Bomen voelen in bewaarde land
Gootsteenmolens
'ramp voor riool'
Pesticiden steeds meer uit de gratie
Actie voor knotbomen
Over leven
Trekvaart en banpaal
verdwijnen zeer snel
Milieu belangrijke taak
voor nautisch beheer
VRIJDAG 11 JUNI 1993
977
J5,
meindertvano
Basisschoolleerlingen trekken natuur in
Samenwerken
om afval te
voorkomen
regio»
Hakdrift, nieuwbouw en wegen
zijn de oorzaken waardoor het
aantal knotbomen in Nederland
drastisch terugloopt. Om deze
voor Nederland karakteristieke
bomen te behoüden heeft ko
mend najaar een landelijke
plantactie plaats.
Knotbomen zijn meestal wil
gen, in sommige delen van het
land kunnen het ook eiken en
essen zijn. Ze komen aan hun
typische vorm, omdat de tak-
kenpruik om de paar jaar wordt
afgezaagd. Vroeger werd dat
'geriefhout' voor allerlei prakti
sche doeleinden gebruikt. Om
dat bijna niemand meer het
hout nodig heeft, wordt het
knotten vaak vergeten, waar
door de bomen uitscheuren en
voortijdig aan hun eind komen.
Knotbomen nemen weinig
ruimte in en zijn ddardoor
overal aan te planten, ook in
leiden
Gootsteenmolens voor keuken
afval zijn 'een ramp voor het
riool en de rioolwater-zuive
ringsinstallaties'. Het hoog
heemraadschap van Uitwate-
rende Sluizen in Noord-Holland
slaat alarm nu er steeds meer
reclame gemaakt wordt voor dit
soort nieuwe keukenappara-
tuur.
Gootsteenmolens zijn be
doeld om keukenafval te verma
len en met water te vermengen.
De smurrie wordt daarna door
de afvoer weggespoeld in het
riool. Het gebruik van goot
steenmolens heeft tot gevolg
dat organisch afval in het rio-
lenstelsel terechtkomt, terwijl
het in da compostbak thuis
hoort. Het afval bezinkt, waar
door er verstoppingen ontstaan.
Ook de zuiveringsinstallaties
zijn niet berekend op de ver
werking van puur organisch af
val, zo stelt het hoogheemraad-
Elke dag worden we er weer mee
geconfronteerd. Of het nu om het
gescheiden inzamelen van afval,
het gebruik van bestrijdingsmid
delen of het aanwijzen van be
schermde gebieden gaat, het
milieu vraagt voortdurend de aan
dacht. In de rubriek '10 over
Groen' worden wekelijks tien wil
lekeurige vragen over het milieu
gesteld aan min of meer bekende
regiogenoten. Deze week het
woord aan Yvonne van Dorp, atle
te en sportvrouw van het jaar in
Leiden.
agrarische gebieden. De organi
serende stichting LONL bena
dert grondeigenaren voor toe
stemming om bomen te plan
ten. Het streven is om in elke
provincie over een lengte van
een kilometer circa 200 knotbo
men te planten. Dat gaat gebeu
ren door vrijwilligers.
Ter ondersteuning van de ac
tie komt er een wervende
brochure, waarin mensen wor
den opgeroepen op eigen ter
rein knotbomen te planten of
zich aan te melden als plantvrij-
williger. Ook na de plantactie
zullen vrijwilligers nodig zijn
voor het periodiek knotten van
de bomen.
De steenuil staat symbool
voor de actie. Deze vogel nestelt
bij voorkeur in oude, holle knot
bomen. „Het nu planten van
een knotboom is het slaan van
de eerste paal van een woning
voor latere generaties steenui
len," zo stelt de organisatie.
schap. Het veroorzaakt storin
gen in de bedrijfsvoering. De
verwerking kost bovendien veel
meer energie, waardoor uitbrei
ding van de installaties nodig
zou zijn. Meer organisch afval
betekent verder meer slü) als
eindproduct. Dat extra slib
moet gedroogd worden en ge
stort, wat weer leidt tot extra
kosten. Omdat de hoogheem
raadschappen alle kosten door
berekenen, betaalt de burger de
extra kosten uiteindelijk toch
zelf.
Het komt erop neer dat de
koper van een gootsteenmolen
de extra zuiveringskosten laat
meebetalen door mensen zon
der goofsteenmolen.
„Organisch afval hoort thuis
in de compostbak en niet in Het
riool," zo concludeert het hoog
heemraadschap. Ook de Vereni
ging Milieudefensie heeft laten
weten tegen de gootsteenmolen
te zijn.
Waaraan denk je het eerst als
het woord milieu valt?
Aan de olierampen op zee die
nog regelmagig plaatsvinden.
Het duurt tientallen jaren voor
dat de natuur zich, zoals bij de
Shetlandeilanden, heeft her
steld. De aantasting van het re
genwoud dat gaat mij ook aan
het hart.
Schenkt de overheid voldoende
aandacht aan het milieu?
Ja, al kan er eigenlijk nooit ge
noeg aandacht zijn. De recla
mes vind ik erg goed de laatste
tijd. De zin 'een góed milieu be
gint bij jezelf vind ik sterk, het
begint inderdaad bij jezelf.
Hoe dénk je over milieubelas
ting?
Ik vind da^ we voor een goed
milieu met z'n allen voldoende
geld moeten neertellen. De ver
vuilende fabrieken het meest
natuurlijk.
Wat moet volgens jou voorrang
hebben in het milieubeleid?
Er moet strenger worden opge
treden tegen mensen op boten
die maar van alles over boord
gooien. Ook moet er op worden
gelet dat olietankers niet te
dicht langs de kust varen.
Waaraan erger je je het meest?
Vuil op de grond. Op vakantie
in Zwitserland viel me op dat
het er heel schoon is, er ligt
niets op straat. Maar daar krijg
je dan ook een flinke boete als
je iets laat vallen. Hier wordt al
snel wat op straat gegooid,
daarbij puilen de vuilnisbakken
uit en gaan zakken kapot dan
krijg je al snel een bende/
Waarbij vind je dat je persoon
lijk nog in gebreke blijft?
Wat moet ik daar opzeggen.
Daar kan ik zo gauw geen ant-
Wilde salie plukken en er
soep van maken, klimmen
in een beuk en een eik, de
bast van een den voelen en
geblinddoekt door het bos
wandelen. De komende
weken gaan tientallen kin
deren uit de Leidse regio
op ontdekkingstocht in de
bossen. Doel van de tocht
is al voelend, ruikend,
proevend, kijkend en klim
mend meer te weten ko
men over de natuur.
leiden/regio monica wesseling
Het natuurbelevingsproject,
zoals de ontdekkingstocht fraai
heet, wordt overal in Nederland
uitgezet. Het idee is afkomstig
van een Hilversumse miljonair
die graag iets nuttigs met zijn
geld wilde doen. Dat werd de
ontwikkeling van het natuur
project, 'Het bewaarde land'.
Groep zes van de basisschool
De Zwaluw in de Leidse Ste
venshof beet in deze regio het
spits af. Vanaf nu gaan elk jaar
kinderen in de leeftijd van 8 tot
11 jaar een paar dagen de bos-
Bossen zijn, zeker voor kinde
ren uit een stad, nog steeds iets
heel bijzonders. Dat bleek deze
week ook maar weer eens. Van
verre is al duidelijk dat er in het
duin/bosgebied Meijendel in
Wassenaar iets bijzonders aan
de hand is. Hoge kinderstem
men, geritsel in de struiken, her
en der be wegwijzingen in de
vorm van in pijlen liggende tak
ken en verscholen tussen in
bosschages een enorme tent. In
hun enthousiasme struikelerl de
kinderen bijna over hun woor
den: „Ik kan sla maken van
komkommerkruid" zegt Debby
trots. „Ik heb een konijnesche
del gevonden", roept Robert
„Het is hartstikke leuk hier. Als
we nou met pappa en mamma
in het bos lopen weten we ten
minste wat voor boom dit is."
De opzet van het natuurpro
ject Het Bewaarde Land recht
vaardigt een dergelijk enthou
siasme ook wej. Op school al
woord op geven. Oh, ja kranten
in de papierbak.
Wat is je favoriete natuurgebied
in deze omgeving?
Het volkstuinencomplex Room
burg langs de VlietDaar kom ik
al van mijn jeugd. Het is daar
mooi en heerlijk rustig tussen
zijn de meisjes en jongens be
gonnen met het natuurwerk. Er
is het een en ander verteld over
de bossen en duinen en ieder
kind heeft uit de vier elementen
water, vuur, aarde en lucht, een
element moeten kiezen. ,,.lk
ben van water want bomen
hebben dat gewoon nodig". „Ik
ben aarde, want daar sta je op",
ik lucht want dat adem je en ik
vuur omdat dat warmte geeft."
Dinsdagmorgen was het dan zo
ver: de tocht naar het bos werd
voor het eerst ondernomen.
Verdeeld over drie weken zullen
de kinderen drie dagen in de
bossen rondstruinen.
Projectleider J. Boogmans:
„We scheppen een sprookjes
achtige sfeer. Het bos is het do
mein van vrouwtje Fleur die
wachters heeft voor de elemen-
de weilanden. Op strand en in
de duinen ben ik ook graag.
Valt het autoverkeer terug te
dringen?
Ik denk het niet. Een oplossing
is samen naar het werk te rij
den. lammer is dat dat in de
praktijk moeilijk is te realiseren.
Ik doe alles op de fiets.
ten water, vuur, aarde en lucht.
Samen met de wachters gaan
de kinderen op ontdekkings
tocht in het bos."
Vanuit de idee dat zelf bele
ven de beste manier van kennis
maken is, staan er allerei bij
zondere beleef-dingen op het
programma. Wachter De Bruyn
geeft zijn kinderen de opdracht
eens te bekijken welke boom
geschikt is om in de klimmmen.
„Vraag of de boom het goed
vindt. Kijk dus of hij stevig ge
noeg is. Pas dan mag je er in
klimmen, want een boom pijn
doen is verboden." Een stukje
verderop legt de wachter van de
lucht uit waarom een roofvogel
af en toe in de lucht stil hangt.
„Maar meneer, kijk hier nou.
Hier liggen allemaal konijne
keutels. Hoe kan dat nou?", on-
Voldoet het openbaar vervoer?
Ik vind dat je met het openbaar
vervoer alles redelijk goed kan
bereiken, maar vind het te duur
vergeleken met autorijden. Het
verschil is te klein.
Durf je in verband met de dunne
ozonlaag nog volop de zon in?
Niet echt zonnen .en zeker niet
derbreekt een iets te enthou
siaste leerling zijn uitleg.
De eerste ochtend vliegt om.
Na de middagboterham, op een
van muggen vergeven plek
maar dat mag de pret niet de
ren, vertelt een van de wachters
een prachtig verhaal. Van twee
kinderen die verdwaald waren
in een bos en de weg vroegen
aan een konijn. Het konijn legt
uit dat ze bij die den links moe
ten en bij de volgende weer
rechts. De kinderen denken dat
alle bomen hetzelfde zijn. dat is
niet zo, is de moraal van het
verhaal. Om dat te ervaren
moeten alle kinderen geblind
doekt bomen voelen en probe
ren een boom terug te vinden."
Volgende week lopen ze het
zintuigenpad. Over een lengte
van 250 meter is een touw door
op het heetst van de dag. Ik
train overdag en vind dat ik dan
wel genoeg in de zon ben. Ik
ben niet bang voor huidkanker
want zoveel zon is hier niet en
als je op vakantie twee weken
flink zont kan dat volgens mij
ook geen gevaar.
het bos gespannen. Geblind
doekt moeten de kinderen van
alles ontdekken langs de touw-
De basisschool De Zwaluw
heeft de primeur, maar de ko
mende tijd gaan ook leerlingen
van andere basisscholen op
ontdekkingstocht in Meijendel.
In het najaar gaan de Katwijkse
schooljeugd naar het Pan van
Persijn. Volgend jaar, en zo
hoopt Boogmans, alle daarop
volgende jaren, zullen telkens
leerlingen op zoek gaan naar de
natuur. „Spelenderwijs leren ze
de natuur kennen. Het mag dui
delijk zijn dat meer kennis tot
meer liefde voor de natuur en
dus een betere bescherming
leidt. Met natuuropvoeding kun
je niet vroeg genoeg beginnen."
amsterdam/umuiden
frans van den berg
Het milieu wordt de komende
jaren een belangrijke taak voor
het centraal nautisch beheer.
Toezicht is nodig om vervuiling
van het Noordzeekanaal en de
havens tegen te gaan. Tevens
worden in de toekomst niet
meer alle schepen toegelaten.
Oude en vooral onveilige sche
pen, die een verhoogd risico op
milieuvervuiling betekenen,
moeten worden geweerd.
Die ontwikkeling voorziet G.
van den Heuvel, directeur van
het Gemeentelijk Havenbedrijf
Amsterdam. Hij wordt volgend
jaar ook rijkshavenmeester. Als
eerste stap zijn deze maand de
sluisdienst en de verkeerslei
ding voor het Noordzeekanaal
officieel samengegaan. Op 1 ja
nuari moet de integratie met de
nautische tak van het Amster
damse havenbedrijf een feit
zijn.
De drie randstadprovincies.
Zuid-Holland, Noord-Holland
en Utrecht gaan waarschijnlijk
meer samenwerken op het ge
bied van voorkoming van afval
en van lozingen op lucht, bo
dem en water. Er wordt op korte
termijn onderzoek gedaan naar
een zogeheten Randstedelijk
Preventieplatform. Het platform
moet ervoor zorgen dat de over"
afval wordt gebundeld.
Op dit moment houden veel
instanties zich bezig met liet
milieu. Gedeputeerde staten
van de randstadprovincies wil
len hierin lijn brengen. Volgerij;
hen wordt er niet optimaal ge-"
bruik gemaakt van kennis. Ook
leidt de versnippering ertoe dat
er minder van de grond komt
GS willen daarom een rand
stedelijk preventieplatform.
Binnen het platform wordt door
alle partijen gewerkt aan ken
nisoverdracht. Het bedrijfsleven-
krijgt in het platform de moge
lijkheid knelpunten duidelijk te
maken en de afzonderlijke af-
valprojecten kunenn beter op
elkaar worden afgestemd.
Het is nog niet duidelijk of de
verschillende partijen iets zien
in een randstedelijk overlegplat
form. Er wordt daarom eerst
een onderzoek gedaan naar de
haalbaarheid van een dergelijk
platform. Hiervoor is 85.000
gulden nodig.
Mei: minder smog
den haag
Het aantal zorrjersmogdagen
lag in mei vain dit jaar dr
helft lager dan verleden jaar
in die maand. Op zes dagen
werd een ozonconcentratie
gemeten die hoger was dan
de grenswaarde voor zomer
smog. In 1992 werd op der
tien dagen de zomersmog-
waarde overschreden.
De afgelopen maand is het
erg mooi weer geweest. Dat
desondanks het aantal smog-
dagen beperkt bleef, is vol
gens de provincie Zuid-Hol
land vooral te danken aan de
wind die 'de smog wegblies'.
Tussen het havenbedrijf en
het ministerie van Verkeer cn
Waterstaat bestaat nog verschil
van mening over enkele punten
Zo worden de 75 medewerkers
van Rijkswaterstaat ambtenaar
bij de gemeente Amsterdapi,
waarbij de arbeidsvoorwaarden
op elkaar afgestemd moeten
worden. Ook moet nog wonden
geregeld hoeveel geld het rijk op
tafel legt voor het nautisch be
heer. De inzet van materieel
vormt daarbij een discussie
punt.
In de Amsterdamse havens is
de havendienst nadrukkelijk
aanwezig met vier schepen. In
llmuiden heeft Rijkswaterstaat
één schip, maar dal ligt vrijwel
altijd aan de kant „We hei (ten
nadrukkelijk aan een varend
schip aan de zeezijde. Daann
gaan we dus een stapje verder
dan zoals er nu wordt gedacht
over de voorhaven, eh. de ha
vetis van llmuiden", constateert
Van den HeuveL
Expositie vogels Oranjekom
vogelenzang In bezoekerscentrum De Oranjekom in de Am
sterdamse Waterleidingduinen is tot en met 30 september een
expositie te zien over vogels in de stad. De tentoonstelling is op
gezet door de Vogelwerkgroep Zuid-Kennemerland. Fotopane
len en opgezette vogels geven een beeld van het vogelleven. Het
bezoekerscentrum aan de eerste Leyweg 4 te Vogelenzang (in
gang Oase) is op maandag en vrijdag gesloten.
Natuurgidsjes voor de leek
regio De natuur is mooi, maar ook ingewikkeld. Dat alleraar
digste vogeltje in de tuin, is dat nou een fitis, tjiftjaf of pakweg
een grijswangdwerglijster? Terwijl de kenner het al lóng weet,
bladert de leek wanhopig door boekjes met honderden vogel
soorten. Uitgeverij Elmar wil met een reeks 'snelzoek-gidsen'
mensen zonder enige voorkennis op een eenvoudige manier
wegwijs maken in de natuur. Behalve een vogelgidsje zijn er on
langs ook afleveringen verschenen voor het herkennen van wil
de bloemen, bomen en vlinders.
new york ips
Steeds meer landen raken doordrongen van
het gevaar van pesticiden en breiden het
verbod op het gebruik ervan uit. Dat heeft
het Internationale Pesticiden Actie-netwerk
(PAN) in New York bekendgemaakt.
Uit een door PAN publiceerde lijst blijkt
dat 78 landen een verbod of beperking heb
ben uitgevaardigd op de toepassing van
pesticiden die door het PAN als gevaarlijk
voor de gezondheid en het milieu zijn aan
gemerkt.
De groep vormt een overkoepelend or
gaan van ruim driehonderd organisaties in
zestig landen die zich inzetten voor beper
king van het gebruik van insecticiden en
het vinden van veilige en duurzame alter
natieven. De verschijning van het overzicht
viel samen met Wereldmilieudag. In de 78
landen is de toepassing van giftige stoffen
als dieldrin, aldrin en endrin verboden dan
wel aanzienlijk beperkt. Artsen hebben veel
pesticiden in verband gebracht met kanker,
vergiftiging, geboorteafwijkingen en proble
men met de voortplanting. Ook leidt het ge
bruik van bepaalde insecticiden tot bodem
en watervervuiling en massale sterfte onder
nuttige insekten, vissen en wilde dieren. Uit
rapporten blijkt echter dat na decennia van
aanzienlijke groei de vraag naar insectici
den in 1991 en 1992 voor het eerst is ge
daald. In veel geïndustrialiseerde landen is
het gebruik van pesticiden sterk aan ban
den gelegd. Het PAN noemt Nederland, De
nemarken, Finland en Zweden als landen
waar nationale maatregelen zijn genomen
om het gebruik van pesticiden en de geva
ren ervan te beperken.
De onophoudelijke sloop- en
bouwdrift in Nederland heeft
het verleden vrijwel uitge
vaagd. Om overblijfselen uit
vroeger tijden nog te kunnen
herkennen is het nu nodig om
een speciaal boekje te hante
ren. 'Over hagelkruisen, ban
palen en pestbosjes' is de titel
van een werk van onder an
deren S. Barends, die verdwe
nen en nog aanwezige histori
sche landschapselementen in
Nederland heeft beschreven.
Wat tabaksschuren, visvij
vers, trekvaarten, waterputten
en grenspalen zijn is voor ie
der nog wel duidelijk. Hagel
kruisen, pestbosjes, slange
muren, vloeiweiden, kromak-
kers en stinswieren vragen
om nadere uitleg. De auteurs,
een collectief van historisch
geografen, vertellen over elk
landschapselement een ver
rassend verhaal. De lezer
krijgt daarmee inzicht in de
geschiedenis van het Neder
landse landschap in brede
zin. Een losse sluis of banpaal
kan aanleiding zijn voor een
korte beschouwing over de
geschiedenis van de water
staat. Een galgeberg zegt iets
over het vroegere rechtssys
teem en hagelkruis en dool
hof vertellen meer over de ge
loofsbeleving en het wereld
beeld van vroegere genera
ties. Elk onderwerp is geïllu
streerd.
'Over hagelkruisen, banpa
len en pestbosjes' verschijnt
ter gelegenheid van het tien
jarig bestaan van het Ilisto-
risch-geograflsch tijdschrift.
Uitgeverij Matrijs, Utrecht.
Prijs/29,95.
i de natuur in het volkstuinencomplex Roomburg waar haar grootouders e
