Dood
op
Kreta
ZATERDAG 19 JUN11993
Rethymnon op Kreta. Het Griekse eiland is een vakantie-paradijs, maar een hel voor de nabestaanden van een overleden toerist.
TACO SLAGTER
AU»*
MmJ P"++pr
.-I A»—a W,
TtAMinr «1*101 -
Mwb»*»
CM. Ay I
A
De sectietekening met de verminkingen aan het stoffelijk overschot van de Houte
naar, die vorig jaar op Kreta verdronk. De Nederlandse uitvaartverzorger liet de te!.c
ning in Utrecht maken.
Vlammende ogen onder een wild
krullende haardos verraden wan
trouwen. „Door wie ben je ge
stuurd", vraagt hij via een Duitse tolk, die
moeite heeft het rappe Grieks van begrafe
nisondernemer Platonis uit het Kretenzer
stadje Rethymnon bij te houden. „Zeker door
Markoulakis", zegt hij scherp. „Die man
denkt op Kreta het monopolie te hebben op
dode toeristen. Nou, ik zal je zeggen dat Pla
tonis hier de baas is. Niemand kan mij dat af
pakken."
Het is half tien in de ochtend. In het kan
toortje van de ongeschoolde uitvaartverzor
ger, tegenover het busstation, springt een ka
narie in een kooitje op de vloer zenuwachtig
heen en weer. Zijn baas doet niet anders.
Dan weer veert hij op om de whiskey in te
schenken, dan weer rommelt hij in een kast
met mappen paperassen. Platonis wil met
een fax aantonen dat hij gemachtigd was het
stoffelijk overschot van een 33-jarige inwoner
van Houten, die vorig jaar september op hu
welijksreis voor de kust van Rethymnon ver
dronk, af te leggen en af te handelen voor
transport naar Nederland. Met een theatraal
gebaar legt hij een kopie van die fax, een or
der van het vervoersbedrijf Van Wengerden
uit Amstelhoek, op een tafeltje voor ons.
„Zo", zegt hij voldaan. „Wat valt er nog ver
der aan te merken?"
Platonis behoort tot de louche lieden in het
Kretenzer uitvaartwezen, dat slechts enkele
bonafide begrafenisondernemers telt, onder
wie John Markoulakis uit Heraklion. Ze be
concurreren elkaar op leven en dood.
Volgens Griekse normen valt er aan een
buitenlands lijk heel wat te verdienen. De
malafide ondernemers declareren voor wat
papieren rompslomp, het transport op het
eiland en een ondeugdelijke kist (te dunne
planken en zonder zinken deksel en/of bin-
nenkist) ruim 4.000 gulden. Onder druk van
de nabestaanden, die de overledene zo snel
mogelijk naar huis willen hebben, doen
alarmcentrales van verzekeringsmaatschap
pijen toch nogal eens zaken met dit soort lij-
kepikkers.
Hoewel Markoulakis van de Nederlandse
consul honorair Dimitri Adamis en van Van
Wengerden de order had gekregen zich over
het lichaam van de Houtenaar te ontfermen,
had Platonis kans gezien zijn rivaal voor te
zijn. Getipt, zoals hij na lang aarzelen toe
geeft, door de havenpolitie, die dat overigens
bij monde van plaatsvervangend chef Atho-
nis Orfanos stellig ontkent.
Anderhalve dag had de charlatan iedereen
laten gissen waar het lijk was. Zo had hij wat
tijd gewonnen om achter de naam van de
verzekeraar te komen. Totdat Van Wenger
den er via het ziekenhuis en een reisbureau
in Rethymnon achter was gekomen dat Pla
tonis op die vorstelijke beloning zat te wach
ten. Volgens Henk Norder van het internatio
nale vervoersbedrijf was het toen te laat om
Markoulakis alsnog in te schakelen.
Leeggehaald
Door een toeval kwam deze krant pas on
langs aan de weet wat een malafide lijkbezor
ger en een gevoelsarme sectiebediende van
de gerechtelijk patholoog dr. Manolis
Frangoulis onder diens verantwoordelijkheid
met het lichaam van de Houtenaar hebben
uitgespookt. In het bijzijn van een familielid
had de Utrechtse uitvaartverzorger G. An-
driessen de kist geopend en vastgesteld dat
Wat gebeurt er met toeristen die overlijden in
een vakantieland? Wordt het stoffelijk overschot
zoals in Nederland gebruikelijk met piëteit be
handeld? In Griekenland in elk geval niet. Dat
ervoer de familie van een 33-jarige Houtenaar,
die vorig jaar op Kreta verdronk. Een schokkend
verslag van gesjacher met dode toeristen.
het lichaam was leeggehaald en niet meer
toonbaar was. Diep geschokt en niet in staat
te beginnen aan de verwerking van het ver
lies, besloot de familie mee te werken aan
een documentaire van de journalist en filmer
Tom Verheul, in de hoop antwoord te krijgen
op de hoofdvraag: zijn de organen van de
Houtenaar gebruikt om er transplantaties
mee uit te voeren?
Zorgvuldige nasporingen hebben echter
uitgewezen dat er geen sprake is geweest van
orgaantransplantatie. De belangrijkste bewij
zen daartoe zijn dat de Houtenaar vrijwel ze
ker al was overleden toen hij uit zee werd ge
haald. Alle geraadpleegde medische deskun
digen oordeelden op grond van de beschik
bare gegevens dat de organen van de Houte
naar door zuurstofgebrek al te veel weefsel-
schade hadden opgelopen om er een ziek or
gaan van een patient mee te vervangen.
De lugubere manier waarop een malafide
lijkbezorger en een gerechtelijk patholoog er
zich vanaf maakten, staat niet op zichzelf.
Niet alleen de getroffen familie is het slacht
offer van schraapzucht en kwade praktijken,
maar iedere nabestaande van een buiten
landse toerist die op Kreta omkomt, loopt
een gerede kans hiermee te worden gecon
fronteerd.
In Griekenland en in de meeste andere
landen binnen en builen Europa is een sectie
bij zowel een natuurlijke als een onnatuurlij
ke dood van een buitenlander wettelijk voor
geschreven. Justitie neemt het lijk in beslag
en schakelt vervolgens een gerechtelijk pa
tholoog in. Door een chronisch gebrek aan
dat soort specialisten doen in Griekenland,
maar ook in landen als Spanje en Portugal,
ongeschoolde sectiebedienden het hand
werk. En daar zitten veel prutsers onder, zo
ervaart de alarmcentrale van SOS Internatio
nal in Amsterdam nog al eens.
Balsemen
Verder is in Griekenland balseming verplicht
als het stoffelijk overschot naar het buiten
land moet worden overgebracht. Geen over
bodige luxe, want mortuaria, zowel op het
vasteland als op de talrijke eilanden, beschik
ken nauwelijks over koelcellen. Om het lijk
enigszins acceptabel te kunnen conserveren,
moeten alle organen worden verwijderd. Of
ficieel mag alleen een arts balsemen, maar de
praktijk wijst uit dat dit weer het vluchtige
werk is van de secticbedienden. Voor het ver
spreiden van ten minste vijf liter conserve
ringsvloeistof (formaline) via de halsslagader
of een grote bovenbeenader staat minimaal
twaalf uur. maar in Griekenland piepen ze
dat in minder dan een uur.
In tegenstelling lof Platonis geeft de 51-ja
rige patholoog Frangoulis grif toe dat het wat
de Nederlander betreft heeft geschort aan
piëteit en zorgvuldigheid. „Ik heb altijd ge
dacht dat in het geval van een buitenlander,
zeker na een gerechtelijke sectie, de kist niet
meer opengaat", zegt de arts beschroomd.
„Maar ik heb doodeenvoudig niet de tijd om
alles zelf te doen en het werk van mijn hel
pers te controleren." Hij erkent dat sectiebe
dienden de lichamen voor hem balsemen,
opensnijden en weer sluiten. En hij weet dat
onder die lieden knoeiers zitten, die weinig
respect hebben voor de overledene en diens
nabestaanden.
Begrafenisondernemer Markoulakis onder
kent de dilemma's van Frangoulis, maar
spaart hem, zijn concurrenten en de autori
teiten niet in de kritiek. In een kantoortje te
genover de kathedraal van Heraklion barst de
welgestelde zakenman behalve begrafe
nissen doet hij in beton, hotels en toerisme
los. „Zonder de publiciteit te zoeken,
vecht ik al jaren tegen die bende hier", zegt
hij fel. „Maar nu er zelfs iemand uit Neder
land komt om het uit te zoeken, verbreek ik
het zwijgen. Aan die corruptie en lamlendig
heid moet een einde komen."
Kist
Bij Platonis en consorten staat Markoulakis
uitvoeriger stil, maar niet nadat ook hier eerst
de whiskcyfles op tafel staat. Hij laat een re
kening zien waaruit blijkt dat Platonis meer
dan 1.000 gulden declareerde voor de afwik
keling van een Zweeds ovcrlijdensgeval, een
afwikkeling die nota bene door Markoulakis
was uitgevoerd. Terwijl Platonis slechts het
lijk naar Heraklion had vervoerd en de kist
weer mee had teruggenomen. Zelfs die kist
stond op de nota.
„Platonis is natuurlijk op dit eiland niet de
enige die dollartekens in zijn ogen krijgt als
een toerist is doodgegaan", licht Markoulakis
toe. „Dit soort incompetente lieden heeft een
netwerk van tipgevers opgebouwd, door wie
ze worden gewaarschuwd zodra er een lijk op
het strand, de weg of in een hotelbed ligt."
Hij weet zeker dat daarin chauffeurs van am
bulances, hostesses van reisbureaus en hotel
personeel zitten. Hij beweert zelfs sterke aan
wijzingen te hebben dat de havenpolitie er
soms aan meedoet. In alle gevallen betaalt de
beunhaas voor zo n gouden hint een leuk be
drag uit.
Een voorbeeld: Halverwege vorig jaar stierf
een Nederlander op een hotelbed in Herak
lion aan een hartaanval. Consul Adamis bel
de Markoulakis en droeg hem op het geval af
te handelen. Nog vóór de lijkwagen bij het
hotel was gearriveerd, had een ambulance
het stoffelijk overschot al weggehaald, indu-
FOTO HANS VAN WEEL
sief zijn paspoort. Het was duidelijk: een hos
tess of een personeelslid van het hotel had
een 'kleine zelfstandige' lijkrover getipt. Een
receptioniste vertelde dat de ambulance
chauffeur haar had gezegd dat hij opdracht
had het lichaam en het reisdocument naar
Frangoulis in het Venizeloui-ziekenhuis te
brengen. De patholoog wist echter van niets.
Dagvaarding
In werkelijkheid leverde de bestuurder het
lijk af in een ander ziekenhuis. Het paspoort
overhandigde hij aan zijn opdrachtgever, een
kleine begrafenisondernemer. De chauffeur
werd beloond met 100.000 drachme
1.160). Markoulakis. vertrouwd geraakt
met gesjacher in dode toeristen, kende echter
de naam van de chauffeur. Hij liep naar de
rechter en dagvaardde hem. Binnen een uur
was het paspoort terug en was het mortuari
um bekend waar de Nederlander was achter
gelaten.
Maar meestal loopt het niet zo goed en
snel af. Beunhazen in de begrafenisbranche
gaan letterlijk over lijken, totdat ze er ten
minste iets aan hebben verdiend. I er jllustra
tic vertelt Markoulakis een macabere, bijna
ongelooflijke geschiedenis. Een Brit was om
gekomen en alweer had een 'klusser' het lijk
voor de neus van Markoulakis die w as ge
machtigd door de Britse consul wegge
kaapt. Na een dag en een nacht speuren von
den medewerkers van de begrafenisonderne
mer en de politie hel lichaam in een schuur
tje in de bergen, niet ver van Heraklion. Niet
temin eiste de scharrelaar 100.000 drachme
op voor hel paspoort. Markoulakis betaalde
De politie keek de andere kant op.
De consul vreest zelfs dat het gesjoemel
met lijken op Kreta zal toenemen. Steeds
meer toeristen komen naar het prachtige et
land vorig jaar ruim 2 miljoen en dus
gaan er statistisch bekeken meer dood. „Het
wordt nóg lucratiever voor begrafenisonder
nemers om zich op toeristen te storten", zegt
Adamis cynisch. Ook onder zijn verantwoor
delijkheid is er wel eens een lijk zoek. zoals in
het geval van de Houtenaar ...Maar wat kan
ik eraan doen?", vraagt hij zich af. Vaak woi
den Markoulakis en ik te laat gewaarschuwd
en is iemand anders er al met het stol lel ijk
overschot vandoor."
De burgemeester van Rethymnon, Dimitris
Arhontakis, trekt zich de hele zaak eveneens
erg aan. Het gesjoemel temped ook zijn trots
op het feit dat het schilderachtige stadje niet
het langste en mooiste strand van Kreta nou- I
welijks meer verdrinkingsgevallvn kent. De j
zee is er vooral bij aflandige w ind behoorlijk
gevaarlijk, maar sinds twee jaar houdt een I
reddingsbrigade toezicht.
On-curopees
Wroeging alom, tal van toezeggingen, maar
gaat er ook echt iets veranderen? PR-vrouw
Judy Smith-Spain van de hotelketen Grecolel j
op Kreta denkt dat zo n onderzoek van een
buitenlandse krant kan bijdragen aan het be
sef in Heraklion en Athene dat er wel iets
moet gebeuren, willen toeristen op den duur j
niet worden afgeschrikt. „Maar laten wc ons
niet vergissen. Griekenland behoort dan wel i
tot Europa, maar het tempo waarmee verb*
leringen in mediterrane landen tot stand ko
men. is on-Europees langzaam liet woord I
dringend' wordt door de overheid niet In
grepen. Maar als hoteliers zit je niet met je I
armen over elkaar lot dat Athene wat doet.
Ook ik verzeker u dat het laatste woord over j
die begrafenisondernemers en die overhel as
te patholoog op dit eiland nog niet is ge i
„•Rd"
