Marxistische mummies zijn uit de tijd
Tokyo knettergek
van dirty dancing
'We
kunnen
alleen
maar
aan
eten
denken'
Feiten &Meningen
ZATERDAG 19 JUNI 1993
Hij heeft ze allemaal goed gekend. Lenin zag hij vaak
twee keer per week. Stalin.hielp hij met baden. Ho Chi
Minh ontmoette hij tijdens al zijn ruim dertig reizen naar
Vietnam. Eerst zagen zij elkaar in Hanoi, vervolgens in
een bunker en uiteindelijk, schuilend voor de Ameri
kaanse bombardementen, in een geheime grot diep in
het oerwoud.
MOSKOU ANDREW HIGGINS
THE INDEPENDENT
Hr waren er nog meer: Klement
Gottwald. president van
Tsjecho-Slowakije; Georgi Di-
mitrov, premier van Bulgarije;
Agostinho Neto, de marxisti
sche nationalist die Portugal uit
Angola verdreef; Forbes Bum-
ham, de in Londen opgeleide
advocaat die van Guyana een
'coöperatieve republiek' wilde
maken. Met al deze mensen
bracht Sergei Debov zijn dagen
door. Het hoorde bij zijn baan,
in sommige gevallen nog
steeds. Dr. Debov is de meester-
balsemer van Moskou, de hoge
priester van de walgelijkste tra
ditie van het communisme: de
gemummificeerde marxist.
Hij is opgeleid tot arts, afgestu
deerd in de biochemie, en wil
de, na zijn diensttijd bij een
tankregiment een artsenpraktijk
beginnen, hrplaats van de le
venden te genezen, is hij al
meer dan veertig jaar bezig de
doden te conserveren. Het be
gon met een baan als onderzoe
ker in het laboratorium dat is
verbonden aan het Lenin-
Mausoleum aan het Rode Plein.
Op zijn 73ste is dr. Debov nu di
recteur van het laboratorium,
dat flink is uitgebreid sinds hij
er in 1950 kwam en hij het We-
tenschappelijk-Technisch Cen
trum voor Biologische Structu
ren een nieuwe naam gaf. Met
150 personeelsleden en een
groot gebouw middenin Mos
kou, is het centrum de conser
vator van een van de best be
waarde geheimen van de voor
malige Sovjetunie: hoe te bal
semen voor de eeuwigheid.
„In het Westen zijn een hoop
mensen die een lichaam kun
nen balsehien, maar ze kunnen
het slechts korte tijd goedhou-
den", aldus Debov. „Wij heb
ben een andere benadering. Wij
balsemen voor lange perioden,
voor altijd als dat nodig is. Wij
conserveren niet alleen het li
chaam, maar het hele voorko
men, alles. Voor zover ik weet
kunnen ze dit in het Westen
niet."
In 1924 werd het geheime re
cept voor het eerst bereid om
Lenin 'in te leggen'. Het bal
semen is van het begin af aan
door geheimzinnigheid om
huld. Toen Lenin stierf, werd
een wetenschappelijk comité
opgericht dat moest onderzoe
ken hoe zijn lichaam bewaard
kon blijven. De voorzitter: Felix
Dzerzjinsky, hoofd van de ge
heime politie. De formule is
door de jaren heen gewijzigd,
aldus Debov, maar is in de kern
dezelfde gebleven.
Hoewel niet betrokken bij de
originele klus op Lenin, heeft hij
het bekendste lijk van het com
munisme tientallen keren 'ont
moet'. Het wordt twee maal per
week onderzocht, waarbij de
handen en het gezicht een
nieuw laagje balsem krijgen.
Om de anderhalf jaar gaat Lenin
grondig in de revisie: hij wordt
uit zijn sarcofaag gehaald en
dagenlang ondergedompeld in
een bad met conserverende
vloeistof.
Met de ineenstorting van het
communisme kwam de roep
1
0 '-
mjPIb
Het gebalsemde lichaam van Vladimir lljitsj Lenin, de leider van de Russische Oktoberrevolutie in 1917, ligt
in het mausoleum op het ode Plein in Moskou. Nog altijd houden meer dan dertig specialisten het lichaam in
goede conditie. foto»epa
om een normaal graf voor Len
in. Orthodoxe christenen ver
werpen het mausoleum op het
Rode Plein als heiligschennis en
anti-communisten willen dit
gehate symbool van de oude or
de afbreken. Debov vindt dat
Lenin moet blijven waar hij is:
„Hij vertegenwoordigt een heel
tijdperk, een heel hoofdstuk van
onze geschiedenis. Zijn mauso
leum is een monument van on
ze tijd."
Hij is minder zeker over de toe
komst van zijn beroep. „Dat
zou best kunnen uitsterven. Het
heeft geen toekomst meer." Het
hele specialisme is gebaseerd
op een geloof in een blijvend
beleid. Vandaag de dag is niets
blijvend. Het geld is op, de mo
de is veranderd. De gemummi
ficeerde marxisten zijn tegelijk
met de vijf-jarenplannen afge
schaft. „Als ik mijn leven kon
overdoen, zou ik deze baan
nooit nemen."
Het is niet voor het eerst dat
Debov twijfels heeft of zijn werk
aangevallen ziet worden. In
1953 werkte hij maanden aan
het lijk van Stalin. „Toen hij
stierf, stuurden ze een auto om
me op te halen en naar het la
boratorium te brengen. Mijn
handen trilden. Hij was dood,
maar zijn lijfwachten stonden
nog te kijken naar alles wat we
met hem deden." Zij maakten
het lichaam klaar: ze wasten de
huid en haalden de organen er
uit. Later balsemden zij het voor
de eeuwigheid en zetten het
naast Lenin in het mausoleum
op het Rode Plein.
De eeuwigheid bleek kort te
zijn. Chroesjtsjov liet het li
chaam verwijderen en in de
muur van het Kremlin begra
ven. „Een heleboel werk voor
niets, maar het leek toch wel lo
gisch. Ik heb zeker niet geleden
onder dit verlies."
Andere klussen roepen meer
trotse gevoelens op. Hij is voor
al ingenomen met zijn werk op
Ho Chi Minh. Na een tip in au
gustus 1969 dat de Vietnamese
revolutionair ziek was, haastte
Debov zich met vier andere
specialisten uit Moskou naar
Hanoi. Twee dagen later stierf
Ho Chi Minh. Zij togen aan het
werk. Uit Rusland kwamen twee
transportvliegtuigen met air
conditioners en andere appara
tuur om het lichaam goed te
houden: „Het was allemaal heel
moeilijk. De oorlog was aan de
gang en er was niets. Zelfs gede
stilleerd water moest uit Mos
kou komen."
Eerst maakten zij het lichaam
klaar. Daarna gaven ze het de
volledige behandeling, steeds
op andere plaatsen om de bom
bardementen van de Amerika
nen te ontwijken. Het hele pro
ces nam bijna een jaar in beslag
en werd afgemaakt in een spe
ciaal daarvoor ingerichte grot in
de bergen. Hoewel Moskou en
Hanoi inmiddels geen bondge
noten meer zijn, controleren
Debov en zijn coyega's nog re
gelmatig hun handwerk. Zonder
hen zou Oom Ho wegrotten:
„Vietnamese artsen waren wel
betrokken bij de balseming,
maar zij kennen niet al onze ge
heimen."
Het enige belangrijke commu
nistische lijk van de 20ste eeuw
dat Debov nooit heeft gezien, is
dat van Mao Tse-tung. Hij stierf
in 1976, op het hoogtepunt van
het gekrakeel tussen China en
de Sovjetunie. „Wij hebben he
lemaal geen deel gehad in de
behandeling van Mao", zegt hij.
Hij haalt zijn neus op voor de
pogingen van China zonder
Russische hulp. „Ik heb berich
ten gehoord dat hij in niet zo n
goeie conditie verkeert." Mao's
lichaam wordt bewaard in een
kristallen sarcofaag op het Plein
van de Hemelse Vrede. Het lijkt
een beetje ranzig te zijn gewor
den en ziet er slechter uit dan
Lenin, die al een halve eeuw
langer dood is.
De triomfen van het verleden
bieden echter weinig troost.
Zoals tientallen andere sovjet
instituten blinkt het centrum
van Debov uit in wat het doet,
maar doet het iets wat niemand
wil hebben. Om geld te verdie
nen houdt het zich nu ook bezig
met natuurgeneeswijzen en
overweegt het zelfs het ondenk
bare: om zijn geheimen te de
len. Buitenlandse begrafenison
dernemers zouden daarin geïn
teresseerd kunnen zijn. „Wie
weet wat er gebeurt", zegt De
bov. „Het is allemaal zo onze
ker."
VERTALING LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
THE INDEPENDENT
Normaal komt men peepshows
tégen in de smerige achterstra-
de hoerenbuurten, waar podia", zegt Chris Holmes,
dachten kunnen zorgen voor
een kompleet uit de hand lopen
van de Qpenbare orde.
„Wij wisten dat Japanse vrou
wen zich graag laten zien op
ze worden bezocht door man
nen in regenjassen en met on
zedige gedachten. Maar in
Tokyo heeft de Britse onderne
ming Wembley de peepshow
omgevormd tot massavermaak
voor jonge mensen. Discomu-
ziek wordt gecombineerd met
vaudeville, minirokjes, slimme
marketing en
de onzedige
gedachten
van 2000
mensen per
avond.
Twee jaar ge
leden werd
Juliana's
Tokyo ge-
opend-de
naam werd geleend van de
nachtclub in Londen dat wel
varende jonge Tokyoërs aan
trekt die op zoek zijn naar een
Mannen moedigen
de dames aan als
het publiek bij
een stieregevecht
hoofd publiciteit voor Wembley
in Japan. „Maar het is ons nu
bijna boven het hoofd ge
groeid."
Niet dat Wembley wil klagen -
Juliana's heeft vorig jaar een
winst gemaakt van 2,3 miljard
yen (35 miljoen gulden), het
dubbele van
wat voor het
eerste jaar ten
doel was ge
steld. Om de
belangstelling
op peil te hou
den geeft het
bedrijf nu ook
dediscomu-
ziek uit die in
de club wordt
gedraaid en heeft het zijn eigen
televisieprogramma. „Wij zijn
geen disco, wij zijn een merk",
aldus Holmes. Zij zijn zo zeker
nieuwe gril. De belangrijkste at- van hun succes dat er voor hei
tracties van Juliana's in Tokyo eind van het jaar een Juliana's
zijn de ruim een meter hoge po- Twee komt in Tokyo, en een
dia die langs beide zijden van vestiging in Osaka,
de dansvloer lojien. Jonge vrou- Voor de mannen die naar Juli-
digen. dartelen over deze podia, 5500 yen (85 gulden) de vrou-
terwijl de menigte mannen z|ch Wen onder de rokken te kijken
beneden verzamelen om onder
hun rokken te kijken en aan-
tegelijkertijd te dansen.
Voor de vrouwen is het de gele-
moedigingen te schreeuwen als genheid om zich te laten bekij
het publiek bij een stierege-
ken in de veiligheid van een
vecht. Terwijl de vrouwen heen omgeving waar zij niet worden
en weer zwaaien op hun naald- aangevallen. De durfals onder
hakken, worden ze hypnotisch de vrouwen trekken voor ze het
gevolgd door de hoofden van de podium betreden hun onder-
r-,_ goed uit. De Japanse pers heeft
Juliana's verklaard tot een ver
een onweerstaanbare staat van ziekte plek, waar men zeker niet
opwinding, heet en ob
sceen...én als er geen grote en
opvallende uitsmijters rondlie
pen zouden de onzedige ge-
heen moet gaan. Maar de ri
nigten blijven komen.
VERTALING LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
VILNIUS «HANS JACOBS
Niemand heeft een teken gege
ven. Niemand heeft wat gezegd.
Maar opeens zet de menigte
zich in beweging. Niks vrouwen
en kinderen eerst. Het is drin
gen, duwen, bijna vechten ge
blazen om de trein binnen te
komen. De plaatsen op de har
de houten banken zijn in re
cordtijd gevuld. In het gangpad
koffers, tassen, bundels met kle
ren en handelswaar. Roken is
verboden, maar desondanks is
de lucht binnen enkele minuten
om te snijden. Knoflook, veel
knoflook. En veel gekuch en ge
hoest. Om op energie te bezui
nigen blijft de verwarming uit.
Buiten is het vijf graden en gutst
de regen.
Zomaar een sombere, koude
zondag in Litouwen. Het is druk
op het station van Vilnius, dat
er grauw en vervallen uitziet. De
douane-beambten kleumen in
hun kantoortje, waar ze de rei
zigers uit Witrusland en Letland
na aankomst moeten controle
ren. Veel werk is er deze mor
gen niet. De meeste reizigers
zijn dagjesmensen, die op be
zoek gaan bij familie of vrien
den. „Vroeger gingen we er elk
weekeinde op uit", zegt een stu
dente. „maar nu kunnen we ons
dat niet meer veroorloven". Wie
kijkt naar de mensenmassa die
zich perst in de trein naar Kau
nas zou denken dat het de
laatste mogelijkheid is om de
stad te verlaten.
Gezinnen zitten dicht opeenge
pakt op de ongemakkelijke
bankjes in de zich traag'voort
bewegende trein. De achteloos
heid waarmee in het Westen
Dagjesmensen nemen een kijkje bij het nationale vrijheidsmonument in Litouws oude hoofdstad Kaunas.
een reep Mars wordt verorberd
staat in schril contrast tot het
welhaast mystieke ceremonieel
waarmee een vader de reep
aansnijdt. De kleine stukjes
worden onder zijn kinderen
verdeeld. De helft van de reep
verdwijnt weer in de tas. Voor
de terugreis. Bedachtzaam
neemt zijn kroost een hapje. Nu
is het pas écht zondag zie je ze
denken-Zo'n westerse zoetig
heid is net zoals bananen (die
per stuk worden verkocht) een
luxe, duurder dan het duurste
kaartje voor de schouwburg bij
voorbeeld.
De doorsnee Litouwer geeft
meer dan zestig procent van
zijn (magere) inkomen uit aan
etenswaar, zo is berekend. Daar
zitten geen Marsen en Snickers
bij. Er blijft bitter weinig over
Een half uur voor het vertrek van de trein naar Kaunas is het nog rustig op het perron van het station van Vilnius.
Kruisen herinneren aan de voet van de televisietoren in Vilnius a
actie van de Russische troepen in januari 1991
voor andere zaken. Ontspan
ning en vertier staan niet hoog
op het lijstje met prioriteiten.
„We denken alleen maar aan
eten. Waar kunnen we het vin
den en hoe kunnen we het be
talen", verduidelijkt een wat ou
dere treinreiziger.
In Kaunas neemt die dag een
handvol mensen de moeite het
aan volkskunst gewijde muse
um, met onder andere werk van
Litouws bekendste componist
en schilder Ciurlionis, te bezoe
ken. Het is er behalve stil, ook
kil en donker. De verwarming
staat op dertien graden en de in
een dikke jas gehulde bewaak
ster doet alleen het licht aan als
een bezoeker de zaal nadert. In
andere musea is het niet anders
zelfs op de dag dat de toe
gang gratis is.
Bij een voorstelling van het na
tionaal ballet van Litouwen
volgend seizoen ook in Neder
land te zien zijn alleen de
eerste vier rijen goed bezet. Het
zijn de duurste plaatsen, die
omgerekend zo n zestig cent
kosten. De toeschouwers die
zich dat kunnen veroorloven
zijn scholieren uit Denemarken
én Groningen. Ze vallen uit de
toon in hun slordige, noncha
lante westerse kledij en ze ver
velen zich stierlijk. Verplichte
nummers doen het nooit goed.
Aan het einde van de voorstel
ling, die vooral indruk maakt
door het gefiguurzaagde en ge
borduurde decor, ontsteken ze
nog nét niet in olé-gejoel. Maar
de dansers en ballerina's zijn al
lang blij dat er publiek is. De
buitenlandse reizen en buiten
landse bezoekers moeten, zo
lang het land in een economi
sche crisis verkeert, de eens
zwaar gesubsidieerde kunsten
op de been houden.
Overal hetzelfde beeld. De tele
visietoren van Vilnius werd in
januari 1991 het symbool van
de Litouwse onafhankelijk-
heidstrijd nadat troepen van het
Sovjet-ministerie van binnen
landse zaken er dertien demon
stranten letterlijk omver reden
en doodden. Nu nog worden op
die plek dagelijks bloemen
neergelegd en kaarsen opgesto
ken. Bloemen zijn één van de
weinige luxe-artikelen die de Li
touwers zich schijnen te veroor
loven. Maar wel één narcis of
tulp per keer.
De televisietoren herbergt een
draaiend restaurant, dat een
prachtig uitzicht biedt over de
stad en de omringende heuvels.
Reserveren wordt aangeraden,
ook al is het restaurant niet vol.
Niet iedereen heeft zin om met
wanten en jas aan te dineren.
Maar het is handig te weten of
het restaurant op het gewenste
tijdstip ook daadwerkelijk
draait. De omgang duurt pre
cies een uur en om het uur staat
de draaischijf stil. Energie is
schaars en duur.
„Na het eten een pilsje pakken?
Tadeusz moet lachen. Ja, een
paar jaar geleden waren de stra
ten ook 's avonds goed gevuld.
Je maakte een ommetje,dronk
een stevig glas, bezocht de bio
scoop. „Nu zit iedereen om ne
gen uur thuis. Het is op straat
niet veilig. Te veel ongure maf
fia-types. En bovendien, wie
heeft er nog geld om te stap
pen? Ja, precies, de maffia", ver
telt de disc-jockey.
Maffia is de verzamelnaam die
in het-gehele Oostblok wordt
gebruikt voor de 'snelle jongens'
die van de economische malai
se en het machtsvacuüm ge
bruik maken om zich te verrij
ken. De maffia bewaakt de
nieuwe winkels en restaurants
die her en der worden geopend,
of de eigenaar (vaak zelf 'lid'
van de maffia) daar nu prijs op
stelt of niet.
Stribbelt hij-te veel tegen, zoals
onlangs de uitbater van een
Chinees eethuis in de Litouwse
hoofdstad, dan brengt een paar
foto's» hans jacobs
brandbommen hem wel op an
dere gedachten. „De politie?
Die staat machteloos" scham
pert Tadeusz. De slecht opgelei
de, onervaren en slechte betaal
de jonge knapen knijpen liever
een oogje toe en houden hun
hand op bij de post-communis-
tische zakenmensen. Of zetten
valstrikken op om automobilis
ten geld af te troggelen.
In de Litouwse steden opereren
verschillende bendes, die zo no
dig met geweld hun territorium
verdedigen. De zwarte markt
even buiten Vilnius is regelma
tig het toneel van gevechten. De
doktoren van het nabijgelegen
ziekenhuis klagen steen en
been, want zij moeten onder
moeilijke omstandigheden de
gewonde bendeleden behande
len. En de gangsters schromen
niet ook de artsen een hengst te
verkopen. „Als we niet snel poli
tiebescherming krijgen, dan
sluiten we de tent", aldus een
van de doktoren deze week. De
tot nu toegewezen bewakers
bleken niet geschikt. Ze hadden
te veel aandacht voor het ver
plegend personeel...
Dit is het vijfde verhaal uit een
serie over de Baltische republie
ken. Eerder verschenen verhalen
op 5.10,12 en 17 juni.
