Bakkers niet bang voor 'oorlog'
Bedrijven bezuinigen massaal
Stand van Zaken
Fokker goed in de markt
Mogen wil notering
op officiële beurs
giGEN
BAAS
'Ik kan goed alleen werken
Transavia stopt met vervoer
van Nederlands voetbalelftal
VRIJDAG 4 JUNI 1993
ker-leasemaatschappij AFT ge
huurd. Een nieuwe klant voor
Fokker is de Griekse maat
schappij SEEA (South East Eu
ropean Airlines). Deze in Athe
ne gevestigde maatschappij
heeft twee Fokker 50 vliegtuigen
besteld. De vliegtuigen .vlogen
eerder bij Lufthansa die hen in
ruilde voor nieuwe. De Griekse
bestelling voegt niets toe aan
het totaal aantal orders voor de
Fokker 50.
Fokker heeft voor het eerst dit
jaar enkele vliegtuigen weten te
verhuren en verkopen. De Bra
ziliaanse luchtvaartmaatschap
pij TABA (Transportes Aereos
Regionais da Bah ia Amazonica)
huurt twee Fokker 100's en
neemt één optie. De vliegtuigen
worden in juni en oktober afge
leverd. TAM, een andere Brazi
liaanse maatschappij, heeft een
negende Fokker 100 via de Fok-
Het Leidse plantenbiotechnolo-
giebedrijf Mogen overweegt in
de tweede helft van het jaar no
tering aan te vragen op de offi
ciële beurs. Dit zal vooralsnog
de parallelmarkt worden. „Deze
markt wordt weliswaar binnen
afzienbare tijd in de gewone
markt geïntegreerd, maar we
zullen dan automatisch op die
markt terechtkomen, zo is ons
na overleg met de beurs geble
ken", zei Mogen-directeur ir.
A.L. Breure deze week.
Overheveling van de incourante
markt, waar de aandelen thans
worden verhandeld, naar de of
ficiële markt betekent volgens
Breure geen nieuwe emissie.
Het is de bedoeling dat er note
ring komt voorde 7.304.181 uit
staande aandelen van nominaal
ƒ2. Ruim 83 procent van deze
stukken is gecertificeerd. Wel
zullen 400.000 aandelen in de
loop van het jaar onderhands
worden geplaatst, maar dit zat
al in de pen. Deze aandelen zul
len worden uitgegeven tegen
een koers die nog moet worden
vastgesteld. De huidige koers is
ongeveer/7,50.
Het tijdstip van de overgang
wordt volgens Breure vooral in
gegeven door het feit dat de
koersen van de incourante
fondsen niet langer officieel
worden vermeld. Hierdoor ver
dwijnt voor investeerders het
inzicht in de koersontwikkeling.
Vooral de particuliere aandeel
houders zouden hierdoor wor
den benadeeld. Breure is bo
vendien van mening dat de offi
ciële (parallel)markt beter aan
sluit bij de positie en de uitstra
ling van Mogen.
Mogen ontwikkelt met be
hulp van genetische modificatie
gewassen met verbeterde eigen
schappen. De technologie
wordt vervolgens over de hele
wereld aan marktpartners geli-
censeerd. Het bedrijf lijdt al ge
ruime tijd aanloopverliezen,
maar deze worden steeds klei
ner. Vanaf 1995 worden de eer
ste bescheiden winsten ver
wacht.
Grootgrutters verlagen prijs van brood met bijna een gulden
REGIO GPD/ERIC JAN VyETERINGS
Een nieuwe broodoorlog dreigt.
Vooruitlopend op het wegvallen
van de minimumbroodprijs per
1 juli van dit jaar hebben ketens
als Edah, Jac. Hermans en Dirk
van den Broek (Digros) de prijs
voor een aantal soorten brood
tot 99 cent verlaagd. De markt
moet volgen, zo constateren an
deren. „Maar het zal een zinlo
ze actie zijn."
Zelfstandige bakkers uit de
regio's Leiden, Alphen en de
Duin- en Bollenstreek zeggen
nog niets te merken van de ac
ties, die vorige week al begon
nen. Wel verwachten sommigen
nog enig effect van de radio- en
tv-campagnes, die deze week
pas losbarstten. Over het alge
meen zien de 'kleintjes' de toe
komst met vertrouwen tege
moet, ook al schreeuwen som
mige branche-organisaties
moord en brand.
De minimumprijs voor brood
is een van de laatste overblijfse
len uit Nederlands rijke kartel
verleden. Als in oktober ook de
melkprijs eraan gaat, is het bij
na gedaan met de regels in het
mededingingsbeleid die strijdig
zijn met de EG-bepalingen. De
organisaties van broodverko
pers zouden echter het liefst
toch nog afspraakjes met elkaar
maken. Want de ellende is dat
er altijd eentje goedkoper wil
zijn.
Men vreest 'Engelse toestan
den'. In Groot-Brittannië is al
leen nog klef brood te koop,
omdat de bakker op de hoek is
weggeconcurreerd. „Onzin",
zegt een woordvoerder van de
Consumentenbond, „deze mi
nimumprijs was alleen nog
maar een formaliteit. Er waren
al genoeg manieren om het mi
nimum te ontduiken. De klant
heeft al gekozen voor een be
paalde kwaliteit."
Woorden die worden onder
schreven bij Us Bertus, beter
bekend al 'het Friese bakkertje',
gevestigd op de hoek van de
Groenhazengracht in de Leidse
binnenstad. „Tegen super-
marktprijzen kun je toch niet
op, dus moet je concurreren
met kwaliteit. Meergranen-
brood en andere soorten waar
Goedkoop brood op de plank. Grootwinkelbedrijven verkopen het (tijdelijk) voor minder dan een gulden.
mensen wat meer voor willen
betalen, daar moet je het als
zelfstandige bakker van heb
ben."
Ook bakker Rijk van Kooi (vijf
filialen in Leiden en omgeving)
heeft die ervaring. „Voor een
gulden kopen wij niet eens de
grondstoffen, daar moet geld
bij." Specialisatie is ook voor
hem het sleutelwoord: „Een be
paald deel van de markt zullen
wij nooit bereiken, maar voor
de aparte dingen komen de
mensen toch naar de warme
bakker. Ik heb in Leiderdorp
een filiaal in een supermarkt en
dat loopt prima."
Branche-organisaties blijven
huiverig voor brood tegen
stuntprijzen, omdat de consu
ment dan zou wennen aan
goedkoop brood. En als dat niet
erg veel slechter smaakt dan het
warme-bakkerbrood, vermin
dert het zogenoemde kwaliteits
bewustzijn. J. Daniels van de
Nederlandse Bakkerij Stichting:
„En elke actie betekent natuur
lijk toch omzetverlies voor de
kleintjes." Een werknemer van
een Katwijkse bakkerij denkt
daar anders over „ze skreeuwen
maar. Voor goed brood ga je
niet naar de supermarkt."
Die supermarkten zien over
het algemeen een prijzenslag
ook niet zitten. Albert Heijn zegt
in ieder geval niet zelf het initia
tief te zullen nemen en ook de
kleinere ketens hebben er geen
zin in. Voorzitter H. van der
Geest van het Vakcentrum Le
vensmiddelen noemt een even
tuele 'oorlog' „een uiterst on
verstandige zaak. Zo'n slag kan
niet gewonnen worden."
Edah is dus niet goed bij zijn
hoofd, moet de conclusie lui
den. „We hebben slechts ge
steld die 99 cent een mooie prijs
Wegens ziekte is er
vandaag geen column
van W. van Leenen.
Zadelhoff
wijzigt naam
AMSTERDAM
Het grootste in commercieel
vastgoed gespecialiseerde be
drijf Zadelhoff Makelaars in
Amsterdam heet voortaan DTZ
Zadelhoff. Daartoe werd beslo
ten in verband met de interna
tionalisering. De letters DTZ
staan voor Debenham, Thorpe
en Zadelhoff, een samenwer
kingsverband van meer dan
zestig kantoren in negen lan
den, waar 1700 mensen werken.
In Oost-Europa zijn kantoren
geopend in Budapest, Praag en
Wenen. Er bestaan plannen
voor vestigingen in Moskou,
Kiev en Warschau.
Microsoft verhuist
HOOFDDORP*
Het snelgroeiende computerbe
drijf Microsoft BV verhuist op
14 juni naar het nieuwe kantoor
aan de Saturnusstraat in Hoofd
dorp. De nieuwe vestiging heeft
een oppervlakte van 5.600 vier
kante meter en is daarmee bijna
drie keer zo groot als het oude
kantoor. Het magazijn blijft op
de huidige plaats op industrie
terrein De Noord. Microsoft
vestigde zich zeven jaar geleden
in ons land. Het hoofdkantoor is
in Redmond, Washington.
Minder bezoek
veiling Aalsmeer
FOTO HENK BOUWMAN
te vinden", licht de woordvoer
der toe, „we moeten nu nog be
kijken of dat ook kan." Edah
verkoopt nu al brood voor 1,29
gulden, ruim onder de mini
mumprijs van 1,77. Dat brood
wordt in België gebakken en
valt niet onder de Nederlandse
regels. De Economische Con
trole Dienst wilde dat wel ver
bieden, maar werd in 1987, het
jaar van de laatste broodoorlog,
op de vingers getikt door het
Europese Hof van Justitie. Ove
rigens hebben onderzoeken uit
gewezen dat Edah nooit veel rij
ker is geworden van die acties.
Bloemenveiling Aalsmeer re
kent dit jaar op totaal 200.000
bezoekers. Dat is tien procent
minder dan in 1992 toen
220.000 mensen de kassa's pas
seerden. Dat was het absolute
topjaar. Nooit eerder is de toe-
ristenstroom zo groot geweest.
De nieuwe prognose, mede ge
baseerd op het bezoek tot nu
toe, komt overeen met de lan
delijke cijfers in de toeristen
branche in Nederland, aldus Ria
Sluis. Zij is hoofd bezoekers-
dienst bij de bloemenveiling.
Het record vorig jaar werd me
de veroorzaakt door de reisdrift
na de Golfcrisis en de Flóriade.
De een droomde altijd al
van een eigen bedrijf.
Voor een ander was het
ondernemerschap de
laatste mogelijkheid om
uit de werkloosheid te
komen. Een dprde zag het
gat in de markt dat
niemand anders opviel.
Allemaal hebben ze
gemeen dat ze er voor
kozen hun eigen baas te
worden. Vandaag: Agnes
de Boer, grafisch
vormgever in Wassenaar.
„Tot vorige maand werkte ik nog bij een
studio hier in Wassenaar. Dat was op zich
leuk. maar je mist toch het directe contact
met opdrachtgevers. Je krijgt werk dat je
moet uitvoeren zonder alle achtergronden
te kennen. Het leuke van zelfstandig wer
ken is dat je vanaf het begin bij een bepaald
idee bent betrokken. Ik bied de klant graag
een totaalpakket. Ik wil hem te woord staan
en zo tot een bepaald idee komen voor bij
voorbeeld een illustratie, een huisstijl
van vrachtauto-opschrift tot visitekaartjes
of een boekomslag. Daarom wil ik me
ook niet te veel specialiseren in een bepaal
de techniek. Ik teken graag, maar ik fotogra
feer ook. Verder kan ik voor de produktie-
begeleiding zorgen. De meeste mensen zijn
toch vreemd in de wereld van drukkerijen.
En ik kan ze daarin wegwijs maken.
Ik ben nog niet zo heel lang zelfstandig
bezig, maar tot nu toe gaat het me aardig af.
Ik heb een aantal leuke en vrij grote op
drachten gehad. Éen ervan, van Akzo in
Sassenheim, kwam eigenlijk uit de lucht
vallen, die heb ik niet zelf hoeven te wer
ven. Heel erg leuk vond ik het maken van
een boekomslag.
Toch moet ik veel tijd besteden aan aqui-
sitie. Meestal doe ik dat telefonisch. Ik meld
me bij bedrijven en probeer dan een af
spraak te maken met de afdeling public re
lations om werk te laten zien. Het komt zel
den voor dat je dan direct een opdracht
krijgt. Als ze op een gegeven moment wat
drukwerk te verzorgen hebben, en je naam
is blijven hangen word je na verloop van
tijd benaderd.
Het leuke van een zelfstandig bestaan is
de vrijheid. Toch ligt daar ook een span
ningsveld. Ie hebt wel de vrijheid om een
dagje vrij te nemen, maar als er opdrachten
zijn die af moeten, gaat dat altijd voor. Ook
hou je toch de onrust als je een dag niets
doet. Je moet toch opdrachtgevers werven.
En als je daar druk mee bezig bent, moet je
vaak 's avonds werken. Ik denk er dan ook
over om als de zaken goed lopen een werk
ruimte te huren. Nu werk ik nog thuis,
waardoor er geen scheiding is tussen werk
en privé. Als er letterlijk wat afstand is, ben
je als je thuis bent toch eerder vrij en is de
verleiding niet zo groot om toch aan het
werk te gaan.
Grote investeringen heb ik niet hoeven
doen. Ik heb een tekentafel, maar in feite
kun je als ontwerper al met potlood en pa
pier uit de voeten. Dan kun je daarnaast al
tijd nog samenwerken met toeleveranciers
zoals zetters of tekstschrijvers. Toch over
weeg ik nu een computer aan te schaffen,
dat biedt veel extra mogelijkheden, al moet
je er wel mee uitkijken. Een computer
maakt lui. Iedereen kan er iets mee maken,
maar dat is niet altijd verantwoord. Een
computer is maar een hulpmiddel. Je hebt
toch een grafische achtergrond nodig om
daar goed mee om te springen.
Ik heb nu niet direct de ambitie heel erg
te groeien of om een groot bureau op te
zetten. Ik kan goed alleen werken, maar als
het drukker wordt, moet je misschien wel
iemand erbij zoeken of werk uitbesteden.
Maar dat is toekomstmuziek, nu kan ik nog
niet leven van dit werk.
Voordat ik begon te werken als vormgeef
ster heb ik een opleiding mode en tekenen
gevolgd in Amsterdam. Ik wilde op een ge
geven moment verder gaan met tekenen.
Toen ik al werkte ben ik begonnen aan een
avondopleiding grafische vormgeving aan
de Koninklijke Academie in Den Haag. Die
heb ik inmiddels afgerond. Het idee voor
mezelf te beginnen heb ik niet altijd gehad,
maar tijdens de opleiding begon het toch
echt wel te kriebelen. Veel vormgevers wer
ken zelfstandig. Dat is ook goed. Je ziet dat
als een reclamebureau reorganiseert en
overstapt op andere vormgevers dat heel
verfrissend kan werken.*'
TEKST RUDOLF KLEUN
FOTO: HIELCO KUIPERS
DEN HAAG GPD
De sombere geluiden over de
economie hebben het Neder
lands bedrijfsleven massaal in
beweging gebracht. Volgens een
onderzoek van de management
consultants van Coopers Ly-
brand werken bijna negen op
de tien bedrijven aan het. op
krikken van de resultaten, waar
bij een kwart al successen kan
melden. Vooral het bezuinigen
op de kosten van personeel en
inkoop, en het uitstellen van in
vesteringen blijken populaire
middelen.
Coopers Lybrand maakte in
maart en april een rondje langs
100 (middel-)grote bedrijven in
de industrie, handel en zakelijke
dienstverlening. Zeven op de
tien bedrijven die een verbete
ringsproject begonnen zijn, ver
wachten heil van het terugbren
gen van de kosten. Zoals uit de
sterk stijgende werkloosheid al
afgeleid kan worden, kiezen de
meeste bedrijven voor perso
neelsreductie. Voorts probeert
één op de drie bedrijven de in-
koopkosten te verlagen, terwijl
eenvijfde geplande investerin-
Nieuw centrum
distributie
voor Nedloyd
AMSTERDAM
Burgemeester Van Thijn opent
morgen in het Westpoort-ge
bied een nieuw distributiecom
plex van Nedlloyd. Het gaat
dienst doen als logistiek cen
trum voor de computergigant
IBM. Vanuit het enorme com
plex vindt onder meer de distri
butie van IBM-apparatuur naar
Europa, Afrika en het Midden-
Oosten plaats. De totale opper
vlakte komt op 45.000 vierkante
meter. Dat is ruim 16.000 vier
kante meter meer dan bij de
start van de bouw was voorzien.
Aan die extra uitbreiding wordt
over enkele weken begonnen.
IBM heeft het distributie-werk
uit handen gegeven aan Ned
lloyd Districenters, een onder
deel van het Nedlloyd-concern.
Ruim honderd IBM-werkne-
mers veranderden daartoe van
werkgever.
gen uitgesteld heeft.
Bij ruim een kwart van de be
drijven is het resultaat al verbe
terd door de getroffen maatre
gelen. Dertig procent noemt de
acties 'redelijk succesvol', ter
wijl dertien procent de situatie
als 'weinig hoopgevend' schetst.
Ruim eenvijfde van de bedrij
ven kan (nog) niet zeggen of de
acties al resultaat opleveren.
Bij de meeste bedrijven zijn
de bezuinigingen slecht onder
bouwd, vinden de onderzoe
kers. Tweederde van de bedrij
ven is wel bezig de resultaten te
verbeteren, maar heeft geen
plan waarin staat hoeveel en
wanneer er bezuinigd moet
worden. „Als je de bedrijven
vraagt of ze maatregelen ne
men, zegt 86 procent ja. Maar
als je wat dieper doorvraagt
over wat en hoe, worden de
antwoorden steeds vager. Maar
zes procent van de bedrijven
heeft een goede analyse van de
situatie gemaakt", aldus onder
zoeksleider prof. J. Telgen,
hoogleraar besliskunde in
Twente en vennoot van Co
opers Lybrand Management
Consultants.
Bij de bezuinigingen worden
de 'kaasschaafmethode' (overal
een beetje af) en de 'integrale
verbetering' veel gehanteerd.
Bijna een op de vijf bedrijven
zegt geen structurele methode
te volgen bij de bezuinigingen.
Een slechte zaak, vindt Coopers
Lybrand Management Con
sultants, dat zijn brood verdient
met het adviseren van bedrij
ven.
Volgens de onderzoekers zijn
de bedrijven duidelijk uit op
korte-termijneffecten. De ver
beteringsprojecten worden
vooral ad-hoc uitgevoerd, zon
der duidelijk doel en zonder een
goede bewaking van de voort
gang.
De kritiek dat de bedrijven
maar wat in het wilde weg be
zuinigen, kan de werkgeversver
eniging VNO niet echt veront
rusten. „Dat duidt alleen maar
op de ernst van de situatie. Be
drijven moeten snel het kosten
plaatje bijstellen, ze hebben niet
de tijd om het chirurgenmes te
hanteren," aldus secretaris eco
nomische zaken J. Klaver.
Ook met het verwijt dat kos
tenreductie kiezen voor de ge
makkelijke weg is, is hij het niet
eens. „Wat moet je anders als je
bedrijf te duur dreigt te worden?
Je kunt de recessie wel te lijf
gaan door juist nieuwe produk-
ten op de markt te brengen,
maar daar moet je wel het geld
voor hebben. Bovendien zegt de
helft van de bedrijven in het on
derzoek dat ze de klantvriende
lijkheid aan het verbeteren zijn
en meer uitgeven aan marke
ting en verkoopinspanningen.
Het is dus niet alleen maar be
zuinigen".
Desondanks vindt onder
zoeksleider Telgen dat er nog
veel werk aan de winkel is voor
de management consultants.
„In de dagelijkse praktijk gaat
het allemaal wel goed, maar de
bedrijven hebben er moeite
mee eens een paar stapjes terug
te doen en rustig te analyseren
wat de sterke en zwakke punten
zijn. Om zich eens af te vragen
waar ze nu eigenlijk hun geld
mee verdienen. Het is vaak al
leen maar dor hout kappen, af
slanken. Maar je moet ook naar
de lange termijn kijken. Met al
leen maar afslanken word je
nooit kampioen".
HAARLEM «JAAPSLUIS
De sponsorovereenkomst tus
sen Transavia en de KNVB
wordt volgend jaar beëindigd.
De luchtvaartmaatschappij
haalt de buikriem aan en schuift
de voetballerij in 1994. na vijf
jaar sponsoring, terzijde. Vol
gens woordvoerder Toon Moes
kops van Transavia gaan beide
partijen 'ergens in 1994' in goe
de harmonie uiteen. „Het is een
succes geweest. Transavia
houdt er een goed gevoel aan
over."
De maatschappij betaalde de
KNVB in geld en tickets. Moes
kops wil geen bedragen noe
men, maar ingewijden houden
het op ruwweg drie ton per jaar.
Tegenover de investering stond,
zegt Moeskops een flink aantal
pluspunten. „We konden onze
relaties eens wat anders bieden
dan het eeuwige reisje naar een
zonnig vakantieland. We moch
ten ze mee laten vliegen met
Oranje. Dat was iets unieks.
Verder kregen we van de KNVB
kaartjes voor grote wedstrijden
plus reclameborden in het sta
dion."
Nu het ook bij Transavia fi
nancieel allemaal wat minder
gaat en het nieuwe een beetje
van de KIWB-sponsoring af is,
worden de bakens verzet.
Moeskops: „We blijven nog een
tijdje voor ze vliegen. Je kunt
niet zomaar van de ene op de
andere dag stoppen. Maar ik
denk dat we er ergens in 1994
toch een punt achter zetten. Al
leen is nog niet duidelijk of dat
vóór of na het WK in Amerika
Toeval of niet: concurrent
Martinair profileerde zich het
afgelopen weekeinde nadrukke
lijk als voetbalvlieger en bracht
landskampioen Feyenoord
vanuit Eelde naar Zestienhoven.
En dat voor een subsponsor van
Ajax. Het feit dat topman Mar
tin Schroder onlangs is be
noemd tot voorzitter van de
raad van commissarissen bij
Stad Rotterdam Verzekeringen
(hoofdsponsor Feyenoord)
heeft er, zegt^ woordvoerder
Udo J. Buys van Martinair, niets
mee te maken: „Het was ge
woon een eenmalig gebaar. Het
leek ons een goede gedachte
om Feyenoord vanuit het noor
den snel naar Rotterdam te ha
len."
Op de vraag of Martinair het
gat gaat vullen dat in 1994 na
het vertrek van KNVB-sponsor
Transavia ontstaat zegt hij:
„Daar gaan we nu niet op in. In
z'n algemeenheid geldt dat
Martinair altijd belangstelling
heeft gehad voor de voetballerij
en voor het supportersvervoer
in het bijzonder. Bovendien
gaat het ons net als Feyenoord
voor de wind. En wij houden
van kampioenen."
