Eigen boom
in Brazilië
verlaten
i
Boekje helpt bij ontdekkingstocht
Vallend hout brengt rust op
Over leven
GEBIOLOGEERD
De landgoederen Woestduin,
Leyduin en Vinkenduin lig
gen tussen Vogelenzang en
Aerdenhout, ingeklemd tus
sen Vogelenzangseweg en
Leidsevaart. Het gebied is
111 hectare groot. De toe
gang is vrij. Lopend is er het
meest te zien, want het fiets
pad komt lang niet overal.
Een smalle doorgaande weg
voor auto's doorkruist het
bos. Er zijn enkele gemar
keerde wandelroutes over
onverharde paden. Het gehe
le jaar door geldt een aanlijn-
gebod voor honden. Net over
de spoorlijn aan de Man
padslaan is een parkeerter
rein. NZH-bussen hebben
haltes aan de Leidsevaart en
de Vogelenzangseweg.
WOENSDAG 2 JUN11993
World Tree Fund 'rekent' 25 gulden
Redt het tropisch regenwoud, koop er een boom. Deze
actie werd vorige week in het Burgers' dierenpark in Arn
hem ten doop gehouden door het World Tree Fund
(WTF). De Nederlandse organisatie mag zich inmiddels
eigenaar noemen van 2500 hectare grond in het noord
oosten van Brazilië, waarmee de 76.000 bomen die daar
groeien tegen kap zijn beschermd.
Het landgoed Leyduin. Een kraai krast, in de verte rinkelt de bel van een overweg.
foto united photos de boer nils van houts
zo grof gegokt, dat de overheid
ingreep met een verbod. De
fundamenten van het oude gok-
huisje liggen er nog, net als de
rechthoekige vijver waarin de
verhitte paarden na de race ge
baad werden.
Met mos begroeide grenspa
len van twee eeuwen oud, de
overblijfselen van een heuse
cascade, een waterval, en de
resten van een vinkenbaan. Al
les op Woestduin, Leyduin en
Vinkenduin heeft betekenis. Het
water stroomt nog steeds van
Zo wordt de lezer uitgenodigd te spugen
op duinsterretje (een mossoort) waardoor
dit plantje lichtgroen oplicht. Ook wordt in
het boekwerkje ingegaan op het lezen van
diersporen, wordt het gedrag van mieren
uitgelegd en wordt de lezer geleerd een luis-
aantasting te herkennen.
In de avonduren kunnen de konijnen
worden geobserveerd. Meskers: „Konijnen
zijn altijd wel leuk om te zien, maar met het
gidsje in de hand kun je het gedrag van de
dieren veel beter bestuderen. Het is immers
leuk te weten dat een konijn de ander weg
jaagt door met de poten op de grond te
stampen".
Ook luisteren en ruiken 'wordt met het
boekje geleerd'. Net als een maaltje samen
stellen overigens. Er is in het duingebied
heel wat eetbaars te vinden. Er is een lijstje
opgenomen van wat giftig en wat niet giftig
is en zelfs in wat recepten is voorzien. 'Be-
Vogelenzang J> I
DePlk êt H,llegor\
S
irc^vukerhout
„De bossen zijn de longen van
de wereld. Dat weten we nou zo
langzamerhand wel", zegt Rob
van den Eist. De WTF-secretaris
smacht al langer naar daden in
plaats van woorden en heeft nu
een club met een nieuwe aan
pak om zich heen kunnen for
meren. Kenmerkend daarvoor is
het omzeilen van de 'verlam
mend werkende' overheid.
Het bestuur spreekt van een
'enorme belangstelling' voor de
nog prille activiteiten van het
WTF, dat pas begin dit jaar met
de voorbereidingen begon.
Door een toevloed aan geld
schieters kon onder meer een
optie op nog eens 37.825 hecta
re Amazonegebied worden ge
nomen.
Het aankopen van de grond is
nodig om het duurzaam ge
bruik ervan, zoals dat door het
WTF wordt voorstaan, te garan
deren. Aankoop is mogelijk
door het verkopen van de bo
men die erop staan, voor 25
per stuk. De eigenaar van een
boom krijgt een certificaat van
het WTF, met daarop het num
mer van de registratienummer
van de boom, de boomsoort,
alsmede de precieze plaats van
de boom.
Een cruciale rol in de t
van het WTF is weg
het Nederlandse bedrijfsleven.
Door zonder enige tegenpresta
tie per boom een tientje neer te
tellen, zorgt een ondernemer
voor het geld dat het WTF nodig
heeft voor aankoop van de
grond. Het bedrag wordt in een
later stadium aangevuld tot 25
gulden, doordat het bedrijf de
WTF-certificaten tegen dat be
drag binnen zijn Idantenkring
probeert te slijten. De 15 gulden
die nakomt, gaat ook in zijn ge
heel naar het WTF.
Voor meer inlichtingen tel.
050-142300.
Half oktober is de landelijke
actie 'Rijd óók minder' begon
nen. Dertien organisaties pro
beren op die manier in het be
lang van het milieu het aantal
autokilometers in twee jaar
met ten minste 4,5 miljoen te
rug te dringen. Dat is het aan
tal dat minder met de auto
werd gereden tijdens de vorige
actie 'Halveer het autoverkeer'.
Tot de deelnemers behoort on
ze redacteur Jan Preenen. Hij
wil in één jaar 10.000 kilome
ter uitsparen. Op onregelmati
ge tijden doet hij daarvan ver
slag. Vandaag zijn vierde bij-
Hoewel de Nederlandse Spoor
wegen en ik al ruim een half
jaar met elkaar optrekken, is de
samenwerking vaak nog ver te
zoeken. Dat wil zeggen dat NS
regelmatig laten blijken bepaald
niet in mij te zijn geïnteres
seerd. De Spoorwegen houden
er nogal eens een eigen schema
op na, dat slechts doet denken
aan de tijden die op de borden
staan vermeld.
Een uitzondering vormde tot
voor kort de 6.02 van Leiden
naar Haarlem, die me nog nooit
in de steek had gelaten. Met die
zekerheid begaf ik me op Ko
ninginnedag ook naar het sta
tion. Nietsvermoedend liet ik
één kaartje van mijn 5-retour-
biljet in een automaat afstem
pelen en dacht op het vertrouw
de perron 'mijn' trein aan te
treffen.
Dus niet. Toch een vertraging?
Vergeet het maar. Voor vertra
ging moet eerst een trein willen
rijden en dat was niet het geval.
Een passagier die zich in een
halfopen hokje had opgevou
wen en van wie niet duidelijk
was of hij bij de laatste trein van
de vorige dag of de eerste van
Koninginnedag hoorde, hielp
me uit mijn droom: „De eerste
trein gaat pas om kwart voor ze-
Voor de boodschapper maakte
het weinig uit, omdat hij als een
yogi in zijn voorloper van de
slaapdoos bleef liggen. Zijn
feestdag kon kennelijk niet ka
pot, trein of geen trein. Mijn
werkdag kon wel kapot. Als ik
voor zevenen op mijn werk in
Haarlem wilde zijn, kon ik niet
op de 6.47 wachten. Waarom
hadden de NS me niet gewaar
schuwd? Bij nader inzien heb
ben de Spoorwegen me wèl in
gelicht, zij het met heel klejne
lettertjes op het bord met aan
komst- en vertrektijden: op Ko
ninginnedag rijden de treinen
als op zon- en feestdagen.
Gelukkig was ik niet de enige
die in de veronderstelling ver
keerde dat NS 'gewoon' hun
werk zouden doen. Er doken
steeds meer mensen op die
even verrast reageerden: „Kom
je eens vroeg je bed uit, slaapt
die machinist nog" en „Wil je
eens met de trein, gaat-ie niet."
Van de twee problemen, waar
mee ik werd opgezadeld, kon er
snel één worden opgelost. In
plaats van met de trein kon ik
alsnog met de auto naar Haar
lem. Toen ik vorig jaar inhaakte
op de 'Rijd óók minder-actie'
koos ik voor de combinatie au
to-openbaar vervoer. Met de
bus van mijn huis naar het
Leidse station zou ik bijna een
half uur extra onderweg zijn.
Met de auto bleef de totale reis
tijd beperkt tot vijftig minuten.
Daardoor had ik op Koningin
nedag de auto binnen handbe
reik. Voor het milieu moest het
noodgedwongen dan maar één
keer geen feestdag zijn.
Het tweede probleem was veel
ingewikkelder. Hoe kreeg ik
mijn geld terug? De loketten
waren nog gesloten, zodat ik het
kaartje niet kon inwisselen. Een
bewaker van de NS kon me al
evenmin helpen. „Meneer, het
maakt niet uit of de loketten
nog dicht zijn." O, bedankt en
waarom maakt het niet uit? „U
kunt hier toch niet met uw
klacht terecht. Vroeger kon dat
wel. Nu niet meer. U moet maar
naar NS schrijven. Kijkt u maar
op de achterkant van uw kaart
je."
Het was duidelijk: zijn afdeling
was verzorgd, hij kon er verder
ook niets aan doen. Daarom
toch maar geschreven naar NS-
Klantenservice in Utrecht. Een
week later volgde al het ant
woord van de Afdeling Service
en Verkoop: 'Eén van onze me
dewerkers zal de behandeling
van uw reactie zo spoedig mo
gelijk op zich nemen'. Weer een
week later volgde een reische-
3ue, 'die u kunt gebruiken bij
e aanschaf van een vervoerbe-
wijs'.
Klasse. Eerste wel te verstaan,
ook al kom ik daar met mijn
cheque en ondanks het feit dat
ik al achtduizend autokilome
ters heb uitgespaard niet in.
Voorlopig kunnen de NS echter
niet meer stuk bij mij, zeker zo
lang ze me niet weer verrassen
met die doordeweekse feestre-
gelingen.
JAN PREENEN
H. Meskers plukt, volgens de aanwijzingen van het boekje, brandnetels zonder haar handen te branden. foto wim dij
Niet alleen kijken en wandelen, maar ook
ruiken, voelen, proeven en horen. Dat is
volgens de stichting Duinbehoud de beste
manier om de natuur in het Zuidhollands
duinlandschap echt te beleven. Duinbe
houd heeft een boekje uitgegeven, 'Beleef
het duin zelf, waarin een groot aantal tips
aan de hand worden gedaan om de natuur
op een andere manier te ontdekken.
Volgens voorlichtingsmedewerker van de
stichting Duinbehoud, H. Meskers, genie
ten de meeste mensen meer van de natuur
als ze er meer van af weten. „En vergroten
van de kennis, begint met beter kijken."
Het gidsje is samengesteld door de gidsen
van IVN Leiden. De opdrachten uit het
boekje worden ook uitgevoerd door de gid
sen tijdens de bekende IVN-zomeravond-
wandelingen.
leef het duin zelf doet zelfs tips aan de
hand om brandnetels te plukken zonder dat
de prijs van de brandnetelsoep een hand
vol blaren is.
In het gidsje staan ook een duinwande
lingen en fietstochten door het duingebied
in deze regio opgenomen.
Het doe-gidsje is een vervolg op de uitga
ve 'Beleef het duin' dat Duinbehoud enkele
maanden geleden heeft uitgegeven. Dit
(veel omvangrijkere) boek geeft informatie
over de natuur in de duinen, de bedreigin
gen ervan en de ontstaansgeschiedenis van
de duinen.
'Beleef het duin zelf (het doe-boekje) en het grote
natuurboek 'Beleef het duin' zijn belde te bestellen
bij de stichting Duinbehoud. Het grote boek kost
32,50, het kleine doeboekje vijf gulden. De boeken
zijn te bestellen door overmaking van het bedrag
op gironummer 3505200 Ln.v. Duinbehoud in Lei-
AERDENHOUT
THEO VAN DER KAAU
'Pas op! Gevaar voor vallend
hout!' Bestaat er een betere
maatregel dan een bord met de
ze tekst om het publiek uit een
bos te weren? Op koninginne
dag, het hele land heeft vrijaf,
liggen de landgoederen Woest
duin, Leyduin en Vinkenduin er
volkomen verlaten bij. De wind
ruist door de bladeren van de
hoge bomen. Ergens stort kra
kend een tak ter aarde. Een
kraai krast en in de verte rinkelt
de bel van een overweg.
De landheren van destijds
zouden zich in hun graf om
draaien als ze wisten dat hun
bezittingen nu zijn opengesteld
voor Jan en Alleman. Gratis nog
wel! In de 17e en 18e eeuw wer
den de woeste gronden achter
de duinen ontdekt door rijke
handelslieden uit Haarlem en
Amsterdam. Daar wilden ze
hun buitenhuizen hebben. Niet
in de woestenij, eerst werd de
omgeving gecultiveerd. Daar
voor kregen beroemde tuinont
werpers opdrachten. Complete
stukken duin werden afgegra
ven, bestaande heuvels ver
hoogd, er kwamen bomen,
landhuizen, theekoepeltjes en
uitkijktorens.
Eerst was er de barokke tuin-
stijl met lusthoven, lanen, ter
rassen en sterrebossen. Eind
18e eeuw kwam de Engelse
landschapsstijl in de mode. De
rechte lanen maakten plaats
voor kronkelpaden en de bos
sen kregen op strategische pun
ten fraaie doorkijkjes. Overal op
het landgoed verschenen huis
jes, hutjes, koepeltjes, banken
en beelden.
Natuurkenners bakkeleien
honderden jaren na de aanleg
nog steeds over de vraag of der
gelijke landgoederen nu natuur
zijn of cultuur. Maakt het iets
uit? Een wandeling over de
landgoederen dompelt de be
zoeker in een ver verleden,
waarvan de bomen stille getui
gen zijn. Ze hebben alle landhe
ren overleefd en dwingen daar
om eerbied af.
Op Woestduin bijvoorbeeld,
waar het verleden heel lang bij
zonder roerig bleef. Een wijde
vlakte in het bos is het overblijf
sel van een renbaan. Solitaire
beuken, eiken en kastanjes zijn
als torens zo hoog gegroeid.
Hun takken reiken tot op de
grond en gul biedt elke boom
op een warme dag honderden
vierkante meter schaduw. In het
jaar 1909 werd op deze renbaan
hoog naar laag door de land
goederen, alleen niet meer zo
wild zoals op oude prenten te
zien is. Op de vinkenbaan was
het mogelijk om met netten in
een keer tweehonderd vinken te
vangen. Ze werden als delica
tesse opgepeuzeld, zoals nu nog
doodgewoon is in Zuid-Europa.
Een gaatje in de toegangsdeur
van een ondergrondse ijskelder
wijst op de aanwezigheid van
vleermuizen. Geloof het of niet,
maar hier zijn kraamkolonies
van de watervleermuis en de
dwergvleermuis. Bovendien is
er nog een oude ooftkelder waar
grootoorvleermuizen en dc
zeldzame franjestaart overwin
teren.
Op de landgoederen komt
opvallende fiora voor. Onder de
bomen op Leyduin staat het be
zaaid met de reusachtige ade
laarsvaren en er zijn plekken
met het naar uien ruikende look
zonder look. Bij het landhuis
staat een zeldzame vleugelnoot
die van ouderdom zwaar voor
over leunt. De open vlakte op
Woestduin wordt matig belo
pen, dus er groeien planten die
daar tegen kunnen zoals duin
viooltjes, akkerhoornbloem, rei-
gersbek en het ruw vergeetmij-
nietje
De vogels laten goed merken,
dat ze in hun element zijn op de
landgoederen. Staartmees, fitis,
roodborstje, nachtegaal, boom-
klever en specht zijn maar en
kele van de zestig soorten die
hier broeden. Voor allerlei zoog
dieren is het bos een heerlijke
woonplaats, omdat dode bo
men en takken mogen blijven
liggen. Naast klein grut hebben
vos en ree er hun schuilplaat
sen.
Beheerder PWN gaat ervan
uit, dat de landgoederen niet
hoeven te worden aangeveegd.
Zo houden ze hun ruige uiter
lijk. Het streven is zelfs om de
oorspronkelijke loop van de
duinrellen weer te herstellen.
Vanuit de hoger gelegen duinen
borrelt dan op lager niveau kris
talhelder en natuurzuiver duin
water op. Zo kan de vermoeide
wandelaar toch nog de dorst
lessen, want snackkarren zijn
op de landgoederen gelukkig
niet welkom.
Bak vol kattebrokjes. Slak. Slak:
Ha, slakkebrokjes! Een uur later.
Slak heeft bakwand beklommen
en ligt zich nu aan slakkebrok
jes tegoed te doen.
Kat nadert. Zegt nu kat tot slak:
niks slakkebrokjes, kattebrokjes!
en mept hij hem etensbak uit?
Of zegt hij: niks slakkebrokjes,
kattebrokjes! En nu ga ik voor
straf een poosje met je spelen
tot je dood bent? Of zegt hij:
hm, wat een eigenaardig ge
vormd kattebrokje ligt er ineens
in m'n bak. En zo groot. Maar
enfin, je mag een gegeven brok
niet in de bek zien, laat ik het
meteen maar opeten (zich later
beklagend bij de baas over het
gebrek aan smaak en consisten
tie van de nieuwe brokken).
Doet hij dat?
Schrijf uw antwoord op een
briefkaart en stuur die naar...
ach nee, laat maar zitten. We
hebben toch geen prijzen om
weg te geven, arme zwoegers als
we zijn. Antwoord A, noch B,
noch C is overigens het juiste.
De kat doet de slak namelijk
niks. Hij negeert hem volkomen
en eet rustig om hem heen. Hoe
komt het dat zo'n vraatzuchtige
rover een smakelijk slakkehapje
links laat liggen? Hij hoeft niet
bang te zijn dat hij zijn tanden
op het huisje kapot zal bijten:
de naaktslak in kwestie (Arion
Rufus, als u het precies wilt we
ten) heeft geen huisje.
Het meest waarschijnlijk ant
woord is dit. Katten jagen vooral
op het gezicht. Maar dan niet
op de vormen die ze zien, maar
op de bewegingen die ze zien.
Een opwindmuis brengt een kat
net zo in een verhoogde staat
van paraatheid als een echte.
Zodra de opwindmuis stilstaat
is alle interesse geweken. En
een opwind-Mickey Mouse
scoort net zo goed als een ge
wone opwindmuis. Het uiterlijk
doet er niet toe, als het maar
beweegt (wie zei dat ook weer
over films? Oh ja, Fred Haché).
Welnu, de slak beweegt niet, of
nauwelijks waarneembaar.
Hij ruikt blijkbaar ook niet bij
zonder smakelijk en hij doet
's kats etensvoorraad niet zicht
baar verminderen. Ergo: voor
de kat kon hij net zo goed een
kiezelsteen zijn.
Kunnen wij uit het bovenstaan
de een moraal destilleren?
Misschien. Zoals bekend maakt
men zich ernstig zorgen over de
immer groeiende mobiliteit van
(vooral) de Westerse mens. We
reizen enorme afstanden van en
naar ons werk, we doen bood
schappen en recreëren ver van
ons huis, en we gaan liefst drie
maal in het jaar naar een liefst
zo ver mogelijk land met vakan
tie. Kortom we zitten nooit stil.
Dit is slecht voor het milieu en
daarmee slecht voor onszelf. En
kijk nu eens naar de slak: die zit
rustig te eten en omdat hij zich
gedeisd houdt heeft hij geen ge
vaar te duchten. Misschien
moet de slak ons wat meer tot
voorbeeld dienen.
CO LOERAKKER EN PIET ZEEMAN
VLEÉSOAOUjérS.
5AC.CA tWfcWVOWN*'*
