Optimisme
na top G-7
toegenomen
Armeense opmars drijft Azeri's tot wanhoop
Feiten &Meningen
Bangladesh lokt kinderen
met extra rijst naar school
De gewoon-geen-zin-coalitie
VRIJDAG 9 JUL11993
GATT-onderhandelingen leven weer
Aan beloften was nooit gebrek. Sinds 1985 beloofden de
leiders van 's werelds sterkste economieën (G-7) jaar na
jaar op hun top in juli om nu toch écht voor het eind van
het jaar de onderhandelingen over het vrijmaken van de
wereldhandel af te ronden. En telkens kwam en ging de
maand december, zonder dat ook iets gebeurde. Zal het
in december 1993 anders zijn?
WASHINGTON HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
Aan de opgewonden woorden
van Bill Clinton en zijn collega's
in Tokyo te horen zou je haast
denken van wel. Zij hebben de
GATT-onderhandelingen van
de ondergang gered, zo lijkt het.
Meer nog, ze hebben een 'door
braak' bereikt die de zaak nu in
een stroomversnelling zal bren
gen. De Amerikaanse president
sprak al over miljoenen banen
die deze doorbraak de Amerika
nen zal gaan opleveren.
Rekent Clinton eich rijk, of is
het akkoord over het wegnemen
van een reeks invoerbeperkin
gen inderdaad zo verstrekkend?
Allebei. Er is nog geen akkoord.
Er is enkel een afspraak tussen
drie partijen in de GATT-onder
handelingen (de Verenigde Sta
ten, Japan en de Europese Ge
meenschap) en het zal nog lan
ge onderhandelingen vergen
om die uitgewerkt op papier te
krijgen.
De invoerbeperkingen op
hoofdzakelijk industriële pro-
dukten zijn een belangrijke hin
dernis op de weg naar vrije we
reldhandel. Ivjaar ook als die
verdwenen zijn, moet nog wor
den onderhandeld over de min
stens zo heikele kwestie van de
landbouwsubsidies, waarover
de EG en de VS al vele jaren in
de clinch liggen. Om maar niet
te spreken van de beperkingen
die de VS de rest van de wereld
bij het dienstenverkeer opleg
gen.
En ook Frankrijk heeft nog niet
te kennen gegeven dat het zijn
verzet tegen het landbouwak
koord, dat vorig jaar november
in Washington werd gesloten,
zal opgeven. Integendeel, zo
lang de Amerikanen heffingen
op Europees (Frans) staal blij
ven leggen, kan volgens Parijs
van een akkoord geen sprake
zijn.
Vanwaar dan toch dat optimis
me in Tokyo na de langdurige
nachtelijkeonderhandelingen?
Deels om politieke redenen. Bill
Clinton heeft er alle belang bij
De Amerikaanse president Clinton (links op de foto) arriveert op de conferentie van de zeven belangrijkste industrielanden.
foto reuter andy clark
met een succes uit Tokyo naar
de VS terug te keren. Hij staat in
eigen land bloot aan scherpe
kritiek en kan een beter buiten
lands resultaat dan een bom
bardement op Baghdad wel ge
bruiken. Dat geldt evenzeer
voor de Japanse premier Miya-
zawa, die vlak voor verkiezingen
staat, en voor veel van de ande
re leiders die het thuis maar zo
zo doen.
Het akkoord bewijst bovendien
dat de belangrijkste handels
blokken in de wereld wel dege
lijk in staat zijn zaken te doen.
Na al het gepraat van de afgelo
pen jaren, de bijna-akkoorden
die steeds weer op het laatste
moment werden afgeblazen, de
onwil van sommige partijen en
de onmacht van weer andere is
het een verademing dat men nu
in enkele dagen tijd en on
verwacht resultaat wist te
boeken.
Wat nu is afgesproken, is vooral
een doorbraak omdat alle par
tijen tot concessies bereid ble
ken. Dat geeft hoop voor de toe
komst, al blijft met de ervarin
gen van de voorbije jaren in het
achterhoofd de scepsis. Het
wegnemen van alle invoerhef
fingen op farmaceutica, bouw
materialen, bieren medische
artikelen maakt misschien niet
veel indruk, het is een goed be
gin voor de laatste GATT-ronde.
Op andere artikelen (zoals glas,
textiel en kleding) worden de
huidige heffingen gehalveerd en
op nog een reeks andere fors
verminderd. Staal wordt ook ge
noemd, maar het is nog ondui
delijk of de afspraak daarover
ook het conflict met Frankrijk
uit dé weg zal ruimen. Al die
heffingen waren bedoeld om de
eigen industrieën af te scher
men, wat in een echte vrijhan
delswereld natuurlijk uit den
boze is.
Alle in. Tokyo aanwezige partij
en hebben concessies gedaan.
De VS, die aanvankelijk weiger
den hun heffing op Europese
textiel en kleding af te schaffen,
de Europese Gemeenschandie
haar heffingen op de voorarja-
panse electronic^ niet wilde op
geven, en de Japanners, die de
invoer van sterke drank en hout
uit zowel Europa als de VS be
lasten.
Onder leiding van de Ier Peter
Sutherland zullen de GATT-par
tijen weer met wat frisse moed
om de tafel gaan zitten. In
Tokyo is gebleken dat het opge
ven van halsstarrigheid niet tot
gezichtsverlies hoeft te leiden,
integendeel. En iedereen weet
welke enorme voordelen een
wereldwijd vrijhandelsakkoord
zal hebben. Daar zijn de miljoe
nen banen waarmee Clinton nu
pronkt slechts een peuleschil
bij.
In Bangladesh zullen arme ge
zinnen extra rantsoenen rijst
van de overheid krijgen als zij
hun kinderen de basisschool la
ten afmaken. Met deze maatre
gel hoopt de regering ouders
van arme gezinnen over te ha
len hun kinderen niet voortijdig
van school te halen om te wer
ken en zo het gezinsinkomen
aan te vullen.
In het kader van haar program
ma 'Voedsel voor Onderwijs' zal
de Bengaalse regering hiertoe
het komende jaar 100.000 ton
rijst en granen ter waarde van
19 miljoen dollar distribueren.
Van de 11,5 miljoen leerlingen
die jaarlijks in Bangladesh de
basisschool bezoeken, verlaat
70 procent de school voor het
einde van de vierde klas, zo
blijkt uit officiële gegevens.
De Bengaalse minister Rahman
(financiën) verwacht dat het
project zal voorkomen dat het
aantal leerlingen dat voortijdig
van school gaat toeneemt. Hij
zei dat de komende jaren meer
geld voor het programma be
schikbaar wordt gesteld.
Het is in Bangladesh heel ge
woon dat kinderen om econo
mische redenen van school
wegblijven. Zo'n vijf miljoen
kinderen tussen de zes en tien
jaar zien helemaal nooit een
school van binnen. Met 'Voed
sel voor Onderwijs' wordt ge
streefd ook deze kinderen het
onderwijs binnen te loodsen.
De regering van premier Zia
heeft grote ambities om het an
alfabetisme in het land terug te
dringen. Momenteel kan slechts
35 procent van de 110 miljoen
inwoners lezen en schrijven. In
het jaar 2000 moet dat minstens
de helft zijn. Vooral vrouwen
komen er bekaaid af: van hen is
80procent analfabeet. In ruim
32.000 dorpen in Bangladesh
ontbreekt een lagere school.
Volgens Rahman is het schrik
barend hoge niveau van analfa
betisme in Bangladesh een van
de grootste struikelblokken vooi
vooruitgang in diverse sectoren
van de maatschappij en de eco
nomie. De produktiviteit in de
fabrieken en op boerderijen zou
kunnen worden verhoogd als
meer mensen konden lezen en
schrijven, zo meent hij.
De regering heeft een speciale
afdeling voor basisonderwijs in
gesteld, die onder de directe
verantwoordelijkheid van de
premier valt. Rond de 11.591
scholen zullen onder toezicht
van deze afdeling komen. Bo
vendien zullen er op grote
schaal centra voor volwas
seneducatie worden ingericht,
waaraan 68.000 steden en dor
pen wordt gevraagd mee te wer
ken. Voor het stimuleren van
het basisonderwijs is 280 mil
joen dollar uitgetrokken. Er zul
len 10.000 basisscholen worden
gerenoveerd. Bovendien zullen
ongeveer 10.000 nieuwe onder
wijzers worden gerecruteerd.
Voor het vijfjaar durende pro-
gramma'heeft Bangladesh de fi
nanciële hulp gekregen van het
Kinderfonds van de Verenigde
Naties, Unicef, dat 9 miljoen
dollar bijdraagt, en van het VN-
Ontwikkelingsfonds (UNDP),
dat 2 miljoen meebetaalt aan
het initiatief voor volwassenon-
derwijs. Volgens minister Rah
man kan de regering zonder
hulp van buiten met geen mo
gelijkheid het doel van univer
seel onderwijs bereiken.
Drie Azerische vrouwen rouwen om hun familieleden op een begraafplaats in de enclave Nagorno-Karabach. foto epa
FIZOELI THOMAS GINSBERG/AP
Het leger van Azerbajdzjan en
troepen uit de Armeense encla
ve Nagorno Karabach hebben
gisteren strijd geleverd rond Ag
dam, een centraal gelegen stad
in Azerbajdzjan, die praktisch is
leeggelopen sinds de Armeense
troepen de stad het vorige
weekeinde tot op een kilometer
waren genaderd. Volgens het
Azerische ministerie van defen
sie zijn 120.000 mensen uit Ag-
dam en omliggende dorpen op
de vlucht geslagen. De meesten
houden zich schuil in door de
staat gerunde wijn- en boom-
gaarden ten oosten en noorden
van de stad.
Een paar straten verwijderd van
het huis van burgemeester
Toemas Alijev explodeert een
granaat. Het hele stadje schudt
op zijn grondvesten en de thee
kopjes op tafel rammelen. ,,Ze
komen dichterbij", zegt Alijev
droog voordat hij een nieuwe
slok neemt. ,,Ik weet niet hoe
lang we dit nog kunnen volhou
den."
De opmerkingen van de burge
meester zijn tekenend voor de
stemming onder de Azeri's, die
aan het front wonen waar de
Azerbajdzjanen strijd leveren
met de Armeniërs over de en
clave Nagorno Karabach. On
danks de staatsgreep van Soeret
Goeseinov, een populaire com
mandant die aankondigde de
strijd met kracht voort te zullen
zetten, zijn de Azerische strij
ders nog steeds slechter ge
traind en bewapend dan de Ar-
Door de veroveringen van Ar
menië, dat dit jaar voor het
eerst gebied buiten de grenzen
van Nagorno Karabach verover
de. hebben veel Azeri's de moed
verloren. Enkele minuten na de
granaatinslag komt een vrouw
bij Alijev langs om te vragen
wanneer het stadje van 15.000
inwoners zal worden ontruimd.
„Nog niet. Alleen als het leger
ons zegt dat het zover is", ant
woordt de burgemeester.
Toen in Azerbajdzjan een
machtsstrijd ontbrandde tussen-*
enerzijds Goeseinov en de voor
malige partijleider Geidar Alijev,
en anderszijds de zittende pre
sident Aboelfaz Eltsjibey, zagen
de Armeniërs hun kans schoon
om een offensief in te zetten.
Sinds kort hebben zij dan ook
de heuvels rond Fizoeli in han
den en houden zij de steden Ag-
dam en Dzjebrail omsingeld.
Als ze er in slagen Agdam te be
zetten, is dat een enorme psy
chologische opkikker voor Na
gorno Karabach, omdat van
daaruit de Azerbajdzjaanse aan
vallen op de enclave werden ge
pland. En als Fizoeli of Dzjebrail
valt, hebben de Armeniërs bijna
het hele stuk land in handen dat
de enclave van Armenië scheidt.
Duizenden Azerbajdzjanen zijn
voor de gevechten op de vlucht
geslagen. Langs de snelweg bui
ten Agdam staan tientallen ten
ten van vluchtelingen. Ten zui
den van Fizoeli bouwden de 73-
jarige Ali Chalilov en zijn zestig
familieleden een tijdelijk onder
komen van karren overdekt met
tapijten. „Niemand helpt ons!
Kijk eens hoe wij moeten leven.
Het enige dat wij willen is dat.
de oorlog beëindigd wordt",
zegt Chalilov.
De jAzeri's hebben kritiek op de
hele wereld. Vooral Rusland,
Frankrijk, Libanon en de VS
moeten het ontgelden. Zij he-
ben immers toegestaan dat
huurlingen de inwoners van de
enclave te hulp zijn geschoten.
Sommige Azeri's zien Goesein
ov en Alijev als hun enige red
ding en hopen dat zij. desnoods
met harde hand, het land kun
nen redden van een Armeense
overwinning. „Eltsjibey was te
zwak", zegt kolonel Fazail Aga-
jev. „Alijev en Goeseinov zijn
sterker en hebben meer erva
ring. Wij geloven in hen."
De nieuwe leiders hebben al
een deel van de regionale lei
ders vervangen. Volgens een
nieuwe bestuurder iri Fizoeli is
de hopeloze situatie te wijten
aan het zwakke optreden van
Eltsjibey, die er niet in is ge
slaagd om steun te krijgen van
andere voormalige Sovjet-repu
blieken. „Wij hebben het ver
drag van hel Gemenebest van
Onafhankelijke Staten (GOS)
niet getekend. Armenië heeft
dat wel gedaan en kijk eens
hoeveel kanonnen zij hebben
gekregen", zo verklaart hij.
Toch lijkt het erop alsof de poli
tieke aankondigingen van Goe
seinov en Alijev te laat komen.
Zij hebben gezegd extra verster
kingen naar het front bij Agdam
te zullen sturen, maar daar is
nog niet veel van terecht geko
men. „Wij waren niet klaar voor
deze oorlog", zo verklaart Aga-
jev. „Wij hebben niet om deze
oorlog gevraagd. Wij willen al
leen ons land terug en dan zul
len we stoppen met vechten."
.ubbers en Kok: De gewoon-geen-zin-premier en de minister van financiën die nu ook zelf een paar lijken in
de kast legt. archieffoto
„Ach, we hadden gewoon geen zin." Premier
Lubbers was vorige week vrijdag na afloop van
het wekelijks kabinetsberaad, waarin niks werd
besloten, buitengewoon eerlijk.
Niets voor hem eigenlijk, zo'n opmerking. Hij
wordt algemeen immers gezien als iemand
voor wie de werkdag niet lang genoeg kan du-
ren. Elke minuut moet nuttig worden gevuld.
Toch beschreef Lubbers het gevoel van zijn ka
binet heel treffend: de club heeft er gewoon
geen zin meer in. Maar helaas voor de be
windslieden, de kamerverkiezingen zijn pas
voor mei 1994 voorzien. Dus ploetert men met
frisse tegenzin door.
Deze week begonnen de begrotingsbesprekin
gen voor 1994. Het zit economisch tegen. De
groei is er uit, de werkloosheid stijgt met meer
dan 10.000 mensen per maand. Alle ingrediën
ten voor pijtige discussies tot diep in de nacht
zijn aanwezig.
Nee, dus. Zelfs opper-schatkistbewaarderWim
Kok ziet het niet meer zitten. Zo kon het gebeu
ren dat hij de collegae voorstelde een tegenval
ler van 2,4 miljard gulden bij de belastingin
komsten 1994 gewoon maar te laten zitten.
Hetzelfde voorstel kwam ten aanzien van extra
uitgaven door de toenemende werkloosheid.
Die ene miljard kon er ook nog wel bij in het
volgende jaar.
Was er dit jaar nog iets? Ja, een belastingtegen
valler van 250 miljoen gulden. Laat maar, zei
Kok. Door rpeer te bezuinigen wordt de econo
mische toestand alleen maar slechter. Daar
koos Kok dus niet voor. Een zucht van verlich
ting steeg op bij de overige dames en heren.
Natuurlijk, de ministers doen nog wel alsof ze
enorm zwaarwichtige gesprekken voeren over
de begroting 1994. Twee weken beraad is er, op
papier, voor uitgetrokken. Volgende week za
terdag moeten de knopen zijn doorgehakt.
Eenzelfde beeld werd enkele maanden geleden
ook geschilderd bij de beraadslagingen rond de
Kaderbrief en Voorjaarsnota in het kabinet: de
eerste aanzetten voor de discussie nu. Weken
werd er zogenaamd koortsachtig beraadslaagd.
In feite was de hele ministerraad maar enkele
uren bijeen.
Nu gebeurt hetzelfde. Lubbers en Kok masse
ren de afzonderlijke ministers om tenminste
nog iets te doen tegen weer stijgende uitgaven.
Dit jaar 350 miljoen gulden meer dan afgespro
ken, komend jaar 1,1 miljard. Veel begrip ont
moeten zij niet. Er zit geen lucht meer in de de
partementale begrotingen. Dus zal er volgende
week wel naar boterzachte, tijdelijke maatrege
len worden gegrepen om de nood te lenigen.
Kok klaagde er bij zijn aantreden over dat het
vorige kabinet een begroting 1990 had achter
gelaten die vol zal met tijdelijke maatregelen.
Lijken in de kast, heette dat toen. Voor wel 5
miljard gulden moest hij blijvende oplossingen
zien te bedenken. Nu doet Kok precies hetzelf
de. Sterker nog: hij beroept zich er op dat hij
precies hetzelfde doet als zijn voorgangers. Met
andere woorden: ik ben zo slecht nog niet.
Blijft de vraag waar dit allemaal toe moet lei
den. De coalitie moddert voort zonder enig en
thousiasme of daadkracht. Hoe lang zullen de
fracties van CDA en PvdA in de Kamer dat nog
aanvaarden? De vrees is: nog heel lang. Tot aan
de verkiezingen om precies te zijn. Ze hebben
ook weinig keus. Een alternatieve coalitie is er
niet. De PvdA kan zonder het CDA niets berei
ken. Verkiezingen zullen een enorme nederlaag
betekenen.
Voor de christen-democraten ziet het er net zo
uit. Verkiezingen betekenen een nederlaag en
mogelijk de komst van een kabinet zonder
CDA. Bovendien gebeurt er minstens een jaar
niets in een tijd dat het land economisch gezien
steeds verder afzakt en de verzorgingsstaat
moet worden gesaneerd.
Wat te doen dus, in deze bange dagen? Eikaars
hand vasthouden en hopen op het beste. Voor
zichtigheid troef. Geen gekke dingen doen. Er is
ook een andere term voor: pappen en nathou
den. Dat daar nog nooit iemand beter van'ge-
worden is, weten de betrokkenen ook wel. Maar
tot actie is men niet meer in staat. 'We hebben
gewoon geen zin'.
