iH
Torremolinos in Turkije
D -
Twintig jaar geleden telde de
Turkse Rivièra nog geen twee
honderd logeerbedden. Nu zijn
het er negentigduizend. Een
aantal dat in 1995 moet zijn
opgekrikt tot honderdvijftig
duizend. Turkije, 'het nieuwe
vakantieland'. Na Marcus An-
tonius en Cleopatra nu de
Duitsers en de Engelsen, op de
voet gevolgd door bijna twee-
honderdduizendNederlanders.
,,Het is fantastisch hier. Nog
nooitzo'n mooi ontbijtbuffet
gezien.
'Nieuw vakantieland'
verwacht dit jaar
9 miljoen toeristen
ZATERDAG 15 ME11993
De Grieks/Romeinse arena ligt
nog steeds op dezelfde plaats;
het strijdtoneel is verplaatst.
„Hé, psssst, allemachtig wat prachtig, konin
gin Beatrix in de gloria, beste kwaliteit leer,
even Apeldoorn bellen, meissie kopen - me
neer betalen." In weinig onderscheidt de
naar zee aflopende dorpsstraat van Side zich
van die van Torremolinos twintig jaar terug.
De geschiedenis herhaalt zich. Al willen de
Turken zelf anders doen geloven. „Wij heb
ben geleerd van de fouten die Spanje heeft
gemaakt."
Een sterk verhaal dat door niets wordt beves
tigd. Niet door de opdringerige verkopers in
Side, niet door het geduizel van duizenden
toeristen in de steegjes en straatjes, niet door
het onophoudelijke geklop en gehamer langs
de boulevards van de Turkse Rivièra. Fahret-
tin Aydin, directeur van de WV van het op
zo'n 70 kilometer van Side gelegen Alanya,
beweert dat een bouwstop nakend is. „We
hebben nog twee jaar permissie, dan zitten
we vol, mogen we niet verder."
Maar bedot hij zich zelf niet het meest met
deze woorden? Nu al heeft Alanya zestigdui
zend logeerbedden. Als de aannemers over
twee jaar inderdaad verdwenen mochten zijn
dan moet dat eerder worden gezien als ge
volg van het feit dat de wal het schip heeft
d dan dat Ankara een einde heeft ge-
de tomeloze bouwdrift langs de
urkse kust. Afgelopen jaar nog investeerden
ijJrojectontwikkelaars er 800 miljoen dollar. In
1993 zal de miljard worden gepasseerd.
De Turkse Rivièra loopt ruwweg van Köyce-
vesten naar Gazipasa in het oos
ten. Twintig jaar geleden was het een stille,
kust. Toen familieleden van in Duits
land en Nederland werkende gastarbeiders
de bonen- en tomatenveldjes pen
sionnetjes begonnen te drijven ten behoeve
van op verlof zijnde landgenoten, arriveerden
ook cle eerste toeristen. Veel stelde het aan
vankelijk niet voor. De grote boom kondigde
zich pas aan in de tweede helft van de jaren
tochtig. In 1987 registreerde Ankara 2,8 mil
joen buitenlandse vakantiegangers, in 1990
was dat getal opgelopen tot 5,3 miljoen en in
1993 worden er ruim 9 miljoen verwacht.
Nederland blaast zijn partijtje dapper mee. In
1989 kozen 64.000 Nederlanders Turkije als
vakantiebestemming, in 1992 waren het er
163.000 en dit jaar zal de grens van 180.000
ruimschoots worden gepasseerd. De helft
daarvan vliegt eerst naar Antalya of Dalaman,
vanwaar per bus naar plaatsjes als Dalyan,
Olüdeniz, Kemer, Side en Alanya wordt ge
reisd. Alleen daar al staan negentig- van de
driehonderdduizend logeerbedden die Tur
kije dit jaar beschikbaar heeft. Over drie jaar,
leert een rapport van het voortvarende Turk
se Ministerie van Toerisme, dienen dat er
honderdvijftigduizend te zijn. Bouwstop?
De voormalige Britse nachtclubzangeres June
Haimoff gelooft er geen snars van. Ze heeft
zich teruggetrokken in Dalyan en
zag hoe het aantal langs het ha
ventje slenterende toeristen zich
elk jaar zo'n beetje verdubbelde.
June kwam hier after a life all
showbizz and rich husbands'. Het
was 1985 en van Dalyan had ze
nog nooit gehoord. Laat staan
dat ze wist dat er een zeldzame
zeeschildpad, de caretta caretta,
eitjes legde op het strand. „De
nacht dat ik dat voor het eerst
zag, is de meest bewogen van
m'n leven." Haar verhaal is er
een van vechten. Vechten tegen
de plaatselijke autoriteiten, vech
ten tegen de projectontwikke
laars en vechten tegen een in
eerste instantie laconiek toe
kijkende Turkse regering. „Want
Turkse lires zijn belangrijker dan
een paar schildpadden.
Ze won, zo lijkt het. De drie kilometer lange
strook waarop de caretta caretta haar eieren
legt, is in 1990 tot beschermd natuurgebied
verklaard. Maar de strijd is nog lang niet ge
streden, sombert lune. De bouwvergunnin
gen voor twee aan de westzijde van het
strand geplande restaurants zijn nog niet de
finitief ingetrokken en toeristen die 's nachts
willen zien hoe de schildpadden het zand op
en afschuifelen, wordt geen strobreed in de
weg gelegd. Het is er soms zo druk dat het
strand dreigt af te kalven. De Turkse regering,
geeft June Haimoff toe, is niet onwelwillend,
'but they are not so quick at getting things
done'.
De investeringen aan de Turkse Rivièra passeren dit jaar de één miljard gulden.
Bosje minaretten
Een bewering waarin Ishan Cayiroglu zich
wel kan vinden. Hij is burgemeester
Het ligt aan de Zwarte Zee
beschouwd als de badplaats
uur busrijden gelegen Istanbul. Zo
Side en Alanya er twintig jaar geleden ook
hebben uitgezien. Een halve maanstrandje,
wat eenvoudige hotels en een bosje, boven
huizen en moskeeën uitstekende minaretten,
waar vanaf de muezzin de moslims vijf keer
per dag oproept tot gebed. Aan de Turkse Ri
vièra wordt zijn gejammer al lang overstemd
door het op de boulevards voortjakkerende
verkeer; in Sile echo't zijn door Philips ver
sterkte stem - dat wel - luid en duidelijk door
de bochtige straatjes. Aaaaaaaaaaachmed -
gchhh -aaaaaaahaaaaa...
Hoe lang nog? De toeristische folder die Cayi
roglu het bezoek in de handen drukt is nu
nog alleen te volgen voor hen die de Turkse
taal machtig zijn. Maar de burgemeester is
ongeduldig, kijkt met jaloerse blikken naar de
zuidwest-kust en laat de brochure al in het
Duits vertalen. Rob Admiraal- van Arke, de
Nederlandse touroperator die Sile deze zo
mer voor het eerst in de zomerbrochure heeft
opgenomen: „Wat, hoe je 't ook beschouwt,
toch het begin zou kunnen zijn van ontwik
kelingen zoals we die eerder aan de Turkse
Rivièra en de Aegeïsche kust hebben gezien.
Dat kun je jammer vinden, maar wie houdt
het tegen?"
Niemand, naar mag worden verondersteld,
mag worden Turkije bouwt onverdroten voort. Totdat Ke-
het op twee mer, Alanya en straks misschien ook Gazipa
sa en Sile uit niets meer bestaan dan een ki
lometers lange muur van wit bepleisterde ap
partementen, pensions en hotels. Het mo
derne Babyion. Wat dat betreft hebben die
van Side het iets beter aangepakt. In het his
torische slavendrijvers- en piratenplaatsje
zelf mochten geen hotels worden gebouwd,
dat diende in de omgeving te gebeuren. Waar
ze trouwens ook graag herinneringèn mogen
ophalen aan die mooie tijd (36 jaar voor
Christus) dat de pas getrouwde Marcus Anto-
Cleopatra er pootje kwamen baden.
Die hobby had het tweetal in 1993 moeten
delen met vooral Duitsers. Want - leert een
uithangbord in de hoofdstraat - Hir gibt es
Futter wie bei Mutter. Het is een tekst waaruit
blijkt dat ook de Turken deksels goed weten
waarom het de moderne toerist te doen is.
Eten zoals thuis. En dat het liefst in zo groot
mogelijke porties. Een Nederlandse mevrouw
in de lift van hotel Ananas in Alanya: „Het is
fantastisch hier. Ik heb nog nooit zo'n mooi
ontbijtbuffet gezien. Ie kunt eten wat je wil.
Al neem je vijf gekookte eieren."
Ananas is zo'n hotel waarvan je je afvraagt
hoe het er over een paar jaar uitziet. Het
voert vijf sterren boven de deur, maar met
goed gevoel voor realiteit heeft Arke er in zijn
brochure op eigen gezag al eentje wegge-
gumd. Daar zal binnenkort wel eens een
tweede bij kunnen komen. De lift hapert om
de wiedeweerga, de airco van kamer 502 is
kapot (en wie weet in hoeveel andere) en aan
de balie wordt sleutel nummer 608 door een
bijna uitsluitend Turks sprekend meisje pas
na een half uur zoeken gevonden in vakje
809. Verziehungsir.
Duitendief
Want vriendelijk zijn de Turken wel. In het
prachtig geconserveerde Romeinse theater
van Aspendos bieden rondhol
lende jochies de bezoekers op sa-
menzweerderstoon zelfs bronzen
Byzantijnse munten aan. „Origi
nal, mein Freund.De prijs is er
naar, maar daar is wel wat aan te
doen fluistert een jeugdige,
schichtig om zich heen kijkende
duitendief na een paar seconden
bedenktijd. Binnen een minuut
gaat er zestig procent af. wat het
geloof in de authenciteit van de
groen uitgeslagen geldstukjes zo
aan het wankelen brengt, dat uit
eindelijk van koop wordt afge
zien. Maar goed ook. Mocht de
munt echt zijn geweest, dan had
zij - op straffe van zware sancties
- toch niet mogen worden uitge
voerd. Turkije is zuinig op z'n
antiek.
En vertroetelt het. Side, Aspen
dos, Perge, Termessos, Xanthos, Hierapolis,
Kindos, Patara... de ene opgraving en/of op
geknapte ruïne uit de Grieks-Romeinse tijd is
nog adembenemender dan de ander. Maar
de toerist rukt op. En met hem de hotels,
pensions en accommodaties. In het eerder
aangehaalde rapport van het Turkse Ministe
rie van Toerisme lijkt het gevaar te worden
onderkend. Ten oosten van Antalya, zo luidt
het advies, moet de rem erop; de aandacht
dient zich nu te richten naar het westen.
Waar Kemer het La Grande Motte van de
Turkse Rivièra moet worden.
Kemer is net zo Turks als New York Volen-
dams. Wit, recht en een van luxe druipende
Club Méditerranée aan het einde van
boulevard. Geknipt voor mensen die niets
meer zoeken dan zon, strand en zee. Turken
laten niet af de lof van het plaatsje te bezin
gen. Hier is niets fout gegaan. Zorgvuldig ge
pland en met inachtneming van het milieu
werd het plaatsje steen voor steen opge
bouwd. Vijfentwintigduizend gastenbedden
heeft Kemer nu; in 1995 zullen dat er veertig
duizend zijn. Vooral aantrekkelijk in de lente,
trompettert de folder, 's Ochtends sh.-n in
het nabij gelegen Bey Daglari gebergte -
's middags zwemmen in de Middellandse
Zee.
Modem toerisme. Hoe lang zal de Turkse
kust nog Turks blijven?
