Spanningen bij
KLM lopen op
Produktschap biedt visbedrijven hulp
Adoptie wees-apen voor opvangcentrum Zambia
Komst ansjovis is een ramp voor de Nederlandse visserij
Randstad
Afvalverwerking Rijnmond krijgt
zevende oven voor Haags vuilnis
MTERDAG 19 JUN11993
CHEF WILLEM SPIERDUK. 071-356439. PLV -CHEF MEINDERTVAN DER KAAIJ. 071-356442
ROTTERDAM ANP
Bij de Afvalverwerking Rijnmond (AVR) in de Rot
terdamse Botlek is begonnen met de bouw van
een zevende verbrandingsoven. Die is mede be
doeld om afval uit Den Haag, vanaf 1994 155.000
ton, te verwerken.
De oven krijgt een capaciteit van 190.000 ton
per jaar en brengt de capaciteit van de AVR op
ruim boven de één miljoen ton. De tien Neder
landse vuilverbranders verbranden tezamen 2,6
miljoen ton. De AVR is, aldus een woordvoerder
woensdag, nog in overleg met andere gemeenten
uit de Haagse regio om zich aan te sluiten bij het
contract dat op 28 april met Den Haag werd ge
sloten. Van de huidige zes ovens zijn inmiddels al
twee aangesloten op de rookgasreiniger, de meest
geavanceerde ter wereld. De hitte die vrijkomt bij
het verbranden wordt orpgezet in stoom en dan
in stroom. Deze door AVR 'groene elektricteit' ge
noemde energie, gebruikt de AVR voor een klein
deel voor de eigen energiebehoefte. De grootste
hoeveelheid gaat naar het openbare net. „En dat
is voldoende om een stad van 200.000 inwoners
van energie te voorzien", aldus de woordvoerder.
Vanaf 1994 tot 2000 worden alle zes ovens gere
noveerd, één per jaar. Dat geeft de AVR de moge
lijkheid desnoods de verbrandingscapaciteit terug
te brengen wanneer die te groot mocht zijn.
Conflict breidt zich uit tot werkvloer
De spanningen tussen het grondpersoneel en de vliegers
van de KLM blijven oplopen. Deze week diende een vlie
ger een klacht in tegen een platformmedewerker die ver
baal hevig tekeer ging tegen de piloot. De vlieger voelde
zich bedreigd. Van fysiek geweld tussen KLM-personeel
onderling zou tot nu toe geen sprake zijn.
SCHIPHOL «BILL MEYER
De spanningen zijn een gevolg
van het feit dat de vliegersbond
VNV als enige geweigerd heeft
een nieuwe cao met de KLM af
te sluiten. De overige werkne
mers menen dat de vliegers niet
voldoende aan de noodzakelijke
besparingen bij de KLM willen
bijdragen. En dat terwijl zij met
inkomens in de zes cijfers de
breedste schouders hebben.
De vliegers beweren dat zij
best bereid zijn in te leveren. Zij
zeggen zelfs een even grote bij
drage als al het overige perso
neel samen te willen leveren,
mits de KLM aan enkele ar-
Toeristische sector
Amsterdam zoekt
het in spreiding
AMSTERDAM GPD
De toeristische sector in Am
sterdam zoekt zijn groei vooral
buiten het hoogseizoen en in
spreiding van de bezoekers over
stille delen van het centrum.
Dat is volgens de directeur van
de Amsterdamse VW, John Mo-
reu, ook wenselijk om tegemoet
te komen aan bezwaren van in
woners en stadsbestuur over de
toenemende overlast in de bin
nenstad. Horeca-bezoek en toe
risme zijn in de jaren tachtig
uitgegroeid tot een grote belas
ting voor de inwoners van het
centrum. Rondvaartboten, tou
ringcars, auto's, coffeeshops,
wisselkantoren en snackbars
hebben het karakter en de leef
baarheid van de binnenstad
aangetast. De gemeente Am
sterdam heeft daartegen maat
regelen aangekonclig.
VW-directeur John Moreu
pleit daarom voor 'voorzichtige
en geleidelijke groei'. Moreu
werkt aan plannen om de ver
wachte toename van de drukte
op de lange termijn te spreiden
over het jaar en over de stad. De
recessie die de sector momen
teel een slecht seizoen bezorgt,
slaat volgens Moreu in Amster
dam veel minder hard toe dan
in andere Europese steden en is
van voorbijgaande aard.
Doordat in de winter de
meeste Amsterdamse hotels bij
na leeg staan, zou het toerisme
in theorie kunnen verdubbelen
van 2 miljoen tot 4 miljoen
overnachtingen in de 300 hotels
zonder dat kamers worden bij
gebouwd, heeft de VW bere
kend.
De drukte in de binnenstad
moet volgens het WV worden
verlicht door een 'toeristische
looproute' te maken door het
nog rustige oostelijke deel van
het centrum, tussen Scheep
vaartmuseum, Artis, Tropen
museum en Joods Historisch
Museum. Van doorslaggevend
belang daarbij is de bouw van
het Science Center, een ultra
moderne versie van het Evoluon
in Eindhoven, op de IJ-tunnel-
pier in het Oosterdok.
Volgens Moreu kan de ge
meente Amsterdam het zich
vanwege de economische be
langen niet veroorloven het toe
risme terug te dringen. De sec
tor telt inmiddels 50.000 werk
nemers in Amsterdam en op
Schiphol en biedt relatief veel
'moeilijk plaatsbare' onge
schoolden een baan.
beidsvoorwaardelijke wensen
van hen tegemoet komt (o.m.
partnerpensioen). Dat is onver
teerbaar voor de andere vak
bonden, die voor hun inspan
ning (0-cao) geen beloning krij
gen. Mocht de KLM alsnog aan
de wensen van de vliegers tege
moetkomen, dat zal de Ver-
voersbond FNV het cao-akoord
in ieder geval opzeggen.
De opstelling van de vliegers
heeft kwaad bloed gezet bij veel
werknemers van de noodlijden
de luchtvaartmaatschappij. Er
vinden dagelijks pesterijen en
verhitte discussies plaats. De
KLM bevestigt dat er een klacht
door een vlieger is ingediend,
maar uil niets over de toedracht
van het voorval zeggen. De
maatschappij geeft schoorvoe
tend toe dat de verhouding tus
sen vliegers en grondpersoneel
beter is geweest.
President Benno Baksteen
van de Vereniging van Neder
landse Verkeersvliegers is even
eens op de hoogte van het voor
val. Ook hij wil niets over de
toedracht kwijt. Wel geeft hij toe
dat de spanning, die al enige
tijd voelbaar was, hier en daar
via emotionele uitbarstingen
aan de oppervlakte komt. „De
sfeer is grimmig."
Baksteen zegt begrip voor de
emoties van het grondpersoneel
op te kunnen brengen, maar
vindt hun woede onterecht.
Volgens Baksteen zijn de vlie
gers best bereid om de zwaarste
lasten te dragen. Hij verwacht
volgende week een uitnodiging
van de KLM om als enige bond
nog verder over de cao te on
derhandelen.
Controlesysteem om kwaliteit vis te garanderen
STELLENDAM PIETER VAN HOVE
Visverwerkende bedrijven moe
ten geholpen worden bij het op
zetten van een systeem waar
mee de interne zwakke plekken
eerder kunnen worden blootge
legd. Het Produktschap voor Vis
en Visprodukten wil hen daarbij
de helpende hand bieden. Mo
menteel bekijkt men op welke
manier cjie hulp kan worden ge
geven. Voorzitter van het Pro
duktschap D. Langstraat heeft
dit vanochtend gezegd tijdens
de dag van de Nederlandse Zee
visserij in Stellendam.
Alle bedrijven die zich bezig
houden met het verwerken van
vis moeten voor 1 januari '94 op
een rijtje hebben hoe hun pro-
duktieproces in elkaar zit. Dit is
een eis vanuit Brussel. Daarbij
moet speciaal aandacht worden
besteed aan de momenten bin
nen het proces waar het mis
kan gaan. Een voordeel is dat
adequaat kan worden ingegre
pen als er iets uit de hand loopt.
Het opzetten van een dergelijk
administratief systeem is een
verplichting van Brussel.
Al met ingang van 1 juli van
dit jaar moeten de visverwer
kende bedrijven begonnen zijn
met de opzet van het admini
stratieve systeem. De bedrijven
krijgen op gezette tijden bezoek
van de Keuringsdienst hoe het
met de vorderingen staat. Tij
dens een studiedag van de vis
serij bleken er nogal wat vragen
over het systeem te bestaan.
Veel bedrijven weten niet hoe
ze zoiets aan moeten pakken.
Het Produktschap denkt aan
het houden van voorlichtings
bijeenkomsten waarop verder
op de materie wordt ingegaan.
Binnenkort valt hierover een
definitief hesluit. Langstraat
vindt de kwaliteitsverbetering
een belangrijke zaak. „De in
voering ervan kan een positieve
bijdrage leveren aan het imago
van de Nederlandse vis op zo
wel de binnen- als buitenlandse
markt. Niet de kwantiteit, maar
de kwaliteit bepaalt ten slotte
de toekomst van de visserijsec
tor."
De voorzitter deed verder een
beroep op de vissers niet te veel
vis in een kist te proppen. De
vis wordt dan volgens Lang
straat geplet. „Zodoende ont
staat er broei. Dat is niet goed
voor het produkt." Ook riep hij
de aanwezige vissers op niet
zulke lange visbeurten 'trekken'
te maken. „Door een te grote
vangst in een keer blijft vis lang
liggen. Ze moet ook onder een
grote druk worden verwerkt.
Dat is niet goed voor het eind-
produkt."
CAROLINE VAN OVERBEEKE
Een aap adopteren, dat kan bij
de vakbond voor apen in Lei
den: de Stichting Pro Primates.
De Leidse traiteur Robert Beek
kreeg gisteren als eerste een fo
to van zijn adoptie-chimpansee
Sandy uit handen van Pro Pri-
mates-directeur I. Spruit. De
Leidse apenvakbond wil met de
landelijke apen-adoptiecam-
pagne opvangcentra steunen
voor apen die het slachtoffer
zijn geworden van de handel.
Particulieren en bedrijven
kunnen een aap adopteren door
maandelijks een vast bedrag
over te maken aan Pro Prima
tes. Ze krijgen dan drie maal per
jaar een nieuwsbrief over 'hun'
aap en een recente foto thuisge
stuurd. Pro Primates organi
seert ook reisjes naar een chim
pansee-opvangcentrum in
Zambia. „Maar alleen voor ge
motiveerde mensen die weten
hoe ze zich moeten gedragen.
Zij kunnen met hun chimpan
see wandelen", aldus Spruit.
De apenvakbond zet zich in
voor deskundige opvang en be
geleiding van in beslag geno
men apen. „Voordat gevangen
apen terug kunnen naar de na
tuur, moeten ze heel veel leren
in zo'n centrum. Dat is een zaak
van hele lange adem."
De handel in apen is nog
steeds een probleem volgens
Spruit. „Apen worden doorver
kocht aan laboratoria en circus
sen in de Verenigde Staten en
Oost-Europa. Alle apesoorten
De Leidse Robert Beek en Marjolijn Vermeij hebben namens hun bedrijf de chimpansee Sandy geadopteerd. Zij kregen een foto van Sandy van Pro
Primates-directeur, I. Spruit (links op de foto). foto*hielco kuipers
worden daardoor in hun be- jonge apen: zij zijn het meest ties in beslag genomen maar ze Vaak is de moeder bij het van
staan bedreigd." handzaam. Regelmatig worden zijn dan zo van slag dat ze niet gen gedood en jonge apen heb-
„Smokkelaars azen vooral op deze apen door officiële instan- terug gezet kunnen worden, ben nog niet geleerd zichzelf te
redden." De wees-apen worden
in opvangcentra door ervaren
medewerkers verzorgd. „De
apen zijn dan echte psychiatri
sche patiënten: ze zijn behoor
lijk gek. Hoe langer ze onder de
mensen zijn geweest, hoe moei
lijker ze het in de natuur zullen
redden. In opvangcentra probe
ren de verzorgers de apen weer
te laten wennen aan het leven
in een groep en aan het leven in
de natuur. Zo heeft een jonge
aap bijvoorbeeld niet geleerd
om zijn eigen voedsel te zoeken
en gevaren te herkennen."
Met de actie ondersteunt Pro
Primates een opvangcentrum in
Zambia waar veertig chimpan
sees worden verzorgd: het
'Chimfunsi Wildlife Orphanage'.
„Dat is het werk van het Engelse
echtpaar David en Sheila Siddle:
zij zetten zich al tien jaar voor
chimps in. De apen worden zo
veel mogelijk in groepen vrij ge
laten op een bosrijk privéterrein
van ongeveer 900 hectare. Tot
nu toe betaalden de Siddles het
project zelf. Maar omdat er
steeds meer apen zijn gekomen
is er meer geld nodig."
Sandy is een negen-jarige
chimpansee die op 2-jarige leef
tijd in Zambia in beslag is geno
men en in het opvangcentrum
terecht kwam. Voorlopig gaat
hij nog niet terug naar de
jungle. Spruit: „Nog geen enkele
chimpansee van de Siddles is
teruggezet. De opvang en bege
leiding is een langdurig proces
en het is zelfs nq jaren niet ze
ker of een aap het zal redden."
|8 'Vereniging van
deskundige echo-
bedrijven nodig'
ZOETE RMEER/LEIDEN
CAROLINE VAN OVERBEEKE
Een vereniging van gekwalifi
ceerde echografie-bedrijven
moet de kwaliteit van particu
liere pret-echo-burcaus garan
deren. A. Diepenhorst, eigena
res van twee echp-bedrijfjes
'Baby View' in Zoetérmecr en
Tilburg, maakt zien grote zor
gen over 'beunhazen' en wil op
korte termijn een belangenvere
niging oprichten „Het Leidse
pret-echo-bedrijf Baby Look in
Leiden is een smet op het bla
zoen van deskundige echo-bu
reaus. Die mevrouw is absoluut
niet deskundig: ze doet maar
een gok naar het geslacht van
het ongeboren kind en kan zon
der geoefend oog ook géén af
wijkingen zien."
Diepenhorst vindt dat alleen
gekwali fleerde medewerkers
pret-echo's mogen maken. „Ik
vind dit in en in triest. Dat men
sen zonder medische achter
grond zomaar een echo-bedrijf
je kunnen beginnen zoals in
Leiden, is een kwalijke en zor-
wekkende zaak. Er zijn namelijk
ook particuliere echo-bedrijven
die wél deskundig zijn en afwij
kingen bij het ongeboren kind
kunnen zien."
„Zelf heb ik tien jaar ervaring
in een ziekenhuis met het ma
ken van zwangerschapsecho's.
Ik heb een diploma als echogra-
fiste en hetzelfde geldt voor
mijn medewerkster. VVij kunnen
wel degelijk een handje of een
navelstreng van een geslachts
deel onderscheiden."
Diepenhorst is geschrokken
van de commerciële echo-be
drijfjes die geen enkele ervaring
met het maken en beoordelen
van zwangerschapsecho's heb
ben. Zwangere vrouwen kun
nen hier- tegen betaling een
echo van hun ongeboren kind
laten maken en krijgen een foto
of een videofilm van de 'pret-
echo' mee naar huis.
Diepenhorst: „Wij doen dat
ook. maar wij zien méér. Het
gaat de ouders natuurlijk in eer
ste instantie om mooie plaatjes
van hun kind. maar wij kunnen
ook preventief werken. Zo zien
wij wel degelijk of er iets met
het ongeboren kind aan de
hand is. Als er iets niet in orde
is, weten we door onze zieken
huis-ervaring hoe we de ouders
moeten opvangen. In overleg
met de ouders nemen we ver
volgens contact op met de
zwangerschapsbegeleider.
Diepenhorst maakt zich sterk
voor een belangenvereniging
waar alleen gekwalificeerde
echo-bedrijven lid van kunnen
worden. „Zwangere vrouwen
hebben recht op goede infor
matie. Daarom willen wc in sa
menwerking met de hbo-oplei-
ding voor echografie in Eindho
ven komen tot bepaalde kwali
teitseisen voor goede en des
kundige echo-bureaus. Want
zonder goede opleiding kun je
absoluut geen afwijkingen con
stateren. We willen mensen te
gen beunhazen beschermen."
The Champs
verkocht
De Duitse pc vvinkelgigant
Escom heeft De Challenging
Company overgenomen, het
bedrijf dat de pc-winkelketen
The Challenging Company
exploiteert. Mede-eigenaar
van het bedrijf is K. van
Osch. algemeen directeur
van Olivetti Nederland. Zijn
woordvoerder wilde vandaag
nog commentaar leveren.
Eerder deze week werd be
kend dat het bedrijf in moei
lijkheden zou verkeren, maar
dat werd door Van Osch ont
kend. In de regio zijn vesti
gingen van The Champs in
Leiden en Alphen.
UMUIDEN PIETER VAN HOVE
Een tegenstrijdig gevoel had-ie wel
toen hij de ellipsvormige eitjes van de
ansjovis onder zijn microscoop ont
dekte. Aan de ene kant een bewijs dat
het zeewater van de Waddenzee
steeds helderder wordt, maar ander
zijds de constatering dat hetzelfde
water minder voedselrijk is geworden.
En dat kan op den duur fnuikend zijn
voor andere vissoorten.
Bioloog Dolf Boddeke van het RIVO
(Rijks Instituut voor Visserij Onder
zoek) stelde begin deze week vast dat
de ansjovis weer terug is in de Wad
denzee. Beter gezegd: dat er weer ei
tjes zijn aangetroffen in de monsters
die genomen zijn vanaf het onder-
zoeksschip 'Stern' in de omgeving van
de Doove Balg en de Vlieten. En als
alles goed gaat. zwemmen volgend
jaar weer vele volwassen ansjovissen
in de Waddenzee. De temperatuuu-
van het water in de Waddenzee (18
19 graden) is gunstig voor de ontwik
kelingvan de eitjes.
Niet uitgesloten is dat in de toe
komst ook in de Waddenzee weer op
de ansjovis kan worden gevist. De vis
is langwerpig en zilverachtig van
kleur. Een andere kenmerk is de bij
zondere onderbek waarmee de vis
plankton uit het water zeeft. Een bij
komend verschijnsel is dat de ma
kreel- en geepbestanden -bekende
liefhebbers van de ansjovis- in de
Waddenzee groter worden. Ook een
zeevogel als de grote stern zal er van
profiteren.
„De ansjovis is al dertig jaar gele
den niet meer paaiend in de Wadden
zee aangetroffen", vertelt Boddeke in
zijn studiekamer in het RIVO-gebouw
in IJmuiden. „Bij het paaien heeft de
ansjovis kristalhelder water nodig. En
het water van de Waddenzee werd na
1960 juist troebeler door plankton
ontwikkeling. Dit laatste kwam weer
door lozingen op zee van fosfaten en
nitraten via rivieren." Dit had onder
meer tot gevolg dat bij voorbeeld ook
de populatie van schar zienderogen
afnam. De ansjovis, een geliefde vis
soort bij de beroepsvissers, verdween
zelfs geheel na '64. Maar het voedsel
rijk worden van het water - eutro
fiëring- had weer als consequentie dat
de produktie van zeesla en plankton
toenam.
Dit laatste betekende weer dat de
bestanden van met name tong, schol,
en mosselen met sprongen vooruit
gingen. De Nederlandse visserij richt
te zich meer en meer op deze vissoor
ten. De vissersvloot breidde zich uit,
de schepen werden groter, de vaartui
gen kregen een groter motorvermo
gen en de vangsten waren enorm.
De laatste tien jaar is de eutro
fiëring van de Waddenzee echter be
hoorlijk afgenomen. In '91 was de
hoeveelheid opgelost fosfaat bij de
sluizen van de Afsluitdijk nog maar
vier procent van die van 81Dit is on
der 'meer een gevolg van het Neder
landse overheidsbeleid. En uiteraard
het Duitse beleid. „De Duitsers span
nen zich in om het rioolwater dat Uit
komt op de rivieren zo schoon moge
lijk te maken Nu zijn ze bij voorbeeld
bezig de EÜM an IB p.A ken. I n dal
heeft resultaat.
Inmiddels zijn daar zelfs alweer de
eerste steuren gesignaleerd. In de zij
rivieren van de Rijn worden zelfs weer
duizenden paaiende zeeforellen aan
getroffen. Dat was een aantal jaren
geleden nog ondenkbaar. Toen wij
vorige week voeren op de Waddenzee
hadden we op een gegeven moment
een zichtdiepte van maar liefst drie
meter."
Goede ontwikkelingen voor de na
tuurliefhebber. Maar een regelrechte
ramp voor de beroepsvisser. Al gerui
me tijd zijn de vangsten van schol en
de tong erg slecht. Vissers klagen
steen en been. De quota voor deze
vissoorten worden bij lange na niet
opgevist. Boddeke vreest voor de ko
mende iaren een inkrimping van de
vissersvloot. „Ik heb enige jaren gele
den al gewaarschuwd voor de terug
loop van de schol.
„Commercieel gezien is dit een dra
matische ontwikkeling. De vissers
krijgen gr misschien voor een miljoen
aan ansjovis bij. Maar het is niet on
denkbaar dat de Nederlandse visserij
voor honderden miljoenen aan ande
re vis en schelpdieren moeten inleve
ren."
