Misdragingen priesters kosten kerk kapitaal
Milieu boven
groei is weg
met valkuilen
Belize kijkt nog steeds angstig naar Guatemala
Feiten &Meningen
Kerk Australië verzekerd
tegen seksueel misbruik
WOENSDAG 30 JUN11993
152
2
De rooms-katholie-
ke kerk in Australië
heeft een verzeke
ring afgesloten te
gen eventuele
schadevergoedin
gen als gevolg van
seksueel misbruik
door priesters. Vol
gens hulpbisschop
Peter Connors van
Melbourne zitten
momenteel drie
Australische pries
ters achter de tra
lies omdat ze kin
deren hebben mis
bruikt, maar zijn er
nog geen schade-
eist. Hij verwacht
overigens wel dat
er schadeclaims
zullen worden in
gediend.
WASHINGTON HANS DE BRUUN
Als jongen van 15 werd Gary
Hayes seksueel misbruikt door
twee plaatselijke priesters. Nu
is Hayes 40 en heeft hij einde
lijk voldoende moed verzameld
om bij de rechtbank in Phila
delphia een aanklacht tegen de
twee in te dienen. „Ik zoek ge
rechtigheid in de rechtzaal,
omdat ik geen gerechtigheid
vind in mijn kerk", zei hij twee
weken geleden. 'Mijn kerk',
want Hays is inmiddels zelf
priester.
De Amerikaanse katholieke
kerk wordt momenteel over
stroomd met klachten over
seksuele misdragingen door
priesters. Begin dit jaar trad
aartsbisschop Robert Sanchez
van Santa Fe in de staat New
Mexico af, nadat drie vrouwen
hadden onthuld door hem te
zijn lastig gevallen met toespe
lingen op seks. Sanchez was se
cretaris van de Amerikaanse
bisschoppenconferentie. De
zaak bleek min of meer het
topje van de ijsberg.
Volgens de bekende Ameri
kaanse priester-schrijver An
drew M. Greeley zijn zeker
2.000 van de 49.000 Ameri
kaanse priesters betrokken bij
schandelen rond seksueel mis
bruik. Hij'schat dat het daarbij
om zeker 100.000 slachtoffers
gaat. „In de geschiedenis van
het priesterschap is dit de erg
ste crisis sinds de Franse revo
lutie en misschien wel sinds de
reformatie", zei hij begin dit
jaar. De kerk begint dat nu ook
in te zien.
De bisschoppenconferentie
hield in maart voor het eerst
een studiedag over het ver
schijnsel. En na het jarenlang te
hebben ontkend of genegeerd
gaat ook 'Rome' tot actie over.
Paus Johannes Paulus II kon
digde vorige week een onder
zoek aan naar de omvang van
seksueel misbruik door Ameri
kaanse priesters. Hij sprak over
„een publiek schandaal" dat
het vertrouwen in de kerk kan
ondermijnen. Hij hekelde ook
de media, die dit zouden „sen-
sationaliseren".
Praatprogramma's
Waarschijnlijk komt seksueel
misbruik door priesters in de
hele wereld voor, maar alleen
in de VS is het een publieke
zaak geworden. Er zijn actie
groepen, de slachtoffers ver
schijnen op de TV in praatpro
gramma's als die van Oprah
Winfrey en aangeklaagden ko
men met naam en toenaam in
de krant. De kerk kan daardoor
ook niet meer priesters stilletjes
overplaatsen en proberen met
de slachtoffers tot een financië
le regeling te komen.
Die regelingen hebben de ka
tholieke kerk de laatste tien jaar
al meer dan 400 miljoen dollar
gekost, inclusief de kosten van
de behandeling van de betrok
ken priesters. In Suitland,
Maryland, legt het St. Luke psy
chiatrisch ziekenhuis zich vol
ledig toe op de behandeling
a raison van 8.500 dollar per
maand van priesters die zich
aan seksueel misbruik van kin
deren schuldig hebben ge
maakt. Momenteel staan in
Suitland 137 priesters inge
schreven.
De Amerikaanse media staan
vol met verhalen over de kwes
tie. Het gaat daarbij niet alleen
om misbruik van kinderen,
maar vaak ook om priesters die
vrouwen, die bij hen om raad
kwamen, seksueel misbruikten.
Elke week wordt wel een nieuw
geval gemeld. In Belleville, in
de staat Illinois, werden zes
priesters van hun functie ont
heven. In Joliet, in dezelfde
staat, werden tegen een pries
ter maar liefst tien aanklachten
ingediend.
Een berucht geval was dat van
de priester Jarnes Porter, die
toegaf zeker 50 jongens en
meisjes die hij les gaf te hebben
misbruikt. De kerk deed aan
vankelijk weinig, maar betaalde
zijn slachtoffers onderhands in
totaal 4,5 miloen dollar, mede
bedoeld om het nieuws uit de
krant te houden. Pas de laatste
maanden is sprake van een
omslag en beginnen ook de
Amerikaanse bisschoppen aan
te dringen op hardere maatre
gelen.
Alleen de Paus kan volgens de
kerkelijke wetten een priester
uit zijn ambt zetten, maar Ro
me houdt het liever bij over
plaatsingen. „Daar gaan ze nog
steeds uit van de oude stelregel:
eens een priester, altijd een
priester", zegt een criticus.
Volgens die kerkelijke wetten
geldt een kind alleen als min
derjarig als het jonger is dan 16.
Seks met 16- en 17-jarigen mag
uiteraard niet, maar wordt
minder streng bestraft. En de
kerk behandelt geen gevallen
die langer dan vijfjaar geleden
gebeurd zijn. Toen Gary Hayes
na jarenlange klachten bij zijn
superieuren geen gehoor vond,
kon hij dan ook niet anders dan
naar de rechter stappen. Maar
ook de rechter kan priesters
niet uit hun ambt zetten.
Hij kan hen behandeling opleg
gen of een gevangenisstraf. In
de VS zitten al 20 priesters vast
wegens seksuele misdrijven.
Voor actiegroepen als SNAP
Survivors Network of those
Abused by Priests) is dat niet ge
noeg. „Kindermisbruikers ho
ren niet thuis in het priester
schap", zegt voorzitster Barba
ra Blaine.
Volgens de psychotherapeut
Leslie Lothstein, die veel slacht
offers van priesters heeft be
handeld, komt misbruik door
protestantse of joodse geestelij
ken bijna niet voor. Het ver
plichte celibaat van katholieke
priesters Wordt als hoofdoor
zaak aangewezen.
De regerende Verenigde Volkspartij van de
Belizaanse premier George Price heeft gis
teren vanuit buurland Guatemala een
steuntje in de rug gekregen door de verkla
ring van Guatemala's minister Fajardo (bui
tenlandse zaken) dat zijn land de onafhan
kelijkheid van Belize blijft erkennen. Het
was precies de onzekerheid over de relaties
met Guatemala die Price (74) deed beslui
ten vervroegde verkiezingen uit te schrij-
De verwachting is dat Price, die het land al
van ver vóór de onafhankelijkheid leidt, op
nieuw als winnaar tevoorschijn komt. Ma
nuel Esquivel van de oppositionele Verenig
de Democratische Partij (UDP) kan op wei
nig enthousiasme rekenen, omdat hij alleen
maar oude verkiezingsthema's oprakelt,
zoals corruptie binnen de overheid en na
tionale veiligheid.
„De kwestie-Guatemala is voor de oppositie
een geschenk uit de hemel. Het heeft hen
de kans gegeven allianties aan te gaan",
zegt David Price, docent geschiedenis en
politieke wetenschappen aan het St. John's
College in Belize.
Hij verwijst naar de beslissing van de UDP
en het eerder afgescheiden Nationale Ver
bond voor Belizaanse Rechten (NABR) om
geschillen bij te leggen en als coalitie de
verkiezingsstrijd in te gaan.
De Belizanen hebben altijd groot alarm ge
slagen bij het geringste zuchtje dreiging van
Guatemala, dat met zijn tien miljoen inwo
ners het inwoneraantal van Belize (230.000)
ver overschaduwt. Vorige maand kondigde
Groot-Brittannië de opschorting van het
defensieverdrag met Belize aan. De komen
de vijftien maanden zou Londen de 1.500
militairen die in Belize gelegerd zijn terug
trekken. Als argument voerde de Britse re
gering de eigen bezuinigingen op defensie
aan. Bovendien heeft Guatemala formeel
zijn aanspraak op Belize opgegeven, zodat
er niet langer een noodzaak voor de Britse
militaire aanwezigheid is.
Maar de recente politieke turbulentie in
Guatemala heeft de situatie veranderd. Pre
mier George Price laste zelfs een pauze in
zijn verkiezingscampagne in voor een reis
naar Londen, waar hij zich gerust liet stel
len. Hij kreeg de belofte dat Belize bij een
aanval van het buurland niet aan zijn lot
zou worden overgelaten. Ook kon Belize
zich in geval van nood altijd voor advies tot
Groot-Brittannië wenden.
Vorige week werd bekend dat een groep
Guatemalteken de vorige president Jorge
Serrano wilde aanklagen omdat hij met zijn
formele erkenning van Belize in 1991 de
grondwet zou hebben geschonden. Het
nieuws bracht de UDP in een gesimuleerde
paniek, maar kon de Belizanen nauwelijks
in beweging brengen. Zij lijken het hele ge
doe rond de verkiezingen zo moe te zijn dat
ze geen acht meer op hun politici slaan.
De oppositie heeft de regerende PUP zwaar
aangevallen op haar economische beleid,
maar krijgt daarbij weinig bijval. „Van alle
thema's is de economie de grootste troef
van de PUP", zegt Price. „Het gaat beter
dan ooit. De Belize-dollar staat sterk, meer
mensen dan ooit hebben werk, er wordt ge
bouwd en we hebben genoeg geldreserve.
Om de waarheid te zeggen, het gaat heel
goed met dit land", meent Billu Musa,
voorzitter van de Kamer van Koophandel.
Als de economie de doorslag geeft, hoeft de
PUP niet voor zijn positie te vrezen.
Brits Honduras werd in
1981 onder de naam Be
lize onafhankelijk van
Groot-Brittannië. Tien
jaar lang werd het be
staan van het kleine Cen
traal amerikaanse staatje
betwist door Guatemala.
Pas in 1991 zag president
Jorge Serrano namens
Guatemala af van de aan
spraken op het buurland.
Geen wonder dus dat Be
lize hevig schrok toen
Serrano begin deze
maand aan de kant werd
gezet. Premier George
Price schreef daarop on
middellijk verkiezingen
uit voor het 29-leden tel
lende parlement. Die
worden vandaag gehou
den.
TOM JANSEN
Schiphol mag doorgroeien, de TGV gaat dwars door het
Groene Hart en de Betuwelijn gaat de Betuwe ruïneren.
De aluminiumfabriek van Péchiney in Zeeland krijgt ex
tra goedkope stroom om te voorkomen dat ze naar het
buitenland vertrekt. En voor wie het nog mocht verba
zen de doelstellingen uit het Nationaal Milieuplan
Plus worden op geen stukken na gehaald.
Een greep uit een paar weken
nieuws maakt één ding duide
lijk: ondanks alle mooie woor
den delft het milieu nog altijd
het onderspit als de economi-
(sche groei in het geding is. Te
gelijkertijd begint echter ook
het besef te dagen dat we die
I volgorde moeten omkeren, wil-
I len we op langere termijn over
leven. In een vorige week ver-
Schenen rapport stelt een CDA-
commissie dat het milieu boven
economische groei gaat en
PvdA-leider Kok sloot zich daar
bij het afgelopen weekeinde
Dappere woorden. Want als
de economische machine ook
maar even stottert, blijkt hoe af
hankelijk we van economische
groei zijn geworden: de werk
loosheid schiet omhoog, het
overheidstekort moet maar 'een
tandje minder' terug en de soci
ale zekerheid komt onder zware
druk. Groei is de stabilisator van
onze maatschappij. „Hoe kun je
een markteconomie econo
misch en maatschappelijk sta
biel houden als de economische
groei wegvalt?", zo vatte de
econoom Hans Binswanger een
aantal jaren geleden al het pro
bleem samen dat hèt thema is
voor de jaren negentig.
In de bundel 'Greep op groei'
belichten vijftien wetenschap
pers dat probleem. Dat ze het
daarbij allesbehalve met elkaar
eens zijn, maakt voor alles één
ding duidelijk: het debat over
een bewuste nulgroei of krimp-
economie staat nog maar in de
kinderschoenen.
Die onenigheid begint al bij
de vraag of krimp wel noodza
kelijk is. Het lijkt misschien lo
gisch dat economische groei
I meer vervuiling betekent, maar
v dat is het op zichzelf niet, be-
toogt bijvoorbeeld de Tilburgse
milieu-econoom Van Straaten.
Het gaat vooral om de manier
waarop die groei wordt gereali
seerd: door roofbouw op het
milieu. Van de produktiefacto-
ren arbeid, kapitaal en natuur
lijke hulpbronnen wordt in on
ze economie alleen voor de eer
ste twee betaald. Hang een
prijskaartje aan de natuur en
het milieuprobleem wordt via
de markt voor een belangrijk
deel opgelost.
De Groningse econoom
Nentjes werkt daarvoor het al
wat oudere idee uit van verhan
delbare emissierechten ('vervui
lingsrechten'). Iedereen mag
een "bepaalde hoeveelheid ver
vuilen. Wie meer vervuilt dan
hij mag, moet proberen om die
hoeveelheid te kopen van ie
mand die wat van zijn quotum
overhoudt. Dat maakt investe
ringen in milieuvriendelijk pro
duceren voor iedereen aantrek
kelijk: grote vervuilers hoeven
dan minder emissierechten te
kopen, kleine vervuilers kunnen
een leuke cent verdienen door
hun overblijvende quotum te
verkopen.
Kern
Beide auteurs gaan daarbij
voorbij aan de kern van het pro
bleem, namelijk hoe hoog de
prijs is die voor het behoud van
het milieu moet worden be
taald. Van Straaten vraagt zich
af „wat er nu allemaal tegen
toeneming van de welvaart is"
en suggereert dat voor wel
vaartsgroei nog ruimte is bij een
serieus milieubeleid. Dat is ech
ter onzin, stelt de Britse
econoom Ekins. Hij maakt een
eenvoudige berekening: als de
wereldbevolking tot 2050 ver
dubbelt (een bescheiden aan
name) en de economie groeit in
die periode met een eveneens
tamelijk bescheiden gemiddel
de van twee procent per jaar,
Gif in de grond van een natuurgebied. Ondanks alle mooie woorden delft het milieu nog altijd het onderspit als de economische groei in het geding is.
dan bedraagt de wereldcon
sumptie over een dikke vijftig
jaar het viervoudige van nu.
Willen we tegelijkertijd het
milieu niet om zeep helpen,
dan zal de milieuvervuiling per
eenheid produkt in 2050 93 pro
cent lager moeten zijn dan nu
(uitgaande van de opnameca
paciteit van het milieu). Dan
zullen, om eens iets te noemen,
auto's over een halve eeuw
tweehonderd kilometer moeten
rijden op een liter benzine.
Ekins gelooft daar in elk geval
niet in. En dus, concludeert hij,
moeten we op zijn minst naar
een nulgroei.
Dat gaat pijn doen. Om in
Nederland te blijven: bij de hui
dige produktie vervuilen we al
veel te veel. Er zal dus veel meer
geld naar milieubehoud moe
ten. Bij een gelijkblijvend natio
naal inkomen betekent dat voor
iedereen een aanzienlijke inko
mensdaling. De overheid heeft
nog een extra probleem. Omdat
ze er niet meer op kan rekenen
dat de nationale schuld uit toe
komstige economische groei
kan worden afbetaald, moet ze
het tekort snel terugbrengen
naar nul (of de belastingen ver
hogen, maar dat valt erg moei
lijk te verkopen). Daar blijft het
dus bezuinigen en nog eens be
zuinigen. En tenslotte: omdat
de arbeidsproduktiviteit onder
meer door verdergaande auto
matisering blijft stijgen, ligt een
massale werkloosheid op de
loer.
Onbeheersbaar
De Groningse econoom Pen
denkt dat de problemen onbe
heersbaar worden. Dat begint al
bij de verdeling van de inko
mensachteruitgang. „Onder de
rijken zitten een heleboel han
dige jongens die zich niets laten
afpakken. Uiteindelijk, zo valt te
vrezen, zal de. klap vooral te
recht komen bij de zwakken.
Die moeten we dan van over
heidswege beschermen, maar
pas op: de overheid heeft eerst
de krimp over ons afgeroepen
door een strikt milieubeleid en
moet vervolgens ook nog eens
extra offers van de gewone
werknemers gaan vragen om de
uitkeringsgerechtigden aan wat
extra inkomen te helpen."
Er is nog een probleem: krim
pen betekent niet dat iedereen
geleidelijk aan een beetje moet
inleveren, maar dat „de klappen
vallen op verschillende plaat
sen, bij verschillende groepen,
in verschillende bedrijfstakken.
Geen regering kan dan overeind
blijven". Pen ziet uiteindelijk
het hele politieke systeem in
storten omdat mensen uit te
leurstelling allerlei (rechts-)ex-
treme groeperingen gaan steu
nen. Valkuilen te over dus, en
het probleem is dat geen van de
auteurs overtuigend weet aan te
geven hoe die zijn te vermijden.
Ekins bijvoorbeeld komt niet
veel verder dan drastische ar
beidstijdverkorting een
pleidooi waarbij PvdA-leider
Kok zich het afgelopen week
einde in Utrecht aansloot en
de opmerking dat voor de over
gang naar een nulgroei-samen-
leving een „grote publieke be
wustheid, een visionair leider
schap en een Fijnbesnaarde po
litiek" nodig zijn.
Natuurlijk, Ekins heeft gelijk
als hij zegt dat ook bij nulgroei
in de rijke landen een welvaart
sniveau mogelijk is dat „ver uit
gaat boven de stoutste dromen
van vroegere generaties" (al zal
dat, en dat meldt hij niet, lager
zijn dan het huidige). En de
econoom/antropoloog Tiele-
man heeft al evenzeer gelijk als
hij stelt „dat er iets ontbreekt
aan de algemene ontwikkeling
van de moderne burger als het
besef niet is doorgedrongen dat
voor het vliegreisje naar de zon
per passagier evenveel energie
wordt verstookt als nodig is om
een jaar lang een doorsnee wo
ning te verwarmen".
Consequenties
Maar zelfs als dat besef is door
gedrongen, zijn we dan bereid
daar de consequenties uit te
trekken? „In het diepst zal de
vraag zijn wat voor samenleving
we eigenlijk willen", aldus de
econoom Goudzwaard, de gees
telijke vader van de economie-
van-het-genoeg.
Zo onbegaanbaar als Pen de
weg naar zo'n economie-van-
het-genoeg schetst, is hij niet.
„Economie is primair cultuur",
stelt Tieleman al, aangevend dat
het vooral een kwestie is van
willen. Plus de bereidheid om
de pijn en de welvaart eer
lijk te verdelen.
'Greep op groei' is geen weg
wijzer naar een duurzame eco
nomie. De bundel geeft vooral
een overzicht van de complexi
teit van het probleem en hier en
daar een aanzet tot oplossin
gen. De bedoeling van het boek
is vooral de discussie een im
puls te geven, zegt samensteller
Biesboer. Want, om Ekins nog
een keer te citeren, „misschien
is de grootste bedreiging van
onze toekomst dat de discussie
over economische groei nog
maar nauwelijks is begonnen".
Greep op groei, het thema van
de jaren negentig. Uitgeverij
Jan van Arkel, prijs 34,50.
