Middel tegen kanker
eerder beschikbaar
'Chinese monnik ontdekte Amerika'
Faxen per meteoor
Wetenschap
Franse dino-vondsten
steunen ramp-theorie
Griekse verzen op mummie
Oudste kunstwerk VS:
11.000 jaar oude speer
'Eureca' wordt binnengehaald
DINSDAG 1 JUN11993
De resten van dinosauriërs die
onlangs in het zuiden van
Frankrijk werden gevonden
pleiten voor de hypothese dat
een grote ramp, bijvoorbeeld de
inslag van een asteroide op aar
de, de oorzaak was van het plot
selinge verdwijnen van de pre
historische dieren, 65 miljoen
jaar geleden.
Onderzoek in het gebied Cor-
bières en de Aude geeft aan dat
de Europese dinosauriërs even
plotseling zijn uitgestorven als
de Noordamerikaanse sauriërs
in dezelfde periode.
Ongeveer 72 miljoen jaar ge
leden leefden in het gebied van
de Provence en de Pyreneeën
de laatste dinosauriërs. De fau
na werd beheerst door titano-
sauriërs, grote herbivore dino
sauriërs met een lange nek en
lange staart.
In 1992 werden op een enkele
miljoenen jaren jongere vind
plaats bij Montplaisir de resten
gevonden van een heel andere
fauna, die vooral bestond uit
krokodillen, vliegende reptielen
en hadrosauriërs (dinosauriërs
met een eendebek). Titano-
sauriërs ontbreken hier.
Volgens Eric Buffetaut, van
het Franse Nationale Centrum
voor wetenschappelijk onder
zoek (CNRS) en Jean le Loeuff
van het dinosauriërs-museum
in Esperaza, zou die „belangrij
ke verandering" in de fauna
verband kunnen houden met
een verlaging van het zeeni
veau, waarvan sporen, daterend
van 71 miljoen geleden, zijn
achtergebleven.
„Het is duidelijk", zeggen de
onderzoekers, „dat deze terug
trekking van de zee niet heeft
geleid tot het verdwijnen van de
dinosauriërs, maar alleen tot
een verandering van de samen
stelling van fauna's, waarbij be
paalde groepen dieren tot bloei
kwamen en andere afnamen".
Dat de dinosauriërs de klima
tologische veranderingen over
leefden en vijf miljoen jaar later
toch verdwenen, doet veronder
stellen dat bijvoorbeeld een as-
teroide-inslag de oorzaak is ge
weest.
LONDEN SUSAN WATTS
THE INDEPENDENT
Binnen afzienbare tijd doet een
nieuwe, onwaarschijnlijke vorm
van communicatie haar intrede:
radiosignalen die worden weer
kaatst door de restanten van
meteoren.
Eind jaren veertig ontdekten
zend-amateurs overal in de
ruimte zwevende stofdeeltjes
ter grootte van een zandkorrel.-
Elke dag dringen miljarden van
deze deeltjes onze atmosfeer
binnen. Terwijl ze verbranden,
laten ze een spoor van vrije
elektronen achter.
Deze geïoniseerde banen
kunnen 25 tot 60 kilometer lang
zijn en blijven gemiddeld een
kwart seconde bestaan. De ba
nen bevinden zich ongeveer 92
kilometer boven het aardopper
vlak en weerkaatsen radiosigna
len als een spiegel. Ze functio
neren dus als een soort 'natuur
lijke satelliet'.
Sinds de jaren vijftig heeft de
Amerikaanse Meteoor Commu
nicatie Corporatie (MCC) onge
veer 40 miljoen dollar geïnves
teerd in de commerciële exploi
tatie van dit fenomeen. Het be
drijf verwacht binnen enkele
weken een contract te sluiten
met een Britse financier voor de
bouw van een netwerk, dat heel
West-Europa en delen van
Oost-Europa beslaat.
Volgens MCC is de techniek
goedkoop in bouw en onder
houd. Omdat dure satellietlan
ceringen en ruimtewandelingen
voor onderhoud en reparatie
niet nodig zijn, bedragen de
kosten slechts een tiende van de
kosten van moderne communi
catiesatellieten.
Met radiosignalen wordt het
luchtruim afgetast op geschikte
meteoorsalvo's. De hoek waar
onder de meteoren de atmos
feer binnendringen, is bepalend
voor het gebied waarnaar radio
boodschappen via weerkaatsing
kunnen worden doorgezonden.
Het gedeelte van het lucht
ruim waar bruikbare meteoor-
salvo's de atmosfeer binnen
dringen, varieert met het uur en
met de seizoenen. Door schaar
ste aan meteoren kan het theo
retisch even duren voordat de
boodschappen hun bestem
ming bereiken. Maar de groot
ste vertraging die een bericht in
de jarenlange praktijkervaring
van MCC ooit opliep, bedroeg
vier minuten.
In de VS is het systeem al lan
gere tijd in gebruik voor militai
re doeleinden en voor gevoelige
regeringscommunicatie. Proe
ven wezen uit dat het bijna on
mogelijk is na te gaan waar een
opgevangen signaal vandaan,
komt of waar het naartoe gaat.
VERTAUNG: MARGREET HESUNCA
Bij onderzoek van het papier-
maché omhulsel van een Egyp
tische mummie uit de tweede
eeuw voor Christus zijn meer
dan 600 verzen gevonden van
de Griekse dichter Posidipes. De
hoogleraren Guido Bastianini
en Claudio Galazzi van de uni
versiteit van Milaan deden die
ontdekking. Zij ontrafelden een
door de universiteit van een
verzamelaar gekochte karton
nen sarcofaag.
Daarop staan 100 puntdich
ten, bestaande uit bijna 600 ver
zen, waarvan men er één her
kende als van Posidipes. Op
grond hiervan schrijven de ar
cheologen de hele tekst aan de
Griekse dichter toe.
De vondst is zeer belangrijk
voor de kennis van het werk van
de Griekse dichter, die wordt
beschouwd als een van de op
merkelijkste van het Hellenisti
sche tijdperk. De in 315 voor
Chr. geboren Posidipes compo
neerde voornamelijk puntdich
ten of epigrammen, waarvan er
tot nu toe ongeveer twintig be
kend waren.
Een met motieven bewerkte
ivoren speer van 11.000 jaar
oud is waarschijnlijk het oudste
kunstwerk van Noord-Amerika.
Amateur-fossielenverzamelaar
Dick Ohmes trof het jachtvoor-
werp ruim twintig jaar geleden
aan in de rivier de Aucilla in
Florida. Hij bewaarde de speer
in een kist, maar besloot het
voorwerp onlangs aan de Uni
versiteit van Florida te schen
ken.
„Toen ik de pijl vond, wist ik
niet hoe zeldzaam zoiets is",
verklaarde Ohmes zijn handel
wijze. „Daarbij komt nog dat ik
eerst een gedeelte van de speer
vond. Vijf jaar later vond ik de
tweede helft. De stukken bleken
perfect in elkaar te passen."
De speer lijkt op die van de
mammoetjagers in Azië. Het
wapen ondersteunt dan ook de
theorie dat oude Noordameri
kaanse volkeren over de Bering-
straat naar hun nieuwe woon
gebieden zijn gekomen, aldus
David Webb, paleontoloog aan
de Universiteit van Florida in
Gainesville. De speer dateert
van na hun komst in Noord-
Amerika en vóór het uitsterven
van de mammoet op het conti
nent.
Het bijzondere van de speer
is het zigzag-patroon op de
schacht, aldus Webb. „Dezelfde
decoratieve vormen komen
voor op Siberisch ivoor en bot
ten uit de laat-paleolitische pe
riode." Tot nu toe gold e.en
8.000 jaar oud bewerkt bot als
vroegste uiting van inheemse
Amerikaanse kunst.
NOORDWUKERHOUT ANP
Het nieuwe anti-kankermiddel Taxol is al in 1995 voor
handen. Dit maakten farmacologen vorige week bekend
op het internationale symposium over geneesmiddelen
onderzoek in Noordwijkerhout. Onderzoekers dachten
aanvankelijk dat de stof, uit de bast van de Pacific Taxus
boom, pas na de eeuwwisseling synthetisch kon worden
aangemaakt.
daarvan. Ondanks de ingewik
kelde structuur van de stof zal
het dit jaar al mogelijk zijn
Taxol gedeeltelijk te synthetise
ren. In 1995 zullen farmaco-
chemici in staat zijn de stof in
zijn geheel na te maken.
Onderzoekers van onder
meer de Florida State University
gebruiken een bepaalde stof in
de takken en naalden van ver
schillende soorten taxusbomen,
zoals de Europese Taxus Bacca-
ta en de in de Himalaya voorko
mende Taxus Wallichïana. Het
voordeel is dat de bomen daar
bij niet doodgaan en de takken
en naalden weer aangroeien.
Een andere mogelijkheid
Het duurt ongeveer 70 jaar
voordat de taxus, een naald
boom die niet overal in de na
tuur voorkomt, volwassen is. Er
zijn veel bomen nodig om uit
de bast daarvan een werkzame
hoeveelheid Taxol te halen. Me
de omdat de bomen afsterven
na verwijdering van de bast
wordt gezocht naar kunstmati
ge samenstelling van de stof.
De Amerikaanse firma Bristol
Myers Squibb werkt sinds twee
jaar samen met het Amerikaan
se kankerinstituut en tal van
universiteiten en onderzoekin
stellingen aan de ontwikkeling
Taxol in grotere hoeveelheden
beschikbaar te krijgen, is de
aanleg van plantages met taxus
bomen. Er zijn er al 50.000 ge
plant en daarnaast zijn vijf mil
joen zaden uitgezet. Volgens het
Amerikaanse kankerinstituut is
Taxol een van de belangrijkste
ontdekkingen in de strijd tegen
kanker van de afgelopen tien
jaar.
Uit klinische onderzoeken is
gebleken dat de stof uitstekend
werkt bij de behandeling van
bepaalde vormen van kanker,
zoals borstkanker in een verge
vorderd stadium. Dezelfde gun
stige ervaringen heeft de Gyno-
cologic Oncology Group in het
Amerikaanse Buffalo bij de be
handeling van eierstokkanker.
Een Europees-Canadese studie
laat ook zien dat vrouwen met
deze vorm van kanker baat heb
ben bij de therapie. Taxol zou
eveneens remmend werken op
de groei van kankercellen in
longen, hoofd en nek.
Een tak van de taxusboom, waaruit Taxol, het middel tegen kanker,
wordt gewonnen.
Een portret van Columbus op oudere leeftijd, dat hangt in Genua.
HONGKONG VOJANA SHARMA/IPS
Niet Christopher Columbus,
maar de Chinese monnik Fa
Hsien is de ontdekker van Ame
rika. Hij zou meer dan duizend
jaar eerder, in 412 na Christus,
al geland zijn op de Mexicaanse
kust. Dat zegt de Chinees Lian
Yun Shan in zijn 'Wie bereikte
Amerika het eerst'. Lian is ver
bonden aan de Chinese Acade
mie voor Sociale Wetenschap.
„Al enkele eeuwen vermoe
den wetenschappers dat er con
tacten waren tussen Azië en
Centraal-Amerika", zegt de Brit
se onderzoeker en maritiem ar
cheoloog Tim Severin. „Er zijn
treffende overeenkomsten tus
sen de twee culturen."
Severin maakte onlangs een
tocht van zeven maanden van
Hong Kong naar California op
een schip dat een kopie was van
de vaartuigen waarmee de Chi
nezen in de tijd van Fa Hsien
over de zeeën voeren. Hij wilde
daarmee aantonen dat het mo
gelijk is dat de Chinezen al eeu
wen geleden de Grote Oceaan
overstaken.
Ook de historicus Joseph
Needham suggereert in zijn
boek 'De geschiedenis van We
tenschap en Beschaving in Chi
na' dat Chinese ontdekkingsrei
zigers al zeventien eeuwen voor
Columbus landden op de Ame
rikaanse kust.
De nieuwste theorie van Lian
baseert zich op Fa's logboek.
Volgens Lian trok Fa Hsien in
399 na Christus op 62-jarige
leeftijd met een schip naar India
om daar te zoeken naar kopieën
van originele Boeddhistische
teksten. Hij bleef er acht jaar,
waarna hij in 412 na Chr. vanuit
Sri Lanka de terugtocht naar
China aanving. Tijdens deze
tocht dreef een zware storm het
schip van Fa uit koers. „Na 90
dagen kwamen we bij het land
Yepoti", noteerde de monnik in
zijn logboek. Hij voegde eraan
toe dat hij en zijn bemannining
vriendelijk werden ontvangen
door de lokale bevolking. Vier
maanden later kwam het schip
van Fa Hsien weer terug in Chi
na.
Sommige historici beweren
dat het land 'Yepoti' het Indo
nesische Java is. Maar Lian is er
zeker van dat het het Mexicaan
se Acapulco moet zijn. Hij ba
seert zich hierbij op 'weten
schappelijk onderzoek' naar
windrichtingen en andere me
teorologische en geografische
omstandigheden. In de taal van
de inheemse Indianen was Aca
pulco bekend als 'Yacapol'. Fa
Hsien zou dat hebben verstaan
als 'Yepoti'.
Uit het scheepsjournaal van
Fa Hsien blijkt dat zijn schip
zich in diepe wateren bevond.
Hij beschrijft „een oneindige
zee en geen idee van richting...
Golven groeien groot en furieus,
terwijl de avond gloeit als
vuur." Lian beweert dat dit al
leen mogelijk is op de oceaan
en niet in de ondiepere gedeel
ten rond Java.
Ook de door Fa Hsien ge
noemde 'zeemonsters', waar
mee volgens Lian walvissen,
haaien en dolfijnen bedoeld
werden, komen niet voor in de
ondiepe wateren van de Zuid-
chinese Zee.
Eerste Europese ruimteplatfonn terug op aarde
Na ruim tien maanden rond de
aarde te hebben gecirkeld zal
het ruimteplatform 'Eureca'
zondag 6 juni weer worden op
gepikt. Dat moet gebeuren door
de op 3 juni te lanceren Space
Shuttle 'Endeavour'. 'Eureca' is
het eerste Europese ruimteplat
form dat geschikt is voor herge
bruik.
Als het platform, met aan
boord veel meetapparatuur, een
tijdje rond de aarde heeft gevlo
gen en het tijd wordt om de ap
paratuur te vervangen of om de
meetresultaten te bekijken,
wordt het simpelweg opgepikt
dooreen Shuttle.
'Eureca' onderzocht de mi
cro-zwaartekracht, de invloed
van 'gewichtsloosheid' op het
menselijk lichaam en de gedra
gingen van materie (kristalvor
ming, stromingspatronen) on
der dergelijke omstandigheden.
Er zijn heel kleine krachten in
het spel, krachten ter grootte
van een honderdduizendste tot
een miljoenste van de zwaarte
kracht op aarde. Ze worden ver
oorzaakt door de niet homoge
ne opbouw van de aarde (gerin
ge versnellingen en vertragin
gen van satellieten), door de
aanwezigheid van ijle stukken
en stukjes 'atmosfeer' op hon
derden kilometers hoogte (zeer
geringe wrijvingskrachten) en
ook door de bewegingen van
astronauten aan boord van
ruimtestations en Space Shutt
les.
Het is van groot belang om al
die nietige invloeden in kaart te
brengen om ze te kunnen be
trekken bij het onderzoek naar
de synthese van superzuivere
stoffen en legeringen wat bij
micro-zwaartekracht mogelijk
is, in tegenstelling tot aardse
condities.
Qat onderzoek vormde de
hoofdtaak van de ruim tien
maanden durende 'Eureca-1'
missie. Verder werd de invloed
van zonlicht, ultraviolette stra
ling en zware, moleculaire deel
tjes op biologisch materiaal on
derzocht.
Het instrument 'ORA' (Occul-
tation Radiometer) tastte bij
tien golflengten tegelijk (van ul
traviolet tot infrarood) het door
de aardse dampkring scherende
zonlicht af tijdens zons'onder-
gang' en -'opkomst' bij elke
omwenteling rond de aarde. Dit
leverde gegevens op over de at
mosferische verdeling en con
centraties van vulkaandeeltjes,
kool- en stikstofdioxiden en wa
terdamp op hoogten tussen 20
en 100 kilometer.
'TICCE' (Timeband Capture
Cell Experiment) is nog zo'n ex
periment naar de resultaten
waarvan de onderzoekers zeer
benieuwd zijn. Dit instrument
heeft de afgelopen tien maan
den micro-deeltjes geregi
streerd die 'Eureca' met snelhe
den hoger dan drie kilometer
Een artistieke impressie van het vorig jaar gelanceerde ruimteplatform
Eureca met opengeslagen zonnepanelen. roro fs
per seconde troffen. Dat kun
nen zowel deeltjes van mense
lijke makelij zijn als van kosmi
sche oorsprong. Doel daarvan is
onder meer na te gaan hoe het
staat met de kunstmatige ver
vuiling rond de aarde en, dus,
welke gevaren dat voor toekom
stige, bemande vluchten kan
opleveren.
In de nacht van zondag op
maandag 6 op 7 juni zal de lan
ge 'HERA'-arm van de Space
Shuttle hebben vastgemaakt
aan de dan langszij vliegende
'Eureca'. Het platform wordt
behoedzaam het laadruim van
de Shuttle in gemanoeuvreerd
en amper vijf dagen later, op 11
juni, zal de Eureca terug zijn op
aarde. Het zal overigens nog ja
ren duren voordat de gegevens
zijn verwerkt.
Prins opent
Genezend groen
Prins Bernhard opent donder
dag het themajaar 'Genezend
groen' van de Botanische Tui
nen van de Utrechtse universi
teit. Met exposities, rondleidin
gen en lezingen wordt het ko
mende jaar het belang van het
wereldwijde behoud van plan
tensoorten belicht. Een speciaal
accent komt te liggen op die
planten die als hulpbron wor
den beschouwd voor farmacie
en geneeskunde.
Het themajaar kwam tot
stand door samenwerking van
diverse afdelingen van de
Utrechtse universiteit en de
Stichting Rainforest Medical.
Middel remt astma
goed bij kinderen
GRONINGEN GPD
Klachten van kinderen met ast
ma verminderen bij langdurig
gebruik van ontstekingsrem-
mende middelen. De longfunc
tie verbetert en de prikkelbaar
heid van de luchtwegen neemt
af. Ook hoeven de jonge patiën
ten minder andere geneesmid
delen te gebruiken.
Dit zegt H.J. Waalkens in zijn
proefschrift waarop hij promo
veerde aan de Groningse uni
versiteit. Waalkens volgde drie
jaar lang 116 kinderen met ast
ma. Een groot deel inhaleerde
via een verstuiver ontstekings-
remmende middelen. Zij ken
den kortere of langere tijd geen
ademhalingsmoeilijkheden
meer. Een klein deel had in die
drie jaar helemaal geen klach
ten. Zodra met het gebruik van
de ontstekingsremmer werd ge
stopt, keerden de klachten te
rug.
Het onderzoek maakt deel uit
van een landelijk onderzoek
naar astma. In het najaar wor
den de resultaten bekend van
het onderzoek bij ouderen.
De medicijnen waarvan
Waalkens de werking onder
zocht, zijn al sinds de jaren ze
ventig op de markt en worden
veel gebruikt. Volgens de pro
movendus is het voor het eerst
dat de effecten ervan op lange
termijn worden onderzocht.
„Astma geneest er niet mee,
maar je kunt het goed onder
drukken", aldus Waalkens.
Stralengordel ontdekt
BALTIMORE AFP
Een Amerikaanse satelliet heeft
8.050 kilometer boven de Atlan
tische oceaan een nieuwe stra
lengordel ontdekt van kosmi
sche deeltjes uit de uiterste
grenzen van het zonnestelsel.
Dat hebben wetenschappers
van de NASA en de Universiteit
van California gemeld.
Volgens de onderzoekers is de
straling van de gordel het inten
siefst in een band van het
Zuidamerikaanse naar het Afri
kaanse continent. De deeltjes in
de gordel, buitengewone kosmi
sche stalen genoemd, ontstaan
door een wisselwerking van de
zon en een schaars gas dat drijft
in de ruimte tussen de sterren
en de melkweg.
Meer kans met twee
operaties bij
eierstokkanker
Het aantal sterfgevallen onder
patiënten met eierstokkanker
daalt als na een eerste operatie
om de uitzaaiingen te vermin
deren nog een tweede operatie
wordt uitgevoerd. Dit is geble
ken uit onderzoek onder 412
patiënten, dat sinds 1987 is uit
gevoerd op initiatief van de Dr.
Daniël den Hoed Kliniek in Rot
terdam.
Volgens dr. M. van der Burg,
coördinator van het onderzoek,
leidt deze behandeling tot 12
procent minder sterfgevallen.
Prof. dr. J. Oosterhuis. weten
schappelijk directeur van de
Den Hoed Kliniek, zegt dat het
onderzoek voor het eerst een
helder beeld geeft van het ver
schil tussen de behandeling mèt
en de behandeling zónder een
tweede operatie om de uitzaai
ingen tussentijds verder te ver
kleinen. Tot dusver worden bei
de methoden internationaal
toegepast.
Eierstokkanker is moeilijker
vast te stellen dan andere vor
men van kanker aan de vrouwe
lijke geslachtsorganen. In Ne
derland overlijden jaarlijks on
geveer 900 vrouwen aan deze
ziekte.
