Het leven in romantiek gedrenkt
Chinese moderne kunstenaar
is vaak wars van abstractie
Oidipus is te dramatisch, te erg en te veel
Cultuur&Kunst
Duitse en Franse hofmuziek
op Leids Barok Festival
VRIJDAG 11 JUN11993
27
Latijns-Amerika
centraal op
24ste Poetry
International
rotterdam anp/gpd
'Alles gaat voorbij, maar de an
dere kant op'. Dat is het motto
van de 24ste editie van Poetry
International die vandaag in
Rotterdam begint. Het is een re
gel van de Argentijnse tango-
dichter Roberto Juarroz. Een
andere regel uit één van zijn ge
dichten ('Een streep duisternis
is makkelijker gezet dan een
streep licht') komt in neonlet
ters aan het pand van Siegers
op het Weena te hangen. Ook
zijn er diverse tango-optredens
op dit jaarlijkse topfestival voor
poëzieliefhebbers.
Latijns-Amerika staat dit jaar
centraal. De meer dan 50 aan
wezige dichters gaan een selec
tie uit het werk van Juarroz her
dichten in hun eigen taal. Aan
hem is dit jaar het vertaalpro
ject gewijd. Rutger kopland,
Martin Reints en Judith Herz-
berg vertalen zijn gedichten in
het Nederlands.
Een andere gast is Breyten
Breytenbach, de Zuidafrikaanse
dichter die wegens zijn werk
tussen 1975 en 1982 in de ge
vangenis heeft gezeten. Om die
reden kreeg hij in 1981 het Poe
try International Eregeld, een
prijs van 10.000 gulden. Op 16
juni wordt bekend wie deze on
derscheiding dit jaar krijgt.
Het festival begint vanavond
met Poetry Local, een nieuw
onderdeel waarin zeven Rotter
damse dichters optreden met
hun favouriete poëten. Le Bal
du Festival is morgen de officië
le start met onder meer Argen
tijnse dichteres Felicitas Casa-
valle en Henri Habibe (Curasao)
en conferencier Freek de Jonge.
Ook is er de première van een
voor Poetry gecomponeerd stuk
van het Nederlands Dubbelriet
Ensemble.
Een andere samenwerking is
die met het kinderproject Boe-
kieBoekie. Dit jaar is kinderen
uit verschillende landen ge
vraagd een (muziek)poëziepos-
ter te maken, waarop tot nu toe
al 300 reacties zijn binnengeko
men. Ook het Ro Theater neemt
deel aan het festival met 'de
Nacht van Omeros', het epos
van Derek Walcott, in een
nachtmarathon van donderdag
17 op vrijdag 18 juni.
Natuurlijk zijn er de gebruike
lijke leesavonden met 21 deel
nemers met onder meer Hugo
Claus, James Fenton, Günter
Kunert, Charles Simic, Willem
van Toorn en Eddy van Vliet.
Op de slotavond op 19 juni
wordt de C. Buddingh'-prijs
voor nieuwe Nederlandse poë
zie uitgereikt aan één van de
drie genomineerden, te weten
Rouke van der Hoek, Herman
Leenderen Jan Roeven.
Poetry International, 11 t/m
19 juni, Kleine Zaal de Doelen
Rotterdam. Poetry on the
Road, 19 en 20 juni Theater
a/d Markt Enschede en 20 juni
in De Koperen Tuin te
Leeuwarden. Voor meer Infor
matie: 010-41 34330/2171700.
De Dijk op feest Julianastraat Alphen
alphen aan den run Zeven ondernemers uit de Alphense Juliana
straat houden op zaterdag 26 juni een zomerfeest. Er zijn vanaf
11.00 uur modeshows, een play-backwedstrijd een danscontest
voor kinderen tot 12 jaar en bodybuild-demonstraties. De Kwik
Bacchus Band zorgt voor de muziek. Voor het goede doel kun
nen bezoekers hun haar laten knippen voor een gulden per
gram. De opbrengst gaat naar de Dierenambulance. Op het po
dium aan de Pardijslaan speelt vanaf 19.30 uur de twaalfkoppige
Querelle All Star band. Vanaf 21.00 uur is er een optreden van
De Dijk. Voor informatie en aanmelding over de play-backwed
strijd en de danscontest, telefoon 01720-76723.
Creatieve Zomermarkt in Warmond
warmond» Rond het Dorpsplein bij de pomp in Warmond zijn
op zaterdagen in de maanden juni, juli en augustus van-11.00 tot
16.00 uur creatieve zomermarkten. In een zestal kramen worden
werken en technieken gedemonstreerd. De produkten zullen
ook te koop zijn.
Exposities in Leiden
leiden Leidenaar Pieter van der Heijden exposeert tot eind deze
maand gedichten in Koffiehuis/Galerie Fenix aan de Botermarkt
26 in Leiden. Begin dit jaar verscheen zijn eerste gedichtenbun
del onder de titel 'Gaat u maar zitten' over zeer uiteenlopende
onderwerpen. De Amsterdamse fotografe Els van der Monde ex
poseert deze maand haar foto's, gemaakt in Genua, bij Serge
Knipkunst aan de Nieuwe Rijn in Leiden. Vandaag, tot 21.00 uur,
en morgen, van 11.00 tot 15.00 uur, bestaat de mogelijkheid
werk te bekijken van 37 examenkandidaten van de opleidingen
Kreatieve Handvaardigheid en Kreatieve Bezigheidsbegeleiding.
De expositie wordt gehouden in het gebouw van K&O aan de
Oude Vest, ingang Hazewindsteeg.
Exposities in Alphen
alphen aan den run» De Vereniging Atelier Pro Arte houdt morgen
en zondag de jaarlijkse expositievan werken van cursusten. De
expositie is beide dagen geopend van 11.00 tot 17.00 uur in het
verenigingsgebouw achter de Oudhoornsekerk tegenover zie
kenhuis Rijnoord aan de Oudhoornseweg 94 in Alphen. In de
Openbare Bibliotheek Alphen, aan de Thorbeckestraat wordt tot
27 juni een overzichtsexpositie gehouden van werk van René
Jansen. De Streekmuziekschool aan de Burgemeester Visserpark
toont tot 26 juni werk van de kunstenares Lieske den Duik. Deze
tentoonstelling is dagelijks te bezichtigen tussen 9.00 en 20.00
uur.
Duitse en Franse hofmuziek is
het thema van het Leids Barok
Festival dat op maandag 14 juni
begint. En dat betekent ruim
baan voor componisten als Te-
lemann, Handel, Bach, Coupe-
rin en Boismortier. Een week
lang brengen diverse gezel
schappen hun muziek ten ge
hore in de Waalse Kerk aan de
Breestraat. Het slotconcert op
vrijdag 18 juni met vijf clave-
cimbels vindt plaats in de Pie
terskerk.
Musica ad Rhenum opent het
festival. Onder leiding van Jed
Wentz brengt het ensemble
werk van onder meer Bach en
Handel. Dinsdag treedt La Ban
de du Nord aan dat composities
speelt van Couperin en Bois
mortier. Het gezelschap bestaat
nog niet zo lang en is gevormd
uit musici uit bekende ensem
bles als het Leonardo da Vinei
Consort.
Op woensdag geven Karei
Smagge en sopraan Margot Kal-
se een concert. De clavecinist
begeleidt de zangeres op drie
instrumenten: clavecimbel, or
gel en pianoforte. De twee bren
gen het smartelijke verhaal van
de in de steek gelaten Arianda.
Verder staat er liederen op het
programma van onder meer
Haydn.
Donderdag staat in het teken
van Bach, Handel en Telemann.
Het plaatselijke Academie de
l'Eglise Wallonne de Leyde gaat
hun composities uitvoeren. Het
gezelschap bespeelt, authentie
ke instrumenten of kopieën
daarvan. De vaste kern van Aca
demie de l'Eglise Wallonne be
staat uit twee traversospelers
die op Rottenberg kopieën spe
len, een barokcelliste met een
Engelse cello uit 1740 en een
clavecinist op een Silbermann
kopie.
Het laatste concert op vrijdag
is tevens het klapstuk van het
Barok Festival. In de Pieterskerk
staan vijf clavecimbels. Daar
naast spelen zeven luiten en
zijn er een strijkorkest en zan
gers aanwezig. Ze brengen een
Brandenburgs concert van Bach
en geven uitvoeringen van Itali
aanse meester en de Neder
landse componisten als De
Wert.
De concerten in de Waalse
kerk beginnen om 20.00 uur. De
slotvoorstelling in de Pieters
kerk is om 20.30 uur. Kaarten
17,50 per concert zijn verkrijg
baar bij K&O en de VW. Ook is
er een passepartout voor 32,50
gulden dat de koper recht geeft
om alle voorstelling van het Ba
rok Festival bij te wonen.
theater
recensie dick van teylingen
Koning Oidipus van Sofokles, gespeeld door De Jon
kies. Regie: Bert Jonk. Vertaling. Stefan van den
Broeck en Johan Boonen. Kleding: Karin Smit. Gezien:
10/6, De X, Leiden. Herhalingen: vanavond in De X,
12/6 Parktheater, Alphen aan den Rijn, 24/6 schouw
burg, Leiden.
Koning Oidipus is de laatste voorstelling
van De Jonkies. Achttien jaar lang ver
zorgde regisseur Bert Jonk met leerlin
gen op De Vlietschans schooltoneelvoor-
stellingen die minstens goed waren en
soms van uitzonderlijke klasse. Ook na
fusie- en andere ellende ging Jonk door.
Hij liet zijn spelers het mooie van toneel
vooral zelf ontdekken en speelde on
danks zijn bescheiden positie en optre
den met De Jonkies een rol in het Leidse
culturele leven.
Maar ook de laatste voorstelling van
een lange reeks moet je op zichzelf be
schouwen. Oidipus hoort voor mij niet
bij de toppers van De Jonkies. Dat komt
vooral door het stuk. Deze tragedie van
Sofokles is een detective waarvan de toe
schouwers vanaf het begin de plot al
kennen.
De hoofdrolspelers weten pas na een
lange tijd en veel woorden wat de toe
dracht was: de koningszoon Oidipus was
door de goden voorbestemd om zijn va
der te doden en met zijn moeder naar
bed te gaan. Hij werd als baby gedumpt
in een verlaten streek, maar herders von
den hem, hij groeide op, doodde op een
driesprong een stel tegenliggers die niet
opzij wilden gaan, redde de stad Thebe
en werd daar koning. Die baan was net
vrij. Hij trouwde met de koningin die
toevallig net weduwe was geworden. Ja
ren later lijkt er een vloek op de stad te
rusten: de goden zijn boos om de moord
op de oude koning en Oidipus belooft de
schurk zwaar te straffen. Heel geleidelijk
wordt het hem duidelijk dat hij dat is. De
koningin hangt zich op. Hij steekt z'n
ogen uit. Wie zou daar geen complex van
krijgen?
Oidipus is een zwaar nootlotsdrama
en wordt zwaar gespeeld. Knap, maar
zwaar. Zoals meestal bij De Jonkies is het
spelpeil en de tekstbehandeling uitste
kend: ingeleefd en helder. Dat geldt bij
uitstek voor Peter-Paul Bruens in de ti
telrol. Maar hij is ook het meest verant
woordelijk voor de indruk die het hele
stuk maakt: die van een auto die negen
tig rijdt in de derde versnelling. Het is te
dramatisch, te erg en te veel.
Bij Medea vorig jaar lukte het nog
prachtig, grote emoties groot uitspelen.
Haar positie, veroorzaakt doordat haar
geliefde haar groot onrecht heeft aange
daan, is menselijker en makkelijker na te
voelen dan die van Oidipus, die een
speeltje is van het goddelijk noodlot. Aan
zijn positie is met geen mogelijkheid iets
te veranderen, hoe hij ook buldert. Pe-
ter-Pauls mooie toneelstem kreeg er een
hees randje van.
Dat was het, achttien jaar Jonk en De
Jonkies. Om in de stijl van het konings
drama te blijven: De Jonkies zijn dood,
leve Bert Jonk. Die vast niet stil zal gaan
zitten.
Aztec Camera en de oase van beheersing
Voor altijd wonderkind. Roddy Frame draagt het onver
mijdelijke lot met ere. De pers, nu al dertien jaar verwend
met zijn talent, houdt zich dit keer massaal in de coulis
sen schuil. De ontkenning van de pracht. Alsof Aztec Ca
mera er plotseling niet meer toe zou doen. Hier rest een
minzaam schokschouderen: ,,Ik hou vast aan de kleine
ruimte die me gegund is."
Aan Frame, de pas 29-jarige ve
teraan, ligt het niet. Het roman
tische ventje uit East Kilbride,
aan de rand van Glasgow, heeft
mettertijd tenminste zijn be
scheidenheid niet verloren.
Charmant is hij nog altijd, op
een ontwapenende manier. Hij
probeert achteloos te roken,
maar hij rookt onhandig. Hij
nipt witte wijn op klaarlichte
dag, maar witte wijn staat hem
niet. Zou hij juist daarom zo
vertederen? Vrouwen die hem
leren kennen, dopen hem ter
stond 'een schatje'.
Hij zei het eerder en hij zegt
het nog steeds: „Mijn enige am
bitie was om werkloos te wor
den en een band te hebben."
Maar werkloos is hij dus reeds
lang niet meer. Aztec Camera is
zijn alledaagse alibi geworden,
een merknaam voor zijn poë
tisch cynisme. Literatuur-op-
muziek is het vaak. Maar zijn
nieuwe, vijfde proeve van be
kwaamheid, het album 'Dream
land', schijnt de pers op het Eu
ropese vasteland onberoerd te
laten. Dezelfde media, nota be
ne, die hem jarenlang liefdevol
koesterden.
„Het verbaast me niets", zegt
hij, met hoogwaardig Schotse
tongval. „Dit album heeft eigen
lijk niets uit te staan met wat
momenteel populair is, toch?
De laatste keer dat ik voor m'n
gevoel zelf 'in' was, was ik 18 of
zo. Toen speelde ik akoestische
gitaar in een tijd dat folk weer
een tijdje opgang maakte. Nu
doen hardrock en dance-mu-
ziek het goed, maar ik voel me
tot geen van beiden (meer) aan
getrokken. De dance-scene
heeft me erg vermoeid, mag ik
wel zeggen. Ik heb veel tijd op
Ibiza doorgebracht, ik heb de
house- en de XTC-scene mee
beleefd, tot 's morgens zes uur
naar techno-muziek geluisterd,
maar het heeft me uitgeput. Als
ik thuiskwam, begon ik van de
weeromstuit Kate Bush te draai
en, of ambient music van Eno."
Sakamoto
Ibiza bracht Frame nog wel in
contact met Ryuichi Sakamoto,
het genie achter het vroegere
Yellow Magic Orchestra, en solo
vooral bekend geworden door
zijn soundtrack voor de film
'Merry Christmas, Mr. Lawren
ce' (met David Bowie). Sakamo
to bleek zowaar een fan van Az
tec Camera te zijn. Over een
producer voor het volgende Az
tec Camera-album hoefde niet
lang meer nagedacht te worden.
„Ik heb Sakamoto daarna
zien optreden in Londen. Hij
speelde die avond veel piano,
en ik wilde juist veel piano op
dit album hebben. Ryuichi
bleek bovendien een groot ar
rangeur te zijn. In die opzichten
heeft hij een grote invloed ge
had op 'Dreamland'. Hij wilde
graag een album maken in de
stijl van de vroege Aztec Came
ra, waar ik eigenlijk een andere
kant op wilde. Maar hij heeft
gewonnen, denk ik. Zonder
hem had het resultaat ruiger ge
klonken."
'Dreamland' loopt over van
muzikale en poëtische talenten.
Meer dan op de wisselvallige
voorganger, Stray, verraadt dit
album een zacht gemoed. Ro
mantiek, in de mooiste woor
den en klanken gevangen. Maar
wie gelooft er tegenwoordig nog
in romantiek?
Gekke plaat
Flij leunt achterover, een nieuw
filtertje klunzig tussen de vin
gers. „Ik wilde terug naar het
idee van de singer/songwriter,
ik wilde iets zachts maken. Een
oase. Maar het is een gekke
plaat geworden. Ik ben geen
spontaan mens. Ik heb dit keer
bijvoorbeeld wel erg veel tijd
aan de teksten besteed. Dat
kwam omdat ik weer meer was
'Schatje' Roddy Frame: „Mijn enige ambitie was om werkloos te worden en een band te hebben."
FOTO ANNETTE VLUG
gaan lezen. Romantische litera
tuur, met name. Over de Spaan
se burgeroorlog, onder meer,
over hoe die de mensen op een
persoonlijk vlak raakte. Door
zulke literatuur raak ik dan op
mijn beurt weer geïnspireerd,
maar het betekent wel dat ik
eindeloos aan m'n teksten blijf
schaven."
Grijns. Vertelt dat zijn laatste
vrucht, van een paar weken te
rug, 'een soort U2-song' is ge
worden, maar de tekst is van
een andere orde: „Te ingewik
keld." Titel van het nummer:
'Imperfectly'. Onvolkomen, ge
brekkig. „Gaat over de gebrek
kigheid van het leven. Dat je al
leen maar dingen kunt verlan
gen. En dat de dingen waar je
altijd naar hebt verlangd, tegen
vallen als je ze daadwerkelijk
krijgt. Vertel mij wat..." En,
meewarig: „Ik probeer nog
steeds de liefde te doorgron
den."
'China Avantgarde' in de Kunsthal in Rotterdam
'De geeuwende man' van Fang Lijun.
rotterdam barenda grutterink
De Chinese moderne kunste
naar is vaak wars van abstractie.
Dat valt op te maken uit de ten
toonstelling 'China Avantgarde'
die rot en met 22 augustus te
zien is in de Kunsthal in Rotter
dam.
Er worden zo'n zestig heden
daagse Chinese kunstwerken
getoond, allemaal ontstaan na
het neerslaan, in juni 1989, van
de studentenopstand op het
Plein van de Hemelse Vrede.
Slechts enkele werken zijn non-
figuratief. Het meeste ligt dicht
bij de Chinese werkelijkheid
van dit moment.
Volgens mede-samensteller
Hans van Dijk, specialist in de
Chinese moderne kunst, zijn er
waarschijnlijk twee verklaringen
voor de reiistische voorliefde
van de Chinese moderne kun
stenaars. „Ik denk dat het komt
doordat de Chinese samenle
ving op zichzelf al genoeg mate
riaal biedt voor een kunstenaar,
zeker nu zij zo snel verandert.
Bovendien stond de traditionele
Chinese kunst ver af van de
werkelijkheid. Het was atelier
kunst en abstracte kunst is dat
in feite ook weer. Daar merk je
bij de Chinese moderne kunste
naars nogal wat weerstand te
gen. Realisme is voor hen juist
een ontdekking."
De Chinese hedendaagse
kunst lijkt de samenleving, al
thans op het eerste gezicht,
zonder al te veel commentaar te
registreren. Kritiek is er wel,
maar wordt indirect en vaak
met humor verwerkt. „Het is
niet erg Chinees om zo direct
stelling te nemen", denkt Van
Dijk, dje geruime tijd in het
land heeft gewoond. Liet werk
van Yu Youhan staaft deze ver
onderstelling. De bankiersfami
lie waaruit deze nu vijftigjarige
kunstenaar stamt, had zwaar te
leiden onder Mao. Youhan
schilderde hem aan de hand
van propaganda-foto's en ver
werkte daar wat volkskunst tus
sen. „Hiermee zegt hij dat Mao
niet als individu moet worden
gezien, maar als een onderdeel
van de cultuur van zijn tijd."
Geng Jianjyi is het toonbeeld
van humor in de Chinese kun
stenaarswereld. Hij steekt onder
meer de draak met de bureau
cratie van zijn land. Hij ont
wierp namaak-formulieren
waarop collega-kunstenaars
zich konden aanmelden voor
een expositie. Zeker dertig col
lega's beantwoordden de malste
vragen: wat is uw bloedgroep en
wat is uw lievelingsdier. Enkele
formulieren zijn ook (in het
Duits vertaald) in de Kunsthal te
vinden.
Door het neerslaan van de
studentenopstand is de humor
dus niet verdwenen, maar vol
gens Van Dijk ging wel veel van
het idealisme van de Chinese
moderne kunstenaars verloren.
„Vóór die tijd hadden ze vaak
het idee dat kunstenaars een
leidinggevende rol in de samen
levingItonden spelen. Nu is er
meer een sfeer van pluk-de-
dag."
De ontwikkeling van de
kunst, die de laatste vijftien jaar
zeer snel was gegaan, kwam na
de opstand tijdelijk stil te liggen,
maar zet zich inmiddels weer
voort. Belangrijke tentoonstel
lingen komen weer voor. „Er
wordt wel op kunstenaars gelet
en dat geeft toch een wat ander
klimaat. De Chinese kunsttijd
schriften bijvoorbeeld zijn na de
opstand een stuk saaier gewor
den. Maar China ziet graag har
de valuta binnenkomen en dus
aiI de overheid niét .ii te veel
bezwaar maken als een kunste
naar zijn werk aan het buiten
land kan verkopen."
Er exposeren zestien Chine
zen in de Kunsthal, variërend
van 27 tot 50 jaar. Vier van de
zestien zijn na 1989 afgestu
deerd. Twaalf van de zestien
kunstenaars wonen en werken
nog in China.
Er is maar één vrouw hij: Vu
Hong, meteen ook de iongste
van allemaal. Met name bij haar
schilderijen 'De jonge pioniers'
en 'De beginners' valt de na
drukkelijke technische scholing
op. Van Dijk: „De kunstoplei
dingen in China zijn technisch
inderdaad erg goed. Er heerst
nog altijd een sfeer van het volk
dienen met een ambacht. Artis
tiek ligt het op een laag niveau,
maar - en daar heb je weer één
van die tegenstrijdigheden - in
de bibliotheek kirnncn de stu
denten wel kennisnemen van
de moderne ontwikkelingen op
artistiek gebied in de rest van de
wereld."
