Studie naar
waarde van
de natuur
Plan om plassen
schoon te houden
Over leven
Jodelende parachutisten boven Nieuwkoopse Plassen
HETVELD
WOENSDAG 9 JUNI 1993
19
Nieuw middel tegen vlooien
leiden Ciba Animal Health heeft een nieuw middel ontwikkeld
tegen vlooien bij honden en katten onder de naam 'program'.
Het middel zorgt er voor dat de eitjes van vlooien niet uitkomen,
zodat de vlooien zich dus niet meer kunnen vermenigvuldigen.
Via het orale gebruik van 'program' komt de werkzame stof Lu-
fenuron in het bloed van de hond of kat. Deze stof zorgt er voor
dat de eitjes van de vlo niet meer kunnen uitkomen. Lefuneron
geeft geen bijwerkingen, ook niet voor jonge, oude of drachtige
dieren. Het middel is inmiddels bij de dierenarts verkrijgbaar.
De Rijksuniversiteit Leiden (RUL) doet onderzoek naar
de waarde van de natuur. De vakgroep milieubiologie
krijgt daarbij hulp van 15 boerenbedrijven in het Hol
lands-Utrechts veenweidegebied. De onderzoekers pro
beren een antwoord te vinden op de vraag hoeveel gul
den het behoud van een weidevogel, bijzonder plantje of
landschap waard is.
In het veenweidegebied komen
van nature veel bijzondere
plante- en diersoorten voor.
Door de intensieve landbouw
kan de natuur grote schade op
lopen. Daar staat tegenover dat
de flora en fauna ook kan op
bloeien op bedrijven waar in de
bedrijfsvoering rekening wordt
gehouden met de natuur.
In Nederland zijn er nu al
boeren die hun bedrijfsvoering
min of meer op de natuur af
stemmen. De opbrengsten van
een minder-intensief gevoerd
bedrijf zijn kleiner dan van een
'normaal' landbouwbedrijf.
Daarom krijgen boeren die met
de natuur rekening houden, een
vergoeding hiervoor van de
overheid. Zij sluiten een zoge
heten beheersovereenkomst af
en verplichten zich daarmee het
bedrijf op een bepaalde manier
Het onderzoek van de Leidse
universiteit heeft niet als uit
gangspunt de manier waarop
het bedrijf wordt gerund, maar
de natuurproduktie die ervan
het gevolg is. Naarmate er op
het bedrijf meer natuur voor
komt (meer bijzondere planten
en dieren), krijgt de agrariër
meergeld.
Het uitgangspunt is eenvou
dig, maar het probleem is nu
nog de telmethode. Er moet ge
meten worden hoe groot de na-
tuuropbrengst, de 'natuurpro
duktie' is. De Leidse universiteit
is verleden jaar begonnen met
het ontwikkelen van een meet
methode voor slootkantvegeta
ties en breidt dit nu uit voor
weidevogels. De landbouworga
nisaties en de Zuidhollandse
Milieufederatie zijn ook bij het
onderzoek betrokken.
VINKEVEEN/REGIO MONICA WESSELINC
Een plassengebied, zoals de Ka-
ger- of de Vinkeveense plas-
senm, lijkt na een paar zomerse
dagen nog het meest op een
vuilnisbelt. Overal waar je kijkt
liggen plastic verpakkingen,
flarden papier en lege frisdrank
en bierblikjes. In verschillende
recreatiegemeenten worden elk
seizoen speciale opruimdagen
gehouden. In Vinkeveen (De
Ronde Venen) koppelt de VW
de milieudag aan een groot
schalige actie om verdere ver
vuiling te voorkomen.
Het gebied De Ronde Venen
is als een van de vier genomi
neerd voor de speciale milieu-
en toerismeprijs van het minis
terie van economische zaken.
Doel van de prijsvraag is onder
nemers en recreatiegroepen te
stimuleren na te denken over
milieuvriendelijker maken van
het toerisme. De dierentuin in
Emmen, de stad Dordrecht en
een project in Overijssel, zijn
ook nog in de race.
Het Vinkeveense idee is inge
stuurd door de VW van het ge
bied De Ronde Venen waartoe
ook het plassengebied behoort.
Voorzitter P. Bijman, zelf eige
naar van een zeilschool, vertelt
dat het idee is ontstaan nadat er
voor de zoveelste keer met een
groep mensen een opruimactie
in het plassengebied was ge
houden. „Als wij na een zomer-
half uur de plas op gaan halen
we 24.000 kilo afval op. Dat kan
je natuurlijk keer op keer doen,
maar het leek ons handiger
maar eens te bedenken of je dat
afval niet kan voorkomen".
Afschermen
Voorkomen van viezigheid om
dat het slecht is voor plant en
dier én een rotgezicht, was voor
de VW niet de enige reden om
een actieplan te ontwikkelen.
Bijman: „De overheid onttrekt
steeds meer stukken natuur aan
de recreatie. Wij willen probe
ren de recreatie natuur- en
milieuvriendelijker te maken
zodat de overheid niet langer
genoodzaakt is natuur verder af
te schermen".
Het plan van de VW is even
simpel als doeltreffend, „en
voor elke plassengebied toepas
baar". Alle eigenaren en gebrui
kers van boten krijgen zodra ze
de plas op gaan een vuilniszak
met het opschrift 'Vinkeveen
Vuil Vrij'. Een sticker met de
zelfde tekst wordt bijgeleverd
zodat de boten kunnen laten
zien dat ze de actie onderschrij
ven. Op een A-viertje wordt uit
eengezet hoe vuil op het water
is te voorkomen.
De VW-voorzitter: „We heb
ben natuurlijk eerst gezorgd
voor voldoende vuilafvoerplaat
sen en mogelijkheden om che
mische toiletten op een goede
manier te legen. Dat bleek ech
ter niet genoeg. Ook al geef je
de mensen de mogelijkheden
om 'milieuvriendelijk te zijn,
dan nóg is hun mentaliteit
doorslaggevend. En juist aan
dat bewustzijn schort het nogal
eens. Daar willen we met deze
actie iets aan doen".
Piasdag
Het eerste 'voorkomen is beter
dan genezen-jaar' wordt afge
sloten met een grote milieu-
plas-dag in september. Vrijwel
alle watersport-, recreatie- en
maatschappelijke groeperingen
van De Ronde Venen helpen
dan mee aan een grootste
schoonmaakactie op de plas.
Bijman verwacht dan al al gauw
zo'n 80.000 kilo vuil weg te ha
len. „Volgend jaar voeren we
natuurlijk opnieuw de Vinke-
veen-Vuil-Vrij actie. We hopen
eigenlijk dat dan de plassen-
schoonmaakdag niet meer no
dig is. Immers, als niemand
meer vuil op het water gooit
hoeft het ook niet meer te wor
den opgeruimd."
De VW De Ronde Venen doet
mee aan een prijsvraag, maar
heeft er zelf ook een uitgeschre
ven. De watersporter die het
beste milieu-idee heeft, mag
2500 gulden aan een goed doel
schenken.
Voorzitter Bijman: „Handiger maar eens te bedenken of je dat afval niet kan voorkomen", foto wim dijkman
De milieu- en toerismeprijs
wordt op 1 juli uitgereikt in het
Kurhaus. Voorzitter van de jury
is de ex-milieuminister P.
Winsemius. Bijman is eigenlijk
verbaasd dat ze het tot de
laatste vier hebben weten te
schoppen. „Het is zo'n voor de
hand liggend idee. Maar ja, er
zijn wel veel mensen bij betrok
ken en dus is het opvoedend ef
fect heel groot. Alle andere re
creatiegemeenten of VWs die
ons idee willen overnemen, zijn
van harte welkom. We geven
graag onze kennis en ervaring
door. Een schonere plas, daar
gaat het immers om."
Protest tegen
uitbreiding
chloorproduktie
den haag monica wesseung
Vijf milieuorganisaties vechten
bij de Raad van State de vergun
ning van de chloorfabriek Akzo
aan. De provincie Zuid-Holland
heeft de fabriek toestemming
gegeven de chloorproduktie in
de Botlek met 100.000 ton per
jaar uit te breiden. De Zuidhol
landse Milieufederatie, de stich
ting Natuur en Milieu. Green
peace. Milieudefensie en de
Waddenvereniging zijn het
hiermee niet eens.
Volgens de vijf verenigingen
kan uitbreiding van de produk-
tie ertoe leiden dat het gebruik
van chloorprodukten toeneemt.
Chloor is schadelijk voor het
milieu.
De verenigingen hebben de
Raad van State gevraagd de ver
gunning te vernietigen. De ver
gunning, zeggen ze, is ten on
rechte verleend, omdat er geen
milieu-effect-rapportage (MER)
is opgesteld. Zowel het Neder
landse als het Europese recht
stellen een MER verplicht.
Bovendien ontbreekt in de
vergunning voor produktie-uit-
breiding voorschriften voor het
vervoer per chloortrein. Volgens
Akzo is het doel van uitbreiding
van de produktie in het Botlek-
gebied juist dat er minder
chloor door Nederland getrans
porteerd hoeft te worden.
Nuttige dieren
boxtel
Het milieucentrum De Kleine
Aarde organiseert op 26 juni
een cursus 'nuttige dieren in de
moestuin'. Dieren als mollen,
slakken, wespen, mieren, mug
gen en bladluizen hebben een
slechte naam. Toch vervullen ze
een belangrijke rol in de natuur.
De cursus is van 10-16.30 uur
en heeft plaats op het terrein
van De Kleine Aarde in Boxtel.
De prijs voor deze cursus be
draagt 70,- inclusief cursus
materiaal en een ecologische
lunch. Voor informatie tel.
04116 - 84921.
noorden richard mooyman
De aangeharkte gazons en tuin
kabouters van het Zuidholland
se plaatsje Noorden verdwijnen
al snel uit het zicht. De roeispa
nen plonsen in het troebele wa
ter, fleurige rietkragen glijden
voorbij. Een onstuimige voor
jaarsdag, donkere wolken jagen
langs de hemel.
Het oostelijk deel van de
Nieuwkoopse Plassen blijkt een
doolhof van plassen, plasjes,
petgaten en sloten. Meer dan
eens moet het in nepsloten ver
zeilde bootje worden gekeerd.
De turfstekers uit vroeger eeu
wen hadden wel wat anders aan
hun hoofd dan het maken van
een vaarroute voor recreanten.
De plassen bij Noorden zijn
populair bij eenzame henge
laars. Op deze zaterdagmiddag
dobberen er een stuk of vier
rond. Ook peddelen er wat
mensen in huurkano's voorbij,
maar verder laat zich bijna nie
mand zien. Gemotoriseerd
vaarverkeer is verboden, dus
geen agressieve boeggolven en
getetter van radio-drie.
In smalle sloten belanden de
lompe roeispanen in overdadi
ge boeketten van koekoeks
bloem, pinksterbloem, boter
bloem en gele lis. Een gonde-
liersgreep lijkt uitkomst te bie
den, maar dit ontaardt in een
dronkenmansvaart die het
schaamrood op de kaken
brengt. De boot strandt meer
dan eens op oevers die niet mo
gen worden betreden, met ko
ningsvarens, zonnedauw en al.
Steeds opnieuw dienen zich
stille plekjes aan, mini-werelden
die bestaan uit een watertje,
rietkragen, grasland en bosjes.
Waterlelies voeren een wel
komstballet uit. Bij windvlagen
rijzen grote bladeren statig op
uit het water, om daarna weer
gracieus neer te zijgen. Op een
iele kerktoren na is er geen
spoor van de mens meer te be
kennen. Geen auto's, volkstuin
tjes, schuurtjes, hekken, hele
maal niets.
Alleen het onheilspellend ge
dreun van opstijgende vliegtui
gen verstoort de schoolplaat
idylle, want in het Groene Hart
van Holland is Schiphol nooit
echt ver. Terreinbeheerders van
Natuurmonumenten hebben
onlangs publiekelijk hun beklag
over het vlieglawaai gedaan. De
rust wordt verstoord, roerdom
pen horen elkaar niet meer,
Varen is de beste manier
om de Nieuwkoopse Plas
sen te ontdekken. In het
dorp Noorden kunnen
voor vijf gulden per uur
roeiboten worden ge
huurd. Ook in Nieuwkoop
zijn roeiboten en kano's te
huur, maar daar vandaan
is het verder roeien naar
de reservaatsgebieden. De
Vereniging Natuurmonu
menten organiseert tot en
met oktober geregeld ex
cursies met een geluidsar
me motorvlet in het ge
bied. Voor meer informa
tie: telefoon 01724-8250
(bellen tussen zes en ne
gen uur 's avonds).
Nieuwkoop is bereikbaar
met bus 147 vanuit Uit
hoorn en Alphen aan den
Rijn. Voor Noorden: lijn
147 vanuit Alphen en in
Woerden overstappen op
bus 101.
door Theo van der Kaay en Richard Mooyman
zeggen ze. Zeker is dat het ge
raas de mijmerende natuurlief
hebber ruw uit zijn dromen
helpt.
Maar er zweeft meer tussen
hemel en aarde dan Boeing en
Airbus: wulpen bij voorbeeld,
bizarre parachutisten die luid
jodelend het hoge gras inzeilen.
Dan zijn er de aalscholvers, de
zwarte stems, de bruine kieken
dieven, de kokmeeuwen. En de
Nieuwkoopse Plassen herber
gen ook de grootste kolonie
purperreigers van Europa.
Een koekoek vervult geruis
loos haar geheime missie: het
kraken van nesten om een ei te
leggen. Hardwerkende kleine
zangvogels zullen het ongenode
koekoeksjong mogen opvoeden.
Daarbij maken de stiefbroertjes
en -zusjes weinig kans: ze zullen
door de pasgeboren koekoek
zonder pardon het nest uit wor
den geduwd.
De Nieuwkoopse Plassen vor
men de kern van een ambitieus
plan van Natuurmonumenten
om een groot deel van het noor
delijke Groene Hart te verande
ren in moeras en nat grasland.
Daarmee gaat de natuurorgani
satie in de tegenaanval, want
door watervervuiling, intensieve
landbouw en versnippering zijn
de natuurwaarden flink achter
bouwgrond moeten de komen
de twintig jaar veranderen in
nieuwe natuur. Boeren gruwen
alleen al bij de gedachte en ze
vinden de financiële onderbou
wing van het plan maar wankel.
Maar voor Natuurmonumenten
is het ernst; de dromers van
weleer zijn de ecologen en na-
tuurfabrikanten van nu.
Gehoopt wordt op de terug
keer van de otter, die in Neder
land vrijwel zeker is uitgestor
ven. Nu al kan de roeier op de
Nieuwkoopse Plassen een ander
zwemmend knuffelbeest tegen
komen: de muskusrat. Dit
vriendelijk ogende knaagdier
heeft echter de pech volksvijand
nummer één te zijn, omdat het
door zijn gewroet Neerlands dij
ken en daarmee onze nationale
veiligheid schijnt te ondermij
nen. Jaarlijks worden er tiendui
zenden gedood.
Met theatraal gefladder en ge
spartel probeert een zoge
naamd lamme eend de varende
belagers weg te lokken, ver van
het nest. Een indrukwekkende
sterfscène, die ordinaire eenden
al speelden lang voordat de ou
de Grieken hun eerste tragedies
opvoerden. Als het gevaar ge
weken is, valt de vogel uit de
door cendegenen geregisseerde
rol. Stilletjes zwemt ze terug
naar haar warme eieren.
Volgende week woensdag: de
Amsterdamse Waterleiding
duinen.
Wat een weer! Wat een over
vloed! Wat een ongelooflijke
hoeveelheid insekten dit prach
tige natuurjaar! Veel warmte,
veel zon én regen op de mo
menten dat de grond vocht no
dig heeft. Ik kan me niet herin
neren dat het ooit zo weelderig
groen is geweest als de laatste
weken. En insekten zijn er ook
bij de vleet. Vogels hebben geen
enkele moeite om dit jaar hon
gerige bekjes te vullen en dus
zijn er heel wat tweede en zelfs
derde broedsels opgezet.
Een van de boeiendste insekten
die ik ken, is de 'blinde bij'. U
kent haar vast en zeker. Bij mij
'staat' er vaak een doodstil bo
ven het gazon. Ogenschijnlijk
zit er geen beweging in. Tot u
net iets te dichtbij komt. Dan
schiet zij ineens weg, zo on
waarschijnlijk snel dat u haar
onmogelijk met de ogen kunt
volgen. Maar kijkt u even later
weer, dan hangt ze daar weer
op vrijwel dezelfde plaats. Als u-
dat overkomt, weet u zeker dat
u te maken heeft met een 'blin
de bij'.
De 'blinde bij' een verraderlijke
naam: ze is geen bij en nog
minder blind. De bij blijkt een
zweefvliegen kan juist uitste
kend zien dank zij twee enor
me, bolle ogen. 'Blind' betekent
eigenlijk 'geen', zoals 'dove' ne
tels geen brandharen hebben
en dus niet prikken.
Zweefvliegen nemen de meest
wonderlijke gedaanten aan.
Veel soorten lijken helemaal
niet op een vlieg, maar vertonen
opmerkelijk veel gelijkenis met
een hommel, een wesp of een
bij. Bijna driehonderd verschil
lende soorten zweefvliegen zijn
nu In Nederland mal naam an
toenaam bekend, maar er wor
den geregeld nieuwe soorten
aangetroffen, dus kunnen het er
nog wel een paar meer zijn.
Sommige soorten zijn nauwe
lijks vier millimeter lang, andere
halen gemakkelijk twee centi
meter. Er zijn behaarde en kale
soorten en er bestaan zelfs
zweefvliegen die niet of nauwe
lijks kunnen vliegen.
De blinde bij kan echter wél
fantastisch vliegen. Vooral als ze
uit volmaakt stilstaande positie
plotseling wegscheert. Ie zou
denken dat ze op dat moment
andere, vliegende insekten
overvalt en opslurpt. Maar dan
vergist u zich. want deze zweef
vlieg doet geen vlieg kwaad. Ze
is vegetariër en strijkt na zo'n
bliksemschicht neer op een
bloem om daar wat kerosine op
te zuigen of wat stuifmeel in te
laden. Dat helikoptertje spelen
is slechts een seksueel hoog
standje, bedoeld om een part
ner te vinden en indruk op hem
of haar te maken.
Het lijkt er op dat de natuur
voor zoiets heel kwistig om
springt met kostbare energie.
Maar een jaar of wat geleden
werd iets ongelooflijks ontdekt
door vogelliefhebbers, die in het
voorjaar op een bergpas in de
Pyreneeën de vogeltrek bestu
deerden. Dagenlang zagen zii
miljoenen en miljoenen insek
ten over de pas naar het Noor
den voorbijtrekken. Deze insek-
tentrek is inmiddels verder be
studeerd. En wat bleek? De mil
joenen passerende insekten ble
ken blinde bijen te zijn die in
het voorjaar vanuit Spanje hon
derden en honderden kilome
ters naar het noorden vliegen.
De vraag is nu alleen nog of ze
in het najaar terugvliegen. IJ
moet daarom de komende we
ken maar eens met andere ogen
kijken naar die vreemde stilhan-
gende insekten boven uw ga
zon. Misschien zijn ze wel ge
boren aan de Costa del Sol.
TONINTVRP»
Open huis Hoogheemraadschap
Veel zuiveringsinstallaties, slui
zen en gemalen zijn zaterdag
vrij toegankelijk. Het Hoog
heemraadschap van Rijnland
houdt tussen 10 en 16 uur open
huis. Medewerkers van de wa
terschappen geven belangstel
lenden ter plekke uitleg. Het
waterschap wil met de open dag
meer bekendheid geven aan
zijn werk. Met het geld van de
waterschapslasten en de ver
ontreinigingsheffing houden de
waterschappen een omvangrijk
stelsel van dijken, gemalen,
sluizen en waterzuiveringsin
stallaties in stand.
