonstelling op
touw heef/ gezet.
Opvallend is hoeveel vrouwen
men onder de bewonderaars
van de 'jongensheld' aantreft.
„Meisjesboeken vond ik maar
niks", zegt Marvel Wagenaar
(40), vice-voorzitter van de in
Nederland gevestigde IBA en
sinds haar twaalfde verknocht
aan Biggies. „Meisjesboeken
zijn zo zoet, zo lief. 'Mien ont
dekt het geluk'. Nou, dacht ik,
da's leuk voor d'r, maar wat heb
ik daaraan. Ik las liever span
nende jongensboeken, zoals de
Biggies die ik van mijn opa
kreeg. En ik was niet de enige.
Bij mij in de klas lazen alle
meisjes ze."
Bijna dertig jaar later heeft
Wagenaar zich opgewerkt tot
een van de grootste Bigglesver-
zamelaars. Haar collectie be
staat uit honderden boeken,
leiden loman leefmans
De gemeente Leiden gaat de
komende dagen een onderzoek
houden naar de noodzaak van
atelierruimte in Leiden. Alle bij
de gemeente bekende, Leidse
kunstenaars krijgen een vragen
lijst opgestuurd. Aan de hand
van de resultaten wil de ge
meente de behoefte aan werk
ruimtes in kaart brengen en
wachtlijsten aanbren-
Alleen het 'Bramenzoekstertje' is overduidelijk aan het niksen. Op haar rug ligt ze in het gras. De schrammen staan op haar benen. Wat bramen liggen op haar schortje. Ze is de enige
van al Blommers' personages die de kijker recht in het gezicht aanstaart met een verbaasd lieve blik. afbeelding katwijks museum
Terecht eerherstel in Katwijks Museum
beeldende kunst
recensie letty stam
B J. Blommers in het Katwijks Museum,
Voorstraat 46, Katwijk. Te zien di t/m za
10-12en 14-17 uur tot 26 september.
„Licht uitdrukken...al dee je 't
met je teenen," vertelt Bernard-
us Johannes Blommers (1845-
1914) in 1906 aan Elsevier's Ge
ïllustreerd Maandschrift. De
Haagse kunstschilder heeft wei
nig op met vakbroeders die het
licht proberen te vangen op hun
doeken. Blommers blijkt ook
niet gecharmeerd van de im
pressionisten. Merkwaardig ge
noeg doet zijn werk sterk aan
die stroming in de kunst den
ken. En, ondanks zijn gering
schattende woorden, is Blom
mers er wel degelijk in geslaagd
het licht te vangen. Zoals te zien
is op de tentoonstelling in het
Katwijks Museum.
In zijn tijd was hij een be
roemdheid. Later vonden de
kunstcritici Blommers' huis-,
tuin- en keukentafereeltjes
maar burgerlijk. Zijn werk was
te truttig, te benepen in vergelij
king met dat van zijn beroem
dere collega's van de Haagse
School zoals Israels, Mauve of
de gebroeders Maris. Deze
schilders maakten in tegenstel
ling tot hun tijdgenoten de alle
daagse werkelijkheid niet mooi
er. Wat ze zagen, kwam op het
doek. Op deze eerste solo-ten
toonstelling van Blommers
wordt duidelijk dat hij in het
Katwijk rond de eeuwwisseling
vooral veel zon, zee en spelende
kinderen zag.
Op de olieverven en aquarel
len zijn de mensen steeds bezig.
Ze eten, breien, schillen aardap
pels, praten met elkaar terwijl
ze wachten bij de visafslag, leg
gen de was te bleken in de dui
nen of laten hun speelgoed
bootjes te water. Alleen het
'Bramenzoekstertje' is overdui
delijk aan het niksen. Op haar
rug ligt ze in het gras. De
schrammen staan op haar be
nen. Wat bramen liggen op haar
schortje. Ze is de enige van al
Blommers' personages die de
kijker recht in het gezicht aan
staart met een verbaasd lieve
blik.
Ook afwijkend is 'Het af
scheid'. Een visser kust zijn klei
ne voordat hij weer aan boord
gaat. Blommers heeft de figuren
op de voorgrond afgebeeld. De
kijker ziet het tafereel als het
ware over de schouders van de
andere mensen die afscheid ne
men. Beklemmend als je be
denkt dat pa misschien voor
maanden weer op zee is. Of
misschien nooit meer terug
komt. Het is ook een werk dat
duidelijk laat zien dat Blom
mers met steeds lossere streken
zijn penseel over het doek laat
gaan. Hij zet de voorstelling op
maar werkt het niet gedetail
leerd uit.
Het Katwijks Museum geeft
Blommers een terecht eerher
stel. Hij mag dan wel één van de
mindere goden zijn van de
Haagse School. Zijn tafereeltjes
zijn inderdaad vaak wat lievig.
Maar wat is er op tegen om de
zonzijde van het leven te schil
deren? Bovendien kan het Kat
wijks Museum putten uit een
lijst van 750 kunstenaars die
ooit in het dorp zijn neergestre
ken.
Als het museum rustig doorgaat
met de traditie elke twee jaar
een overzichtstentoonstelling te
organiseren van één van hen,
komen vroeger of later ook de
zwarte kanten van het leven in
het Katwijk van toen misschien
aan bod.
gen.
De gemeente heeft 40.000
gulden per jaar ter beschikking
om kunstenaars aan atelier
ruimte te helpen. Behalve het
probleem dat dit bedrag niet
erg hoog is, weet de gemeente
tot nu toe ook niet precies hoe
groot de behoefte is. Dat komt
omdat veel kunstenaars niet
voor de Raad voor de Kunst wil
len verschijnen om officieel het
predikaat 'kunstenaar' te krij
gen. En de gemeente mag al
leen met de officiële lijst wer
ken.
Maar dat de behoefte groot
was in Leiden bleek onlangs bij
de kraakactie van de oude LTS
aan de Haagweg. In het inmid
dels tot kunstcentrum omge
doopte gebouw hebben onge
veer veertig kunstenaars werk
ruimte gevonden en staan nog
enkele tientallen op de wacht
lijst.
De gemeente wil daarom nu
met een grote inventarisatie be
ginnen. „Uiteindelijk willen we
komen tot een wachtlijst waar
mee we kunnen werken. En als
er een grote behoefte blijkt, wil
len we kunnen zeggen: „O.k. we
geven geld aan de Haagweg of
we gaan een ander gebouw als
atelier gebruiken", aldus Yvon
ne van Baarle van de afdeling
cultuur van de gemeente.
Maar. het probleem van offi
ciële en niet officiële kunste
naars blijft. „Daarom wil ik twee
wachtlijsten aanleggen. Als ie
mand van de eerste lijst om wat
voor reden dan ook wegvalt,
kan iemand van de tweede lijst
er toch gebruik van maken.
Daarom houden we ook het on
derzoek", aldus van Baarle.
•STERFHUIS Na een sluiting van zes jaar gaat herberg Ravoux in
Auvers-sur-Oise, waar Vincent van Gogh in 1890 op 37-jarige leef
tijd stierf, op 25 augustus opnieuw open voor het publiek. In dit ou
de établissement langs de oevers van de Oise ten noorden van Pa
rijs sleet Van Gogh de laatste maanden van zijn leven en schilderde
hij nog zeker zeventig doeken.
waaronder veel complete series.
Bovendien is ze net klaar met
het samenstellen van de eerste
Bigglescatalogus ter wereld.
Haar volgende doel is het schrij
ven van een biografie over Willi
am Earl Johns, de schepper van
haar held.
Johns - geboren in 1893 -
schreef in de jaren dertig zijn
eerste Biggies. Inmiddels zijn
zijn verhalen in 23 talen uitge
geven, waaronder het Tsje
chisch en het IJslands. Johns
voltooide in totaal 167 boeken,
voordat hij stierfin 1968.
Wagenaars kennis blijft overi
gens achter bij die van sommige
Britten. „Daar is het echt een
wetenschap. Ze organiseren er
lezingen van academisch ni
veau. Over thema's als de kaste
len in de Bigglesverhalen, de
kenmerken van verschillende
uitgaven of over het aantal ke
ren dat Biggies is neergestort."
Johns' ouderlijke huis in Hert
fordshire is inmiddels het bede
vaartsoord geworden voor de
Bigglesfan. Als echte aanbidder
moet je er toch minstens één
keer in je leven geweest zijn.
Een aantal Britten heeft in
middels de tentoonstelling be
zocht. Wat ze er te zien krijgen,
overtreft hun stoutste verwach
tingen. Complete series, zeldza
me uitgaven en een heuse Big-
gles-video. Verder het levens
verhaal van Johns met zijn ge-
Chandigarh van le Corbusier in Rotterdamse Kunsthal
William Earl Johns, schrijver v
routineerd vlieger.
boortecertificaat, klassefoto's,
rapporten en brieven aan zijn
vrouw. En natuurlijk de onver
mijdelijke Bigglesspeldjes, Big-
glespennen, Bigglesmokken,
n de Biggles-avonturen, was zelf een ge-
Bigglestruien
mats.
De Biggies-tentoonstelling is
nog te zien tot 26 september in
het Aviodome.
arnhem »gpd
Tekenaar wilde hij worden. Tot
stomme verbazing van zijn va
der. „Tekenaar? Dat is toch
geen beroep", moet hij gesta
meld hebben. „Daar heb je toch
niet voor geleerd." Later bekeek
vader Toonder het van een zon
nigere kant. Hij nam voor zijn
zoon Marten de stripbijvoegsels
van de Amerikaanse zondags
bladen mee. „Ze bepaalden
voor een groot deel mijn loop
baan", zei Marten Toonder la-
De omvangrijke carrière van
de inmiddels 81-jarige be
roepstekenaar is het onderwerp
van de tentoonstelling 'De an
dere wereld van Marten Toon
der', te bezichtigen in de Arn
hemse bibliotheek. Natuurlijk
besteedt de expositie veel aan
dacht aan zijn misschien wel
bekendste creaties Tom Poes en
Heer Olivier B. Bommel. Maar
ook andere activiteiten van deze
creatieve geest worden uitge
breid belicht.
Van 1933 tot 1939 was Toon
der in dienst van de Nederland-
sche Rotogravure Maatschappij
in Leiden. Daar maakte hij ze
ker tien tekeningen per week. In
die periode ontstonden ook de
eerste ideeën voor zijn wereld-
- beroemde strip Heer Bommel.
De eerste aflevering daarvan
verscheen op 16 maart 1941 in
De Telegraaf. Op dat moment
speelde Tom Poes nog de
hoofdrol.
De expositie in de Bibliotheek
Arnhem staat uitvoerig stil bij
alle andere bezigheden van de
illustrator. Er zijn voorbeelden
te zien van reclame-opdrach
ten, van boekomslagen en van
spotprenten die hij gedurende
de Tweede Wereldoorlog maak
te. Interessant zijn ook de vele
originele tekeningen waarop
aanwijzingen voor de drukker
staan. Aandacht ook voor de
Toonder-Geesink Studio, die
Toonder in 1942 oprichtte met
Joop Geesink.
'De andere wereld van Mar
ten Toonder' is tot 3 augustus
te bezichtigen in Bibliotheek
Arnhem aan de Koningstraat
26.
Zelf ooit nog eens een stad
bouwen. Is dat niet iets
waarvan elke stedebouw-
kundige of architect in stil
te droomt? Het is maar
weinigen gegeven, maar de
Franse architect Le Cor
busier heeft een heel eind
kunnen gaan bij de verwe
zenlijking van die droom in
de Indiase provinciestad
Chandigarh.
rotterdam gpd
Chandigarh werd in de jaren
vijftig gebouwd als symbool van
de onafhankelijkheid van India.
Een stad die gezien mocht wor
den, waarmee India kon bewij
zen op eigen benen te staan.
Omdat stedebouwkundige ken
nis in het land ontbrak werd
voor plannenmakers over de
grenzen gekeken. Uiteindelijk
werd de Zwitsers-Franse archi
tect Le Corbusier voor het pro
ject ingeschakeld.
Het resultaat van zijn be
moeienis is nog steeds contro
versieel en in staat heftige de
batten in de architectuurwerfeld
op gang te brengen. Hoe het er
nu voor staat en hoe de ideeën
van Le Corbusier de tijd hebben
getrotseerd in Chandigarh is in
1990 onderzocht door een Ne
derlands ontwerperscollectief,
waarbij zich later een aantal
studenten bouwkunde van de
TU in Delft voegde. De resulta
ten van hun bevindingen zijn
onderwerp van de tentoonstel
ling 'Veertig jaar na Le Cor
busier' in de Rotterdamse
Kunsthal.
De tentoonstelling, die gro
tendeels bestaat uit fotomateri
aal, terwijl met audio-visuele
middelen wordt getracht de
sfeer van de stad voor de bezoe
ker op te roepen, laat in elk ge
val zien wat er allemaal mis kan
gaan, wanrteer een Westerse ar
chitect aan het bouwen slaat in
een land dat hem niet voldoen
de bekend is.
Bij zijn voorbereidingen heeft
Le Corbusier alleen maar de
Woningen met kubistische
plaatselijke elite geraadpleegd
en verder eindeloos zitten dag
dromen onder de azuurblauwe
hemel, klinkt het verwijtend in
de begeleidende catalogus. Le
Corbusier zag de mens als een
robot, als een wezen, dat pre
cies zou doen wat de door hem
geschapen omgeving van hem
verlangde.
Bij het maken van de nieuwe
opzet ging Le Corbusier uit van
rechthoekige segmenten van
800 bij 1200 meter, alle voorzien
van de belangrijkste faciliteiten.
De open structuur leek in niets
op een Indiase stad. De kubisti
sche vormen van de woningen,
de brede wegen, het vele groen,
dat kwam de mensen ter plaat
se nogal vreemd voor.
Het stadscentrum, met daarin
het bestuurlijke hart van de pro
vincie, moest het huzarenstuk
van het plan worden. Een groot
hooggerechtshof, een enorm
provinciehuis en een vergader
gebouw waren de belangrijkste
onderdelen van dit stadsdeel.
Chandigarh, de Indiase droomstad van Le Corbusier.
Majesteitelijke gebouwen, mo
numentaal groot, enorme
bouwwerken waarin in tal van
details de hand van de meester
is te herkennen.
Een blik-op de foto's toont
hoe de situatie er nu voorstaat:
het hooggerechtshof is te klein,
de zalen zijn veel te krap en tot
overmaat van ramp regenen de
gebruikers doornat wanneer de
moesson toeslaat. In het pro
vinciehuis werken inmiddels
driemaal zoveel ambtenaren als
oorspronkelijk was voorzien.
Het gebouw vertoont jammer
lijke slijtageverschijnselen. De
droomstad van toen gaat ge
bukt onder de harde werkelijk
heid van alledag.
Beeldentuin
Markantste punt in de stad
Chandigarh is, nog steeds, de
beeldentuin, met het levens
werk van de kunstenaar Neck
Chand. Hier zijn 20.000 beelden
verzameld, vervaardigd uit alle
mogelijke afvalmaterialen. Van
deze beelden staan enkele voor
beelden in de Kunsthal.
De westerse invloed is in
Chandigarh nog steeds niet te
vermijden. Maar in de loop der
tijd heeft de stad zich langzaam
aangepast aan het land, waarin
ze als vreemd element werd op
gebouwd. Naast de modem-ar
chitectonische hoogbouw zijn
de sloppenwijken hier en daar
al verrezen, de fietstaxi's staan
geparkeerd in de grasperken,
waar de voetgangers het gras tot
wandelpaden hebben platgetre
den. Nieuwbouw, meer in de
stijl van het land, moet nu de
mensen onderdak bieden. Te
gen het jaar 2000 moeten dat er
bij elkaar een miljoen zijn. Die
zullen de siad nu, als afgebrok
kelde droom, meer waarderen
dan toen, veertig jaar geleden
bij de oplevering.
Chandigarh, veertig jaren na
Le Corbusier; Rotterdam,
Kunsthal; 17 juli tot
augustus.
22
