Doorbraak noodbloed na aanpassing moleculen
'Je weet nu tenminste waarvoor je
werkt'
Feiten &Meningen
'c' l q
Premie op koopwoning
soms belastingvrij
DONDERDAG 1 JUL11993
Verder onderzoek blijft nodig
den als alternatief voor het zuurstoftrans
port is al begonnen in 1933. Tot voor kort
stuitten proeven op menselijke vrijwilligers
op stoornissen in de nierfunctie.
Pas in het begin van de jaren tachtig werd
duidelijk dat er wat gesleuteld moest wor
den aan het hemoglobine-molecuuul om
giftigheid voor de nieren te voorkomen. In
1983 toonde een werkgroep van het CLB
aan dat zogeheten intramoleculaire koppe
ling van hemoglobine lekkage door de nie
ren en daarmee ophoping in de nierbuisjes
voorkomt. Bovendien bleek dat het aldus
gemodificeerde hemoglobine zich beter
bindt aan zuurstof dan natuurlijk hemoglo
bine.
Verlengen
De verwachte verblijfstijd van het aange
paste hemoglobine in het menselijk li
chaam is acht uur. Die tijd is nog te verlen
gen door de moleculen te koppelen aan de
stof glutaaraldehyde Voor toepassing van
de oplossing in militaire en civiele rampsi
tuaties is een verblijfstijd in de bloedcircu
latie gewenst van meer dan 24 uur. Dat was
voor Defensie aanleiding het onderzoek
naar de gevonden oplossing verder te finan
cieren.
Uit het verdere onderzoek is gebleken dat
door een juiste aanpassing van de hemo
globine-moleculen en een goede zuivering
een aantal eerdere bijwerkingen verdwijnt.
De belangrijkste is wel dat de nierfunctie
geheel in tact blijft. In de Verenigde Staten
is een soortgelijke oplossing toegepast in
vrijwilligers. Dat onderzoek verloopt voor
spoedig. In Nederland zal men nu verder
gaan met toepassing op grotere zoogdieren
(varkens).
Wil men het noodbloed ook op grote schaal
gebruiken voor chirurgische patiënten, dan
is een aanpassing van het transfusiebeleid
nodig. Bloeddonatie en dus de vrijwillige
niet betaalde donor blijven in ieder geval
hard nodig. Voor mensen verwacht het CLB
het noodbloed in 1997 op de markt te kun
nen brengen.
Zakje Nescafé
Noodbloed laat zich vriesdrogen tot een
soort poeder. Een zakje in je koffer voor
als je op reis gaat naar Afrika of Azië, zo
dat je na een ongeluk niet seropositief uit
het ziekenhuis komt. Het bloedpoeder
wordt met een halve liter water als een
soort Nescafé aangemengd, en kan voor
transfusie worden gebruikt. Dit is een van
de toepassingsmogelijkheden van het
noodbloed.
Het Centraal Laboratorium van de
Bloedtransfusiedienst (CLB) heeft
dinsdag de eerste resultaten gepre
senteerd van de speurtocht naar een
alternatieve stof voor bloedtranfu-
sies. Het woord 'kunstbloed' neemt
men bij het CLB liever niet in de
mond. Herder spreekt men van
'noodbloed'.
DEN HAAG NICO HYLKEMA
Dat zal wellicht ook iets te maken hebben
met het feit, dat het onderzoek is bekostigd
door het ministerie van defensie. Dat wil
evenwel niet zeggen, dat het nu geteste
noodbloed alleen voor militaire doeleinden
beschikbaar zou zijn.
Het zou in de juiste zin van het woord ook
fout zijn om van kunstbloed te spreken. Het
nu geproduceerde noodbloed is gedistil
leerd uit menselijke rode bloedlichaampjes.
Doel is het vervoeren van zuurstof door het
lichaam, zoals gewoon bloed dat doet. Op
die manier zou in noodgevallen, zoals bij
grote rampen, of het ontbreken van bloed
met de juiste bloedgroep, het noodbloed
kunnen worden aangewend.
Daarvoor moet de zogeheten hemoglobine-
oplossing wel aan een aantal voorwaarden
voldoen. Ze moeten op de juiste farmaceu
tische manier en voldoende zuiver uit men
selijke bloedcellen zijn bereid. Bovendien
moeten de hemoglobine-moleculen che
misch zijn veranderd. Uit de testen op klei
ne proefdieren is gebleken dat het nood
bloed aan die voorwaarden voldoet. Het
kan effectief zuurstof vervoeren, het blijft
lang genoeg in de bloedvaten en is vrij van
giftige stoffen.
Voordelen
De CLB-onderzoekers hebben aangetoond
dat het nu geproduceerde noodbloed re
produceerbaar is in hoeveelheden van rond
de tien liter. Heel belangrijk is dat de oplos
sing is te verhitten, waardoor eventuele vi
russen worden uitgeschakeld.
Het noodbloed biedt daarnaast nog meer
belangrijke voordelen boven gewone rode
bloedcellen. De oplossing is jaren lang
houdbaar (rode bloedcellen slechts enkele
weken)Het is onmiddelijk toepasbaar on
afhankelijk van de bloedgroep van de pa
tiënt.
De grondstof voor het noodbloed is hemo
globine, dat in de rode bloedcel verant
woordelijk is voor het zuflrstoftransport van
de longen naar de weefsels in het lichaam.
Het onderzoek naar de mogelijkheid hemo
globine buiten de bloedcellen aan te wen
BELASTING BELICHT
WIM STEVENHAGEN
...mmmiiKHeM m ve m~>
tS ...STEL, IK. SM (VlET/VIPN TTlEftJOW
rwwew op EOJ G\¥OöT pteiKj, |(G VRMI E£N NuyiME£.,8Ar |S
podKéiesc^wkelp, le/vvwp neemt op ew vraagt mij of nc êvöO
WIL WACHTEN Torn GEN ÊÖ2PÊI2. TElEFOOM^eSpPÉX MN WO0T0M
een MTWogotsfpwgmr een ewhi©& moer\
WOCTEA5 IN^ppOtXN EM TIDPÖJS MET (Wf=»P WO® HC
Vooe louw Amtees ettB&x, r woog hetsi^nml,
'njcaiJF mom eecaTE QtsOLtA ,wil met vraöen of geues. j
aieN wil WflüTTN rrjT MuM eaSSMS. ÊjttpNT-W (ciMR- IS, op
o/ff /yvxflswr v'o&aj iietnAnml ?at er een rerepü j j
P£i.LER Op Te LPW Van MmM TWBBFÉ 'JeUCR i>\ j
- VitVïïS gELLbi Of IK- EVEN V\jll VWOïTCN, fAAR MIJN "TMÊEPË
eatER AAM zbrtJWMK TWëEPE eeuefc WIL Of 'rWfaj pN
BJ&N WIL WAtHTBN OM HET EERSTE qCSfRÜA.P/lr MlOfJ TWEEPE Jff-érj
Ê.eSpPEK 15, flW TB fUUKÉAl MaWEN, 6LURT VAT £>|E AMpeRE j ij
TweePe f,eueg een TAxsegiter is. pan, HerzgLm ogenblik,
ftefiiUT Her vreselijk haf? tb eeóeHEN -r-]
i».w M»pcnrrvrf! - Jfcf
L f 54 rok. X 7',
li t uaUHH-fiRK-;
vb f fr
KöPEN-"
tenlanders, de Finnen voorop,
toonden vertrouwen in de eco
nomie, die zich daardoor lang
zaam is gaan herstellen van de
klap die de politieke en econo
mische breuk met Moskou te
weeg had gebracht. Het resul
taat is in de straten van Tallinn
te zien.
Reclames
In de schitterende oude stad
met zijn middeleeuwse smalle
straatjes, schier eindeloze reeks
kasteeltorens en statige panden
en direct daarbuiten domi
neren de westerse reclames. De
etalages van de gemoderniseer
de en volgens westerse smaak
ingerichte winkels liggen vol.
Computers, televisies, CD-spe-
lers, wasmachines, bonbons,
fraaie sportschoenen: op het
eerste gezicht is de inhaalrace al
aardig geslaagd. De Finnen ko
men dagelijks massaal met de
veerboot over om even te win
kelen. De Finse waren in de su
permarkt zijn namelijk goedko
per dan in Helsinki. Die klandi
zie wordt overigens niet altijd
op prijs gesteld door de Esten.
„Ze kopen onze winkels leeg",
moppert Lidia. De koopkracht
van de Finnen gaat die van de
Esten te boven.
Achter de fraaie winkelfa<;ades
valt het aanbod overigens nog
tegen. Het leuke shirtje uit de
etalage, blijkt in Tallinns groot
ste warenhuis slechts in één
maat en één kleur te verkrijgen.
De keuze is ook op andere afde
lingen beperkt. „Het is maar
hoe je het bekijkt", meent Irina
echter. „Waarmee vergelijk je
onze winkels, met Helsinld of
met Moskou? Met Amsterdam
nu of met Tallinn drie jaar gele
den? In korte tijd is veel veran
derd en langzaam aan zal het
aanbod ook groter worden."
Niet het in vergelijking met het
tachtig kilometer verderop gele
gen Helsinki bescheiden aan
bod zit Irinia dwars, maar de
geringe koopkracht. „Er is wel
van alles, maar we hebben geen
geld om het te kopen", zegt ze.
Sasja vindt het desondanks een
hele verbetering ten opzichte
van een paar jaar geleden. „Je
weet nu tenminste waarvoor je
werkt."
Dit is het zevende verhaal uit
een serie over de Baltische repu
blieken. Eerdere verhalen ver
schenen op 5, 10, 12,17,19 en
24 juni.
Bij de aankoop van een premie
woning krijgt men jaarlijks een
overheidssubsidie uitgekeerd.
Over deze subsidie moet belas
ting worden betaald. Maar om
dat met ingang van 1992 de ma
nier waarop de subsidie moet
worden aangegeven is veran
derd, kan de belastingheffing in
sommige gevallen aanzienlijk
worden beperkt.
Op de oude manier moest de
echtgenoot met het hoogste in
komen de subsidie aangeven.
Vanaf 1992 moet diegene die de
subsidie aanvraagt (de recht
hebbende) de subsidie aange
ven. Dit betekent dat de partner
met het laagste inkomen voort
aan de subsidie kan aanvragen.
Dit kan een aardig belasting
voordeel opleveren.
Wanneer diegene met het laag
ste inkomen de subsidie aan
vraagt en samen met de premie
minder dan 5769,- (belasting
vrije som in 1993) aan inkomen
heeft, is het voordeel het
grootst. Door de werking van de
invorderingsvrijstellinghoeft
over de subsidie dan helemaal
geen belasting te worden be
taald.
Extra voordeel is dat de minst
verdiener nog steeds zijn belas
tingvrije som kan overdragen
aan zijn echtgenoot, zodat het
paar zijn dubbele belastingvrije
som behoudt. Komt het inko
men van de minstverdiener
door de premie boven de
5769,- dan wordt het voordeel
minder. De premie is dan
(meestal) nog steeds helemaal
onbelast, maar de belastingvrije
som kan niet meer worden
overgedragen.
Als men wil dat de minstverdie
ner de subsidie bij zijn (haar)
echtgenoten hebben dan recht
op de subsidie en kunnen die
subsidie voor de helft aangeven,
zodat toch nog een (kleiner) be
lastingvoordeel kan worden be
haald.
Een recente ingreep van de
staatssecretaris van financiën
lijkt roet in het eten te gooien in
dit specifieke geval. De staatsse
cretaris stelt zich namelijk op
het standpunt dat alleen diege
ne die als rechthebbende op de
beschikking van het ministerie
van VROM staat vermeld de
subsidie mag aangeven. Aange
zien dit altijd maar één persoon
is, is gesplitste aangifte dus niet
mogelijk.
Volgens de Vereniging Eigen
Huis is dit standpunt in strijd
met de wettelijke regeling 'Be
schikking Geldelijke Steun Ei
gen Woningen 1984'. Hierin is
bepaald dat als personen geza
menlijk eigenaar van een wo
ning zijn, de subsidie ook aan
de personen gezamenlijk moet
worden verstrekt. Met andere
woorden: de eigenaren zijn bei
den rechthebbende en mogen
dus beiden hun deel aangeven.
Inmiddels is bij het gerechtshof
in Leeuwarden een proefproce-
dure over dit onderwerp gestart,
zodat binnen niet al te lange tijd
duidelijkheid over dit probleem
ontstaat.
Het is nog niet bekend of bij al
lopende subsidies een verande
ring van de rechthebbende op
de subsidie nog kan plaatsvin
den. Als de woning op beider
naam staat moet dit in principe
mogelijk zijn. Het is dan ook
aan te raden om in zo'n geval
hiervoor een verzoek te doen.
Het ventje is nauwelijks drie
turven hoog. Aan zijn presenta
tie mankeert nog het een en an
der, al roepen de snottebel, het
hemdje uit de broek en de vuile
snoet direct enig medeleven op.
Maar hij heeft de lessen van de
markteconomie goed geleerd.
Feilloos weet hij op straat de
buitenlanders eruit te pikken.
Quasi onschuldig loopt hij op
de vreemdeling af. 'Hier' ge
baart hij en biedt een enkele
bloem, ter grootte van een ma
deliefje, aan. Als de argeloze be
zoeker het geschenk aanpakt,
komt de respons: „Onedollar".
Met zijn grote bruine ogen kijkt
hij indringend naar zijn afne
mer, hopend op een succesvol
besluit van de onverwachte
transactie. Wie geen geld geeft,
wordt de bloem onverbiddelijk
weer afgepakt. En nog enkele
honderden meters met een
smekende blik en een uitgesto
ken arm gevolgd, totdat er een
'nieuw slachtoffer' opdoemt.
„Het is duidelijk", zegt Sasja,
die het tafereel in de straten van
Tallinn gadeslaat, „dat jochie
wordt straks zakenman". Er is
natuurlijk nog een andere mo
gelijkheid. Want de straatver
koop is van alle landen en van
alle tijden. Misschien dat het jo
chie binnen een paar jaar
evenals zijn leeftijdgenoten in
andere toeristensteden een
andere, snellere manier bedenkt
om dollars te verkrijgen.
De Estse kranten schrijven be
zorgd over de toename van cri
minaliteit. Ook op dat gebied is
de Eesti Vabarik, de Estse repu
bliek, hard op weg de tijdens
het Sovjet-bewind opgelopen
achterstand op het Westen weg
te werken. Na de Amerikaanse
hoofdstad Washington (71,9) en
Los Angeles (60) had Tallinn het
afgelopen jaar het grootste aan
tal moorden per 100.000 inwo
ners: 36,1.
Afrekeningen
Een verrassend cijfer, dat het
Estse ministerie van binnen
landse zaken echter niet veront
rust. Het blijkt dat de meeste
doden vallen door afrekeningen
binnen de zogenaamde maffia.
Elke keer als een boef een ande
re boef ombrengt, is er een boef
minder, zo redeneren volgens
Estonia Magazine het ministerie
en de politie.
Het probleem blijft overigens
niet tot Tallinn of Estland be
perkt. Binnen en buiten de ou
de Sovjetunie is in korte tijd een
heel crimineel netwerk ont
staan, waarbinnen een mensen
leven nog minder telt dan tradi
tioneel al het geval was bij de
Italiaanse en Amerikaanse maf
fia. Mensen die zich niet hou
den aan de regels of afspraken
het betalen van geld voor
'bescherming' van huis en
haard bijvoorbeeld worden
zonder pardon afgemaakt. Vaak
op klaarlichte dag en ongeacht
waar ze zich bevinden. Of dat
nu een restaurant is in Moskou,
een bar in Berlijn of gewoon op
straat in Tallinn of Vilnius.
Het is een prijs die wordt be
taald voor de snelle overgang
van de strak gedirigeerde en
streng bewaakte Sovjet-staat
naar de los georganiseerde en in
principe op democratische leest
geschoeide vrije-marktecono-
mie. Wetten en regels, overheid
en politie lopen dan een paar
passen achter op de sluwe han
delaren en vrije ondernemers,
inkomen kan optellen, dan
moet diegene ook de subsidie
aanvragen. Maar er zit een ad
dertje onder het gras. Om er ze
ker van te zijn dat de subsidie
ook daadwerkelijk aan de min-
stverdienende wordt toegekend,
moet het huis ook op diens
(haar) naam staan. Bij mensen
die in algemene gemeenschap
van goederen zijn gehuwd, is dit
geen probleem.
Is men echter op huwelijkse
voorwaarden gehuwd, dan kan
dit wel degelijk problemen op
leveren. Zet men de woning dan
op naam van de minstverdie-
nende partner en het komt tot
een scheiding of een overlijden,
dan zou de meestverdienende
er wel eens grote spijt van kun
nen krijgen. Dit kan opgelost
worden door de woning op bei
der naam te zetten. Alle twee de
De tientallen torens van de oude verdedigingsmuren domineren het straatbeeld van Tallinn.
foto hans jacobs
die van de lacunes gebruik
(misbruik) maken om de zaak
jes op hun eigen manier te re
gelen. Goedschiks of kwaad
schiks. Het gevoel van onveilig
heid dat hiervan het gevolg is,
roept weer een verlangen op
naar de 'oude tijden'.
Voorsprong
„Wij hebben ons zelf voor de
gek gehouden door te geloven
dat alles in één dag kon worden
veranderd. Estland had een
voorsprong op de andere Sov
jet-republieken. Hier mocht al
tijd al meer. Moskou stond oog
luikend economische experi
menten toe. Voor de Russen
was Estland altijd al een stukje
buitenland. Maar dat wilde nog
niet zeggen dat er aansluiting
was met het Westen. Dat zal
nog wel even duren. We kunnen
alleen blij zijn dat we die voor
sprong hadden en bovendien
een klein en overzichtelijk land
zijn, met een regering die het
heeft aangedurfd om snel de
roebel los te laten. We zullen er
het eerst bovenop zijn", legt Iri
na uit.
Het Internationaal Monetair
Fonds (IMF) had vorig jaar zijn
Een zwarthandelaar wordt opgebracht op Raekoja Plats, het raadhuis
plein in het hartje van de oude stad. foto bert verhoeff
twijfels toen Estland besloot de
Russische roebel in één keer in
te wisselen voor de vrij verhan
delbare Estse kroon, die werd
ingevoerd tegen een koers van
acht kroon voor één Duitse
mark. Het IMF vond dat Tallinn
moest wachten tot de roebel
zou stabiliseren. „Gelukkig heb
ben we dat advies niet opge
volgd", zegt Siim Kallas, presi
dent van de Bank van Estland,
deze week in de Baltic Indepen
dent. Vorig jaar was een kroon
tien roebel waard, door de gie
rende inflatie in Rusland nu al
90.
De snelle geldhervorming legde
de basis voor de relatieve wel
vaart van Estland. Esten en bui-
