Justitie opent offensief
tegen vervuilers Noordzee
van
Vernietigingsdrang
Over leven
Extra geld voor sloten en weidevogels
VRIJDAG 2 JUL11993
17
J.A. Nijkampprijs 1994
utrecht» Jongeren tot 25 jaar, die interesse hebben in biologie
en natuurbescherming, kunnen tot 1 maart volgend jaar een
werkstuk insturen voor de J.A. Nijkampprijs 1994. Deze prijs
wordt een keer in de twee jaar uitgeloofd door de Koninklijke
Nederlandse Natuurhistorische Vereniging. De werkstukken,
tekst, tekening, foto, film of geluidsband, moeten bestaan uit ei
gen waarnemingen. Met de prijs wil de KNNV jongeren stimule
ren zich met veldbiologie en natuurbescherming bezig te hou
den. Inzendingen: KNNV, Oudegracht 237,3511 NK Utrecht.
Eerste binnendijkse zeegroente
den hoorn Op Texel is woensdag 30 juni de eerste binnendijks
geteelde zeegroente van Nederland geoogst. De teelt is een ini
tiatiefvan het bedrijf Texelse Milieuvriendelijke Natuurproduk-
ten. De Waddenvereniging ondersteunt het eerste project met
de teelt van zeekraal. Onderzoek heeft uitgewezen dat er in Ne
derland een markt is voor deze zilte zeegroente.
Hoogleraar: 'Bossen zijn niet ziek'
wageningen De Nederlandse bossen zijn helemaal niet ziek,
meent de Wageningse hoogleraar boshuishoudkunde prof. A.
van Maaren. De professor zei onlangs bij zijn afscheid dat veel
boomsoorten zich hebben aangepast aan de verdroging en ver
vuiling en er uitstekend bij staan. Van Maaren vindt dat het bos
niet gebruikt mag worden als politiek drukmiddel om de vervui
ling, verzuring en verdroging tegen te gaan.
Het gaat goed met de glasbak
leiden» Het gaat goed met de glasinzameling via de glasbak. Het
inzamelpercentage is gestegen tot 73, zo laat de stichting Pro
motie Glasbak weten. Ook het inzamelen van glas op kleur gaat
steeds beter. In 1992 wierp Nederland 328.000 ton glas in 17.750
glasbakken. Nederland heeft met één glasbak op 845 bewoners
de grootste glasbakdichtheid ter wereld. De eerste glasbak werd
in mei 1978 geplaatst. De stichting benadrukt dat niet alleen
eenmalige flessen en potten bestemd zijn voor de glasbak, maar
ook de kleinere potjes van babyvoeding, kruiden en alle mogelijk
flesjes.
Mogelijk hergebruik printplaten
delft» Printplaten die worden gebruikt in tv-toestellen en perso
nal computers komen mogelijk voor hergebruik in aanmerking.
TNO gaat daarvan de mogelijkheden onderzoeken. Tot nu toe
worden oude printplaten gewoon weggegooid. Alleen platen van
professionele apparatuur zijn interessant om te recyclen, vanwe
ge het grote gehalte aan goud, platinum en palladium. Het on
derzoek duurt twee jaar en moet aantonen of ook het recyclen
van goedkope printplaten zin heeft. De Europese Commissie fi
nanciert het onderzoek, waarbij ook de computerfirma Siemens
en het metaalverwerkingsbedrijf Union Minière zijn betrokken.
Heimanshof in teken poëzie
hoofddorp» De heemtuin Heimanshof in Hoofddorp laat het
komend weekeinde natuur samensmelten met poëzie. Naast de
gebruikelijke rondleidingen in de wilde plantentuin op zaterdag
3 en zondag 4 juli leest Ton Engelman om 14.00 uur gedichten
voor over Noordhollandse landschappen. Ook de gemeentelijke
kassen naast de heemtuin zijn het komend weekeinde geopend.
Daar is te zien hoe tropische gewassen als koffie, bananen en
suikerriet groeien. Op werkdagen is de Heimanshof geopend
van 9.00 tot 16.00 uur. Toegang, ook voor rolstoelgebruikers, via
de hekken van de Gemeentewerf.
Duinwandelingen Berkheide
katwuk» Het IVN Leiden verzorgt ook dit jaar weer in samen
werking met de VW Katwijk een viertal zomeravondwandelin
gen in het duingebied Berkheide in Katwijk. De wandelingen
worden geleid door IVN-gidsen en deze wijzen de wandelaars
met name op de variëteit van flora en fauna in het duin. De
wandelingen beginnen om 19.30 uur bij de Soefitempel in Kat
wijk. De eerste wandeling is op woensdag 7 juli en wordt telkens
om de veertien dagen gehouden. Deelname is gratis, aanmel
ding vooraf niet nodig.
Dat klinkt aardig, maar het
moet wel overzichtelijk blijven.
Moet ik dan toch maar van huis
naar het station de bus in plaats
van de auto nemen? In het ver
leden heb ik dat uitgeprobeerd,
maar was ik een half uur langer
onderweg omdat bus en trein
nooit op elkaar aansloten. Met
de fiets dan? Ook dat betekent
zo'n twintig minuten eerder uit
bed: even over vijf in plaats van
tegen half zes.
Ook dat spoor zal wel dood lo
pen, denk ik. Dat blijkt gedeel
telijk een vooroordeel. Voor de
korte termijn krijg ik wel wat
tips: bij het Academisch Zieken
huis is nog wel plaats. „Maar
ook dat zal wel niet lang meer
duren. Er wordt hier overal ge
bouwd. Het wordt steeds pro
blematischer", zo boort iemand
van de afdeling verkeer en ver
voer in Leiden mijn optimisme
meteen weer de bodem in.
Leiden heeft dat allemaal niet
zelf bedacht, krijg ik als extra
service van de afdeling nog te
horen. 'Den Haag' vindt dat
„veel meer werkplekken" bij de
stations moeten komen. En
„duS" is er voor parkeerplaatsen
vrijwel geen plaats meer. Voor
een P R-strook al helemaal
Er zit niets anders op dan het
werk naar het station te halen.
Dat vereist echter heel wat over
leg met anderen en niet alleen
maar een gesprek met mezelf.
Misschien kunnen de Spoorwe
gen nog iemand gebruiken op
de afdeling informatie.
JAN PREENEN
In het Amsterdamse bos staat een negen-benige boom te pronken. foto united photos de boer
amsterdam theo van der kaau
'Bescherm uw eigen boom te
gen de vernietigingsdrang van
de gemeente. Een kleine boom
voor 25 gulden, een grote boom
voor 50 gulden'.
Gaat het over de omstreden
aanleg van een snelweg dwars
door een natuurgebied? Heb
ben we het deze keer over hout
kap in het tropisch regenwoud?
Geen van beide. De tekst is van
een verontwaardigd actiecomi
té, dat in het geweer is gekomen
tegen een plan van de gemeen
te Amsterdam voor het vellen
van niet minder dan 1200 bo
men. De gedoodverfde stam
men bevinden zich op de Viet-
namweide in de uiterste noord
oostpunt van het Amsterdam
Bos.
Het verhaal heeft veel weg
van een stoelendans. Voor de
zwakste in het spel, een mach
teloos bos, is geen plaats meer.
Het begint met de invloedrijke
bankinstelling die ergens in
Zuid mag uitbreiden van de ge
meente. Daarvoor moeten be
staande tennisbanen wijken. De
mondige club krijgt nieuwe
ruimte op de Vietnamweide.
Daar staan 1200 bomen die
geen stem hebben, dus die hak
ken we om, zo redeneert het
Amsterdamse gemeentebe
stuur.
Als door een wesp gestoken
reageerde staatssecretaris
Gabor met een kapverbod. Hij
vindt dat het maar eens afgelo
pen moet zijn met het roekeloos
omzagen van bomen in de
randstad. Het is de staatssecre
taris niet ontgaan dat vooral ge
meentebesturen er een handje
De Vietnamweide maakt deel uit van het Amsterdamse Bos,
maar valt qua Inrichting volledig uit de toon. Daarom is dit
noordoostelijke stukje van het stadsbos gemakkelijk te her
kennen. Het is bereikbaar vanaf de grote ingang aan de Am-
stelveenseweg. Bij de rotonde rechts aanhouden. De Vietnam
weide ligt dan aan de linkerzijde tegenover de tweede parkeer
plaats. De weide is in werkelijkheid een ruige zandvlakte met
een weelderige bosrand. Er zijn geen fiets- en voetpaden. De
rest van het Amsterdamse Bos, dat in zijn geheel vrij toegan
kelijk is, heeft een dicht net van fiets- en voetpaden. Er zijn di
verse uitgestippelde routes. Onlangs is daar een bomenroute
bijgekomen, die de bezoeker langs alle bijzondere bomen in
het bos voert. Deze en andere brochures zijn verkrijgbaar in
het Bosmuseum. Verdwalen is hier uitgesloten, een woud van
paddestoelen wijst de weg.
van hebben stiekem waardevol
le, monumentale en eerbied
waardige woudreuzen neer te
halen wanneer ze maar even in
de weg staan voor bordkarton
nen nieuwbouw. Met veel tam
tam plant zo'n gemeente
schijnheilig op boomplantdag
tientallen nieuwe staken, waar
bij iedereen moet horen hoe
zorgvuldig we met bomen moe
ten omspringen.
In afwachting van de be
roepsprocedures ligt de Viet
namweide er onaangeroerd bij.
Het is een ruige, kale vlakte van
3,5 hectare zandgrond, waarvan
de randen in dertig jaar dichtge
groeid zijn met voornamelijk ei
ken en populieren. Het terrein
maakt deel uit van het Amster
damse Bos, maar door het zand
oogt het als een stukje Drunen-
se duinen. Die zandige bodem
is vreemd, want het hele Am
sterdamse Bos staat op klei.
Destijds is deze noordoostpunt
opgespoten voor een bestem
ming die iedereen alweer verge
ten is. De ruigte kreeg pas een
naam in de jaren zeventig na
een massabetoging tegen de
oorlog in Vietnam.
Het interessante aan de Viet
namweide is dat de strenge be
heerders van het Amsterdamse
Bos zich hier niet lieten zien. De
uithoek werd aan zijn lot over
gelaten. Bomen zijn in wilde
vormen opgegroeid, vaak met
twee, drie stammen in elkaar
gevlochten en niet voortijdig
gesnoeid tot betamelijke exem
plaren. Eén populier heeft zich
zelfs laag bij de grond in negen
stammen weten te vertakken.
Natuurlijk staan ze veel te dicht
op elkaar naar de zin van bos
bouwers, waardoor er plekken
zijn waar bomen elkaar het le
ven zuur maken en verstikken.
Aan de rand van de vlakte is de
natuurlijke verjonging goed
zichtbaar: kleine populiersprui-
ten rukken ongehinderd in
slagorde op.
De Vietnamweide is een van
de drie plekken in het Amster
damse Bos waar honden los
mogen. Toch blijft het er vaak
heel stil. Aan de rand van de
grote vlakte, waar het bos op
rijst en het naar heerlijke krui
den ruikt, is het aangenaam
toeven in de zon.
Niets kwaads overigens op
deze plaats van het keurig aan
geharkte Amsterdamse Bos. De
sensatie is groot om vier meter
beneden de zeespiegel te kun
nen genieten van lommerrijke
lanen, plantenzeeën, overweldi
gend vogelgekwetter, grote aan
tallen eekhoorns en konijnen,
hoewel soms oordopjes gewenst
zijn vanwege de zeer laag over
komende vliegtuigen. De laatste
jaren krijgt het bos een wat rui
ger aanzien, omdat het dode
hout mag blijven liggen. Dat
trekt veel insekten en vogels
aan. Voor een bos is het nog
heel jong. Het werd volledig
door mensenhanden aangelegd
tussen 1934 en 1965. Echte Am
sterdammers spreken daarom
nog steeds van het Bosplan.
Voor wie van zulke parkachtig
aangelegde groene longen
houdt, heeft de Vietnamweide
niet veel te bieden. Wie echter
een vleugje oerbos wil zien
nioet zich haasten voor de eer
ste motorzaag de stilte doork
lieft.
Scheepvaart gaat meestal vrijuit na lozen olie
Schepen kiepen jaarlijks evenveel sterk vervuilde olie de
Noordzee in, als het milieu bij één grote ramp met een
olietanker aan smerigheid te verwerken krijgt. De daders
gaan vrijwel altijd vrijuit. Justitie liet zich de afgelopen ja
ren veelvuldig de loef afsteken. Maar belooft nu grimmig
beterschap.
Pijnlijk was de bevinding dat
de aanvaring van de Borcea on
opgemerkt was gebleven en dat
ook de daarbij opgelopen averij
aan de aandacht van de toe
zichthoudende instanties was
ontsnapt. De vele diensten die
zich met de scheepvaart be
moeien, bleken rigoureus langs
elkaar heen te hebben gewerkt.
Sindsdien zijn de deskundi
gen van de verschillende over
heidsdiensten op afroep paraat
om bij de eerste aanwijzingen
van ernstige Noordzee-vervui-
ling in actie te komen. Dit Justi
tieel Opsporingsteam Milieude
licten Noordzee (JOMN) bestaat
inmiddels meer dan vier jaar,
Hartje winter 1988 vaart de
Roemeense bulkcarriër Borcea
vanaf de Noordzee de Wester-
schelde op. Een botsing met
een wrak voor de Belgische kust
heeft het schip onder de water
lijn deerlijk gehavend. Er lekt
nog wat brandstof uit weg.
Maar dat wekt bij de toezicht
houdende instanties volstrekt
geen argwaan. Het schip kan
ongehinderd de sluis bij Ter-
neuzen passeren, een retourtje
Gent maken en vervolgens weer
het zeegat uitvaren om de tocht
langs de Nederlandse kust te
vervolgen. Enige tijd daarna sig-«
naleren strandwandelaars de
eerste tekenen van wat al snel
een ware milieuramp blijkt.
Vanuit zee slaat een enorme
plas zware olie kapot op de kop
pen van Schouwen en Goeree.
Vele duizenden vogels vinden
de dood. Waar de smurrie van
daan komt, weet dan nog nie
mand. Pas twee weken later
wordt vastgesteld dat het om
150 ton stookolie gaat die bij de
aanvaring van de Borcea in vol
le zee gutste.
boosdoener te pakken, laat
staan voor de rechter te slepen.
Daders werden nimmer ge
vonden. Maar het justitieel op
sporingsteam loopt nu dan toch
eindelijk met een succesverhaal
te koop. Voor het eerst is een
grote boosdoener in het vizier
gekomen. Het gaat om een
vaartuig dat begin maart van dit
jaar voor de kust van Scheve-
ningen een twaalf kilometer
lang spoor van ernstig veront
reinigde stookolie achter liet.
Er doet zich alleen nog één
probleempje voor. De reder kan
pas serieus vervolgd worden
wanneer het verdachte vaartuig
zo vriendelijk wil zijn even een
Nederlandse haven binnen te
lopen. Rijkswaterstaat kan dan
proberen de opruimingskosten
te verhalen.
Over het aantal illegale lozin
gen doen zeer uiteenlopende en
over diverse instanties verbrok
kelde cijfers de ronde. Rijkswa
terstaat komt op basis van eigen
waarnemingen voor het Neder
landse deel van de Noordzee
niet verder dan 700 illegale lo
zingen per jaar. Van alle illegale
lozingen, aldus de politiewoord
voerders, zijn er dit jaar tot dus
ver 112 ontdekt. In ruim veertig
van die veelal minder ernstige
gevallen, werd de boosdoener
betrapt, vrijwel steeds op heter
daad. Dat wil nog niet zeggen
dat ze worden gestraft. In veruit
de meeste gevallen blijkt de be
wijsvoering ondeugdelijk.
Het jaarlijks aantal veroorde
lingen is tot dusver dan ook op
de vingers van één hand te tel
len. En de strafmaat was in al
die gevallen een lachertje: niet
hoger dan een paar duizend
schamele guldens. Het meren
deel van de zaken haalt de
rechtszaal overigens niet omdat
het tot een schikking komt. Ook
in die gevallen zijn de afgelopen
jaren geen hoge boetes uitge
deeld.
Justitie is het inmiddels beu
achter de feiten aan de hobbe
len. De Amsterdamse officier
van justitie, mr. N. Schaar, die
sinds een maand de vervolging
van milieudelicten op de
Noordzee in portefeuille heeft,
wil meer faciliteiten. Falend be
leid? „De pakkans moet om
hoog", bevestigt hij grimmig.
„Er moet meer en selectief ge
surveilleerd worden". Gebrek
aan bewijs? „Daar probeer ik
een eind aan te maken. Maar ik
kan die lozingen niet met een
roeiboot en een waterfiets be
strijden. Ik moet kunnen uitruk
ken met een boot en een heli
kopter om monsters te nemen
en foto's te maken. Als dat niet
lukt, heb ik geen zaak." Te lage
straffen? „Dat gaat wat mij be
treft veranderen", meldt hij
krijgshaftig.
Wat dat laatste betreft, heeft
Schaar inmiddels alvast zijn vi
sitekaartje afgegeven. Een kapi
tein die op heterdaad betrapt is
en weigert schuld te bekennen,
kan nu kiezen tussen twee kwa
den: meteen een forse boete be
talen, of anders drie tot vier we
ken wachten op de rechtszaak,
maar dan wel met het schip aan
de ketting. Stilliggen raakt een
reder in de regel het diepst in de
beurs. Dus kwam laatst in Rot
terdam grif de gevraagde 20.000
gulden boete op tafel.
Half oktober is de landelijke ac
tie 'Rijd óók minder' begonnen.
Dertien organisaties proberen
op die manier in het belang van
het milieu het aantal autokilo
meters in twee jaar met ten
minste 4,5 miljoen terug te
dringen. Dat is het aantal dat
minder met de auto werd gere
den tijdens de vorige actie 'Hal
veer het autoverkeer'. Tot de
deelnemers behoort onze re
dacteur Jan Preenen. Hij wil in
één jaar 10.000 kilometer uit
sparen. Op onregelmatige tijden
doet hij daarvan verslag. Van
daag zijn vijfde bijdrage.
Het reizen met de trein heeft als
voordeel dat je altijd aanspraak
hebt, ook al zit je in je eentje in
een coupé. Hoewel ik al zo'n
driekwart jaar trein, moet ik nog
regelmatig met mezelf praten
om te voorkomen dat ik toch
weer terugval op m'n auto.
Waarom is het eigenlijk zo goed
om de trein te nemen? Het is
goed voor het milieu. En al die
automobilisten dan die gewoon
blijven doorvervuilen? De ver
vuiling zou nog veel groter zijn
als al die mensen zouden over
stappen van de trein op de auto.
Maar ik zou wat langer op bed
kunnen liggen als ik de auto
nam. Dat is toch ook belangrijk?
In de trein kun je verder slapen
en bijlezen.
Dergelijke gedachten spoken
nogal eens door mijn hoofd. En
of dat al niet vol genoeg zit, zijn
er nu nog wat problemen bij ge
komen. Hoe kom ik straks nog
op tijd vanuit Leiden in Haar
lem als de NS de eerste trein van
6.02 laten vervallen?En hoe
kom ik terug als ik 's nachts
moet werken en de laatste trein
van 1.02 vervalt?
Sinds gisteren is er een nieuw
probleem: waar laat ik mijn au
to? Besloten is dat auto's vanaf
1 juli op het parkeerterrein bij
het Leidse station niet meer
gratis kunnen worden neerge
zet. Per uur moet 1,50 gulden
worden betaald, per dag 12,50
en per maand 240 gulden. Wat
openbaar vervoer goedkoper?
Als je het milieu wil sparen,
moet je er wat voor over hebben.
Dus ook geld.
Dan maar zoeken naar alterna
tieve parkeerplaatsen. Daar
moeten de NS zich toch in heb
ben verdiept als klantgerichte
organisatie die weet wat de con
sument beweegt. „Nee, ik zou
het niet weten. Leiden is niet zb
gul meer met parkeerplaatsen
en zeker niet gratis", krijg ik van
een woordvoerder van NS te
horen. Waarom leggen de NS
zelf geen P(arkeren) R(ijden)-
strook aan, waar je zonder te
betalen terecht kunt? „Dat ge
beurt alleen bij kleinere sta
tions." Zoals Leiden De Vink en
Heemstede dus. „Maar infor
meert u eens bij de gemeente
Leiden."
De belangstelling voor de be
scherming van weidevogels
neemt nog steeds toe. Ook gaan
steeds meer boeren ertoe over
de sloten op een natuur- en
milieuvriendelijke manier te be
heren. De provincie Zuid-Hol
land geeft daarom opnieuw ex
tra geld aan deze twee natuur
beschermingsprojecten.
In Nieuwkoop en Noorden is
een aantal boeren samen met
de Vereniging voor natuur- en
milieu-educatie aan het bekij
ken hoe sloten op agrarische
bedrijven kunnen worden on
derhouden zonder dat daarbij
flora en fauna de nek wordt om
gedraaid. Voordat dit experi
ment kan beginnen, moeten de
sloten worden uitgebaggerd. De
provincie betaalt hieraan mee,
te meer daar milieuvriendelijker
beheer van slootkanten is opge
nomen in het provinciale na-
tuurplan.
In de veenweidégebieden
wordt al geruime tijd door
melkveehouders in de bedrijfs
voering rekening gehouden met
de weidevogels. Dat betekent
dat er niet te vroeg wordt ge
maaid en dat de koeien niet te
vroeg de wei in gaan. Vrijwilli
gers gaan, voordat er wordt ge
maaid, het veld in en plaatsen
nestbeschermers. In Zuid-Hol
land is al eerder een zogeheten
weidevogelcoördinator aange
steld. Hij zoekt nieuwe vrijwilli
gers en nieuwe boeren om mee
te doen aan het weidevogelpro
ject eri ondersteunt de weidevo
gelgroepen bij hun werk.
Dat weidevogels welvaren bij
een dergelijke minder intensie
ve bedrijfsvoering is duidelijk,
maar wat de effecten exact zijn
is nog steeds niet vastgelegd.
Steeds meer boéren gaan ertoe over de sloten op een natuur- en milieu
vriendelijke manier te beheren. foto hielco kuipers
Sinds 1991 verzamelt een werk
groep waarin onder meer de
milieufederatie Noord-Holland
en het Centrum voor Landbouw
en Milieu gegevens over gras
landgebruik en de lotgevallen
van weidevogellegsels. De schat
aan informatie is, door toename
van het aantal deelnemende
boeren, steeds groter geworden.
Het onderzoek neemt daardoor
meer tijd in beslag.
