Het is onzin om te zeggen
dat communisme dood is'
Conclusie onderzoekers:
RARA wordt radicaler
Feiten &Meningen
Ministeries kunnen geen bunkers worden
'Erin of eruit, wat nou?'
Wallage moet het
waarborgfonds maar
bij de wet regelen
VRIJDAG 2 JULI 1993
2
Frenk van der Linden morrelt aan het eigen gelijk van de lezer
Hij wil prikkelen. Zijn le
zers dwingen opnieuw na
te denken over hun beeld
van de werkelijkheid.
Morrelen aan het eigen
gelijk dat zij bevestigd wil
len zien. „Goede journa
listiek moet ergeren", zegt
Frenk van der Linden.
LEIDEN ONNO HAVERMANS
Een gesprek tussen twee jour
nalisten draait onvermijdelijk
uit op een lofzang op 'het vak'.
Een vak waarvan hij niet be
grijpt dat niet iedereen het wil
uitoefenen. Hij doet, zegt hij, 24
van de 25 keer precies wat hij
wil. Dus is hij geregeld op reis;
naar China bijvoorbeeld, of
naar andere delen van Zuid-
oost-Azië, een gebied dat hem
niet meer los zal laten. Zijn
boekje gaat daar dan ook over.
Het meisje dat over mijn rug
liep (de titel verwijst naar een
masseuse die hem in Taiwan
laat balanceren tussen pijn en
genot) bundelt acht reisverha
len die Van der Linden eerder
maakte voor NRC Handelsblad,
De Tijd of Avenue. Hij heeft ze
stuk voor stuk herkauwd en
soms volledig herschreven,
want „eigenlijk heb ik de laatste
twee iaar pas het gevoel dat ik
echt kan schrijven, dat de taal
als natte klei is in mijn vingers".
China
Van der Linden verhaalt over
reizen naar Bhutan, Noord-Ko-
rea, Vietnam, Taiwan, Hong
Kong. En over China; dat land
springt er uit. Geen wonder,
want de schrijver 'heeft iets'
met China, zijn „eerste liefde"
op reisgebied. Hij is er inmid
dels een keer of tien geweest.
Toevallig viel een van die be
zoeken, in opdracht van VPRO-
radio en weekblad De Tijd, sa
men met de studentenopstand
in het voorjaar van 1989. Hij
oogstte lof voor zijn verslagge
ving, maar zelf is hij daar ach
teraf niet tevreden over. „Als je
door een stad loopt waar men
sen met kapotgereden hoofden
in de goot liggen, dan is het
moeilijk je boosheid te onder
drukken. De kwaliteit van mijn
werk heeft absoluut geleden on
der die woede."
Hij heeft zich teveel geïdenti
ficeerd met de protesterende
studenten, vindt hij. Was niet
neutraal meer. En dat neemt hij
zichzelf kwalijk. Hij had kunnen
weten dat de verhalen van beto
gers over de slachting op het
Plein van de Hemelse Vrede, in
de nacht van 3 op 4 juni 1989,
niet konden kloppen. Dat de
emotie, de woede, een koele
blik op de feiten vertroebelde.
Toch schreef hij op wat ze hem
vertelden. Zonder te doen wat
elke journalist moet doen: chec
ken of het verhaal klopt.
„In november 1989 ben ik te
rug gegaan. Op universiteiten
hoorde ik dat hier tien, daar ze
ven studenten nooit waren te
ruggekeerd. Toen werd me dui
delijk dat het getal van tien- of
twintigduizend doden wel eens
overdreven kon zijn. Ik sprak
met tientallen mensen die op
het plein waren geweest die
nacht. Op basis daarvan heb ik
een reconstructie geschreven.
In zijn opmars door de stad en
rojid Tiananmen heeft het leger
in allerlei confrontaties honder
den mensen doodgeschoten,
maar van vreedzaam demon
strerende studenten die op het
plein zelf bij dozijnen zouden
zijn platgewalst is naar mijn
beste weten geen sprake ge
weest."
De mensenrechtenorganisatie
Asia Watch heeft zijn verhaal la
ter bevestigd. „In totaal zijn er
naar schatting zo'n duizend do
den gevallen. Dat is nog steeds
verschikkelijk natuurlijk. Maar
er was geen bloedbad op het
Plein van de Hemelse Vrede.
Merkwaardig genoeg kwam op
die reconstructie veel kritiek.
Mensen willen bevestigd wor
den in wat ze toch al vinden en
hebben geen zin om daar nog
eens over na te denken."
Hij heeft zich ten doel gesteld
te blijven morrelen aan die zelf-
gènoegzaamheid van lezers die
dikwijls geërgerd reageren als
„hun vrome boosheid" over be
paalde zaken moet worden bij
gesteld „omdat de feiten vaak
anders liggen". Juist wanneer
het China betreft, een land dat
door de economische perspec
tieven opeens volop in de be
langstelling staat.
„Óveral lees je dat het com
munisme dood is. Een gotspe.
Een kwart van de wereldbevol
king lijdt nog steeds onder de
politieke dictatuur van het com
munisme dat is minstens
vier keer zoveel als er in Oost-
Europa onder dat juk zijn uitge
komen. Als je in China recht in
het gezicht van het regiem durft
te zeggen wat je vindt, is dat al
tijd nog goed voor zo'n tien jaar
dwangarbeid. Zoals Wei Jings
heng, over wie ik vorige week in
de NRC nog een stukje heb ge
schreven. Het is representatief
voor het denken in het Westen
dat die man hier totaal onbe
kend is. Hij is vergelijkbaar met
Nelson Mandela en Anatoli
Sjaranski, hij zou op dit mo
ment de bekendste dissident ter
wereld moeten zijn."
Noord-Korea
Een jaar geleden wist Van der
Linden als een van de weinige
journalisten door te dringen tot
de Nieuwe Heerlijke Wereld, het
stalinistische Noord-Korea.
„Wie je op straat ook op de
schouder tikt, binnen enkele
minuten hoor je een lofzang op
het land en de Grote Leider Kim
II Sung en zijn zoon Kim Jong II.
Ik kan me niet voorstellen dat
elke lofzang uit het hart komt,
maar de Noordkoreanen lijken
er niet onder te lijden. Het zou
zelfs zo kunnen zijn dat ze niet
weten dat ze lijden, want er is
geen enkele mogelijkheid voor
vergelijkend warenonderzoek."
Aan de hand van een gids er
voer Van der Linden dat de
Noordkoreaanse werkelijkheid
een andere is dan de westerse.
„Hun waarheid is dat Amerika
Kuwayt heeft bezet en dat Irak
het land heeft bevrijd. Er is geen
enkele contact met de buiten
wereld; radio's en televisies zijn
afgesteld op het ene Noordko
reaanse kanaal en daarna verze-
geld.
„Er is geen enkel voorbeeld
van een land dat erin is ge
slaagd de kaasstolp er zo va
cuüm op te houden. Zelfs voor
organisaties als Amnesty Inter
national is het een terra incog
nita. Amnesty heeft niet een
naam van een dissident; daar is
gewoon niets over bekend."
Hij betwijfelt of hij ooit nog
eens de kans zal krijgen wor
een nieuw bezoek aan Noord-
Korea. Toch valt nog steeds met
regelmaat de engelstalige Py
ongyang Times thuis in Ede op
de mat.
Van der Linden bereidt zijn
reizen minutieus voor. Regelt
vanuit Nederland gesprekspart
ners en een tolk, raadpleegt
deskundigen en leest veel. Pas
als hij zich goed gedocumen
teerd weet gaat hij op pad, stee
vast in gezelschap van zijn
vrouw, de fotografe Lineke Rip-
pen.
„Ik interview als het ware het
land", zegt hij als hij uitlegt dat
zijn verhalen tot stand komen
via gesprekken met gewone
mensen: boeren, arbeiders, taxi
chauffeurs, handelaren, onder
wijzeressen en masseuses. Dat
verklaart zijn eigen aanwezig
Frenk van der Linden: „Ik interview als het ware het land."
heid in de verhalen. „Ik kan niet
anders dan interpreteren wat ik
gezien heb. Jij zou misschien
andere vragen hebben gesteld
en andere dingen hebben ge
zien."
Laarzen
Hij werd al jong de hemel in ge
prezen. Kreeg nog tijdens zijn
opleiding aan de school voor de
journalistiek een baan aangebo
den bij weekblad De Tijd, dat
later gretig adverteerde als hij
een al dan niet spraakmakend
interview had gemaakt. Won
het Gouden Pennetje, de aan
moedigingsprijs voor jong jour
nalistiek talent.
Hij kan de roem gelukkig sim
pel relativeren. „Ik heb wel eens
iemand met zijn anarchistische
laarzen op een verhaal van mij
zien liggen. Mijn naam was al
niet meer te lezen door de mod
der. Dat werkt heel ontnuchte
rend hoor."
Geboren in Haarlem, getogen
in Hillegom. Als jong maatje
wilde hij „niet minder dan de
pers en de wereld hervormen".
Nu weet hij alleen nog zeker dat
het allemaal zo eenvoudig niet
ligt. Dat het verrassende gevol
gen kan hebben als je je voor
oordelen laat vallen. „Ik dacht
dat ik niet van opera hield. Tot
ik in Brussel in dat prachtige
Na vergelijking communiqué met 'Kosto-brief
NIJMEGEN ANP
De actiegroep RARA radicaliseert. Dat is de voor
lopige conclusie van dr. Fred Wester en drs. Leon
Wecke van het studiecentrum voor vredesvraag
stukken van de Katholieke Universiteit in Nijme
gen. Samen publiceerden zij in 1992 'RARA, de
redenering achter de bom', naar aanleiding van
de bomaanslagen op het huis van staatssecretaris
Kosto en het ministerie van binnenlandse zaken.
De wetenschappers vergeleken de RARA-brief van
gisteren met de tekst van het
communiqué dat de actiegroep
op 13 november 1991 ver- 'Gewelddaad en
spreidde, direct na de aanslag ueweiuauuu en
op het huis van Kosto en het
'departement. Volgens Wecke is
de jongste brief vrijwel zeker af
komstig van RARA en waar
schijnlijk ook van dezelfde au
te voor de 'hetze tegen de illegalen'.
De onderzoekers menen dat de opbouw vap de
twee vergeleken stukken nogal verschilt. De
'Kosto-brief bestond uit drie delen (inleiding
over de explosies, chronologie en politieke analy
se van het vluchtelingenbeleid). Ditmaal gaat het
om één stuk, gewijd aan het illegalenbeleid. Beide
brieven zijn geschreven vanuit de positie van de
slachtoffers van het betreffende beleid, menen de
twee.
De onderzoekers merken op dat een aantal woor
den en begrippen gelijk is aan
die in de andere brieven. De
term 'illegalen' komt in de eer
ste brief sporadisch en in de
doelstelling zijn jongste brief veelvuldig voor.
Begrippen die in beide schrijfels
vrijwel identiek voorkomen zijn onder meer:
razzia's, onmenselijk, legitima
tie (legitimeren), vluchtelingen,
teur(s). „Die conclusie is wel te rechtvaardigen",
meent hij.
„Was het nog zo dat in de vorige verantwoording
van de aanslagen ook politieke doelstellingen als
motief werden genoemd, zoals het reorganiseren
van de politieke discussie door 'links', wordt nu
slechts volstaan met de mededeling dat het erom
gaat het huidige illegalenbeleid te brandmerken
aldus Wecke en Wester. „Het streven naar 'ideo
logische ruimte' wordt opgegeven: de geweld
daad en de doelstelling van de actie zijn min of
meer identiek."
RARA gebruikte gisteren minder persoonsnamen
dan in de eerdere brief, zo telden de onderzoe
kers. „Opvallend is dat Felix Rottenberg (voorzit
ter PvdA) met name als een schuldige wordt op
gevoerd." RARA vindt dat Rottenberg de toon zet-
Beveiliging is wel strengmaar nooit waterdicht
asielzoekers, werkloosheid, paradijs (paradise) en
links gelijk (links ongelijk).
De stijl van de jongste RARA-brief is minder
'bombastisch' dan de Kosto-brief, concluderen de
wetenschappers. Omschrijvingen als 'dolgedraaid
zootje' en 'schuim op de bek' komen minder
voor. De aard van de argumentatie is volgens de
twee 'rationeel'. In beide stukken ontbreekt even
wel een legitimatie van de gewelddaad. „Er is
kennelijk geen verantwoording nodig.
In tegenstelling tot vroeger eindigt de brief nu
met 'tot de volgende keer'. „Waarschijnlijk heeft
men plezier in het feit dat ondanks de groots op
gezette speuractie RARA niet echt gevonden is en
men gaat er van uit dat zulks ook niet in de toe
komst het geval is", aldus de analyse.
BOMAANSLAG GEBOUW SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID
02.15 brandweer krijgt bommelding
politie vindt niets verdachts.
03.00 uur bom ontploft op de vierde etage
actiegroep RaRa (Revolutionare
Anti-RacistischeActie) claimt aanslag
bij Radio Rijnmond
de aanslag was gericht tegen de
Dienst Inspectie Arbeidsverhoudingen (DIA)
i.v.m. hun spilfunctie in de jacht op illegalen
het ministerie werd zwaar beschadigd
DOORSNEDE
SZW-gebouw
installaties 4
kantoren 3[
kantoren
kantoren
drukkerij, archief
distributie-
centrum, i-
computer-
ruimte
rriF
3 kantoren
2 vergaderzalen
o a grote vergaderzaal
1 en bedrijfsrestaurant
0 parkeren
-|I -1 parkeren
-II -2 parkeren
DEN HAAG GPD
DEN HAAG ANP
De beveiliging van ministeries is
nooit waterdicht. Dat is het pro
bleem van grote gebouwen
waar duizenden mensen wer
ken en waar bezoekers, schoon
makers of bezorgdiensten ko
men. Ondanks pasies- en be
zoekersregelingen kunnen on
gewenste figuren binnenko
men. „Wie echt z'n best doet,
kan ondanks de strenge beveili
ging binnendringen. Dit is geen
bunker", stelt een woordvoer
der van Buitenlandse Zaken.
Vragen aan een aantal ministe
ries leert dat er vaak bedrijven
zijn ingehuurd voor de beveili
ging en dat er ook een eigen be
wakingsdienst is. Volgens Bin
nenlands Zaken geldt er geen
standaard-richtlijn. Wel wordt
gekeken of het beveiligingsni
veau voldoende is, maar in
principe is elk ministerie zelf
verantwoordelijk. De politie
heeft over het algemeen geen
bemoeienis met de beveiliging,
alleen bij bijzondere omstan
digheden zoals staatsbezoeken
en demonstraties.
Ook bij Sociale Zaken is een
particuliere beveiligingsdienst,
Groep 4 Securitas, aangetrok
ken voor 24-uursbewaking. Er is
verder een interne dienst die de
coördinatie in handen heeft.
Werknemers bij het ministerie
hebben een pasje. Bezoekers
moeten bij de balie een formu
lier invullen. Legitimatie is niet
nodig. Er wordt gebeld met de
gene waar ze heen gaan, die
hen bij de ingang ophaalt. „Je
zou zeggen dat er niemand zo
maar kan doorlopen", zegt een
woordvoerster.
De ministeries willen weinig
kwijt over verscherpte maatre
gelen na de aanslag op Sociale
Zaken. WVC spreekt over „ver
hoogde waakzaamheid". Sinds
de aanslag op Binnenlandse Za
ken in november*1991 zijn er
aanpassingen van de beveili
ging. Iedereen die in de biblio
theek moet zijn, dient zich te le
gitimeren. Woordvoerder P. de
Vries noemt het bewakingsni
veau vrij hoog. Het wordt con
stant bekeken. „Je moet een
aanvaardbare balans vinden
tussen dichtgooien en de func
tie van een openbaar gebouw.
Het is ondenkbaar dat het hon
derd procent waterdicht is."
Het ministerie van buitenlandse
zaken is van oudsher 'risicovol'.
Er zijn vaak demonstraties. Ook.
daar geldt een pasjes- en bezoe
kersregeling en werkt een bevei
ligingsbedrijf in combinatie met
een interne dienst. Volgens
woordvoerder B. Brusse zijn er
geen incidenten waaruit blijkt
dat het ministerie 'lek' is. „Maar
in elk ministerie zijn zwakke
plekken."
operagebouw een uitvoering
bijwoonde. Sindsdien koop ik
CD'tjes met opera." Het is maar
een voorbeeld.
In het najaar gaat bij het Rot
terdamse RO-theater waar
schijnlijk een toneelstuk in pre
mière dat is geschreven op basis
van zijn interviews met promi
nente voetballers. Vraagger
sprekken die paginalang ver
schenen in „de o zo serieuze za-
terdagbijlage van NRC Handels
blad", juist omdat je ze daar
niet zou verwachten. Het doet
hem genoegen om de elitaire
NRC-lezer „een beetje te pes
ten". Binnenkort zullen ook die
interviews met onder ande
FOTO HENK BOUWMAN
ren Willem van Hanegem, Sö-
ren Lerby en Stanley Menzo
in boekvorm verschijnen.
„Iemand is niet een lui of een
wereldvent", zo heeft hij al
vroeg geleerd. „Mijn ouders zijn
gescheiden toen ik 14 was. Toen
merkte ik dat je niet kunt zeg
gen wie van A tot Z gelijk of on
gelijk heeft. De waarheid ligt
waarschijnlijk ergens bij de K,
de Lof de M."
Het meisje dat over mijn rug
liep, Op reis in Azië; Uitgeverij
Balans, f 27,50.
dwingbaar, is hun argument.
Vroeger of later za! er een verze
keraar komen die niet (meer)
meedoet. Deze spelbreker kan
dan lagere premies rekenen,
met als gevolg extra klanten. De
rest kan dan niet achterblijven,
waardoor het waarborgfonds
snel op zijn gat ligt.
Wallage heeft nu de druk opge
voerd. Hij dreigt met een kabi
netscrisis in de verwachting dat
de verzekeraars de komende
dagen wel eieren voor hun geld
Om half twee mogen ze naar binnen, om tien over half twee staan
ze weer buiten. De ambtenaren van het ministerie van sociale za
ken begrijpen er niets meer van. Verbaasd staren ze naar de
koortsig overleggende directie en de stuurs optredende bewakings
dienst die ambtenaren en pers bij het gebouw weghoudt. Vandaag
is Sociale Zaken een onneembare vesting.
„Beste mensen, helaas hebben wij iedereen weer uit het gebouw
moeten verwijderen", zegt secretaris-generaal Hellen de Maat uit
eindelijk. „De politie vond een verdacht uitziend pakje maar dat
bleek ongevaarlijk. U mag dus weer naar binnen". Er wordt knorrig
op haar mededeling gereageerd. „Erin, eruit, wat willen ze nou van
ons", brommen enkele medewerkers. De Maat voelt met hen mee.
„Degenen die naar huis willen, zijn vrij om te gaan, daar hebben
wij alle begrip voor."
De negenhonderd ambtenaren die in het getroffen deel van het ge
bouw werken, zijn helemaal vergeefs gekomen. Inspectieteams zijn
de komende tijd nog druk bezig met onderzoek, in het inmiddels
weer vrijgegeven deel van het gebouw is de stress nog groot. De
pers komt niet verder dan de ontvangsthal, de banketbakker die
een taart wil bezorgen komt met zijn levering onmogelijk voorbij
de bezoekersbalie. Van 'verdachte' pakketjes moet de particuliere
bewakingsdienst niets hebben.
HAARLEM SJAAK SMAKMAN
Amper drie weken zit hij op zijn
post, of staatssecretaris Wallage
van sociale zaken dreigt al met
een kabinetscrisis over de WAO.
Als hij, de Senaat of de verzeke
raars de komende dagen niet
toegeven, zou het kabinet vol
gende week over de laatste hob
bel op weg naar de nieuwe
WAO-wetgeving nog kunnen
struikelen: een regeling voor het
WAO-gat van de chronisch zie- ..v,. 6^,v
ken. zullen kiezen. Want als het ka-
Het kabinet heeft de huidige el- binet valt, komt er voorlopig
lende in feite over zichzelf afge- geen nieuwe WAO-wetgeving
roepen. In januari werd bij de en valt de net ontloken WAO-
WAO-besluiten nadrukkelijk miljardenmarkt in één klap
geen acceptatiep
licht opgenomen
voor de verzeke
raars, zoals bij de
ziektekosten verze -
keringen. Critici
stelden toen dat
daardoor bijvoor
beeld chronisch zie
ken en andere
'slechte risico's' zich
niet of alleen tegen
een zeer hoge pre
mie particulier zou
den kunnen bijver
zekeren. Het kabinet
wilde daar echter
niet aan. Als je de
sociale zekerheid
privatiseert, moet je
niet tegelijk weer al
lerlei wettelijke regelingen op
leggen. Er moet, zo zei Wallage
het eergisteren nog maar eens,
een waterdicht schot komen
tussen overheid en markt.
Inmiddels zijn we zes maanden
verder en lopen er, mede dank
zij dat waterdichte schot, vol
gens de Verzekeringskamer nog
170.000 chronisch zieken rond
met een WAÖ-gat. De Eerste
Kamer is nu (alsnog) voor deze
groep in de bres gesprongen. In
ruil voor het groene licht eisen
de senatoren dat er een regeling
komt voor deze groep.
Wallage vindt dat best, maar wil
dat niet afdwingen via de wet.
De verzekeraars moeten maar
onderling afspraken maken
over een premie-opslag, waar
mee een waarborgfonds wordt
gefinancierd voor deze groep.
De verzekeraars van hun kant
voelen daar niets voor. Onder
linge afspraken zijn niet af-
weg.
De vraag is of dat
veel indruk maakt
op de verzekeraars.
Die weten ook dat
de PvdA zich zo kort
na de affaires Ter
Veld en In 't Veld'
geen verkiezingen
kan veroorloven. De
partij heeft boven
dien de resterende
tijd tot de verkiezin
gen hard nodig om
het beeld van Wim
Kok wat op te poet
sen. En zou zou de
oppositie de PvdA
niet met graagte in
wrijven dat ze het
kabinet heeft laten
struikelen omdat ze weigert om
voor uitgerekend chronisch zie
ken een betaalbare WAO-repa-
ratie mogelijk te maken? Niet
voor niets houdt Wallage de
mogelijkheid van een wettelijke
regeling angstvallig open.
Los van die politieke overwegin
gen is er echter nóg een reden
waarom Wallage overstag moet
als de komende dagen geen ak
koord opleveren met de verze
keraars: die 170.000 chronisch
zieken. Natuurlijk, het kabinet
heeft immens veel prestige ge-
investeerd in het uiteindelijke
WAO-voorstel en het is pijnlijk
om dan op een belangrijk punt
alsnog ongelijk te moeten be
kennen. Maar als een kabinet
van christen-democraten en so
ciaal-democraten het over één
ding eens zou moeten zijn, dan
is het toch wel dat het de taak
van de overheid om voor de
zwakken op te komen.
