Kalmukkië
op weg naar
kapitalisme
Koffïecrisis treft Kenya
Feiten &Meningen
Leger Paraguay wil macht houden
Kamerdebat bezuinigingen loopt
uit op schaamteloze vertoning
VRIJDAG 7 ME11993
DEN HAAG TJABEL DALING/ANP
Al maandenlang gonst het in de
Paraguayaanse hoofdstad Asun
cion van de coupgeruchten. De
verhalen worden meestal afge
daan als verzinsels, maar eind
vorige week bleek een staats
greep door het leger plotseling
geen fantasie meer.
Onverbloemd verklaarde de
nummer twee van het leger, ge
neraal Lino Cesar Oviedo, niet
te zullen toestaan dat de militai
ren buiten de toekomstige rege
ring blijven. Zelfs voor Latijnsa-
merikaanse begrippen een op
merkelijk dreigement.
Paraguay gaat zondag naar de
stembus om een nieuwe presi
dent en een nieuw parlement te
kiezen. Voor het eerst in bijna
vijftig jaar dreigt de regerende
Colorado-partij, het machtsbol-
werk van de militairen, de ver
kiezingen te verliezen. En voor
het eerst in bijna vijftig jaar
krijgt Paraguay een geheel uit
burgers samengestelde rege
ring. Als de militairen hun drei
gementen geen kracht bijzetten
en in de kazernes blijven.
Oviedo is niet de eerste de bes
te. Hij arresteerde in 1989 op
gezag van de huidige president
Andres Rodriguez dictator Alfre
do Stroessner. Diens schrikbe
wind van 35 jaar, dat Paraguay
tot het meest duistere land van
Latijns-Amerika maakte, kwam
door een korte, maar bloedige
staatsgreep van Rodriguez ten
val.
„We zijn niet bereid de over
winningvan een andere partij
te accepteren", zei hij op een
Een Maca-indiaan
met een poster van
president Rodriguez,
die in 1989 de macht
overnam van dictator
Alfredo Stroessner.
FOTO AFP DANIEL
GARCIA
bijeenkomst ter ondersteuning
van de Colorado-kandidaat
Juan Carlos Wasmosy. Oviedo's
uitspraak lokte felle reacties uit
bij de oppositie, maar andere
hooggeplaatste militairen
steunden hem. President Rodri
guez, die de hervormingsgezin
de vleugel in de Colorado-partij
vertegenwoordigt, nam echter
afstand van Oviedo's radicale
ontboezemingen. Buurlanden
Argentinië en Brazilië en de
Verenigde Staten lieten discreet
weten een nieuwe coup of mas
sale verkiezingsfraude niet te
zullen dulden.
Een aanzienlijk deel van de mi
litairen in Paraguay ziet met le
de ogen aan dat hun macht
wordt aangetast. Sinds de onaf
hankelijkheid in 1811 regeert
het leger in feite en een volledi
ge terugkeer naar de kazerne
valt menig militair zwaar. De
meesten denken nostalgisch te
rug aan het tijdperk Stroessner,
toen Paraguay een verademing
was voor handelaren in drugs,
wapens, beschermde dieren,
gestolen auto's en andere
smokkelwaar. Belangrijke politi
ci en hooggeplaatste militairen
lieten zich daarbij niet onbe
tuigd.
Aan dit soort illegale praktijken
wordt geleidelijk paal en perk
gesteld. Als Paraguay in 1995
geheel geïntegreerd raakt in het
regionale vrijhandelspact Mer
cosur (met Brazilië, Argentinië
en Uruguay), zal smokkelwaar
nauwelijks nog winstgevend
zijn. Bovendien gaan binnen
het leger stemmen op de (ei
gen) corruptie aan te pakken.
Kolonel Gonzales Rojas werd
eind vorig jaar een volksheld
toen hij de betrokkenheid van
generaals bij de smokkel van
gestolen auto's uit Brazilië en
Paraguay naar Bolivia aan de
kaak stelde. „Ik deed alleen
maar mijn plicht", zei hij. Drei
gementen van zijn superieuren
dat hij voor de krijgsraad zou
komen, maakten op Rojas geen
indruk.
De burgerrechter beloonde zijn
vasthoudendheid. Twee gene
raals zitten inmiddels achter de
tralies en een groot aantal
hooggeplaatste militairen is
door president Rodriguez met
vervroegd pensioen gestuurd.
Enkele militairen en politie
agenten zijn ook gestraft voor
hun aandeel in de terreurcam-
pagnes onder het Stroessner-
bewind tegen dissidenten en
politieke tegenstanders. De af
gelopen maanden is met de in
beslagname van het terreur-ar-
chief van Stroessners geheime
politie Investigacionesde ene na
de andere schokkende onthul
ling gedaan. Wellicht het meest
verbijsterend voor de gewone
Paraguayaan was dat politie en
leger hun eigen terreur en on
derdrukking zo nauwkeurig
staafden en in meer dan hon
derdduizend documenten vast
legden. Alsof hun politiestaat
het eeuwige leven zou hebben.
De onafhankelijke kandidaat
Guillermo Caballero Vargas, een
geslaagd zakenman, maakt een
goede kans de nieuwe president
van Paraguay te worden. In de
meest recente opiniepeiling be
haalde deze gematigd conserva
tieve christen-democraat zo'n
34 procent van de stemmen.
Daarmee ligt hij een straatlengte
voor op de liberaal Domingo
Laino, algemeen gerespecteerd
wegens zijn verzet tegen de
Stroessner-dictatuur en de Co
lorado-kandidaat Juan Carlos
Wasmosy.
Vargas wil van Paraguay een
modem land maken; een proces
dat voorzichtig is ingezet door
overgangspresident Rodriguez.
Onder zijn leiding werd de pers
vrijheid ingesteld, zijn politieke
gevangenen vrijgelaten en wor
den de mensenrechten redelijk
Alleen het leger lijkt Vargas' pre
sidentiële ambities nog te kun
nen dwarsbomen. En dat terwijl
de Colorado-partij de dreigende
taal van Oviedo niet eens nodig
had gehad als intern de vrede
was bewaard. Het 'Coloradismo'
heeft zichzelf de afgelopen
maanden door interne strubbe
lingen ernstig verzwakt. De aan
vankelijke presidentskandidaat
Luis Maria Argana won een in
terne partijstemming, maar na
geruchten over fraude volgde
een hertelling. Wasmosy, de
kandidaat die door het leger
wordt gesteund, werd uiteinde
lijk de winnaar.
Steeds meer boeren kiezen voor andere gewassen
NAIROBI HORACE AWORI
IPS
De Kenyaanse koffie-export
maakt magere jaren door. Ooit
was koffie het voornaamste ex-
portprodukt van dit Oostafri-
kaanse land, maar sinds 1989
gaat het steeds slechter. On
danks allerlei maatregelen en
initiatieven lijkt er voorlopig
geen verbetering in te zitten.
Een van de oorzaken van deze
malaise is de wereldwijde crisis
die de koffiemarkt al jaren be
heerst. Sinds vier jaar geleden
het Internationale Koffie Ak
koord ten onder ging, is de
markt aan grote schommelin
gen onderhevig.
De prijzen zijn, onder druk van
grote producenten als Brazilië,
enorm gedaald. Deze landen
dumpen grote hoeveelheden
goedkope koffie op de wereld
markt. Een land als Kenya, dat
een hoge kwaliteit Arabica-kof-
fie verbouwt, kan hierdoor niet
meer concurreren met bijvoor
beeld Brazilië en Colombia ('s
werelds grootste koffieprodu
centen). Tegenover de dalende
koffieprijs staat slechts een
marginale verhoging van de
consumptie.
Steeds meer Kenyase koffieboe
ren besluiten over te gaan op
andere, meer winstgevende ge
wassen. Ze kiezen bijvoorbeeld
voor thee, een gewas dat min
der aan prijsschommelingen en
onzekerheid onderhevig is. Niet
alleen wereldwijde economi
sche motieven liggen ten
grondslag aan de crisis op de
koffiemarkt. Ook de weersom
standigheden hebben tegenge
zeten. De aanhoudende droogte
was de nekslag voor veel Kenya
se koffieboeren.
De Kenyase regering heeft, in
samenwerking met onder meer
de Wereldbank, 200 miljoen
dollar in de nationale koffiepro-
duktie gepompt. Hiermee
moest de produktie op een ho
ger peil worden gebracht. Ook
zou er worden geïnvesteerd in
het bouwen en herstellen van
de fabrieken waar koffiebonen
worden verwerkt. Verder was
het geld ook bestemd voor kre
dieten aan boeren.
Desondanks is de positie van de
boeren alleen maar verslech
terd. Zij mogen hun koffie uit
sluitend verkopen aan twee
staatsbedrijven en moeten heel
lang op hun geld wachten. Een
extra probleem is dat kunstmest
de laatste tijd heel duur is ge
worden, waardoor de boeren
hier niet meer voldoende van
kunnen kopen. Met als gevolg
dat de produktie van koffie aan
het dalen is.
Joe Nyagah van de planters-
bond KPCU (een staatsorgani
satie) maakt zich echter geen
zorgen. „Zolang onze koffie zijn
vertrouwde kwaliteit behoudt,
zal er altijd vraag naar zijn."
Landbouweconoom Kaleb
Wangia daarentegen vindt een
dergelijk vertoon van optimis
me volstrekt misplaatst. Hij
meent dat een agressief, alert
beleid nodig is om het land voor
een ramp te behoeden. „We
moeten niet vergeten dat bij
voorbeeld Colombia ook grote
hoeveelheden Arabica-koffie
verbouwt en exporteert."
Wangia is voorstander van libe
ralisering van de koffie-indu-
strie. Nu heeft de KPCU, samen
met de Nationale Koffieraad, de
hele produktie en handel in
handen. Indien dit monopolie
zou worden opgeheven, kunnen
de boerencoöperaties alerter
opereren. Ook zou hij graag
zien dat de grond efficiënter
wordt gebruikt. Als koffie wordt
afgewisseld met andere gewas
sen, is het rendement van de
grond hoger. Momenteel is dit
echter verboden in Kenya.
TOM JANSSEN
Iljumzjinov steekt Jeltsin de ogen uit
De revolutie was net op tijd voorbij voor de lunch. Zij
eindigde met een zee van rode stemkaarten die unaniem
de lucht in gingen, een applaus en een parade van verle
gen jonge meisjes die rode anjers uitdeelden aan plompe
mannen en een vrouw van middelbare leeftijd, als
beloning voor hun enthousiaste gehoorzaamheid.
Slaapverwekkend gekeuvel van bewindslieden en fractieleiders
De president, een 30-jarige self
made roebel-miljardair met eer
voorliefde voor zijden stropdas
sen en zachte beloften, ver
klaarde de gebeurtenis histo- WÊ^Hl
risch, voorzag een nieuwe kapi- den die samen het uitgestrekte,
langrijkste industrie is wol, hoe
wel de republiek ook wat olie
heeft. Kalmukkië heeft een ge
mengde bevolking van Kalmuk-
ken en Russen een overblijf
sel van het Mongools-Tataarse
rijk en is niet meer dan een
de 90 bestuurlijke eenhe-
talistische dageraad, begroette
de republiek Kalmukkië als een
voorbeeld voor de rest van Rus- wordt genoemd. De Kalmukse
land en nodigde iedereen uit
voor een feest in het café. Het
hele toneelstuk had niet langer
dan twee uur en veertig minu
ten geduurd. Er had geen drup
pel bloed gevloeid en er was
nauwelijks
enige tegen
stand geweest.
En zo schiep
president
Kirsan Iljumzj
inov eind vori
ge week, nog
geen drie we
ken in functie,
aan de kust
van de Kaspi
sche Zee een
precedent dat
Boris Jeltsin
met liefde na
volging zou geven in Moskou:
hij haalde het plaatselijke parle
ment met vleierijen en steek
penningen over om massaal po-
Opperste Sovjet had slechts 125
leden. Het Congres, dat heel
Rusland vertegenwoordigt,
heeft er meer dan duizend.
President Iljumzjinov omschrijft
de volksafgevaardigden net
als Jeltsin
als een hin-
derlijk over
blijfsel van de
communisti
sche orde. Zij
vertegen
woordigen
het oude den
ken. Maar het
gemak waar
mee hij hen
kon overtui-
gen hun eigen
doodvonnis
te tekenen,
onthult dat hun conservatisme
niet van hetzelfde agressieve
soort is als dat van het Moskou-
Congres. Het is het passieve
Kalmukkië is
klein: er leven
bijna negen keer
zoveel schapen
als mensen
litieke zelfmoord te plegen. „Wij conservatisme van mannen die
hebben een revolutie g
een rustige revolutie", zegt de
stafchef van de president, Gen
nadi Amninov, enthousiast.
Zonder tegenstemmen en met
maar twee onthoudingen sta
ken 105 volksafgevaardigden
stukken rode kaart in de lucht
om hun uitsterven te bevesti
gen. Na een ochtendje werken,
hieven zij hun banen in de Op
perste Sovjet op, ontmantelden
zij de districts-Sovjets in de ste
den in heel Kalmukkië, en stel
den zij een 25 leden tellende
commissie in om een nieuwe
grondwet te ontwerpen.
„Wij hebben een historische
stap gezet", verklaarde presi
dent Iljumzjinov aan de rand
van het Leninplein. „Wij zijn de
eersten in Rusland die zich heb
ben bevrijd van de Sovjets. Dit
is een geweldige dag."
Had Jeltsin ook maar zoveel ge
luk. Hij zou niets liever willen
dan het Congres van Volksafge
vaardigden af te schaffen, de
Russische wetgevende macht
die hem het grootste deel van
het afgelopen jaar zoveel ellen
de heeft bezorgd. Iljumzjinov
wil hem graag van advies die
nen. Hij heeft vorige week een
bezoek gebracht aan Moskou
doordrenkt zijn van het meest
onschendbare principe van het
communisme: gehoorzaam
heid.
Het volgende punt op Iljumzj-
inovs agenda is het creëren van
een zone van ongebonden kapi
talisme en het inlossen van zijn
verkiezingsbelofte van Kalmuk
kië 'een tweede Kuwayt' te ma
ken. Hij wil de bureaucratie in
krimpen door het aantal minis
teries terug te brengen van 25
tot 5. Onder de ministeries die
moeten verdwijnen bevindt
zich het ministerie voor staats
veiligheid, hoewel de lokale ge
heim agenten niet van plan lij
ken hun vier verdiepingen tel
lende hoofdkwartier in het cen
trum van Elista op te geven.
Hoewel hij erop aandringt dat
Kalmukkië deel blijft uitmaken
van Rusland, paait hij nationa
listen door volledige economi
sche onafhankelijkheid te belo
ven. De republiek, zo zegt hij,
zal subsidies weigeren uit Mos
kou, die nu 90 procent van de
begroting uitmaken.
„Ik ben geen politicus", legt de
president uit, „ik ben geen
communist, ik ben geen demo
craat. Ik ben een kapitalist. Ik
wil de levensstandaard verho
en Jeltsin ingelicht over de stou- gen." Met dit thema en met
te plannen met Kalmukkië.
Daarbij bood hij zijn 320.000 in
woners tellende republiek aan
als testgebied voor vergaande
hervormingen.
De gebeurtenissen in de
Kalmukse hoofdstad Elista zul
len zich niet gemakkelijk in
Moskou herhalen. In de eerste
plaats is Kalmukkië klein: er le
ven bijna negen keer zoveel
schapen als mensen. De be
de verkiezingsbelofte dat hij ii
der gezin 100 dollar 185 gul
den) zal geven heeft hij tij
dens de presidentsverkiezingen
van 11 april een overweldigende
overwinning behaald. Hij kreeg
65 procent van de stemmen.
Zijn grootste rivaal, een onder
commandant van de Russische
grondtroepen, slechts 29.
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
zullen eerder meer dan min
der afkeer van de politiek
krijgen.
Premier Lubbers hield zich
gisteren het grootste deel van
zijn betoog bezig met de be
groting van Verkeer en Wa
terstaat. Het vervoersbeleid,
de decentralisatie van het
stads- en streekvervoer en
het prijsbeleid voor trein, bus
en metro waren zo ongeveer
de belangrijkste onderdelen
uit zijn toespraak tot de
Tweede Kamer.
Over de echte politieke pro
blemen (inkomensbeleid,
bijstand en dergelijke) kwam
hij niet veel verder dan het
herhalen van de frasen die al
in de brief van het kabinet
van twee weken geleden
stonden. Of hij verwees de
problemen door naar de mi
nisters Kok en De Vries.
Vice-premier en I>vdA-leider
Kok deed een poging een
deel van zijn weggelopen kiezers terug te halen
door een uitvoerige discussie aan te gaan met op
positieleider Bolkestein. Onderwerp? de mate
waarin de vervroegde aflossing van woningwetle
ningen iets te maken hebben met het financie
ringstekort! Als het zo doorgaat, zullen ook de
laatste PvdA-kiezers snel
hun weg naar een andere
politieke partij zoeken.
Vermoedelijk zullen ze zich
dan voor een groot deel
wenden tot D66, tenslotte de
grootste tweede-keus-partij
van dit land. Maar D66-
voorman Van Mierlo deed
het al niet veel beter dan zijn
collega's. Ook hij kwam wei
nig verder dan aan te geven
waar het beleid volgens hem
niet deugt, zonder daarvoor
heldere alternatieven aan te
dragen.
Naar te vrezen valt, hebben
de fractievoorzitters, die dit
debat voerden, zich weer
veel te veel laten leiden door
de fractiespecialisten op al
lerlei deelterreinen. De poli
tieke hoofdlijn werd al snel
uit het oog verloren en de
discussie verzandde daar
door in een baaierd van de
tails. Voor degenen die het
aangaat ongetwijfeld interes
sant, maar voor het politieke debat funest.
Gelukkig krijgen radioluisteraars, televisiekijkers
en krantelezers slechts een samenvatting van het
geheel voorgeschoteld. Voorlopig moet dat maar
zo blijven.
De strengste begroting sinds de
Tweede Wereldoorlog, noemde
premier Lubbers het bezuini
gingspakket dat het kabinet
ruim twee weken geleden pre
senteerde. In het debat dat
daarover gisteren werd gevoerd,
was dat niet te merken. Zowel
de Tweede Kamer als het kabi
net maakte er een slaapverwek
kende vertoning van, waarbij
van politiek vuurwerk nauwe
lijks sprake was.
Grote groepen in het land
(vooral jongeren) staan op hun
achterste benen over de voor
stellen van het kabinet. Maar de
Tweede Kamer komt in ellen
lange betogen niet veel verder
dan de opmerking dat het niet
goed gaat met de economie.
Hier en daar werd nog wel even
geprobeerd iets van politieke
stellingname in de verhalen te
brengen, maar dat beperkte
zich tot hooguit enkele minuten.
De ministers die het beleid moesten verdedigen,
maakten het zo mogelijk nog erger. De meest om
streden bewindslieden (Ritzen van onderwijs en
Ter Veld van sociale zaken) waren niet eens ko
men opdagen. Het kabinetsbeleid werd in vieren
eenhalf uur durende monologen
uiteengezet door Lubbers, en
toen vrijwel iedereen was inge
dut, mochten Kok (financiën)
en De Vries (sociale zaken) de
laatste volhouders in slaap wie
gen.
Er wordt de laatste tijd veel ge
klaagd over het gebrek aan poli
tieke belangstelling bij de bur
gers. Zware commissies onder
leiding van politieke toppers als
Deetman, Wiegel, De Koningen
Van Thijn breken zich het hoofd
over de manier waarop de be
langstelling voor de politiek
weer wat kan worden opgevij
zeld.
De kloof tussen kiezer en geko
zene is te groot, heet het. Dat is
waarschijnlijk waar, maar parle
mentariërs en bewindslieden
kunnen daar voor een groot
deel zelf iets aan doen. In het
recente verleden is al besloten
alle kamerdebatten rechtstreeks
voor de radio uit te zenden en
er bestaan zelfs'plannen dat
ook via de televisie te gaan doen.
Maar als de politici op dezelfde manier blijven
opereren als ze gisteren deden, dan kan dat
laatste maar beter achterwege blijven. Dergelijke
debatten zullen een onmeetbaar kleine kijkdicht
heid hebben en de doorzetters onder de kijkers
