In Afghanistan woedt
vergeten stammenstrijd
Drion gelooft nog in 'zijn' zelfmoordpil
Feiten &Meningen
Amnesty: VN-jaar inheemse
volken dreigt te mislukken
f
£M vm-e&tn-mevr BiuitaK)
PAT JULU& TOCH NOfc, tlO0' H£88ÊM
0f f£ETÉ£)S;£s MEf O-V-'
KMr /VMKÊN;
VAn v\|om Her
STUPIBIE/Mfk
fioé) VÊ^PEf2-
(Vw,
Amerikaanse president moet kiezen tussen kwaden
DONDERDAG 13 ME11993
Burgeroorlog verscheurt jonge islamitische republiek
Een jaar nadat Afghanistan een islamitische republiek is
geworden, verkeert het land nog steeds in chaos. De situ
atie in de dierentuin van Kabul is tekenend. De Indiase
olifant kwam vorige maand tijdens een raketaanval om
het leven en de fazanten zijn door hongerige militieleden
uit hun kooien gehaald en opgegeten. De apen zwerven
los rond door de platgebombardeerde dierentuin. Toch
komen regeringsambtenaren elke dag de twee leeuwen
voederen.
Deze week vechten de jongens
in de dierentuin tegen de Hizbe
Wahadat, shi'itische moslims
die zich in de ruïne van de hoge
steenkolos van het oude cultu
rele centrum hebben ver
schanst. Maar afhankelijk van
de loyaliteit van hun comman
danten, richten ze hun geweren
volgende week misschien op
het gebouw van de rijschool,
waar strijders van defensiemi
nister Massoud een machinege
weer hebben opgesteld.
Toen negen verzetsbewegingen
vorig jaar april de macht over
namen, na een 14-jarige islami
tische heilige oorlog tegen het
pro-Sovjetregime van president
Najibullah, verwachtte niemand
dat de vrede in het land snel
zou worden hersteld. Daarvoor
waren de etnische wrijvingen,
de stammenconflicten en de
persoonlijke rivaliteit tussen de
verschillende mujahedin-
hoofdmannen te venijnig.
THE INDEPENDENT
De lunch van de leeuwen, een
karkas van dertig kilo, kost meer
dan een dokter in vijf maanden
verdient met het behandelen
van de vele gewonden van de
dagelijkse bombardementen
van Kabul door rebellerende
verzetsgroepen.
Rond de grasgroene leeuwen
kuil jouwt een groepje militiele
den onverzorgde tieners met
geweren in de hand en granaten
in hun zakken de leeuw uit
die zonder succes met de leeu
win probeert te paren. De jon
gens hebben niets beters te
doen, totdat het donker wordt
en het schieten weer begint.
Omdat de dierentuin aan de ri
vier ligt, bij een punt dat door
drie privélegertjes als gevechts
terrein wordt gebruikt, scheren
de kogels elke nacht over de
dierenverblijven.
Toch hebben weinigen voorzien
welke wreedheden de Afghanen
elkaar zouden aandoen. Een
buitenlandse waarnemer in Ka-
bul zegt: „In een jaar tijd is dit
land teruggevallen naar de 19de
eeuw. Het enige verschil is dat
ze over wapens van de 21ste
eeuw beschikken."
Alleen al in de hoofdstad Kabul
kwamen ruim 3.000 mensen
om en raakten meer dan 20.000
mensen gewond door raketten
die de strijders van de islami
tische radicaal Hekmatyar
vanuit de zuidelijke bergen op
de voorsteden afvuren. Vaak
worden de granaten blind afge
schoten vanachter een hoge
bergrug die de rebellenbases
van Kabul afschermt. De slacht
offers zijn altijd burgers.
Het vredesakkoord dal op 7
maart in de Pakistaanse hoofd
stad Islamabad werd onderte
kend, heeft tot een absurde si
tuatie geleid. Hekmatyar is de
nieuwe premier, maar hij durft
Kabul niet te betreden. Hij be
stookt de hoofdstad met raket
ten en granaten en heeft de be
langrijkste aanvoerroute tussen
Kabul en Pakistan afgesneden.
De rebellenleider controleert
bovendien de waterkrachtcen
trale die de stad van energie
voorziet.
Vervolgens stelde hij een onmo
gelijke voorwaarde voor een
Rivaliserende Afghaanse
milities hebben elkaar giste
ren in de hoofdstad Kabul
opnieuw beschoten met
tanks en raketten. Daarbij
zijn zeker tientallen doden
en honderden gewonden
gevallen. De strijd barste
dinsdag los, toen de facties
die de regering vormen en
hun rivalen die de zuidelijke
wijken bezetten raketten af
vuurden. De toegangswegen
naar de zuidelijke enclave
waren gisteren gesloten. In
de noordelijke wijk Kheirk-
haneh, die het zwaarst werd
getroffen, kwamen zeker
twintig raketten neer.
staakt-het-vuren: zijn aartsri
vaal, Massoud, moest aftreden
als minister van defensie. Maar
de andere mujahedin-leiders
vertrouwen erop dat Massoud
Hekmatyar enigszins in toom
kan houden. Er is zelfs al geop
perd om Massoud en Hekmaty
ar samen op Defensie te statio
neren, maar een dergelijk com
promis is tot mislukken ge
doemd.
De listige strateeg Massoud
heeft zwaar geschut rond Kabul
opgesteld zodat hij iedere po
ging van Hekmatyars strijd
macht om naar de stad op te
van Kabul heeft verwoeste huizen 'gestript'. De kabels brengen op de zwarte markt misschien nog iets op.
Een
rukken onmiddellijk de kop kan
indrukken. Massoud staat mo
menteel sterk. De enige manier
waarop hij ten val kan worden
gebracht, is door verraad (in Af
ghanistan volop voor handen).
Ondertussen heerst er in Kabul
een verlammende anarchie. Op
het vliegveld, dat wordt belaagd
door de woeste Oezbeken van
de voormalige communistische
generaal Dostam, staan vlieg
tuigen permanent met ronken
de motoren klaar om op te stij
gen zodra de met mitrailleurs
en jerrycans uitgeruste Oezbe
ken weer eens proberen de
brandstof uit de vliegtuigtanks
te stelen.
Scholen zijn al een jaar lang ge
sloten en rottend huisvuil, dat
overal in steegjes ligt opgesta
peld, wordt door geiten en hon
gerige vluchtelingen doorzocht
op iets eetbaars. Gezinnen die
voor de bombardementen zijn
gevlucht, zien zich gedwongen
hun schamele bezittingen langs
de weg te verkopen.
De centrale bank is gesloten
voor iedereen behalve com
mandanten van de mujahedin.
Op straat worden bundels Af-
ghaans geld geruild voor een
paar Amerikaanse dollars of
Pakistaanse rupies. De koers
wisselt met de intensiteit van de
dagelijkse artilleriebeschietin
gen.
Zolang Afghanistan in een bur
geroorlog verwikkeld blijft, voe
len regeringen en internationale
hulporganisaties er weinig voor
het land de helpende hand te
bieden. „Het is een vergeten
oorlog", zo verzucht een van de
weinige hulpverleners die nog
in het land werkzaam zijn.
VERTALING: MARGREFT HESLINGA
LONDEN IPS-AP
Over de gehele wereld gaat de
onderdrukking van inheemse
volkeren onverminderd voort.
Als er niet snel actie komt, zal
het Internationale laar van de
Inheemse Volkeren, waartoe de
VN 1993 hebben uitgeroepen,
geen enkele verbetering hebben
opgeleverd. Dat stelt de interna
tionale mensenrechtenorgani
satie Amnesty International in
een gisteren gepubliceerd rap
port.
De VN wijden dit jaar speciaal
aan inheemse volkeren. Het
hoogtepunt van de campagne is
de VN-Wereldconferentie over
Mensenrechten, die in juni in
de Oostenrijkse hoofdstad We
nen plaatsvindt.
Volgens Amnesty International
zijn inheemse volkeren in de
hele wereld, van de VS tot Viet
nam, slachtoffer van schendin
gen van mensenrechten. In
heemse volkeren worden van
hun land gejaagd of zelfs afge
slacht. Mensenrechtenorganisa
ties in de betrokken landen stel
len dat regeringen tijdens bur
geroorlogen anti-terreurmaatre-
gelen aanwenden om onder
drukking van inheemse volke
ren te verbergen.
Dat gebeurt onder meer in
Sudan waar het Nuba-volk
slachtoffer is van de burgeroor
log tussen de regering in het
Arabische noorden en de rebel
len in het zuiden. Honderden
Nuba's zijn de afgelopen jaren
vermoord door regeringstroe
pen omdat zij de rebellen zou
den hebben gesteund.
Andere voorbeelden uit het Am-
nesty-rapport:
In Bangladesh werden in april
vorig jaar tientallen bewoners
van het dorp Logang doodge
schoten Of verbrand door gewa
pende burgers en paramilitai
ren. Baby's zouden uit hun
moeders armen zijn gerukt en
in het vuur zijn gegooid.
In Tanzania probeerden over
heidsfunctionarissen een jon
gen van het Barabaig-volk tot
seks met zijn moeder te dwin
gen en sloegen ze hem in elkaar
toen hij dat weigerde.
IndianenleiderDomingos
Paulino werd eind vorig jaar in
Brazilië doodgeschoten omdat
hij zich had verzet tegen hout
kap op indiaans woongebied.
Hoewel een verdachte werd
aangewezen, zijn er geen arres
taties verricht en is er geen on
derzoek geopend.
Een officieel rapport van de
Australische regering bracht vo
rig jaar aan het licht dat Abori
gines 29 keer vaker worden ge
arresteerd dan andere Australië
rs, dat er buitensporig veel poli
tie in hun gemeenschappen pa
trouilleert en dat er veelvuldig
sprake is van pesterijen en pro
vocaties door de politie.
In Peru hebben veiligheids
troepen in september 1990 be
woners van verschillende kleine
dorpen in het gebied rond Aya-
cucho gedood omdat ze weiger
den deel te nemen aan een door
de autoriteiten opgezet systeem
van burgerdefensie.
In de Verenigde Staten wach
ten 44 Amerikaanse indianen in
de dodencel op executie.
Amnesty riep ook op tot herzie
ning van een proces tegen Leo
nard Peltier, een Ojibwe-leider
van de American Indian Move-
ment (AIM), die tweemaal le
venslang uitzit wegens moord
op twee FBI-agenten in 1975.
Volgens Amnesty heeft de ofi-
cier van justitie bewijzen ach
tergehouden, waaruit zou blij
ken dat de agenten niet zijn ge
dood door kogels uit het geweer
van Peltier.
WIM STEVENHAGEN
(O,
om in mofftrmies re iPfew
ROTTERDAM ANNEMIEK VEELENTURF
Meer dan honderd brieven heeft hij ge
had. En de stroom uitnodigingen om
over 'het zelfgewilde einde van oude
mensen' te komen praten, gaat nog
steeds voort. Mr. H. Drion (76 jaar), oud
hoogleraar burgerlijk recht en oud-
raadsheer in de Hoge Raad, maakte heel
wat los toen hij eind 1991 een artikel
schreef overeen prangende 'wens', zoals
hij zijn gedachtengang zelf met nadruk
omschrijft: de wens dat ouderen die dat
willen middelen krijgen waarmee zij zelf
een einde aan het leven kunnen maken.
Op een moment dat hun het beste past,
op een manier die voor henzelf en hun
omgeving aanvaardbaar is.
Drion heeft wel situaties meegemaakt,
waarbij hij dacht: zo hoeft dat niet voor
mij. Toen hij een vriendin ging bezoeken
bijvoorbeeld, die na een beroerte vrijwel
niet meer kon spreken. „Voortreffelijk te
huis, alleraardigst, midden in de bos
sen", herinnert hij zich. „Leuke kamer.
Maar ja, daar zaten al die oude mensen
dan, hè. Zwijgend op een stoel, stilletjes
voor zich uit te kijken. De hele ochtend.
Rond het middaguur kwamen van die
vrolijke meisjes binnen, de verzorgsters.
En die zeiden dan 'dan gaan we nu sa
men eten!"
Hij komt met voorbeelden van levens die
tragisch zijn geëindigd. Zoals dat van
een oude schoolkameraad, die voor de
tweede keer in een depressie geraakte en
wiens dokter hem de gevraagde dodelij
ke pilletjes weigerde. „Hij is voor de trein
gesprongen. Vreselijk, vreselijk. Voor
hemzelf, maar ook voor de machinist."
Bijval voor zijn wens kreeg Drion van
prof. mr. Ch. J. Enschedé, eveneens oud
raadsheer in de Hoge Raad, die elke dag
een pil slikt voor z'n hart. Daarop wij
zend concludeerde hij: „We blijven leven
omdat we vol zitten met medicijnen. De
natuurlijke ouderdom bestaat niet meer
en de natuurlijke dood van oude mensen
dus ook niet. Dus waarom zou het
kunstmatig verlengen van iemands leven
wel mogen en het kunstmatig verkorten
niet?"
„De natuurlijke ouderdom bestaat niet meer en de natuurlijke dood van ouderen ook
niet. Dus waarom zou het kunstmatig verlengen van iemands leven wel mogen en het
kunstmatig verkorten niet?" foto united photos de boer
Maar is het allemaal wel zo eenvoudig?
De klinisch psycholoog dr. A. Kerkhof
weet uit onderzoek en praktijkervaring
dat mensen die zelfmoord willen plegen
de laatste dagen en uren emotioneel
ontredderd zijn, verward, impulsief, zoe
kend naar oplossingen. Ouderen vormen
daarop volgens hem geen uitzondering.
Hij waarschuwt dat een vrije beschik
baarheid van zelfmoord middelen tot een
toename van het aantal 'onnodige' zelf
moorden leidt.
Drion tekent een golfbeweging in de
lucht, steeds dichter naar de vloer toe.
„De ups en downs", licht hij toe. „De
ups worden minder naarmate je ouder
wordt. Na je 65ste ga je steeds meer be
seffen dat je een lichaam hebt. Want je
merkt dat dat achteruit gaat. En daarmee
neemt de angst toe voor het verlies van
je eigen zelfstandigheid en waardig
heid."
Als iemand van 30 zelfmoord pleegt,
neemt hij een deel van zijn leven weg.
Het deel dat nog niet geleefd is en waar
nog zoveel mogelijkheden in zitten. „Het
is goed om als het ware het belang van
dét leven te bewaken", vindt Driön.
„Maar dat gaat niet op voor een mens
van 80, die niet veel meer in het ver
schiet heeft. Die weet het verdomd goed,
als hij een einde aan zijn leven wil ma
ken. Die zelfmoorden lukken ook vrijwel
altijd. Zelfmoordpógingen vind je veel
meer bij jongeren."
Volgens de overlevering bestond in de
oudheid op het Egeïsche eiland Keos de
gewoonte dat mensen van 70 met
scheerlingsap een punt achter hun leven
zetten. In Marseille moest men, aldus de
antieke sterke verhalen, aan de overheid
toestemming vragen om het leven te be
ëindigen. Na goedkeuring kregen deze
mensen toegang tot de gifvoorraad die
op het stadhuis werd bewaard, zo heeft
de historicus Anton van Hooff uitge
zocht.
Ook Van Hooff maakt kanttekeningen bij
Drions wens. Hij stelt zich een senior
voor die iedere ochtend voor het leven
moet kiezen, sinds het legale potje op de
wastafel hem aangrijnst. „Hoe zal zijn
omgeving reageren? Hij wordt misschien
wel in het nauw gebracht door subtiele
sociale druk, te vergelijken met de 'mee
levende' opmerkingen waaraan een po
tentiële VUT-ter onderhevig is: zó, werk
jij nog?"
Drion, heel beslist: „Daar geloof ik niets
van. Dat gebeurt niet. Zoiets haal je niet
uit, zeker niet als er een zekere afstand
tot de oudere bestaat. Die druk kan er
wel zijn wanneer twee mensen hun hele
leven samen zijn geweest. Dat de één te
gen de ander zegt: wordt het geen tijd
dat we samen gebruik van de pillen ma
ken? Daarom vind ik ook dat uitsluitend
alleenstaanden de beschikking over de
middelen moeten kunnen krijgen."
Alleen alleenstaanden en alleen mensen
van 75 jaar en ouder, heeft Drion be
dacht. Die leeftijdsgrens is enigszins wil
lekeurig, geeft hij grif toe, maar toch ook
weer niet lukraak gekozen. Een 30'er
heeft nog te veel mogelijkheden, maar
ook 65 is geen goede grens. „Iemand die
net met het werk is gestopt, kan daar een
enorme dreun van krijgen en uit zijn
evenwicht raken. Een persoon van 75
heeft die ervaring al weer een tijd achter
zich liggen."
Het is twijfelachtig us of zijn wens bin
nen afzienbare tijd wet zal worden. Op
zijn minst zullen er eerst antwoorden
moeten komen op tal van praktische be
zwaren. Want als bekend is dat oma een
potje met dodelijke pillen in een laatje
heeft, kunnen zoon en kleinzoon ze heel
makkelijk wegnemen voor eigen gebruik.
En wie kan garanderen dat een licht de
menterende oudere de tabletten niet ge
bruikt om een ander te 'helpen'?
De oud-rechter zou al heel blij zijn als de
hele discussie ertoe bijdraagt dat artsen
zich vrijer voelen om ouderen die dood
willen bij te staan. Daarvoor moet dan
wel het strafwettelijk verbod op het ver
strekken van deze middelen verdwijnen.
Ten slotte, heeft Drion zelf in zijn nacht
kastje een potje staan? „Nee, nee", zegt
hij. „Ik kan er geen arts om vragen. Want
dan vraag ik hem iets te doen dat wette
lijk verboden is. Het is de oude jurist in
mij die me daarin remt."
WASHINGTON HANS DE BRUUN
Je leert over het algemeen meer van je mislukkingen
dan van je successen. Misschien is dat wel de belang
rijkste reden voor de aarzelingen bij veel Amerikanen
om zich in een militair avontuur in Bosnië te storten.
Over de Golfoorlogof Grenada hoor je de Amerikanen
dezer dagen nauwelijks, over Vietnam en Bayrut
zwarte bladzijden in hun militaire historie des te
meer.
Vietnam leerde hen dat je je niet in een onoverzichte
lijke oorlog moet laten meeslepen, waarvan doel en
duur niet op voorhand bekend zijn en waarin je met
een onberekenbare tegenstander te maken hebt. Bay
rut, waar tien jaar geleden een autobom 241 mariniers
het leven kostte, leerde dat slechte voorbereiding en
een'wij-zullen-dat-varken-wel-eventjes-wassen'-men-
taliteit fataal kunnen zijn.
En voor alle gevallen geldt: je begint niet aan een oor
log als je niet zeker bent van de steun van de bevol
king. Vooral met dat laatste heeft president Clinton te
maken, nu hij zijn opties weegt voor een militair in
grijpen in Bosnië. De Amerikanen voelen er in meer
derheid niets voor om soldaten naar het vroegere Joe
goslavië te sturen, zelfs niet om er vrij risicoloos bom
men af te werpen.
Ook de steun van het Congres, dat zich wellicht min
der door emoties laat leiden, is allerminst zeker. De
Democratische en Republikeinse leiders steunen Clin
ton, al weten ook zij niet precies waarin, maar de grote
meute 'gewone' parlementariërs moppert al dagen
lang. „Veel Congresleden zijn gefrustreerd en schreeu
wen om informatie", zegt de Democratische Afgevaar
digde Lee Hamilton.
Clinton zal al zijn politieke verkopersgaven uit de kast
moeten halen om de Amerikanen te overtuigen. Er is
in de Amerikaanse media al bevreemd opgemerkt dat
de president nog steeds geen toespraak tot het volk
heeft gehouden om over zijn opties en overwegingen"
te praten. In zijn wekelijkse radiotoespraak van afgelo
pen zaterdag meed Clinton het onderwerp Bosnië zelfs
volledig.
„We hebben de Amerikanen totaal niet voorbereid op
militaire actie", zei de Republikeinse leider Robert Do
le, die Clinton overigens steunt. De Amerikanen zijn
bovendien niet bereid de president het voordeel van
de twijfel te geven, zolang van de Europese bondgeno
ten geen duidelijk signaal komt dat zij mee in het
schuitje willen stappen. De Amerikanen hebben mo
menteel weinig op met'Europa'.
Washington schuift de schuld van de besluiteloosheid
in de schoenen van de Europeanen, die niet weten wat
zij willen met de burgeroorlog in hun eigen 'achter
tuin', die niet voelen voor luchtaanvallen, maar wel de
Amerikanen bekritiseren die geen grondtroepen willen
leveren om de Serviërs op de knieën te dwingen.
De Europeanen zoeken bij de Amerikanen leider
schap, maar hebben nog niet in de gaten dat het Ame
rika van Clinton niet hetzelfde is als het Amerika van
Bush. Tijdens de Koude Oorlog maakten de VS in Eu
ropa de dienst uit als het om veiligheidskwesties ging,
maar dat is niet meer zo. Een meer en meer in zichzelf
gekeerd Amerika heeft onder Clinton andere prioritei
ten gekregen.
Nu al krijgt de president kritiek dat hij zich teveel laat
afleiden van de binnenlandse economische proble
men, op grond waarvan hij vorig jaar november is ge
kozen. Waarnemers menen dat Clinton de Europea
nen waarschijnlijk achter zich had gekregen, als hij
meteen duidelijk had gesteld: we gaan dit of dat zus en
zo doen. Punt uit. Dan was Europa, net als bij de Golf
oorlog, wel gevolgd.
Maar de burgeroorlog in Bosnië is niet vergelijkbaar
met de Golf. De verontwaardiging die ook hier heerst
over de gruwelen in Bosnië ten spijt. De Amerikanen
aangemoedigd door over het algemeen angstige
analyses van hun eigen militaire leiders zien Bosnië
eerder als een nieuw Vietnam. En de trauma's over die
oorlog behoren ook na twintig jaar nog lang niet tot
het verleden.
