Spanje ontdekt de
Hillary-factor'
Vrijlating op borgtocht opent weg naar rechtsongelijkheid
Feiten &Meningen
Schenken beter dan erven
VRIJDAG 21 ME11993
De een is lid van het parle
ment, behoort tot de gene
ratie van de studentenop
standen van 1968, is ver
taalster van Italiaanse poë
zie en een vrouw die zich
als we de geruchten mo
gen geloven van haar
man zou verwijderen. De
ander is juriste bij het mi
nisterie van financiën, een
vrouw die graag benadrukt
dat ze thuis onvervangbaar
is en dat haar belangrijkste
taak is haar man bij te
staan. Beiden zijn jong,
aantrekkelijk en intelligent.
MADRID PHIL DAVISON
THE INDEPENDENT
De twee vrouwen strijden om
de titel van Spanje's LaSegunda
Dama of Tweede Dame (de Eer
ste Dame is koningin Sofia). Zij
zijn getrouwd met Spanje's par
tijleiders Felipe Gonzalez, de
zittende socialistische premier,
en José Maria Aznar, de conser
vatieve oppositieleider en zij
zullen een grote invloed hebben
op de uitkomst van de algeme
ne verkiezingen van 6 juni. Net
zo'n invloed die Barbara Bush
en Hillary Clinton hadden op de
Amerikaanse presidentsverkie
zingen. De 'Hillary-factor', zoals
de Spaanse kranten het noe
men, heeft Spanje bereikt.
Tot voor kort waren de echtge
noten van kandidaten in de
Spaanse politiek niet zo belang
rijk. Spanje heeft een hoog ma
cho-gehalte. Toen Gonzalez in
'82 plotseling doordrong tot de
macht, waren vrouwen nog
maar net begonnen uit de lange
schaduw van de Franco-dicta
tuur te kruipen. Om nog maar
te zwijgen van de voorafgaande
vijf eeuwen katholicisme.
Dus bemoeide Carmen Ro
mero, de vrouw van Gonzalez,
hoewel actief partijlid, zich in
1982 niet met de verkiezingen.
Zij was zelden in de openbaar
heid, behalve toen ze in '83 in
Mexico in avondjurk van de
trap viel en werd gefotogra
feerd.
De rechten van de vrouw, en te
gelijk daarmee haar zelfbewust
zijn en assertiviteit, zijn sinds
die tijd onherkenbaar veran
derd, voor een groot deel dank
zij het beleid van Gonzalez en
zijn socialistische partij. In 1987
werd de Wet Gelijke Kansen
aangenomen. Maar oude ge
woonten zijn moeilijk uit te
roeien: vrouwen verdienen met
hetzelfde werk gemiddeld 20
procent minder dan mannen en
seksuele intimidatie is nog
steeds een soort nationaal tijd
verdrijf.
Meer dan de helft van de kie
zers zijn vrouwen. En zij maken
steeds vaker zelf uit hoe zij
stemmen, in plaats van de keu
ze van hun man te volgen. Op
dat punt kan de Hillary-factor
een rol gaan spelen.
Verlegen
Romero is 45 en, net als haar
man, een Andalusische uit Se-
villa. Zij hebben twee zoons en
een dochter, die alle drie stude
ren. Ze is verlegen, introvert, ar
tistiek. Ze gebruikt weinig ma-
ke-up, kleedt zich conservatief
en mijdt interviews als de pest.
Maar toen in oktober 1989 de
laatste verkiezingen werden ge
houden, vertelde ze vrienden
dat ze er „schoon genoeg van
had mevrouw de premier te
zijn" en dat ze besloten had
Felipe Gonzalez en echtgenote Carmen Romero. foto ap
middellijk het etiket opgeplakt
van 'Spanje's Hillary' toen ze
eerder dit jaar haar man op par-
tijreizen vergezelde. Ze ontdeed
zich even krachtig van deze ver
gelijking als Romero van het eti
ket 'mevrouw de premier', met
de uitspraak dat ze niet van
plan is zitting te nemen in de
regering, mocht Aznar winnen.
Niettemin laat ze steeds vaker
doorschemeren de rol van 'me
vrouw de premier' te willen op
waarderen tot een zelfstandige
nuttige baan.
„Ik heb nooit een Hillary willen
zijn", zegt ze in een recent in
terview, „Ik ben veel huiselijker.
In mijn huis ben ik onvervang
baar. Maar ik zou graag mijn
baan opgeven voor de verplich
tingen van La Segunda Dama.
Ik wil alleen maar mijn man
helpen."
„Ik denk dat ze een belangrijke
rol kan spelen in de verkiezin
gen", zegt Pilar Rodriguez, een
30-jarige reclame-maker die in
het verleden op de socialisten
heeft gestemd maar het deze
keer nog niet weet.
„Meer dan ooit tevoren gaan de
vrouwen deze keer stemmen
zoals ze zelf willen. Felipe (Gon
zalez, red.) is degene met het
charisma. Aznar niet, maar zijn
vrouw wel. Ik denk dat zij zo
aantrekkelijk is omdat zij een
normaal gezin heeft. Zij is su
pernormaal en lijkt superveel
van haar man te houden."
VERTAUNG: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
BELASTING BELICHT
Oppositieleider José Maria Aznar.
haar eigen weg te gaan. Zij be
sloot om het parlementslid
maatschap te strijden, als socia
listische kandidaat voor de An
dalusische provincie Cadiz. Met
haar naam op de lijst was de
partij al bijna zeker van een ver
kiezingsoverwinning. Dit jaar is
dat anders, omdat de Volkspar
tij (PP) van Aznar in het tradi
tioneel socialistische zuiden in
opmars is.
Voor veel Spanjaarden is Ro
mero ook een teleurstelling ge
worden. Ze verafschuwt spre
ken in het openbaar, wat een
verklaring kan zijn voor haar
zwijgzaamheid in de grondwet
gevende vergadering. In Cadiz
heeft ze geen onbesproken re
putatie, hoewel niet wegens ge
brek aan daadkracht. Ze verlaat
regelmatig de woning van de
premier, het Moncloa-paleis in
Madrid, om projecten in Cadiz
bij te wonen, waarbij ze wordt
vergezeld van een blonde lijf
wacht.
„Ik denk dat Carmen Romero
het beste kan worden omschre
ven als een zoethoudertje", zegt
Malen Aznarez, redacteur van
de Spaanse krant El Pais. „Ik
denk dat veel feministen meer
van haar hadden verwacht, ge
zien de positie die zij heeft,
maar zij zijn teleurgesteld."
Een andere collega was scherp
er: „Het aantal keren dat zij in
het parlement heeft gesproken
is te tellen op een hand waar
mee het overwinningsteken
wordt gemaakt."
Klooster
Haar rivale, Ana Botella, is 39 en
komt uit Madrid. De Aznars
hebben ook twee jongens en
een meisje, allemaal in de
schoolgaande leeftijd. Net als
Romero is Botella opgevoed in
een klooster, in haar geval door
Ierse nonnen in de hoofdstad.
Zij was praktisch onbekend, tot
dat haar man dit jaar in belang
rijkheid plotseling omhoog-
foto reuter desmond boylan
schoot, toen de conservatieven
voor de eerste keer in de mo
derne democratische geschie
denis van Spanje de socialisten
in de opiniepeilingen inhaal
den.
Vreemd genoeg werkt ze voor
Gonzalez' mannen op het mi
nisterie van financiën. In recen
te interviews bagatelliseert ze
haar baan. „Ik stel juridische
rapporten op. Meer wil ik niet
zeggen."
Meer vanwege het tijdstip van
de Amerikaanse verkiezingen
dan om iets anders kreeg ze on-
TOM JANSSEN
Bij overlijden moet over de nalatenschap van de
overledene successierecht worden betaald. Door
vroegtijdig te handelen en daarbij handig gebruik
te maken van voorzieningen in de wet kan men
de te betalen belasting tot een minimum beper
ken. Vooral bij vermogensoverheveling van ou
ders aan kinderen gaat dit vaak gemakkelijker dan
menigeen denkt.
Erven kinderen ouder dan 23 jaar, dan hebben
ze een zogenaamde drempelvrijstelling. Dit bete
kent dat als het kind 43.633,- of minder erft, er
een vrijstelling geldt van 14.544,- (1993). Erft het
kind echter meer dan 43.633,-
dan vervalt de vrijstelling en
moet over het hele bedrag suc
cessierecht worden betaald. Al
met betekent dit, dat als de kin
deren minder dan 14.544,- er
ven, er nooit successierecht
hoeft te worden afgerekend.
Voorziet men nu al dat men
hier boven komt, dan is het ver
standig om zo snel mogelijk ac
tie te ondernemen. Dit kan
door een deel van het vermo
gen vóór overlijden aan de kin
deren te schenken. Het gemak
kelijkst is om geregeld een be
drag aan de kinderen te schen
ken. Deze schenkingen moeten
wel tijdig gebeuren, want over
lijdt de ouder binnen 180 dagen
nadat hij de schenking heeft ge
daan, dan wordt de schenking
alsnog bij zijn erfenis opgeteld.
Het beste is natuurlijk als de
schenking geheel belastingvrij
kan gebeuren. Voor 1993 be
draagt de schenkingsvrijstelling
7.272,-. Schenkt men meer dan valt het schen
kingsrecht reuze mee. Schenkt men bijvoorbeeld
ƒ14.000,-, dan hoeft maar 336,- belasting te
worden betaald.
Maar het liefst betaalt men natuurlijk niets. Het
is dan ook goed om te realiseren dat de schen
kingsvrijstelling elk (kalender)jaar weer opnieuw
geldt. Wil men 14.000 schenken, dan kan men
bijvoorbeeld op 31 december 1993 ƒ7.000,-
schenken en in het nieuwe jaar op 1 januari 1994
nog eens 7.000,-. Binnen een tijdspanne van 24
uur heeft men dan 14.000, - geschonken, maar
men bespaart wel 336,- schenkingsrecht, en
daar kan je heel wat vuurwerk en champagne
voor kopen.
Aan kinderen tussen de 18 en 35 jaar kan één
•keer in het leven een bedrag van 36.361,- belas
tingvrij worden geschonken. Hier moet men ech
ter wel om verzoeken bij de aangifte. Van deze
vrijstelling kan ook gebruik worden gemaakt als
het kind ouder is dan 35 jaar, maar zijn of haar
echtgenoot tussen de 18 en 35 jaar oud is.
Een andere reden waarom het verstandig is om
vroegtijdig vermogen naar de kinderen over te he
velen, is om te voorkomen dat het vermogen in
het bejaardenhuis moet worden 'opgegeten'. In
een bejaardenhuis moet men namelijk zelf de
pensionkosten betalen 2.500,-
tot 3.500,- p.p.p.m.). Kan men
dit niet uit het inkomen betalen
dan moet het vermogen worden
'opgegeten' tot een bedrag van
ca. 5.500,-.
Het is daarom verstandig om het
vermogen veilig bij de kinderen
neer te zetten. Dit moet dan wel
tijdig gebeuren. Men gaat bij de
bepaling van het vermogen na
melijk uit van het vermogen van
twee a drie jaar terug.
Een voorbeeld ter verduidelij
king: Al enkele jaren hebben de
ouders van Nadine een vermo
gen van 100.000,-. Omdat ze
denken binnenkort naar een be
jaardenhuis te gaan, schenken
zij op 1 mei 1993 ƒ20.000.- aan
Nadine. Het vermogen van haar
ouders komt hierdoor op
80.000,-. Een maand later, op 1
juni 1993 worden de ouders van
Nadine op de zogenaamde indi-
catielijst voor het bejaardenhuis
geplaatst. Voor de bepaling van
het vermogen van Nadinés ouders gaat men eerst
terug naar 1 januari 1993, daarna gaat men nog
twee volle kalenderjaren terug.
Het vermogen op 1 januari 1991 is dus van be
lang. Toen was hun*vermogen 100.000,-, en dit
vermogen moet nu 'opgegeten' worden. Dit bete
kent dat er geen rekening wordt gehouden met de
schenking van 20.000,- aan Nadine. Samenvat
tend kan gezegd worden dat als men het vermo
gen veilig bij de kinderen weg wil zetten, dit moet
gebeuren drie jaar vqordat men op de indicatie-
lijst van het bejaardenhuis wordt geplaatst.
•■Ss.
aangiftebiljet
DEN HAAG GUS SCHREUDERS
JURIDISCH MEDEWERKER
Wie Amerikaanse politieseries op de televi
sie volgt, zal het bekend in de oren klinken:
vrijlating op een borgtocht van honderddui
zend gulden. In de Verenigde Staten is het
heel gewoon dat verdachten tijdelijk op
vrije voeten worden gesteld tegen betaling
van een soms torenhoge waarborgsom. In
Nederland daarentegen komt zoiets alleen
bij hoge uitzondering voor. Rechtsongelijk
heid ligt op de loer als het voor rijke ver
dachten mogelijk zou zijn zich als het ware
vrij te kopen. Tenzij er sprake is van een
strikte toepassing van het draagkrachtbe
ginsel, opent vrijlating op borgtocht de weg
naarklassejustitie.
Om die reden is de Nederlandse recht
spraak tot dusver nogal terughoudend ge
weest op dit punt. Toch bestaat ook hier
wel degelijk de mogelijkheid dat kapitaal
krachtige criminelen het huis van bewaring
verlaten met achterlating van een grote
geldsom die zij natuurlijk kwijt zijn als ze
niet meer komen opdagen.
De rechtbank in Dordrecht heeft een van
cocaïnehandel beschuldigde Abcoudenaar,
tegen wie tien jaar gevangenisstraf is geëist,
in de gelegenheid gesteld tijdens zijn voor
arrest om de twee weken een bezoek te
brengen aan zijn zieke moeder tegen zeker
heidsstelling van honderdduizend gulden.
Op zichzelf is zo'n schorsing van de voorlo
pige hechtenis wegens bijzondere familie
omstandigheden niet ongebruikelijk. Het
Wetboek van Strafvordering biedt de moge
lijkheid verdachten los te laten uit de voor
lopige hechtenis voor - bijvoorbeeld - een
examen, de begrafenis van een familielid,
doktersbehandeling en dergelijke.
De rechtbank, die in raadkamer (achter ge
sloten deuren) over de schorsing van de
voorlopige hechtenis beslist, kan aan de tij
delijke vrijlating bijzondere voorwaarden
verbinden, waaronder het betalen van een
borgsom door de verdachte zelf of door een
borg. Het bijzondere is dat er in dit geval
een ton op tafel werd gelegd. In de praktijk
maakt de rechtbank een afweging tussen
het persoonlijke belang van de verdachte
bij schorsing van de voorlopige hechtenis
en het belang dat de samenleving erbij
heeft de betrokkene veilig achter slot en
grendel te houden. Daarbij spelen het
vluchtgevaar, de kans op herhaling en de
aard van het gepleegde delict een rol. Een
psychopatische moordenaar of een ver
krachter heeft minder kans op schorsing
van de voorlopige hechtenis dan bijvoor
beeld een inbreker.
Dat is meteen een belangrijk verschil met
het Amerikaanse systeem van vrijlating op
borgtocht. De enige grond voor voorarrest
en ook voor borgstelling is daar dat men wil
garanderen dat de verdachte ook werkelijk
op de rechtszitting verschijnt. Andere be
langen, zoals beveiliging van de samenle
ving, tellen er niet zolang er geen veroorde
ling is en de betrokkene dus nog voor on
schuldig moet worden gehouden. Bij ons is
het voorarrest vaak al een soort voorschot
op de uiteindelijke straf.
Het Amerikaanse systeem biedt duidelijke
voordelen aan mensen die over grote so
men geld kunnen beschikken. Arme ver
dachten zijn er aangewezen op zogeheten
bail bonds men', handige zakenlieden die
profiteren van de dwangsituatie waarin ie
mand verkeert die borg moet betalen. De
'bail bonds men'schieten een deel van het
geld (meestal tien procent) voor en stellen
zich garant voor de rest. In ruil daarvoor
krijgen zij vergaande bevoegdheden om de
verdachte op te sporen en aan het gerecht
over te leveren, waarbij het weinig zacht
zinnig toegaat.
In 1988 heeft de toenmalige minister van
justitie Korthals Altes voorgesteld ook in
Nederland vaker gebruik te maken van de
mogelijkheid verdachten uit voorlopige
hechtenis te ontslaan tegen betaling van
grote borgsommen. Op deze manier hoopte
hij het aantal mensen dat daadwerkelijk in
voorarrest zit te verminderen, zodat er meer
cellen vrij zouden komen. Zijn voorstel ont
moette een storm van kritiek, omdat het ge
vaar van een ongelijke behandeling van ge
lijke gevallen levensgroot is. Alleen wie een
borgtocht kan betalen, zou kunnen profite
ren van het plan om het voorarrest terug te
dringen.
In de Dordrechtse zaak gaat het niet om het
terugdringen van het voorarrest, maar om
de persoonlijke omstandigheden van de
verdachte. In de regel wordt het bezoek aan
een zieke moeder echter toegestaan zonder
borgtocht. Als de in Dordrecht gestelde bij
zondere voorwaarde normaal wordt, is zon
neklaar dat milieus waarin geld een rol
speelt, er het meeste profijt van hebben,
tenzij het draagkrachtbeginsel strikt wordt
toegepast.
Voor grote drugshandelaars is een ton een
peuleschil. Een garantie dat de betrokkene
terugkeert in het huis van bewaring geeft de
betaling van een borgsom bij dit type ver
dachten niet, zoals onlangs bleek toen een
van de hoofdverdachten in de geruchtma
kende XTC-zaak niet meer kwam opdagen
nadat hij de begrafenis van een familielid
had mogen bijwonen. Natuurlijk: sommige
buitenlandse drugsdealers is Nederland lie
ver kwijt dan rijk. Liever dan iemand twaalf
jaar of langer kost en inwoning te verschaf
fen, incasseert de staat dan de borgsom.
Maar dit kan wel de tendens versterken dat
kapitaalkrachtige verdachten over grotere
mogelijkheden binnen ons rechtssysteem
faan beschikken dan armoedzaaiers. Hier-
ij valt overigens niet alleen te denken aan
borgstelling, maar meer nog aan de moge
lijkheid door middel van schikkingen met
het Openbaar Ministerie de strafvervolging
Elf te kopen.
