Reggaebietje in Zweeds sausje
vidre
Cultuur&Kunst
Beroemde musicals
komen naar Holland
Computers maken dinosauriërs in Spielberg-film levensecht
De tragische realiteit
van Turks Koerdistan
ZATERDAG 12 JUN11993
Expositie 250 x Rijswijk
Rijswijk» Foto's, merklappen, aardewerk en schilderijen van Rijs-
wijkers of over Rijswijk zijn vanaf vandaag te zien in het plaatse
lijk museum in die stad. Het merendeel is nog niet eerder ten
toongesteld. Zo is er het 'Gezicht op de Hoorbrug uit 1750' te
zien. Van de Vrede van Rijswijk hangt een originele etsplaat uit
1697 en zijn er zeldzame penningen met dit geschiedkundige
feit als onderwerp. Er zijn foto's van de voor- en achterkant van
het Tollenshuis, de bouw van winkelcentrum de Boogaard en
Rijswijk in de jaren zeventig en tachtig. De expositie duurt tot 30
augustus en is dagelijks behalve maandag te bezoeken tussen
14.00 uur en 17.00 uur.
Kenia en Sahara in de bibliotheek
ter aar/noordwukerhoutIn bibliotheek de Aarlezer hangt werkt
van Lia Brouwer. De Veense maakt met aquarelverf en pastel
krijt bloemen, portretten, stillevens en omgevingsimpressies. De
expositie is tot 1 juli te bezichtigen tijdens de openingsuren van
de bibliotheek aan het Beukenpad 1. In de bibliotheek in Noord-
wijkerhout is werk te zien van Joke Arnold-Booms. Ze maakte
verschillende reizen naar Kenia en heeft haar impressies van dit
land vervolgens geschilderd. De tentoonstelling duurt tot 29 ju
ni. In de bibliotheek hangen ook foto's van de Rotterdammer
Chris van Son van de grootste woestijn ter wereld, de Sahara.
Niet alleen dat onafzienbare zandlandschap heeft zijn belang
stelling maar ook zijn bewoners en hun manier van leven.
Puddingvormen en pijpen
noordwuk Puddingvormen, munten, bewaarblikken en pijpen
zijn te zien in het Noordwijks museum. De munten kwamen bo
ven water bij de restauratie van de Lindenhof. Ook de pijpen zijn
in en om Noordwijk gevonden. Daarnaast zijn er verschillende
exposities die de strijd tegen het water in beeld brengen en ver
leden, heden en toekomst van het hogheemraadschap van Rijn
land schetsen. De tentoonstellingen duren tot 12 september.
Blazers en trommelaars gezocht
leiden Allegro-Vivace in Leiden is op zoek naar leden die willen
leren trommelen en blazen. De drumfanfare is elke woensdag
avond te vinden in het clubgebouw aan de J.C. de Rijpstraat 27.
Voor meer informatie en aanmelding: secretaris R. Zandvliet, te
lefoon 219248.
'Evita': het geruchtmakende levensverhaal van Eva Perón is onder meer
i de Rotterdamse Doelen.
VOORSCHOTEN
Evita, Jesus Christ Superstar en
42nd Street. Die drie musicals
zijn deze zomer te zien in Ne
derland. De Voorschotense im
presario Gonny van Raamt
heeft in samenwerking met
Wolfgang Boksch de produkties
naar Nederland gehaald. Op
Evita na zijn de musicals in de
originele Broadway-versie te
zien met een Amerikaanse be
zetting.
'Jesus Christ Superstar' komt
als eerste van 29 juni tot 12 juli
in het AT&T Danstheater in Den
Haag. Het succes van deze pro-
duktie begon niet op de plan
ken maar op de grammofoon
plaat. Begin jaren zeventig
schreven Andrew Lloyd Webber
en Tim Rice deze rockopera
over de laatste zeven dagen van
Gods zoon op aarde. Theater
producenten hadden echter
weinig trek om geld te steken in
dit zo on-Broadwayse verhaal.
Lloyd Webber en Rice maak
ten daarom noodgedwongen
eerst muziekopnamen. Maria
Magdalena's klaagzang 'I don't
know how to love him' en Ju
das' lied 'Superstar' vlogen de
hitlijsten binnen. Robert Stig-
wood durft het dan wel aan de
musical op de planken te bren
gen. Regisseur Hugh Wooldrid-
ge heeft het stuk met een nieu
we dramaturgie aangepast aan
de tijd. 'Jesus Christ Superstar'
is diet langer het symbool van
het protest van Jesus-people en
flower power. Nu draagt de mu
sical het ontnuchterende besef
uit van de jaren negentig waarin
geweld aan de orde van de dag
is en de maatschappelijke pro
blemen overweldigend zijn.
'Evita' met de wereldhit
'Don't cry for me, Argentina' is
Ace of Base vertrouwt op eigen nederigheid
Ace of Base. Twee jongens, twee meiden, Zweedse komaf
en commercieel succes. Wonderlijk, achteraf, dat Abba in
het geheel niet ter sprake kwam. Nog wonderlijker, dat
we helemaal vergaten de helblonde Linn te vragen of het
geen tijd werd voor een toegewijde lijfwacht.
zien, bijvoorbeeld, zoals Army
of Lovers, of Dr. Alban. Hard
aan je image werken. In Dene
marken konden we gewoon
utrecht «ton de jong
Och. Het zal wel niet. Ace of Ba
se straalt namelijk een en al on
schuld uit. Dat de zusjes Linn
en Jenny Malin hun lerarenop
leiding zowaar aan de kant
schoven voor het succes in de
muziek ging al niet zonder
mankeren. Negen maanden
probeerden ze die opleiding
nog te combineren met de dol
drieste muziekbusiness, maar
tevergeefs. Na Skandinavië en
Israël viel ook de rest van Euro
pa voor de Zweedse vier. En nu
kent iedereen dat deuntje: 'All
That She Wants, is Another Ba
by'. Een reggaebietje in noorde
lijke elektrieksaus, een zomerhit
die nu al twee zomers mee gaat.
„Eigenlijk is dat wel grappig,
ja", vertelt Linn. „Het nummer
was vorig jaar zomer al een gro
te hit in Denemarken. Daarna
hebben we in Denemarken al
weer vier singles en een album
uitgebracht. Dat 'All That She
Wants' het nu in de rest van Eu
ropa zo goed doet is dus leuk,
maar in feite is het voor ons een
oud nummer."
'All That She Wants' is een
deuntje van ontwapenende
eenvoud. Maar eenvoud kan
een grote deugd zijn. Daar hoef
je Linn en Jenny weinig meer
over te vertellen. Je bent Zweed
of je bent het niet.
Nuchter
„Als je het zo bekijkt is het in
derdaad vreemd dat we het met
Ace of Base vooral in de dans
muziek zoeken, ja. Zweden zijn
van huis uit nuchtere, wat intro
verte mensen. Daarom heeft het
ook een tijdje geduurd voordat
we in ons eigen vaderland door
braken: men vond ons niet exo
tisch genoeg. Voor de Denen
gold dat argument niet; daar
drukten we met 'All That She
Wants' zelfs onze eigen single
'Happy nation' van de eerste
plaats. In Zweden moet je echt
speciaal zijn. Er heel gek uit
Linn, Jenny, hun broer Ulf
('Buddha') en huisvriend Jonas
Berggren ('Joker') kwamen in
Denemarken terecht via een
daar gevestigd dance-label.
Omdat de directeur van het la
bel Joods was, was de link met
Israël snel gelegd. Ook daar ging
het publiek vlak voor de preten
tieloze ritmes en koortjes uit het
hoge noorden. Later pas kwam
de triomf in Europa. Top vijf
hits in het rond, links en rechts
een eerste plaats als slagroom
op de taart. 'All that she wants'
voert op het moment zelfs zo
wel de Engelse hitparade als de
Europese lijst aan.
Jenny: „Een paar maanden
geleden hoorden we dat 'Happy
Nation', het album, in Duits
land op twee terecht was geko
men. Dat was het begin van de
gekte. De single begon daarna
te klimmen. Uiteindelijk heeft
die er acht weken op één ge
staan."
Kromschrijverij
Het lijkt ongelooflijk voor wie
het album Happy Nation een
paar keer draait. Dertien liedjes
tussen 94 en 129 beats per mi
nute: wat toetsjes hier, wat vo
calen daar, daarmee kom je te
genwoordig al door het land.
Het nieuwe album, The Gift,
moet wat ruiger worden, belo
ven de zusjes, meer techno,
maar voorlopig mag Europa het
nog doen met de zachtmoedige
opvolger van All that she
wants', de single 'Wheel of For
tune'. Ook al in de categorie:
hapklare brokken. Je hoort bijna
niet meer wat ze zingen, maar
ze zingen het wel degelijk: 'My
love is my engine, and you
might be fuel'.
Linn en Jenny zitten er niet
mee, die kromschrijverij. Ze
hebben Europa aan hun be
koorlijke voeten en scheuren
Ace of Base. Twee jongens, twee meiden, Zweedse komaf en commercieel succes. foto pr
vlot babbelend en kwinkelerend lerares gaan studeren. Toch? „Je sen om haar hoofd. „Vandaag
TV-show kunt niet zo blind zijn, te den- ben je ólles in deze business,
ken dat dit eeuwig duurt", zegt morgen niets. We hebben nu de
Jenny, met koket Zweeds ac- kracht om dit te doen. maar het
cent. succes mag je niet verlammen.
Zuslief knikt heftig, begrij- Je moet nederig zijn, als je suc-
pend. Haar blonde loldcen dan- ces hebt."
naar radio-programma naar fo
to-sessie teneinde het succes te
inhaleren. En mocht de massa
die deuntjes ooit moe worden,
dan kunnen we altijd weer voor
Literatuur en
muziekfestival
in Den Haag
Woord en muziek houden
zich niet aan grenzen en
doorbreken tradities. Dat is
de gedachte achter het inter
nationaal literatuur-muziek
festival Crossing Border dat
donderdag 17 juni begint in
Den Haag. Vier dagen lang
zijn meer dan tachtig natio
nale en internationale muzi
kanten en auteurs te horen
en te zien in de Kunstpassa
ge, het Paard en het World
Wide Video Centre.
Carla Boogaards. H.C. ten
Berge, Lennie St. Luce en de
Praagse groep Jabklon ope
nen 's middags het Crossing
Border-festival, 's Avonds
zijn er de auteurs Anil Ram-
dam, Angela Bowie, Rupert
Thomson en Hans Plomp.
Lee Renaldo van Sonic Youth
geeft een eenmalig en uniek
solo-optreden. Ook speelt
Billy Childish met zijn Sin
ging Loins.
Hij staat vrijdag weer op
het podium in een solo-op
treden als dichter. Ook in
zijn uppie is Herman Brood
te zien met zijn verzen. Daar
naast spreken onder meer
Bart Chabot, Simon Vinken
oog en Roger McCough en
spelen de Television Perso
nalities. Zaterdagavond
breekt de jazz-koorts uit met
Bert Hiddema, Ishmael Reed,
Ted Joans en Jules Deelder
Trio me reet 2. De koorts
zakt pas tegen het ochtend
gloren met optredens van
Graham B., nuClarity, Aman-
cio Batta en Ghasem Bata-
muntu.
Als auteurs zijn die dag on
der meer te horen Hermine
Landvreugd, Adriaan Bonte
bal. RJ. Rueb, Anabel Torres
en Celestine Raalte. Zondag
komen Diana Ozon, Merle
Tofer, Eddie Woods en het
zanger-schrijver trio Erik
Lindner, Wilma Paalman en
Jan Kees Haks. De groep Von
Magnet sluit het Crossing
Border-festival af met een
mengeling van theater, rock,
dans, flamenco en elektroni
ca. Voor informatie en reser
veringen telefoon 070-
3462127.
in de Rotterdamse Doelen te
zien van vrijdag 16 juli tot 24 ju
li. Daarna vertrekt de musical
naar Maastricht. Ook hier te
kenden Lloyd Webber en Rice
voor tekst en muziek. In 1976
werd het geruchtmakende le
vensverhaal van Eva Perón
(1919-1952) op de plaat gezet.
De musical over deze Argentijn
se First Lady kreeg twee jaar la
ter in Londen zijn première.
'Evita' kreeg acht Tony Awards
voor onder meer het libretto, de
muziek, de choreografie, regie
en kostuums.
'42nd Street' is van 1 augus
tus tot 8 augustus te zien in het
RAI Congrescentrum in Amster
dam. Het stuk begon zijn be
staan in de jaren dertig als
Hollywood-film. In 1980 kwam
pas de musicalversie. '42nd
Street' vertelt het Amerikaanse
sprookje van een onbekend
meisje dat in één dag de grote
vedette wordt in de showbizz-
wereld. De musical heeft be
roemde tapdance-acts en is ook
bekend van de hit 'Lullaby of
Broadway'.
los angeles rtr
De wetenschappelijke toverkunst
waarmee de dinosauriërs zijn gemaakt
'in 'Jurassic Park', de binnenkort in pre
mière gaande nieuwe film van Steven
Spielberg, ligt zover van King Kong af
als de dinosauriërs van de homo sap
iens.
De levensechte dinosauriërs in de
film, die in de weken tot juli over de
hele wereld wordt gelanceerd, danken
hun bestaan aan de Amerikaanse com
puterindustrie en het ruimtetijdperk.
In de gelijknamige bestseller-roman
van Michael Crichton, brengen weten
schappers de dinosauriërs weer tot le
ven door DNA van opgegraven resten
van de voorwereldlijke reuzen-reptie
len te klonen.
In de door Universal Pictures uitge
brachte film worden ze door weten
schappers weer tot leven gebracht me
computer-software, digitaal gecompo
neerde film, en een reeks apparatuu
die nog nooit is bijeengebracht voo
een rolprent.
„Om levende, ademende schepsels
te krijgen zoals god ze maakte, en ze 6
meter breed in beeld te brengen was
een uitdaging en een grote stap voor
waarts in het vak van visuele effecten",
zegt visual-effects producer Janet Hea-
iy.
Om de grootste schepselen die op
aarde hebben geleefd na te bootsen
werd in Winstons studio in Californië
de uitgebreidste robot-apparatuur op
gesteld die ooit in een film werd ge
bruikt. De Tyrannosaurus Rex in de
film is op ware grootte. 5.4 meter hoog,
12 lang en weegt 4.000 kg. Behalve de
monstrueuze T-Rex werden in Winst
ons studio negen verschillende sauriër
soorten nagebouwd, waaronder de gif-
spuwende dilophosaurus, de sluwe
velociraptor en hun jongen.
Opgebouwd uit een heel scala aan
materiaal, waaronder latex, schuim
rubber en plastic, kunnen de bewegen
de dihosauriërs heel realistische ver
schijnselen tonen als vergroten van de
pupillen, het schudden van de huid en
zwaaien met door schuim bedekte
muilen.
Winston zei dat de grootste uitda
ging was de gigantische complexe ma
chines te laten optreden als vloeiend
spelende acteurs die ter plaatse regis
seurs aanwijzingen konden volgen.
Van de mogelijkheid om de door com
puters gecontroleerde hydraulische
werking van de beesten daadwerkelijk
de bewegingen te laten uitvoeren werd
wegens tijdgebrek en de te beperkte
bewegingskeuze afgezien. In plaats
daarvan maakten Winstons technici
van alle dinosauriërs een miniatuur
versie die de bewegingen uitvoerde.
Deze werd via de computer overge
bracht op de hydraulisch werkende di-
no's. Om de schokkende bewegingen
van robots te voorkomen, werden
computerprogramma's toegevoegd om
die bewegingen aan begin en eind te
versoepelen.
„Gelaatsuitdrukkingen zijn moeilijk
te pakken in de computer maar ze zijn
ook moeilijk te herhalen, zegt supervi
sor Mark Dippe. „De controle over on
ze eigen gezichten is zeer subtiel, er
zijn zoveel spieren bij betrokken en de
mimiek is moeilijk na te bootsen. Maar
het nabootsen is gelukt. Wat we hier
hebben is de definitieve dinosauriër
film. Er zal nooit een betere worden
gemaakt."
KUNST
recensie onno schilstra
Expositie 'Turks Koerdistan', foto's van
Michiel de Ruiter Te zien: t/m 1 juli, ma
t/m za 10-22 uur. zo 12-22 uur, Fotogale
rie De Kleine Klup. Nieuwe Rijn 1Leiden.
In Turks Koerdistan wordt tra
ditioneel het nieuwe jaar inge
luid op 21 maart. Vorig jaar vie
len er op die feestdag meer dan
honderd doden en tientallen
gewonden tijdens ongeregeld
heden als gevolg van de burger
oorlog die het zuid-oosten van
Turkije teistert.
De Nederlandse fotograaf Mi
chiel de Ruiter was het afgelo
pen voorjaar in Turkije en foto
grafeerde er de jaarwisseling in
de regionale Koerdische hoofd-
l Spiegelwanden
I Spiegels op maat
I Spiegels met lijst
I Glazen meubelen
I Vitrines
I Tafels volgens model
GLAS EN SPIEGELS
Volmolengracht 4
2312 PH Leiden (NL)
Alles uit eigen atelier Telefoon: 071 -21 80 55
stad Diyarbakir. Zijn reportage
wordt tot en met 1 juli getoond
in fotogalerie De Kleine Klup in
Leiden.
Het eerste wat opvalt aan de
ze serie is de ongekunstelde
manier van fotograferen. De fo
to's van De Ruiter zijn direct,
onversierd en objectief. De
gefografeerde onderwerpen
spreken daarom maximaal tot
de verbeelding. De chaotische
bedrijvigheid in de foto's van.
het stadsleven contrasteert he
vig met de armoedige kalmte
die De Ruiter op het platteland
registreerde, maar beide zijn
even geloofwaardig.
De fotografie, uitgevoerd in
zwart-wit, is beklemmend, mis
schien wel door het feit dat de
vele schijnbaar terloopse mo
mentopnamen telkens een ge
raffineerde symboliek vertegen
woordigen: een verweerde boer
met paard en wagen in een
drukke, moderne straat wijst op
de frictie tussen traditie en ver
nieuwing in Turkije. Twee als
pendanten gepresenteerde fo
to's met ter linkerzijde de por
tretten van drie mannen op een
brpmmer en rechts drie vrou
we*! op de markt, wijzen op het
strenge rollenpatroon en het ge
scheiden openbare leven van de
sexen. En een pantserwagen,
lukraak geparkeerd op een trot
toir voor de nering van een
straatventer, wijst op de on
voorstelbare alledaagsheid van
de burgeroorlog. Een bijna ver-
Het eerste wat opvalt aan de foto's
geten burgeroorlog, die vooral
in het nieuws komt als er West-
Europese toeristen door worden
getroffen.
De nieuwe Turkse president
Demirel staat een liberaler be
leid ten aanzien van de Koerden
voor ogen dan zijn voorganger.
Zo heeft hij voor het eerst het
van Michiel de Ruiter is de ongekunstelde manier van fotograferen.
Koerdische nieuwjaar als offi
cieel feest erkend. Maar dan wel
met de aantekening dat het hier
een feest van Turkse origine be
treft. De erkenning lijkt voorals
nog In de eerst!' plaats een |(OS
metische daad, want terwijl in
Diyarbakir onder toezicht van
internationale vepegenwoordi-
gers van mensenrechtenorgani
saties vreugdevuren werden
ontstoken, voerde het Turkse le
ger in vele Koerdische dorpen
huiszoekingen en razzia's uit.
Van feestvieren kon daar geen
spmke zijn.
Op de foto's is te zien hoe
Turkse soldaten bewoners uit
FOTO MlCHIll Dl RUYTIR
hun lemen hutten halen, terwijl
in de grote stad demonstranten
een politiemacht trotseren, die
uitgerust is met zware machine
geweren. Michiel de Ruiter Is er
in geslaagd die tragische werke
lijkheid vast te leggen in een
knappe reportage met een hoog
journalistiek gehalte.
