Honderd jaar aapmens
Sprookje valt of
staat bij beweging
Cultuur&Kunst
Gevluchte kunstenaars
exposeren in Leiden
Ruim 5000 kunst-studenten
naar Biennale Maastricht
Briër zet mooi en
eevenwichtig concert
neer in Lokhorstkerk
Ontroering en humor bij
Vermeulen hand in hand
'Nailed':
dans in een
boksring
ZATERDAG 15 ME11993
chef annemiek
Belangstelling voor dans groeit
den haag De belangstelling voor dans is in ons land opnieuw
gegroeid. Het aantal bezoeken aan dansvoorstellingen steeg tij
dens het seizoen 1991-1992 met 9 procent tot 364.364. In die
zelfde periode nam het aantal voorstellingen met ruim 12 pro
cent toe tot 854. Sinds het seizoen 1986-1987 nam het aantal
voorstellingen met 55 procent toe, het bezoekersaantal steeg
met 40 procent. Afgelopen seizoen nam vooral de hoeveelheid
bezoekers in Arnhem (40 procent), Nijmegen (18 procent), Eind
hoven (14 procent), Amsterdam (9 procent) en Rotterdam (7
procent) toe. De laatste zes seizoenen bleef de zaalbezetting vrij
constant met 57 procent. In het buitenland werden vorig jaar
164 voorstellingen gegeven, wat een stijging van 59 procent be
tekent.
Boodschap in schouwburg
Leeuwarden In de nieuwe stadsschouwburg die in Leeuwarden
wordt gebouwd zal een gedicht in het beton worden bewaard.
Het in een koker verpakte gedicht van Michaël Zeeman is gister
middag in de foyervloer gestort. Het is een boodschap aan een
toekomstige generatie die ooit de schouwburg zal afbreken. Het
gedicht, 'Bericht aan de laatkomers', moet in de koker blijven tot
het gebouw wordt afgebroken. Het idee hiervoor werd geboren
tijdens de sloop van de honderdtien jaar oude schouwburg.
Toen ontstond het besef, dat ook dit nieuwe gebouw ooit ver
vangen zal moeten worden.
Negen beeldend kunstenaars,
met een achtergrond als vluch
teling, exposeren tot en met 5
juni, in het kader van de mani
festatie 'Leiden, stad van vluch
telingen', hun werk in de Hoog
landse Kerk in Leiden.
De kunstenaars hebben ieder
een andere achtergrond en een
eigen verhaal. Het feit dat ze
vluchteling zijn (geweest) is een
tijdlang bepalend geweest voor
hun leven. Voor de meeste kun
stenaars op de expositie is dat
evenwel een gebeurtenis uit het
verleden die nu op de achter
grond is geraakt.
Een van aspecten van het le
ven in ballingschap is dat de
kunstenaars werken in het
spanningsveld tussen twee cul
turen. Voor de meesten staat
hun huidige werk los van het
feit dat ze zijn gevlucht. Wat
echter opvalt is dat een aantal
van hen sterk betrokken is bij
de politieke en maatschappelij
ke realiteit.
De geselecteerde kunstwer
ken laten zien welke bijdragen
de kunstenaars hebben gele
verd aan het culturele klimaat
in ons land. Op de tentoonstel
ling zijn schilderijen, grafiek, fo
towerk en sculpturen te zien
van Gosro Adibi, Kamran Asht-
ary, Yousif Chati Abadi, Jiang
Ne Liang, Mariano Maturana,
Anny Rose, Monkith Saaïd,
Zdhra Urideh en Roman Volgin.
De tentoonstelling is te zien
op maandag van 13.00 tot 15.30
uur, dinsdag tot en met vrijdag
van 11.00 tot 15.30 uur en op
zaterdag van 11.00 tot 16.00
MAASTRICHT «ANP
Na Toulouse, Antwerpen en
Barcelona is Maastricht eind
deze maand de vierde plaats
waar de tweejaarlijkse Biennale
van de Europese Academies
voor beeldende kunsten wordt
gehouden. Van 25 tot en met 31
mei zijn zestig academies uit
twintig Oost- en Westeuropese
landen vertegenwoordigd met
meer dan vijfduizend studen
ten.
Koningin Beatrix verricht 25
mei de officiële opening. De
Rijkshogeschool Maastricht or
ganiseert de manifestatie met
tal van evenementen in de hele
stad. In het Maastrichtse Expo-
Een schedel en slagtanden van een olifant, 1.000.000 miljoen jaar oud, die werden opgegraven in 1892 door Eugène Dubois op Java. foto
Nationaal Natuurhistorisch Museum toont 'missing link'
sitie en Congrescentrum, het
MECC, komt een omvangrijke
tentoonstelling met werken van
studenten van de zestig deelne
mende academies. Verder wor
den forumdiscussies gehouden,
muziekfestivals, modeshows,
toneel- en filmvoorstellingen en
op de vierde Biennale inspelen
de exposities in kunstgaleries.
De voormalige Dominicaner
Kerk wordt ingericht als ont
moetingscentrum voor studen
ten, kunstenaars en kunstlief
hebbers. Zij kunnen er van ge
dachten wisselen over kunst in
oude en nieuwe vormen, de
verschillen tussen de kunst in
Oost-en West-Europa of de
trend in de kunst van morgen.
Een menselijke schedel-
kap, een dijbeen en een
kies van een miljoen jaar
oud, temidden van duizen
den andere fossielen ge
vonden aan de oever van
een rivier op Java, bracht
honderd jaar geleden de
wetenschappelijke wereld
in rep en roer. Uit een re
constructie van de stoffelij
ke resten, door de Neder
landse onderzoeker Euge
ne Dubois, bleek namelijk
dat dit was waarnaar we
tenschappers al vele jaren
hadden gezocht: de 'mis
sing link', de ontbrekende
schakel tussen de mensaap
en de mens. Het bewijs
was geleverd dat de mens,
net als alle andere levende
wezens, is ontstaan door
een evolutieproces.
leiden «jan rijsdam
Om het eeuwfeest van de revo
lutionaire vondst te vieren
houdt het Nationaal Natuurhis
torisch Museum, aan de Pest
huislaan in Leiden, van morgen
tot en met 31 oktober de ten
toonstelling 'Man-Ape Ape-
Man'. De expositie toont unieke
fossielen, replica's van onze
oervoorouders en ruim twee
honderd opgezette mensapen,
apen en halfapen uit de collec
tie van het museum. „Zoveel
soorten apen hebben mensen
nog nooit bij elkaar gezien. In
geen enkele dierentuin ter we
reld", aldus Frits de Leeuw van
het Natuurhistorisch Museum.
In één van de acht zalen van
het museum worden opgravin
gen nagebootst waarbij de ver
steende, meterslange slagtan
den van olifanten, hertegeweien
en schedels te voorschijn ko-
mën, afkomstig van de voorwe
reldlijke dieren waartussen onze
voorouders leefden. Bijzonder is
dat het museum voor het eerst
een selectie toont uit de 10.000
stoffelijke resten die de Neder
lander Dubois honderd jaar ge
leden vond aan de oever van de
Solorivier op Java en per schip
naar Nederland liet vervoeren.
'De grootste schat' van het Nationaal Natuurhistorisch Museum, een schedeldak van de rechtoplopende
mensaap, wordt uit de museumkluis gehaald voor de tentoonstelling in het Leidse Pesthuis. foto
Schedeldak
Pronkstuk van de tentoonstel
ling is toch wel het schedeldak
dat Dubois heeft gevonden en
dat algemeen is aanvaard als
fossiel bewijsmateriaal voor de
afstamming van de mens. Du
bois sprak voor het eerst van de
rechtoplopende aapmens, een
tussenvorm tussen mensapen
„Dat schedeldak is onze
grootste schat", vertelt Frits de
Leeuw niet zonder trots. „Het is
de eerste 'missing link' die op
de wereld gevonden is. Het mu
seum gaat dan ook uiterst zorg
vuldig om met de vondst van
Dubois. Gewoonlijk zijn de
schedelkap, het dijbeen en de
kies opgeborgen in een muse
umkluis. Tot dusver zijn de drie
fossielen alleen bij hoge uitzon
dering te zien geweest voor we
tenschappers. Op de expositie
'Man-Ape Ape-Man' is het be
wijsmateriaal van de overgangs
vorm tussen aap en mens voor
het eerst te zien voor het pu
bliek."
De tentoonstelling geeft be
zoekers niet alleen een indruk
van het verre verleden waarin
de huidige mensheid is gewor
teld, maar ook van de verschil
lende stadia die de mensheid
tijdens zijn evolutie doorlopen
heeft. De tentoonstelling wil,
volgens het Natuurhistorisch
Museum een wetenschappelijk
gefundeerd 'scheppingsverhaal'
vertellen, waarbij ook de meest
recente ontdekkingen op het
gebied van de menselijke evolu
tie aandacht krijgen.
De verwantschap tussen
mens en aap wordt aanschou
welijk gemaakt aan de hand van
een aantal reconstructies en re
plica's van onze oervoorouders.
Zo zal een model te zien zijn
van de zogeheten 'Turkana
boy', het complete skelet van
een jongen die anderhalf mil
joen jaar geleden in Kenya leef
de, en een afgietsel van 'Lucy',
een fossiel skelet van 3,6 mil
joen jaar oud. De levensgrote
modellen van aapmensen die
getoond worden zijn afkomstig
uit musea in binnen- en buiten
land.
King Kong
De relaties tussen mensapen,
aapmensen en mensen is ook al
vaak onderwerp geweest in
Films, boeken, en stripverhalen.
In een tot 'bioscoop' omge
bouwde museumzaal worden
op verschillende schermen frag-
op méér aspecten van het con
cert zou willen toepassen. Afge
zien van enkele schoonheids
foutjes bij het koor. zoals een
kleine verwarring bij de heren
in het Danklied van Haydn en
soms een wat geforceerde
hoogte bij de sopranen, vond ik
het koor heel natuurlijk van
'ademhaling'. Het rijzen en da
len van spanning, een levendi
ge, golvende beweging die im
mers het leven van de muziek
zelf uitmaakt. Geïnspireerd,
nooit grof en evenmin ooit saai.
Twee keer werd het Magnifi
cat gezongen. Het leek wel of er
twee schilderijen naast elkaar
werden gehangen uit verschil
lende eeuwen. In het eerste
Magnificat was duidelijk de
componist van de Vier laargetij
den, Vivaldi, te beluisteren. De
solisten waren hier veel meer
individueel te beluisteren dan
bij Schubert, waar ze voorna
melijk als een hecht viertal op
traden. Hoe magnifiek ook ge
zongen, in het symfonisch ge
componeerde Magnificat van
Schubert dreigde het zo mooi
opgebouwde evenwicht ver
schillende keren verstoord te ra-
recensie monica schiks
Concert Nederlands Madrigaalkoor en
het Kamerorkest Madrigalesco o.l.v. Henk
Briér Zangsolisten Els van Onselen. Japke
van Dalen, Hennie Koek. Jan Koster en
Henk Post
Gehoord op 14/5 in de Lokhorstkerk. Lei-
Henk Briër heeft weer een
mooi, evenwichtig concert op
de planken gezet, waarin vocale
en instrumentale muziek gelij
kelijk de aandacht kregen. Als je
er achteraf nog eens over na
denkt had de programmering
een vanzelfsprekende, haast or
ganische samenhang.
Dat is eigenlijk raar voor een
programma dat wordt geopend
met muziek van de nog levende
Estlandse componist Arvo Part.
Zowel 'Summa' als 'Festina
Lente' waren composities die
een bezonken en niet bepaald
optimistische sfeer creërden.
Voor het orkest waren dit bui
tengewone 'opwarm' oefenin
gen die voor een prachtige strij
kersklank zorgde. Voor de toe
hoorders was het uitdagende
muziek om naar te luisteren.
Organisch is een term die ik
ken.
menten vertoond van films over
King Kong en Tarzan waarin
vragen als: 'kan een mensen
kind volwaardig opgroeien in
een apengemeenschap?', aan de
orde komen. Er worden ook we
tenschappelijke documentaires
vertoond. De wetenschap komt
verder uitgebreid aan bod in
een zaal waarin de ideeën van
19de eeuwse wetenschappers
de revue passeren. Op een in
ternationaal congres, dat op 26
juni officieel zal worden ge
opend door prins Bernhard, zal
de evolutie van mens en natuur
centraal staan.
Het museum besteedt veel
aandacht aan de educatieve be
geleiding van de tentoonstel
ling. Behalve rondleidingen
voor groepen is er een speciaal
programma voor kinderen. De
(jeugdige) bezoekers worden
uitgenodigd „met hun handen
te kijken": men kan schedels
betasten, de inhoud ervan op
meten en stenen werktuigen
hanteren.
Het Nationaal Natuurhisto
risch Museum is gevestigd aan
de Pesthuislaan 7 in Leiden.
Openingstijden: dagelijks van
10.00 tot 17.00 uur (maandag
gesloten).
den tot een liedjeszanger. De
kwaliteit zit niet in een mooi
stemgeluid. Integendeel. Ook
niet in de bonte aankleding van
zijn show. Integendeel. De kwa
liteit zit in het eerlijke en directe
van zijn liedjes. Ze gaan over re
laties, over dood en afscheid,
over liefde. Het gaat altijd over
iets waarbij iedereen wel een
bepaald gevoel heeft. Ontroe
ring bij een lied over het gemis
van de vader die na een te vroeg
afscheid nooit meer over je
schouder zal meekijken. Humor
bij teksten over pantoffelhelden.
Medelijden, woede, alle denk
bare emoties worden gedeeld
met iedereen die erin mee wil
gaan. De instrumentale begelei
ding doet hij samen met Dick
van de Harst. Ook hierbij is so
berheid troef. Maar de kleur
wordt steeds goed getroffen.
Soms piano en accordeon, dan
weer twee gitaren, zelfs een
draaiorgeltje zorgen voor de
juiste instrumentale onder
grond. Muzikaal worden hierbij
bepaald niet de meest voor de
hand liggende paden bewan
deld. Harmonisch onverwachte
wendingen en dissonante solo's
zorgen ervoor dat ook de mu
ziek blijft boeien.
Met deze 'muzikale over-
zichts-tentoonstelling' geeft
Bram Vermeulen er wederom
blijk van een groot podiumar
tiest te zijn. Toch goed dat hij
uiteindelijk niet voor een volley-
heeft gekozen.
recensie
Concert: Bram Vermeulen met Toeters en
Bellen" (Bram Vermeulen: zang, piano, gi
taar; Dick van de Harst: accordeon, gitaar,
draaiorgel)
Gezien: 14/5, Schouwburg, Leiden.
Eerst wil Bram Vermeulen als
volleyballer de absolute top be
reiken. Zo gauw hij in Amster
dam terecht komt voor een stu
die psychologie zet hij een punt
achter de sport. Al snel loopt hij
Freek de Jonge tegen het lijf.
Van studeren komt dan niet
veel meer. Samen starten ze
Neerlands Hoop. Na een suc
cesvol theaterhuwelijk van pre
cies twaalfeneenhalf jaar gaat
ieder zijn eigen weg. Via bands
als De Toekomst en De Neefjes
belandt hij in het heden.
'Toeters en Bellen' is een mu
zikale reis door het verleden van
Bram Vermeulen. Dat het een
rijk verleden is, wordt duidelijk
in een programma waarbij ont
roering en humor hand in hand
gaan. De cabaretier is verwor-
Kok accountancy
services
ACCOUNTANTS EN BELASTINGADVISEURS
Rademakerpad 8 Oegstgeest
Tel: (071) 174127
Zie pagina 6
Mobielen bij Art Acrylaat
recensie irene van beveren
Expositie: mobielen, reliëfs en sculpturen
van Henri Gabriel,wo t/m zo 12-17 uur,
tot 31/5, in Art&Acrylaat, Nieuwstraat 53.
Het is alsof een jongleur Art
&Acrylaat heeft bezocht. Als een
variant op de 'draaiende-bor
dentruc' heeft hij de ongeveer
10 mobielen van Henri Gabriel
in beweging gezet. De construc
ties zijn gemaakt van helder
perspex en aluminium. Onder
het schijnsel van de lampen
schittert het draaiende metaal
en zorgt voor een steeds wisse
lend spel van licht en schaduw
op de witte muren. Het surreële
effect wordt nog vergroot door
de dromerige muziek van Steve
Reich op de achtergrond.
Het is jammer dat de geome
trische constructies niet voort
durend in beweging zijn. Ze
moeten met de hand in bewe
ging worden gezet om de be
zoeker een 'grootse en overwel
digende ontvangst' te bereiden.
En dat is gelukt. Als de mobie
len langzaam tot stilstand ko
men, blijft het fraaie dynami
sche beeld je kijk op de exposi
tie bepalen. En het vergt slechts
een handomdraai om het
sprookje weer in werking te zet-
Veteranen toch
blij met Oeroeg
De vraag is of veel bezoekers
dat ook zullen doen. Mensen
zijn nu eenmaal niet gewend
om met hun vingers aan kunst
voorwerpen te zitten. In dit ge
val is dat jammer. Want als de
mobielen stilhangen, verliezen
ze veel van hun grandeur. Zijn
het toch tamelijk log ogende
perspex vierkanten en cirkels
die, voorzien van metalen rin
getjes en staafjes, aan een
draadje hangen. Om van het ge
mis van het claire-obscur maar
te zwijgen. Daarom zou Art
Acrylaat er goed aan doen de
bezoekers te laten weten dat de
mobielen in beweging mogen
worden gezet, zodat een opti
maal beeld van de tentoonstel
ling wordt verkregen.
De expositie omvat verder
nog sculpturen en reliëfs. De
sculpturen bestaan uit losse
perspexplaatjes waarop alumi
nium staafjes van verschillende
afmetingen zijn gemonteerd.
Soms diagonaal, maar meestal
vertikaal. In A&A zijn ze zo ge
groepeerd dat het associaties
oproept met de skyline van
Manhattan. De reliëfs zijn ge
vormd uit vormloze Btul^ef
perspex, die voor gaten in ruit
vormige kunststofplaten zijn ge
plaatst. Net als ae sculpturen
zijn zij varianten op het licht-
-schaduwthema, maar met be
duidend minder effect dan de
mobielen.
Veteranen van de politionele
acties in voormalig Nederlands-
Indië zijn toch tevreden over de
film 'Oeroeg'. Dat hebben ze la
ten weten na het bijwonen van
een voorvertoning van de film,
die op 8 juni in première gaat.
De rolprent werd door Hans
Hylkema gemaakt naar het
boek van Hella Haasse. De
Stichting Veteranen Platform
schreef vorig jaar september
een brief aan minister Ter Beek
van defensie. De organisatie
vreesde toen nog dat de film
een 'vertekend beeld' zou geven
van de Nederlandse pogingen
om de rust in het voor zijn af
hankelijkheid strijdende land te fi
herstellen.
OOIT
KIEST U 2
VOOR
MOOIST
De Rotterdamse Dansgroep
reist momenteel door het land
met 'Nailed', een hoogtepunt
uit 1984 van choreografe Kathy
Gosschalk.
Het decor bestaat uit een
boksring en zet al meteen de
toon van de voorstelling: dit
wordt een afmattend gevecht.
Maar al snel is duidelijk dat hier
meer uitgevochten wordt dan
een pure bokswedstrijd. Het is
een krachtmeting waarin on
derhuidse impulsen zichtbaar
worden die het leven van de
mens als eenling tegenover de
groep bepalen. Agressie, erotiek,
angst, jacht en vlucht worden
dramatisch weergegeven.
De elf dansers betreden de
ring niet als krachtige, vechtlus
tige individuen. Zij drukken iets
wanhopigs, vermoeids en cy
nisch' uit. Dit cynische zit voor
al in de mimiek. De dansers zijn
wild geschminkt en beginnen
^tde voorstelling met een mooi
mimespel en teksten over hoe
mensen elkaar onderling in de
gaten houden en met kritiek be
stoken. Ze staan op een rij en
vormen een prachtig toneel
beeld met hun huilende, U-
'Nailed' een choreografie van Kathy Gosschalk voor De Rotterdamse Dansgroep. foto leo van velzen
chende, boosaardige grimassen,
gecombineerd met armgebaren,
waarmee ze elkaar bij het hoofd
en de armen vastgrijpen. Dit to
neelbeeld van de dansers op
een rij komt gelukkig nog een
paar keer terug.
In de dansscènes voeren indi
viduen een wanhopig gevecht
met de overmachtige krachten
in de groep. Ze verzetten zich,
maar komen er toch niet van
los. Een eenling is overgeleverd
aan vier worstelaarsachtige
dansers. Vernedering en liefko
zende gebaren lopen door el
kaar en de eenling laat in een
tekst weten dat slachtoffer en
beul in elkaar kunnen vervloei
en. In de volgende scène vech
ten de danseressen vooral tegen
vermoeidheid, wat grappig en
clownesk, maar ook tragisch
aandoet. De afsluiting is aan
grijpend. Een individu zoekt de
oplossing in de discipline van
klassieke dansbewegingen,
maar blijkt nu niet meer te zijn
dan een speelbal in handen van
de groep. Een boeiende voor
stelling waarin een kernachtig
gegeven veelzijdig is uitgewerkt.
