Ook Teheran jaagt op Kurden
Muqdisho, Mogadiscio of Mogadishu?
Feiten &Meningen
Vergetelheid dreigt voor reisleiders
ZATERDAG 26 JUN11993
Aanvallen van Iraniërs op guerrillastrijders in Irak
worden gevoed en verwelkomd
door de plaatselijke bevolking.
Net als de andere guerrillastrij
ders is hij van mening dat de
media in Teheran de meeste ge
vechten met opzet negeren.
Bewustzijn
De opkomst van een Kurdisch
bewustzijn en het aanbieden
van grondrechten aan alle groe
pen opstandelingen in een 'be
vrijd' Iraaks Kurdistan stelt Te
heran voor dezelfde problemen
als Ankara en Damascus. Be
sprekingen tussen de drie staten
in november vorig jaar in Anka
ra en in maart in Teheran om
het ontstaan van een onafhan
kelijk Kurdistan te blokkeren,
hebben niet tot eensgezindheid
over gezamenlijke actie geleid.
Misschien was het geen grote
verrassing dat sprake was van
wederzijds wantrouwen: Syrië
en Iran herbergen nog Turkse
Kurdische guerrillastrijders,
Turkije en Syrië zorgen voor
Iraakse Kurdische guerrillastrij
ders en de Iraanse Kurden heb
ben een 'politieke relatie' met
Irak. dat hen via Baghdad toe
gang verschaft tot de wereld. De
dagelijkse bombardementen
zijn een teken dat Iran, net als
Turkije en Irak, een militaire
oplossing voor het Kurdische
probleem nog lang niet zat is.
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
miljoen Kurden in het Midden-
Oosten is niet erg bekend.
Toch is de Kurdische Democra
tische Partij-Iran een van de
oudste groeperingen, die da
teert van de korte bloei van de
Kurdische republiek van Maha-
bad 45 jaar gelëden. Zich eerder
op autonomie en culturele
rechten richtend dan op een
onafhankelijke Kurdische staat,
heeft de partij de onderdruk
king door de sjah, de Islami
tische Republiek en vijf jaar ge
leden een scheuring in de eigen
gelederen overleefd.
Volgens Azizi hebben de Kur
den de afgelopen tien jaar 4.000
guerrillastrijders verloren en
zijn 50.000 burgers gedood.
Hun enige succes is het instel
len van Kurdisch;talige radio
uitzendingen. Onderwijs en of
ficieel gebruik van het Kurdisch
zijn nog steeds verboden.
„Zij zijn beter bewapend. Zij
hebben alle voordelen van een
staat. Maar zij hebben geen po
litieke basis. Hun enige basis is
een fort bovenop elke heuvel",
aldus Azizi in de kleine verga
derruimte van het politiek bu
reau, waar de muren vol han
gen met landkaarten van de we
reld, een souvenir van de Socia
listische Internationale in Peru
en een klok die de Iraanse tijd
aangeeft. Een guerrillastrijder
vertelt dat de Iraanse Kurden
tegenover een overmacht staan,
maar dat ze vrij door Iraans
Kurdistan kunnen reizen en
Een Iraans vuurpeloton executeert negen Kurden en geheim agenten uit de tijd van de sjah.
De Kurden, wier geboortegrond zich uitstrekt over delen
van Iran, Irak, Turkije en Syrië, zitten weer in de proble
men. Terwijl de strijd tussen de Turkse Kurden en de re
gering in Ankara voor de zoveelste maal is opgelaaid,
opent zich in een idyllische bergvallei in Iraaks Kurdistan
opnieuw een van de eeuwenoude breuklijnen van het
Midden-Oosten. In het dorp Boulla worden de Kurden
niet aangevallen door de autoriteiten in Baghdad, maar
door de Iraniërs.
krachten de Kurdische opstan
delingen in elkaar sloegen. Om
de andere dag wordt de vallei
Bij de Iraans-Iraakse grens heb- opgeschrikt door zware artille-
ben zich onregelmatigheden
voorgedaan, toen Iraanse strijd-
rieaanvallen.
De afgelopen drie maanden
hebben Iraanse strijdkrachten
aanslagen gepleegd op dorpen
en kampen langs de Iraakse
grens. De Iraanse Kurdische re
bellen hebben hun bescheiden
hoofdkwartier, radiostation en
krant gevestigd in Boulla, een
dorp dat bestaat uit 50 kleine
huizen met kleien daken. Het
ligt middenin een oase van waJ-
nootbomen binnen het grond
gebied dat sinds 1991 wordt be
heerst door de Kurdische rebel
len van Irak, die zichzelf steeds
beter kunnen bedruipen.
„Deze aanvallen zijn niet alleen
voor ons bedoeld zegt Selami
Azizi, een voormalige rechter en
bureaumedewerker van de Kur
dische Democratische Partij-
Iran. „Iran is bezorgd. Wat hier
gebeurt is van directe invloed
op Iraans Kurdistan. Zij willen
ons raken en ze willen de rege
ring in Arbil (de hoofdstad van
Iraaks Kurdistan) kwijt."
Handelsroute
Iraanse oorlogsvliegtuigen heb
ben in maart zelfs het Iraakse
luchtruim geschonden voor een
aanval op de basis in Boulla,
waarbij vier mensen om het le
ven kwamen. De bemanning
ARCHIEFFOTO ANP
van het enig zichtbare luchtaf
weergeschut zegt te zijn verrast.
Ze dachten dat ze werden be
schermd door geallieerde vlieg
tuigen die patrouilleren boven
het gebied ten noorden van de
36ste breedtegraad.
Iran heeft ook de belangrijkste
handelsroute tussen Iraans en
Iraaks Kurdistan afgeknepen,
nadat het land goedkoop het
beste wapentuig had opgekocht
dat de Iraaks-Kurdische facties
tijdens hun opstand in 1991
hadden gebruikt. Slechts door
de traditionele Kurdische kunst
van het smokkelen zijn flessen
Iraanse cola beschikbaar in de
straathandel in de Iraakse Kur
dische steden.
Niet dat Iran niet met andere
middelen heeft geprobeerd de
groep 'contra-revolutionairen'
en 'wereldse samenzweerders'
eronder te krijgen. Geheim
agenten van Teheran hebben
hun laatste twee leiders ver
moord: Sadeq Sherefkandi vorig
jaar in een Berlijns café en de
legendarische Abdurahman
Ghassemlu in 1988 in Wenen.
De beoogde opvolger voor deze
gevaarlijke functie is Mustafa
Hijri, een veertiget die Perzische
literatuur heeft gestudeerd in
Teheran. „Zij hebben Ghassem
lu uitgenodigd voor besprekin
gen in Wenen. Aan het einde
van de sessie greep de man van
Teheran in zijn diplomatenkof-
fer, haalde er een pistool uit,
schoot Ghassemlu dood en
nam de benen. Oostenrijk heeft
daar nooit iets aan gedaan", al
dus Azizi, terwijl hij zijn voor
hoofd afveegt. Hij heeft hoge
koorts, die hij alleen maar kan
bestrijden met aspirine. De
Franse artsen hebben het
kampziekenhuis verlaten nadat
het door een bom was geraakt.
Zelfbeschikking
Op zijn best is het niet gemak
kelijk een Kurdische guerrilla
strijder te zijn. Maar de strijd
van de Iraanse Kurden voor op
zijn minst plaatselijke zelfbe
schikking voor de ongeveer 25
TOM JANSSEN
TOKYO TERRY MCCARTHY
THE INDEPENDENT
De japanse reisleider, voorzien van witte hand
schoenen en een vlag om de gehoorzame troepen
te leiden, wordt met uitsterven bedreigd door
een satellietsysteem en compact discs. Net zoals
het mensenwerk wordt ingeruild voor betaalauto
maten, kaartjesmachines en automatische tele
fooncentrales, lijkt nu ook de gids gedoemd tot
vergetelheid ten gunste van de geavanceerde
technologie.
Jarenlang zijn Japanse toeristen begeleid door
hun elegante reisleider, meestal een vrouw in
keurig mantelpak en met een platte hoed op, die
met hoge stem de essentiële gegevens van Eiffel-
toren/Buckingham Palace/Empire State Building
oplepelde terwijl haar vrachtje ijverig knikte, en
daar alleen maar even mee ophield om foto's van
elkaar te nemen voor Eiffeltqren/Buckingham
Palace/Empire State Building.
Maar arbeid is duur in Japan en reisleiders heb
ben een tijdrovende opleiding nodig. Voor hun in
de plaats heeft een bedrijf in Tokyo, TSI, een sys
teem Ontwikkeld dat automatisch videobeelden
laat zien met commentaarstem over opmerkelijke
bezienswaardigheden langs de route. Het 'Sight-
Navi'-systeem is verbonden met een wereldwijd
systeem van satellieten (GPS), zodat het beeld
scherm niet oplicht met plaatjes van de berg Fuji
terwijl de bus nog steeds vastzit in een verkeers
opstopping in een voorstad van Tokyo.
Gevoelige apparatuur berekent met behulp van
satellietsignalen de positie van de bus en staat in
wisselwemng met CD's die de relevante toeristi
sche informatie op de juiste tijd uitbraken. De rest
van de tijd laat het beeldscherm de vorderingen
van de bus op een landkaart van dat gebied zien.
TSI is drie jaar bezig geweest met de ontwikkeling
van deze hoedloze, handschoenloze gids. Het be
drijf heeft 42 CD's samengesteld met toeristische
informatie voor verschillende gebieden in Japan.
De installatie van het Sight-NaVi-systeem kost
38.000 gulden. Het systeem hoeft niet te eten, te
slapen of naar de WC. Maar tot nu toe kan het
ook geen camera vasthouden om foto's te nemen
van groepen F
Spellingschaos blijft ook na voorzet Taalunie bestaan
Orde scheppen in de chaos.
Dat was de taak die de werk
groep Buitenlandse Aardrijks
kundige Namen vijf jaar gele
den meekreeg van de Neder
landse Taalunie. De deskundi
gen hebben er vijf jaar over
gedaan alvorens ze deze week
met een aanbeveling kwamen.
De vraag is of de werkgroep in
zijn opzet is geslaagd.
LEIDEN» HANS JACOBS
Zowat iedereen in het Neder
landstalige taalgebied houdt er
voor buitenlandse aardrijks
kundige namen een eigen spel
ling op na. Het ministerie van
buitenlandse zaken bijvoor
beeld, de PTT, uitgevers van at
lassen en kaarten, het persbu
reau ANP, de media deze
krant niet uitgezonderd. Dat is
niet verboden. Ten aanzien
van de schrijfwijze van buiten
landse aardrijkskundige na
men is weinig wettelijk gere
geld. Maar verwarrend is het
wel.
Neem nou de Golfoorlog van
1991. Viel Irak nu Koeweit bin
nen of was het een aanval van
Iraq op buurland Kuwayt. Of
Kuwait? De VN-operatie in de
hoofdstad van Somalia (Soma
lië) is ook een goed voorbeeld.
Want gaat het nu om Muqdis
ho, Mogadiscio of Mogadishu?
Wie het weet mag het zeggen
en dat is deze week gebeurd.
De Nederlandse Taalunie heeft
een voorzet gegeven voor een
(meer) uniforme spelling van
de buitenlandse namen.
.De werkgroep had geen ge
makkelijke opdracht. Praktijk
en theorie zijn namelijk moei
lijk te verenigen. Internationaal
zijn afspraken gemaakt over de
spelling. Die richtlijnen wijken
Hoe moeten buitenlandse namen worden geschreven. Vooral
bij namen die uit een taal met een ander schrift komen levert
de schrijfwijze problemen op. Er bestaat namelijk geen alge
meen aanvaard systeem voor de vertaling. Waar dat toe leidt
blijkt uit volgend voorbeeld. De voorstellen van de Neder
landse Taalunie maken aan die verwarring nog geen einde.
Het persbureau AP. President Aboeifaz EIcibejvan Azerba
ijan is uit Bakoe gevlucht voor rebellenleider SoeratHoese-
jnov.
Het persbureau Reuters: President Aboeifaz Eltsjibejvan
Azerbajdzjan is uit Bakoe gevlucht voor rebellenleider Soeret
Goesejnov.
Onze correspondent in Moskou: President Elehibeyv&n
Azerbajdzjan is uit de hoofdstad Bakoe gevlucht voor rebel
lenleider Surat Hoeseinov.
NRCHandelsblad: President Abulfaz EUjibeyxan Azerbajd
zjan is uit Baku gevlucht voor rebellenleider SuretHuseinov.
af van wat in Nederland al eeu
wenlang gebruik is en daar
moet rekening mee worden ge
houden. Daarnaast zijn er talen
die geen Latijns schrift kennen,
zoals Chinees, Arabisch en
Russisch. Dan moet worden
besloten welke transcriptie te
gebruiken. En ook daarover be
staan internationale afspraken.
China bijvoorbeeld heeft in
1958 besloten tot latinisering
van Chinese namen volgens
het zogeheten Pinyin-systeem.
Dan wordt Peking geschreven
als Beijing en Kanton als Gu
angzhou. De meeste Neder
landse kranten hebben de Pi-
nyin-spellingovergenomen,
maar maken een uitzondering
voor Peking. De werkgroep
vindt dat correct. Peking moet
Peking blijven (of weer wor
den).
Fonetisch
Arabische namen leveren ook
problemen op. Schrijf je ze fo
netisch op en gebruik je dan de
transcriptie die het betrokken
land zelf gebruikt? Hanteer je
transliteratie (letter voor letter
vertalen) of wordt de Engelse
danwel Franse transcriptie als
richtsnoer aangehouden? Het
levert verschillen op: Mubarak
(Engels), Moubarak (Frans) of
Moebarak (Nederlands).
Persbureau ANP kwam in 1987
met een soort Schrijfwijzer, die
een aantal (omstreden) keuzes
maakte. Naast herkenbaarheid
werd gezocht naar het nauw
keuriger volgen van de interna
tionale richtlijnen. Die zeggen
dat namen van landen, inwo
ners en hoofdsteden in princi
pe moeten worden geschreven
zoals dat in het land zelf ge
bruikelijk is, het zogenoemde
donorprincipe. Daartegenover
staan de exoniemen, de verne
derlandste buitenlandse na
men zoals Aken (Aachen), Pa
rijs (Paris), Zweden (Sverige)
en Spanje (Espana).
Uit het voorbeeld blijkt wel dat
een nauwkeurig volgen van de
richtlijnen niet mogelijk is. Een
Nederlander zegt nu eenmaal
dat de stoomboot uit Spanje
komt, niet uit Espana. Toch
zijn er wel verschuivingen in
het taalgebruik mogelijk. Plei-
muyden (Plymouth), Grote
Zoutmeerstad (Salt Lake City)
en Bolivië (Bolivia) zijn daar
van voorbeelden. Aan de werk
groep de taak om te kiezen
waar exoniemen moeten wor
den gehandhaafd en waar niet,
en hoe namen van steden en
landen zonder Latijns schrift te
schrijven. Herkenbaarheid is
daarbij een van de richtsnoe-
Niet herkenbaar
De werkgroep geeft toe soepe
ler met het donorprincipe te
zijn omgesprongen dan de be
doeling was. De drastische ver
anderingen van het ANP die
deze krant er toe brachten om
voortaan Kuwayt en Bayrut te
schrijven in plaats Koeweit en
Beiroet zijn niet overgeno
men. Maar niet consequent en
niet volgens een duidelijk her
kenbaarpatroon.
Cameroun moet Kameroen
worden en Muqdisho weer
Mogadishu, hetgeen afwijkt
van het oorspronkelijk Italiaan
se Mogadiscio. Gekozen is voor
Kenya, Uganda en Sudan
maar niet voor het toch even
acceptabele Mozambique
(Mozambique), Madagascar
(Madagaskar) of Somalia (So
malië).
Het ANP koos voor een meng
vorm bij Papua Nieuw Guinea,
deze krant schrijft Papua New
Guinea en de Taalunie advi
seert nu Papoea Nieuw Gui
nea. De oe krijgt echter een
stiefmoederlijke behandeling.
Gezien de keuze voor Papoea
zou je ook Saoedi mogen ver
wachten. Maar nee, Sm/di blijft
gehandhaafd.
Die tweeslachtigheid is ook te
rug te vinden bij Bukarest en
Budapest een schrijfwijze
die dicht bij de oorspronkelijke
vorm ligt en die voor iederen
herkenbaar is en die de werk
groep wil zien als Boekarest en
Boedapest. Boeroendi echter
moet worden geschreven als
Burundi, Bhoetan als Bhutan.
De laatste jaren zijn er verschil
lende nieuwe landen bijgeko
men. Die hebben dus namen
die nog geen ingeburgerd Ne
derlands exoniem hebben.
Overname van die hamen zou
te verwachten zijn, maar hoe
wel de werkgroep aangeeft dat
Kyrgyzstan de naam is van een
voormalige Sovjet -republieken,
wordt toch Kirgizië geadvi
seerd. 'Ten sterkste' zelfs. Over
Slowakije bestond binnen de
werkgroep geen overeenstem
ming. De Belgen mogen Slo-
vakije schrijven.
Het is daarom nog maar de
vraag of er nu orde is gescha
pen in de chaos. Het ANP heeft
toegezegd de nieuwe regels te
zullen volgen. Deze krant heeft
een spellingscommissie in het
leven geroepen die de voorstel
len nog eens bekijkt. De Taal
unie heeft namelijk alleen een
voorzet gegeven voor de spel
ling van landennamen en voor
de hoofdsteden. Persoonsna
men en namen van andere ste
den, rivieren en volkeren zijn
nog niet gedaan. Zijn het Kur
den of Koerden? Op dit gebied
is de verwarring en chaos nog
groter.
rusland:
GEORGIË
TBILISI®
SamsuTT^
(armenië
<8^
*4®JEREVAN
BAKU,®£E:
AZERBAIDZJ AN
Erzurum
Kaspische
Malatyaa
Ataturkéam:
Adana. Ga2lan',eÊ
•Tabriz
ÉÖrumiyeh
'Kamishlis
Julaimaniyal
jSanandai
C YPRUS-
>1 tüUelLwiisë
:=r=rzLiBANON(
KBakhtaran
DAMASCUS,
JORDANIË
Abadan
Basra o!
SAOEDI-ARABIË
koeweit.
pw/Mmmmm,
KOERDENJ
TURKIJE
IRAN
