Ooievaars na
halve eeuw
terug op nest
L
Glinsterende littekens in het duinlandschap
Over leven
Water Drechtsteden
niet abnormaal vuil
GEBIOLOGEERD
Milieugroepen willen
verkeer zelf voor
kosten laten opdraaien
WOENSDAG 16 JUNI 1993
23
CHEF WILLEM SPIERDIJK. 071-356439, PLV -CHEF MEINDERT VAN DER KAAIJ, 071 -356442
Vergassen
groenafval
valt duur uit
UTRECHT
Het vergassen van groenaf
val is helemaal niet zo
goedkoop. Dat zegt de Ver
eniging van Afvalverwer
kingsinrichtingen in het
blad Energie- en Milieus
pectrum. De provincie
Noord-Holland heeft plan
nen om organisch afval te
vergassen en zo stroom op
te wekken. Over enkele ja
ren zou er in die provincie
een proefinstallatie moeten
staan. Zuid-Holland heeft
geen plannen voor een 'ver
gasser van groen'.
Volgens een eerdere stu
die van de Rijksuniversiteit
Utrecht is het vergassen
van huishoudelijk groente-,
fruit- en tuinafval (gft) een
aantrekkelijk alternatief
voor composteren. Met een
verwerkingsprijs van 24 tot
31 gulden per ton zou het
ook een erg voordelige op
lossing zijn. Composteren
kost volgens de studie mi
nimaal 75 gulden per ton,
verbranden rond de 200
gulden per ton.
Maar volgens de afvalver
werkers is het realistischer
om bij het vergassen van
GFT-afval rekening te hou
den met een prijs van 180
gulden per ton. Daarmee
zou vergassen aanzienlijk
duurder zijn dan composte
ren. De hogere kosten zou
den noodzakelijk zijn om te
kunnen* voldoen aan de
strenge Nederlandse
milieu-eisen. De vereniging
wijst het vergassen van
groenafval verder niet af.
De vervuiling van het water en
de bodem in de omgeving van
de Drechtsteden is, in vergelij
king met de rest van Zuid-Hol
land, niet uitzonderlijk groot.
Voor de meeste stoffen worden
de milieunormen niet over
schreden. De gehaltes koper,
zink en meststoffen in het op
pervlaktewaterzijn wel geregeld
te hoog. Ook wordt in de omge
ving van glastuinbouwgebieden
te veel bestrijdingsmiddelen in
het water aangetroffen.
Eenderde van de waterbo
dems is verontreinigd met poly
cyclische aromatische koolwa
terstoffen. Het cadmiumgehalte
in de bodem is in heel Zuid-
Holland twee tot drie keer hoger
dan in de rest van Nederland.
Een en ander blijkt uit metingen
verricht door de provincie Zuid-
Holland.
Katrien Kikker was knap rade
loos. Niet zo lang geleden, in
het voorjaar, had ze last gekre
gen van een overmoedige bui.
Dat overkomt kikkers wel meer,
maar deze bui was zo overmoe
dig dat ze haar geboortevijver
en haar familie verliet en de wij
de wereld in hipte. Na een paar
hippen was hij er al, die wijde
wereld. Hij was vol met planten
die ze nog niet kende en aarde
die heel anders rook dan thuis.
Ook had hij hoge muren hier en
daar en vaak een grond van
steen. En er waren katten en
honden en mensen die ze nog
niet eerder gezien had.
Enfin, Katrien Kikker hipteen
keek een paar uurtjes genoeglijk
rond tot ze meende dat ze de
wijde wereld nu wel gezien had
en besloot toen om maar weer
eens op huis aan te gaan. Maar
oh rampspoed! De terugweg
naar haar vijver was versperd!
Een deur was dichtgeslagen,
een houten deur die van onder
en beslist te weinig ruimte liet
voor een steviggebouwde kikker
als Katrien om onderdoor te
kruipen. Zeker nu ze zo vol zat
met eitjes (ja. het was weer de
tijd van het jaar).
En nu was ze dus knap rade
loos. Terug naar haar vijver kon
ze niet en andere vijvers kende
ze niet. Zo zat ze radeloos te
zijn in de schaduw van een
agressieve bruidssluier toen ze
de zware voetstappen voelde en
hoorde van een mens.
„Wat moet ik toch doen met dit
achterplaatsje van twee bij
twee? hoorde ze de mens zeg
gen. „Het is eigenlijk alleen ge
schikt voor het stallen van een
fiets, maar die heb ik niet.
Het is te klein om er een tuin
van te maken en er komt bo
vendien nauwelijks zon. Het
biedt ook geen prettig uitzicht.
Aan de andere kant: het is mijn
eigendom, ik heb er voor be
taald. ik moet er dus op eniger
lei wijze van profileren. Ach, de
problemen waarvoor een huis
eigenaar zich gesteld ziet!" Mis
moedig wilde de mens zich om
wenden in de keukendeurope
ning, toen Katrien Kikker ineens
koelbloedig vanonder de blade
ren te voorschijn sprong op de
tegels. Kikkers moet je nooit on
derschatten! Ze kunnen in een
fractie van een seconde precies
de juiste beslissing nemen en
daar naar handelen! Katrien
wist wat ze deed!
„Wat nou? 'n Kikker? zei de
mens verbaasd. „Wat doet die
hier... kikkers horen toch bij vij
vers?"
Katrien knikte goedkeurend.
Die had er verstand van. Ze
nam een (linke hip terug naar
het groen.
„Dat beestje is verdwaald...
maar vangen lukt natuurlijk
nooit. Als niemand iets doet is
het ten dode opgeschreven." De
mens hief plots als door de blik
sem getroffen het gelaat en een
triomfantelijke arm met wijs
vinger omhoog. „Nu weet ik wat
ik met dit plaatsje doe: ik leg er
een VIJVER aan!"
En dus werd een ronde, zwarte,
plastic speciekuip, zoals metse
laars die gebruiken, twee stoep
tegels in doorsnee, zestig centi
meter diep, in het plaatsje be
graven. Kr volgde vijvergrond, er
volgde leidingwater, er volgden
planten en paddejonkies uit een
bevriende vijver, er volgden wa
tervlooien. En Katrien zag dat
het goed was. Voor de Kikker
koerier stelde zij in gedachten al
de volgende contactadvertentie
op:
Jgdge kikkers i.b.v. EIGEN VTJ-
vi R/.k m förageb mnl k. KIN
DERWENS.
En de vijvergraver vond in zijn
naslagwerken tot zijn opluch
ting dat de bruine kikker die hij
een plaatsje op zijn plaatsje had
gegund, de rana temporaria.
niet kwaakt, maar slechts een
zacht knorrend geluid voort
brengt, als van een spinnende
kat. En zo leefden allen voorlo
pig en gelukkig.
CO LOERAKKER EN Pt ET ZEEMAN
Na ruim een halve eeuw zijn de broedende ooievaars te
ruggekeerd in Warmond. Het nest bij Huize Oostergeest
aan de Herenweg is weer bewoond en de eigenaresse,
mevrouw W. Leemans, heeft goede hoop dat er binnen
kort jonge ooievaartjes zijn te bewonderen, want 'pa' is
driftig bezig met het verzamelen van takken, bladeren en
aanverwante artikelen.
Volgens mevrouw Leemans is
het nest de afgelopen jaren wel
geregeld bezocht, maar nooit
door twee ooievaars tegelijk.
„Dus wie schetst mijn verbazing
toen ik de afgelopen dagen
steeds dat bekende klepperge
luid dat ze produceren, hoorde.
Ik heb het in de gaten gehouden
en geconstateerd dat de dieren
af en aan vliegen en echt bezig
zijn het nest netjes te maken.
Het ziet er naar uit dat er iets
heel bijzonders staat te gebeu
ren daarboven."
De Warmondse biologe me
vrouw Sevenster zegt dat de na
tuurliefhebbers nog niet te
vroeg moeten juichen. Voor het
uitbroeden van eieren lijkt het
haar rijkelijk laat in het seizoen.
Bovendien zijn de ooievaars
niet 24 uur per dag op of rond
het nest te vinden. „En dat is
ook niet zo'n goed teken. Maar
je weet natuurlijk nooit. Ander
zijds zie je bij ooievaars vaak
dat ze een nest het ene jaar ver
kennen, om er dan het volgend
jaar terug te -komen en daad
werkelijk te gaan broeden. We
moeten wat dat betreft goede
hoop hebben, want ooievaars
zijn plaatstrouw. Als het ze hier
in Warmond goed bevalt, ko
men ze zeker 'terug.
Volgens de biologe is en blijft
de ooievaar in de Leidse regio
een bijzonder verschijnsel. „In
het algemeen zie je deze vogels
de laatste jaren wat meer, ook
door de speciale kolonies, maar
hier in het westen blijft de ooie
vaar iets bijzonders. Bij mijn
weten is er alleen in Lisse een
paar jaar geleden een nest ge
signaleerd."
Er is de laatste jaren overi
gens wel van alles aan gedaan
om ooievaars naar Warmond te
lokken. Het nest aan de Heren
weg werd zes jaar geleden com
pleet vernieuwd. Zowel de ge
meente, de carnavalsvereniging
als de eigenaar van Huize Oos
tergeest bracht toen geld bijeen
voor een nieuwe paal. Een vrij
williger werd speciaal uit
Schoorl gehaald om het nest
zelf in elkaar te zetten, want dat
is een specialistenklus. Met een
ladder werd het nest op z'n-
plaats gebracht.
HAARLEM RICHARD MOOYMAN
Het personen- en vrachtverkeer
zorgt in heel Europa jaarlijks
voor een kostenpost van 250
miljard gulden. In Nederland
bedraagt de onbetaalde reke
ning van alleen het wegverkeer
ruim 10,5 miljard gulden. Dat
stelt de European Federation of
Transport a'nd Environment (T
&E) in een studie, die is aange
boden aan minister Maij-Weg-
gen (verkeer) en de Europese
Commissie.
In de federatie werken 23
milieu- en verkeersorganisaties
uit 15 Europese landen samen.
De Nederlandse leden zijn de
Initiatiefgroep Wijs op Weg en
de Stichting Natuur en Milieu.
Volgens T&E worden de maat
schappelijke kosten van het
weg-, rail- en vliegverkeer en
scheepvaart maar slechts voor
een deel betaald door reizigers
en transporteurs.
De kosten van infrastructuur,
verkeersongevallen en schade
door luchtvervuiling, klimaat
verandering en geluidhinder
worden meestal niet in de ver-
voersprijzen doorberekend. De
huidige accijnzen en belastin
gen op het verkeer dekken vol
gens de studie in veel Europese
landen slechts een klein deel
van deze kosten. Dit is volgens
T&E in strijd met het EG-uit-
gangspunt dat de vervuiler be
taalt en concurrentievervalsing
moet worden tegengegaan.
Het snel groeiende personen-
en goederenvervoer veroorzaakt
volgens de European Federa
tion of Transport and Environ
ment steeds meer milieuschade
en congestieproblemen. Een
van de oorzaken van de groei is
volgens T&E de lage kosten, die
een verkapte vorm van subsidie
zouden zijn.
Volgens T&E is de auto hele
maal geen financiële melkkoe
voor de overheid. Het doorbere
kenen van alle kosten die het
wegverkeer veroorzaakt zou een
verhoging van de brandstofprijs
met gemiddeld 65 procent tot
gevolg hebben. Bij invoering in
heel Europa zouden de verho
gingen weinig gevolgen hebben
voor de economie en de con
currentieverhoudingen.
T&E pleit in Nederland voor
een accijns van 1,67 gulden per
liter benzine of diesel. Dat is
een stijging met zo'n 70 respec
tievelijk 111 cent. Het effect zou
zijn dat het brandstofverbruik
van personenauto's op lange
termijn met een kwart daalt ten
opzichte van de voorziene
groei. Dit komt vooral door het
gebruik van zuiniger auto's. Bij
het goederenvervoer over de
weg zou eenderde van de
brandstof worden bespaard
door het gebruik van zuiniger
vrachtwagens en de verschui
ving van goederenstromen naar
rails en water.
Het vliegverkeer over lange
afstanden zou volgens T&E als
alle kosten worden meegere
kend tien tl twintig procent
duurder worden. De prijsverho
ging van vluchten over korte af
standen zou zelfs kunnen oplo
pen tot vijftig zestig procent.
Gemiddeld zal de groei van het
luchtverkeer circa tien procent
lager uitvallen dan bij de huidi
ge prognoses. „Dit kan mogelijk
gevolgen hebben voor de uit
breidingsplannen van de Ne
derlandse luchthavens", zo be
sluit de Nederlandse versie van
het rapport.
De grillig gevormde duineiken bij ingang Panneland.
foto united photos de boer babette stapel
der Kaay
Een dagkaart voor de Amsterdamse Waterleidingduinen kost twee
gulden. Gemeentewaterleidingen Amsterdam, beheerder van het
duingebied tussen Zandvoort en De Zilk, staat geen fietsers en hon
den toe. Wandelroutes zijn met gekleurde palen aangegeven. Aan
de ingang Oase in Vogelenzang ligt het bezoekerscentrum De
Oranjekom, met exposities over natuur en waterwinning. Bij het
Vogeleiland is vorig jaar een vogelkijkhut gebouwd. Het waterlei
dingbedrijf organiseert regelmatig natuurexcursies, voor meer in
formatie telefoon 023-246781. De NZH-lijn 90 komt in de buurt van
de ingangen Oase, Panneland en De Zilk. De ingang Zandvoortse-
laan is bereikbaar met NZH-bus 80.
VOGELENZANG RICHARD MOOYMAN
De lommerrijke laan naar de
Amsterdamse Waterleidingdui
nen zit vol kuilen. Voorzichtig
hobbelt een enkele automobilist
langs. De parkeerplaats bij de
ingang Panneland in Vogelen
zang is vrijwel leeg. En het kof
fiehuis is gesloten, mooi weer of
niet.
Grillig gevormde duineiken
omzomen het begin van de
wandeling. Stronken kronkelen
door het zand, getergd door de
elementen. Aan de rand van het
koele, ritselende duinbos heerst
een moordende hitte. De zon
gloeit boven het schaars be
groeide binnenduin.
Eeuwen terug was dit een
barre zandwoestijn, een onland
waar niemand iets te zoeken
had. Ja, sommigen wisten er te
overleven, met houthakken, ja
gen, het weiden van vee of het
telen van duinpiepers. Tegen
woordig trekken massa's men
sen naar de duiden. Gewoon
voor de lol: om te trimmen, te
wandelen of van de natuur te
genieten.
De waterleidingduinen beho
ren tot de grootste natuurgebie
den van Nederland. Maar onge
rept zijn ze al larfg niet meer.
Vissersdorpen en boerenge
huchten langs de rand zijn uit
gedijd tot opdringerige be-
tonklompen, de blonde duin
toppen raakten onder invloed
van de luchtvervuiling door
grassen overwoekerd.
De aanleg van een uitgestrekt
net van infiltratiekanalen voor
de drinkwaterwinning heeft
grote, glinsterende littekens in
het landschap getrokken. Her
en der steken buizen en putten
met raadselachtige cijferreeksen
uit de grond.
Zevenhonderd
Door het zakken van de grond
waterstand en het inbrengen
van het voedselrijke Rijnwater
zijn veel typerende planten ver
dwenen. Maar gelukkig zijn er
nog meer dan zevenhonderd
soorten over, waaronder zeld
zaamheden met namen als rui
ge scheefkelk, rode aardbeispin-
azie en kuifhyacint.
Afgezien van de wegstuivende
konijntjes is er na een half uur
tje lopen geen levend wezen
meer te bekennen. Alweer zo'n
stil, rul zandweggetje en geen
kip te bekennen. De eentonige
roep van de koekoek galmt door
de verlaten duinvallei. Mag je
hier eigenlijk wel komen? Een
blik op de kaart onderdrukt de
opkomende paniek. Het pad is
vrij toegankelijk, maar er is ge
woon geen wandelaar die er
over wil lopen.
Het kloeke boek 'Lezen in het
duin' van het waterleidingbe
drijf drukt steeds zwaarder in de
rugzak. Achterovergeleund in
een duinpan trekken de jaren
en eeuwen voorbij, bladzijde
voor bladzijde. Al gauw is de
angst vergeten voor loerende té
ken die tegenwoordig de enge
ziekte van Lyme kunnen ver
spreiden. r
Niet ver van deze plek woon
de rond de eeuwwisseling de le
gendarische 'ome Jan' van Hon-
schooten, die meer dan zestig
jaar jachtopzichter is geweest.
Aan hem herinnert nog de
duintop met de naam Ome Jan-
neberg. 's Nachts maakte hij
met zijn zoon Engel jacht op
stropers. Gevaarlijk werk. In
1931 raakte Engel zwaar ge
wond door de messteken van
een betrapte stroper.
Astrid
Het boek verklaart de herkomst
van meer tot de verbeelding
sprekende namen. Astrids Drift-
je is genoemd naar de jacht
hond Astrid, die door een al te
schietgrage jager naar de eeuwi
ge jachtvelden werd geholpen.
Het woord 'drift' komt van drijf
jacht. De naam Strontige Pan
heeft een minder prozaïsche
oorsprong. Dit stukje duin is
vernoemd naar de enorme hoe
veelheden schijt die generaties
koeien hier achterlieten.
Uit het duinbos klinkt een
welluidende, eenvoudige roep
die de zang van nachtegaal en
fitis even doet verbleken. Onge
loof, maar volgens 'Lezen in het
duin' kan het kloppen: een ech
te wielewaal. Helaas verbergt de
zeldzaam geworden felgele
zangvogel zich tussen het lover.
Het boek toch maar weer
even weggegelegd. De zon staat
nog ver boven de zeereep, maar
langs een groepje duindoorris
trippelt zowaar eén vos. Het
roofdiertje kijkt eventjes om,
maar vervolgt dan doodkalm
zijn weg. Op een plas dobbert
een gitzwarte aalscholver, de
blik star op de hemel gericht.
Een moment later is de vogel
weg, verdwenen in het glashel
dere water of achter de horizon.
Vroeger zal het allemaal wel
mooier of authentieker zijn ge
weest. Maar laten we dat soort
gezeur even vergeten. De
groepjes naaldbomen versprei
den een bedwelmende vakan-
tiegeur. Kale struiken zijn ge
vangen in het prachtige spinsel
van de stippelmot. de Christo
onder de nachtvlinders. Voor
wie het wil is de Ome Janneberg
een wildernis, het infiltratieka
naal een klaterende beek.
Volgende weck zaterdag:
Spaarnwoude en Ruigoord
De Glip
Benn^broek
Hillegom
DefZilk
ir
Lisse
Noordwijkérhout
De Engel
Na vijftig jaar is een ooievaarspaar in Warmond teruggekeerd. foto hielco kuipers
andvoortse laan j|~"
Haarlem
