Op zoek naar de echte man
Schipperspet verhuisde naar
hoofd van de watersporter
Voetenlucht
Leven en wonen
Vruchten in border
In potten en bakken
REDACTIE
HENRIETTE VAN DER HOEVEN
Greet Buchner
illustratie Han van der Ven
Rood, mooi tomatenrood, fleurt elke border op. Waarom zoeken
we deze opkikker voor de andere tinten alleen bij bloemen? Vruch-
ten voldoen ook in de border, en dan met name tomaten. Als het
rood gaat vervelen plukken we ze en eten we ze op. Eenvoudiger
kan al niet. Er zijn voorgetrokken planten te koop. Zoek een paar
mooie stevige exemplaren uit. Stevig is in dit geval belangrijker dan
langgerekt. Geef ze meteen een steuntje, want tomatenstengels
breken gemakkelijk. Vraag bij aankoop welk soort tomaat het
wordt. Er zijn grote dikke vleestomaten, er zijn aardige gewone
consumptietomaten en er zijn ook nog van die lieflijke kers- of
cocktailtomaatjes.
Koop net zoveel planten als u kunt plaatsen. Geef ze bij de aan
plant goede compost of potgrond mee en zet ze vooral op een war
me zonnige plaats. Tomaten zijn afkomstig uit het zuiden. Bind de
plant goed vast aan een tonkinstok en controleer meteen op 'die
ven'. Daarmee worden de kleine uitlopertjes bedoeld. Ze vormen
zich in de oksel van het blad. Maar let op: er zijn stakkerds die de
bloemtros-op-komst aanzien voor een dief en nimmer vruchten
oogsten. Waar gebeurd.
Kijk dus elke week na op dieven. Geef de planten geregeld water en
eens per week een beetje voeding. Het zijn flinke eters en drinkers.
Zodra de vruchten groot genoeg zijn zorgen we ervoor dat ze niet
in de schaduw van eigen blad komen te zitten. Een enkel blad mag
verwijderd worden om ervoor te zorgen dat de vruchten voldoende
warmte en zon krijgen. Top de plant na de vierde bloemtros. In ons
klimaat komen er nimmer meer dan vier trossen tot rijpheid. Let
verder goed op de planten als het weer kouder wordt. Zodra de
temperatuur daalt onder de tien tot twaalf graden worden de
vruchten niet meer rijp. Dan moeten we ze groen en wel binnenha
len. Er zijn er die jam maken van groene vruchten. Er zijn er ook
die ze bij kamertemperatuur mooi rood en rijp laten worden. In elk
geval moeten ze op tijd naar binnen. Wachten we daarmee te lang,
dan houden we alleen rotte vruchten.
LEZERSVRAAG
Over oleanders blijf je lachen. Hoorde je vroeger bijna nooit van
een oleander die behalve bloemen ook zaden voortbracht, nu wor
den het er steeds meer. JETTY KETSEROO UIT HAARLEM schrijft
dat een twee jaar oud stekje van het eiland Lesbos zaad heeft ge
vormd. Uit het zaad zijn 25 plantjes te voorschijn gekomen, kenne
lijk zijn er, dank zij de war
me zomers, steeds meer
'sterke' insekten die in
staat zijn om niet alleen
met een lange tong aan de
honing te komen, maar
ook nog weten te ontsnap
pen uit de insektenval die
deze bloem blijkt te zijn.
Wellicht horen we binnen
kort ook nog dat er olean
der-pijlstaarten zijn gesig
naleerd die hun eitjes en
dus ook rupsen in het zui
den aan de plant leveren.
De clematis montana van
MEVROUW V.D. PLAS UIT
KATWIJK heeft last van
een insekt dat de bloem
knoppen leegeet. Ze vraagt
mij wat voor geheimzinnig
dier dat is.
Nu heb ik wat ervaring
met planten, maar ik ben
geen planteziektenkundige
dienst. Zelf zou ik het pro
beren met iets zwavel tus
sen de knoppen te spuiten.
Maar veel veiliger is het
om met deze voor mij
moeilijke vraag naar de
Planteziektenkundige
Dienst in Wageningen te
gaan. Adres: Geurtjensweg
15, tel. 083 70-96 911.
MEVROUW G. BOLTJES
UIT AERDENHOUT tobt
met een conifeer> Deze
werd op de plaats gezet
van een exemplaar dat zo
maar dood ging en ging
ook dood. Zelfs nummer
drie doet het niet, al 'slaat'
ze wel aan.
Eerste vraag: is het net dat
rond de wortels zit verwij
derd? Of is de conifeer wel
licht nog met pot of knip
geplant. Dan zou het kun
nen kloppen dat hij het
een jaar goed doet en dan
ineens niet meer. Maar wellicht is er iets anders aan de hand. Graaf
om te beginnen de grond goed uit, kijk of er geen ondoordringbare
laag onder zit. En controleer of er geen gang of hol is van de woel-
muis, een knaagdier dat planten en bij voorkeur wortels eet en vaak
ernstige schade aan kan richten. Helaas ken ik geen enkel milieu
vriendelijk bestrijdingsmiddel, op de muizenklem na. Vraag dus
advies van iemand die daar meer van weet, maar kijk wel eerst of er
echt niet iets in de grond of rond de wortels is blijven zitten.
Verder: de beste tijd om coniferen te planten is en blijft half tot
eind augustus. Dan is de grond nog lekker warm en kunnen de co
niferen wortels maken voor het gaat vriezen. Wel goed nathouden!
MEVROUW VAN TONGERE-GROENWEGEN IN LEIDEN heeft een
oude ligusterhaag die teruggesnoeid moet worden. Dat kan in de
winter, als de planten in een rustperiode zijn. Men kan liguster tot
30 centimeter van de grond terugsnoeien. Ook de breedte mag ver
minderd. Wél veel goede grond geven na de snoei om groei te sti
muleren. Ook kan men op ongeveer 25 centimeter van het hart van
de haag asfaltpapier of dik plastic ingraven zodat de wortels niet in
de bodem kunnen komen. Wel veel werk maar het helpt.
Nog beter: haal de haag eruit, plaats geplastificeerd kippegaas op
gewenste hoogte en plant dit dit met sterk groeiende klimop. Ik
heb zulke heggen in twee jaar tijd dicht zien groeien, mits de klim
op af en toe door het draad gebogen wordt. Maar dit is een forse en
kostbare ingreep.
P. RIJSBERGEN UIT LEIDEN heeft een klimhortensia die zomaar
ineens niet meer wil bloeien. Een eerste vraag: is er iets veranderd
in de buurt, zodat de zonnestand anders is? De plant houdt van
halfschaduw. Anders is de grond misschien uitgeput of te droog. De
plant houdt ook van veel vocht. Dus veel nieuwe, goede grond bij
de wortels, liefst compost, die best een beetje zuur mag zijn. In het
vcoorjaar vooral mulch, een dikke laag fijn geknipt groen afval zo
dat de wortels goed vochtig blijven.
Een aardig bericht voor ANNELIES HOLLANDER UIT BLOEMEN-
DAAL. En wel over de Mirabilis Jalappe. G. S. T. Koo (Atjehstraat 23,
2022 BL, Haarlem) heeft zaad van deze plant ter beschikking en
ook advies over de behandeling.
Komt er bij u al tuinierend of wandelend in de natuur een vraag
op? Greet Buchner zal proberen voor u het antwoord te vinden.
De vraag kunt u opsturen naar Damiate Dagbladen, Postbus 507,
2003 AP Haarlem t.a-v. de redactie LEVEN EN WONEN.
Macho's zijn uit, emotio's zijn waardeloos
Zijn er nog Echte Mannen? Jaze
ker, constateert schrijfster Liset-
te Thooft na gedegen onder
zoek. Die echte man is een soort
archetype. Hij is zowel de prins
op het witte paard als de bron
voor alle Kung Fu-films. Hij is
géén macho, maar ook géén
'softie'.
EVELIEN BAKS
„Wij denken allemaal maar dat man
nen een stuk liever en prettiger wor
den als ze emotioneler worden. Maar
dat klopt helemaal niet," zegt Thooft.
„Ik raakte diep onder de indruk van
Schwarzenegger (ze zag hem in Ter
minator II - Judgment Day), van de
aantrekkelijkheid van zo n man die
geen emoties toont. Hij is gewoon
écht goed."
Het was voor haar aanleiding om
een speurtocht naar de Echte Man te
beginnen. Want hoe ziet-ie er eigen
lijk uit? Niemand schijnt dat te weten.
Maar feit is dat miljoenen vrouwen
romannetjes verslinden, waarin de
hoofdpersoon aan het eind steevast
haar hoofd tegen de brede borst van
de held vleit.
Echte helden bestaan, zeker in de
fantasie. In haar boek 'De man als
held' maakt Lisette Thooft een reis
langs legendarische helden. Winnetou
was er één, maar Simon Temple als
The Saint ook. En niet te vergeten
Lady Chatterley's Lover of Paul Hogan
als Crocodile Dundee. Crocodile Dun
dee is volgens Lisette Thooft een
voorbeeld van een echte held. Hij gaat
zorgloos en onbekommerd door de
wereld en zelfs als er groot gevaar
dreigt, ziet hij het leven als een spel.
Een echte held, zo zegt de schrijfster
in haar boek, leeft met de dood als
dagelijkse metgezel en heeft daardoor
voldoende afstand van het leven om
ervan te genieten, als zou het een spel
zijn.
Nooit goed
Mannen hebben het in de echte we
reld niet makkelijk. „Het is ook nooit
goed of het deugt niet", zo begint Li
sette Thooft haar boek. „Tonen ze
geen emoties, dan zijn het macho's.
Doen ze dat wel, dan heten ze soft.
Mannen weten het niet meer. De
macho is belachelijk, de emotio
wordt met kil dédain afgewezen.
Mannen zijn kwetsbaar als nooit te
voren."
Lisette Thooft, die publiceert in
bladen als Opzij en Feeling, is al een
tijdje bezig met het begrip 'emotie'.
Zo werkt ze op dit moment aan de
vertaling van een boek van de Austra
lische spirituele leraar Barry Long.
„Een echte man is niet een man die
de baas is over tienduizend onderge
schikten, een echte man is een man
die de baas is over zichzelf', is één
van Long's uitspraken.
„Een van zijn stellingen is ook dat
wij allemaal maar denken dat emo
ties normaal zijn", legt Thooft uit.
„Dat klopt niet. Kijk maar naar een
Lisette Thooft: „Als mannen emotione
ler moeten worden, dan worden ze al
leen maar zeurderiger." foto cpd.
baby, die geheel ontspannen in de
wieg ligt te kirren. Wat doen wij? Wij
gaan een baby emotioneel maken.
Daardoor ontstaat een wipwap van
leuk/niet leuk. Barry Long zegt dan
ook dat alle emoties niet natuurlijk
zijn. De baby met rust laten, dat is
„Ik heb eens een vrouw geïnter
viewd, die haar kinderen heeft groot
gebracht in de wildernis", vervolgt ze.
„Zonder speelgoed, zonder spullen
waren de kinderen volledig in balans.
Op het moment dat er een rode bal in
hun leven kwam, ontstond er een
soort opwinding."
Vraagtekens
De vraag waar alles om draait, is vol
gens Lisette Thooft: 'Gaan we op zoek
naar meer emoties of zetten we vraag
tekens bij al die emoties?'
„Tegen friannen wordt gezegd dat
het kouwe kikkers zijn en dat ze eens
wat emotioneler moeten zijn. Dan
zouden ze wellicht meer belangstel
ling voor de liefde krijgen. Maar is dat
wel zo? Ik denk dat het een vergissing
is. Volgens mij worden mannen daar
door alleen maar vervelender en zeur
deriger."
Vroeger was de man geen studie
object, dat is hij pas sinds enkele de
cennia. Hoe hij is, hoe hij zo heeft
kunnen worden en vooral hoe hij zou
moeten zijn. Thooft: „Iedereen mag
erover meepraten. De man als feno
meen is vogelvrij. Er woedt een oorlog
om de mannelijke identiteit."
Maar, zo concludeert ze, de meeste
mannen zijn
de kwaadsten
niet en boven
dien willen ze
geen gezeur
aan hun hoofd.
Daarom doen
ze erg hun best
om te begrij
pen wat vrou
wen van hen
willen en dat
vervolgens ook
te doen of zelfs
te zijn.
Heel wgt man
nen menen
volgens Lisette
Thooft de
boodschap be
grepen te hebben en daardoor werd
de 'emotio' geboren, de man die doet
wat hem gevraagd wordt en zijn emo
ties deelt. Maar of vrouwen daar nu
op zaten te wachten? Volgens diverse
deskundigen zou de emotio waarde
loos zijn in een liefdesrelatie. Uit on
derzoek blijkt dat de Nieuwe Man te
der moet zijn en toch met een vuist
op tafel moet slaan. Thooft: „Geen
man die het nog weet."
Wat een man een echte held maakt,
legt de schrijfster in haar boek uit aan
de hand van voorbeelden uit boeken
en films. Maar 'De man als held' kan
volgens haar niet worden gebruikt als
een soort handleiding voor mannen
die er een willen worden. Daarvoor
idealiseert het te sterk. Wel kunnen ze
lezen waarom sommige heren van het
witte doek in de ogen van Thooft een
echte held zijn.
'De man als held'. Over macho's,
emotio's en de speurtocht naar de
Echte Man. Lisette Thooft. Aramith
Uitgevers, 19,90.
JEANETTESTUUROP
Sinds 1886 maken
Roosensteins in
Sneek schipperspet
ten. Grootvader Jo
hannes Hillebran-
dus begon er mee,
werd opgevolgd
door vader Jacobus
en die weer door
zijn zoon Frans (65)
en diens echtgenote
Hetty (63). Kortgele
den hebben ze hun
zaak een groot
handel in water
sportartikelen
overgedragen aan
hun dochter Lieseth (35). Eén ding bleef bij het
oude: het echtpaar zet de oorspronkelijke werk
zaamheden, het maken van de ouderwets degelij
ke donkerblauwe schipperspetten, voort als huis
industrie.
„Het artikel verkoopt zichzelf', zegt Frans,
„maar de markt is duidelijk veranderd. Vroeger
werd de pet bijna uitsluitend door beroepsschip
pers gedragen, nu zijn het voornamelijk water
sporters en met name Duitsers die zo'n
hoofddeksel aanschaffen
Roosenstein: „We blijven het doen uit nostalgi
sche overwegingen. Een aantal Nederlandse be
drijven dat onze petten afneemt, bestaat al net zo
lang als onze familie ze maakt. Als je werkelijk alle
werkzaamheden aan de klant zou moeten door
berekenen, zou zo'n pet onbetaalbaar zijn." Opa
vroeg voor zo'n handgemaakte pet vroeger 1,25,
nu moet hij 59, iets meer of iets minder" op
brengen.
Nat op het hoofd
Oude schippers behandelden hun pas gekochte
pet op dezelfde manier als tieners die hun nieuwe
spijkerbroek 'op maat' willen brengen: ze maak
ten hem nat. „Dan zetten ze hem op hun hoofd,
zodat hij enigszins kon krimpen en dan was hij
niet meer van hun hoofd af te branden. Ze gingen
er bij wijze van spreken mee naar bed", aldus de
Sneker pettenma
ker.
Van oudsher be
stond de schippers
pet uit zuiver na
tuurlijke materialen,
maar daarin is in de
loop der jaren iets
in gewijzigd. Was
vroeger de klep ge
maakt van regenbe-
stendig rubber, nu
van een lichte po
lyester. Vroeger was
de rand van geperst
papier, perspan, nu
wordt ook daarvoor
polyester gebruikt.
En de kalfsleren
zweetband aan de binnenkant is eveneens ver
vangen door kunststof.
Wollen laken
Maar het hoofdbestanddeel is gelijk gebleven:
zuiver wollen geschoren laken. Afkomstig
uit Zuid-Duitsland, want de stof wordt in Neder
land niet meer gerriaakt. „De laatste fabrikant was
Kranz in Leiden, maar die bestaat niet meer",
zegt Roosenstein.
Heel belangrijk is de versiering van de pet, ge
borduurd eikeloofband dat op de rand wordt be
vestigd, maar dat is een luxe uitvoering. Het ge
draaide koordje dat daar overheen wordt aange
bracht, werd jarenlang door de Roosensteins zelf
gemaakt, omdat de leverancier ermee stopte. Nu
hebben ze weer een Duitse leverancier. Ter deco
ratie zijn er zwarte en koperen knoopjes om het
gedraaide koordje links en rechts van de klep vast
te zetten, terwijl er tevens versierinkjes zijn in de
vorm van bijvoorbeeld een ankertje of een hand-
geborduurd Fries vlaggetje.
De petten zijn er in tien maten en afwijkende
maten worden op verzoek gemaakt. Grofweg
loopt het arsenaal van 54 tot 61 centimeter, waar
bij kan worden aangetekend dat de grotere maten
aanzienlijk beter in de markt liggen dan de klei
nere.
Ook in de winter is met potten op het balkon veel te doen.
Deze foto werd in februari gemaakt.
HENRIETTE VAN DER HOEVEN
Zelfs als je een piepklein
tuintje of balkon hebt, als
je het echt wilt is er altijd
wel een plekje voor een
paar potten met (bloeien
de) planten. En dat er met
potten heel wat te 'tuinie
ren' valt, het hele jaar
door, bewijst Toppers in
potten' van Elisabeth de
Lestrieux.
Een heel toegankelijk
boek, dat ook degene die
zich nog nooit in tuinieren
heeft verdiept leuke infor
matie verschaft. Het is be
slist geen compleet over
zicht van wat er allemaal
te koop is. Dat is ook niet
de bedoeling van de
schrijfster. Ze wil met haar
boek alleen een aanzet ge
ven tot zelf experimente
ren met kleuren en geu
ren.
En denk niet dat tuinie
ren in potten alleen iets is
voor het voorjaar. Juist
voor de winter daar
mee begint het boek
heeft Elisabeth de Lestri
eux heel leuke suggesties.
Vaak nog goedkoop ook,
want wat raadt ze naast
bijvoorbeeld sneeuwklok
jes aan als wintervulling:
gewoon madeliefjes. Die
kun je al heel vroeg uitste
ken (uit een gazon, daar
wil men ze toch liever
niet) en ze doen het
maanden heel leuk.
'Lekkers in potten' en
'Fruit in potten' zijn
hoofdstukjes voor dege
nen die niet alleen naar
hun tuin willen kijken,
maar er ook van willen
eten. Geen complete
volkstuin op het balkon
maar gewoon wat kruiden
en eetbare bloemen en
appeltjes. Dit en nog veel
meer in het bijna honderd
pagina's tellende, goed
geïllustreerde boek.
Titel: Toppers in Potten,
auteur Elisabeth de
Lestrieux, uitgeven BV
Uitgevermaatschappij Ti-
rlon (Thleme, Baarn), IS
BN 90 5210 171, prijs:
29,50.
SPREEKUUR
Sonja werkt al een paar maanden in een
parfumerie en het bevalt haar prima. ..Al
leen". zegt ze, „heb ik zo'n last van zweet
voeten sinds ik daar werk. Het ruikt echt
vies, dokter, ik durf geen open schoenen te
dragen, want ik ben bang dat de klanten het
ruiken."
Zweetvoeten. Het woord alleen.... De Latijn
se term klinkt aanzienlijk frisser, hyper-
hidrosis pedis. Maar hoe je het ook noemt,
het blijven natuurlijk zweetvoeten. Het
vochtige gevoel rond de tenen is een on
schuldig, maar hinderlijk verschijnsel, waar
veel mensen in meerdere of mindere mate
last van hebben.
Zweten op zich werkt regulerend. Dat wil
zeggen dat ons lichaam een constante tem
peratuur kan handhaven. Bij hoge omge
vingstemperaturen of lichamelijke inspan
ning is het normaal als het zweet met stra
len van je afloopt. Dit afkoelende zweet
wordt over het gehele lichaam uitgeschei
den. Onder gewone omstandigheden ver
dampt ongeveer 600 ml. water per dag via
onze huid en longen. Dit gaat geheel onge
merkt. In extreme hitte kan dit oplopen tot
600 ml. per uur. Het vele zweten onder die
omstandigheden is functioneel.
We spreken pas van te veel zweten (hyper-
hidrosis) als de vochtuitscheiding via de
huid niet meer functioneel is, maar lastig,
soms zelfs zo lastig dat het dagelijkse werk
in gevaar komt. Dat laatste kunt u zich mis
schien moeilijk voorstellen, maar wat denkt
u van een tekenaar die de hele dag het wa
terletterlijk in de handen heeft staan.
Of van een mevrouw met een representa
tieve baan, die na een uurtje werken met
grote zwëetkringen in haar chique blouse
rondloopt? Zelfs Sonja, helemaal geen kin
derachtige meid, is er al enigszins door be
perkt in haar doen en laten. En dan nog die
lucht!
Bacteriën
Die lucht is vers twee. Zweet is een reukloze
vloeistof. De zweetlucht wordt veroorzaakt
door bacteriën die de huid bevolken. Men is
in de laatste twintig jaar zweetluchtjes so
ciaal steeds minder acceptabel gaan vin
den, getuige de overvloed aan deodorants
de winkels. Zweetvoeten hebben het
minder makkelijk dan overvloedig zweten
de handen of oksels. Meestal opgesloten in
slecht ventilerend schoeisel, kan het zweet
ter plaatse nauwelijks verdampen. De huid
wordt week en de overigens onschuldige
huidbacteriën kunnen zich in dit milieu
explosief vermenigvuldigen. De verweekte
huid beschadigt snel (blaren) en is een min
der goede barrière tegen micro-organismen
dan droge, intacte huid. Schimmels kunnen
zich dan ook makkelijk nestelen tussen de
tenen van de zweetvoet.
Hoe kun je van dit hinderlijke verschijnsel
afkomen? In principe moet een behande
ling gericht zijn op de twee oorzaken van de
voetenlucht: het overmatige zweten en de
overmatige bacteriegroei. Om met het
laatste te beginnen: zweetvoeten moeten
ten minste dagelijks goed worden gewassen
en goed afgedroogd, ook tussen de tenen.
Poederen mag. er is een keur aan voetpoe
ders bij elke drogist te te koop. Elke daR
schone sokken, soms is twee maal per dag
wisselen van sokken nodig. Met deze hygië
nische maatregelen kan de onaangename
lucht in de meeste gevallen flink verminde
ren.
Smeersels
Het overmatige zweten kan worden aange
pakt door het gebruik van speciale smeer
sels. Voetbaden, al dan niet op homeopa
thische basis, helpen meestal niet tegen
zweten. Op recept zijn enkele geneesmid
delen verkrijgbaar, waarvan het werkzame
bestanddeel aluminiumchloride is. Ze wor
den omschreven met de wel zeer prozaï
sche namen 'anti-zweet strooipoeder' en
'anti-zweet vloeistof. Deze middelen kun
nen met vaak goed gevolg geprobeerd wor
den bij overmatig zweten van handen en
voeten. Voor de oksel is dezelfde stof in al
cohol verkrijgbaar, maar zoals gezegd, al
leen op recept. Het dragen van ventilerend
schoeisel is bij warm weer erg verstandig.
Sonja heeft zich enthousiast op de voethy-
giëne geworpen. Het wassen en poederen
had goed effect op haar klacht, zodat het
zwaardere geschut niet in stelling hoefde te
worden gebracht. Inmiddels is ze weer te
rug geweest, weer met een voetprobleem:
schimmel. Daarover een volgende keer.
