'Niet onnodig angst oproepen'
Over leven
Kwart van bodems
ernstig vervuild
Studie naar
noodzaak
van jacht
op duinree
GEBIOLOGEERD
WOENSDAG 5 ME11993
071-161440. PIV -CHEF MEINDERT VAN D
Mammoeten in tentoonstelling
Rotterdam In de Rotterdamse diergaarde Blijdorp loopt tot 31
oktober een tentoonstelling onder de titel 'Mammoetland'.
Mammoeten en andere prehistorische reuzen zijn levensecht
nagemaakt in robotmodellen die kunnen bewegen en geluiden
maken. Ze zijn computergestuurd en worden aangedreven door
perslucht. De Rivièrahal is tijdelijk omgetoverd in een open bos
gebied en een toendralandschap uit de laatste ijstijd compleet
met gletcher, kruiend ijs en een bubbelende teerput. Blijdorp
werkt voorts samen met het Museon in Den Haag dat de ten
toonstelling 'Een miljoen jaar Nederland' tot 5 september onder
dak heeft.
Ecomare krijgt cultuurprijs
texel» Het bestuur van het Anjerfonds Noord-Holland heeft de
'Prijs voor culturele arbeid 1993' toegekend aan Ecomare. Het
centrum voor Wadden en Noordzee op Texel krijgt daarmee ook
een geldbedrag van 7500 gulden. Met de toekenning van de prijs
aan Ecomare wil het Anjerfonds 'grote waardering' tot uiting
brengen voor 'de buitengewone verdiensten gedurende een lan
ge reeks van jaren met betrekking tot natuurbehoud en natuur-
educatie, toegespitst op de Noordzee, het Waddengebied en het
eiland Texel'.
Jonge poedoe en bizon in Rotterdam
Rotterdam Diergaarde Blijdorp in Rotterdam is sterk verjongd
door geboortes van onder meer een przewalskipaard en een bi
zon enkele weken geleden. Ook kwam een poedoe ter wereld.
Een poedoe gaat door voor het kleinste hert dat zo'n 40 cm groot
is en net zo schuw als andere herten. De mannetjes dragen een
gewei. Er leven nu vijf van deze zeldzame dieren in Blijdorp.
Poedoes worden ongeveer 15 jaar oud.
Geraniummarkt in Leidsenhage
leidschendam» Winkelcentrum Leidsenhage wordt aanstaande
zaterdag in de bloemetjes gezet. In samenwerking met de Ko
ninklijke Maatschappij in Tuinbouw- en Plantkunde zal de jaar
lijkse geraniummarkt worden georganiseerd. Ter plaatse kan
voorlichting worden verkregen over geraniums, fuchsia's en an
dere planten. Ook worden bloemschik-demonstraties gehouden.
Brochure over bomen en vogels
utrecht» Bomen dreigen steeds meer te verworden tot niet meer
dan decoratie van straten en pleinen. Boomsoorten worden
minder beoordeeld op hun nut en functie, maar meer of ze wel
in een smalle straat passen, tegen luchtverontreiniging kunnen
en geen overlast geven. De twintigste brochure onder de titel
'Bomen en Vogels' is uit. Een groot aantal vogels is afhankelijk
van de aanwezigheid van bomen en struiken. De brochure wijst
op het belang van bomen voor de vogels in de stad en op het
platteland en geeft aanwijzingen voor het planten, snoeien en
beschermen. De brochure kost 2,50 en is te bestellen via tel.
030-430778.
Rijk pakt verdroging grootscheeps aan
den haag De rijksoverheid heeft plannen voor een grootscheep
se aanpak van verdroogd Nederland. Op dit moment is 400.000
hectare natuurrijk gebied verdroogd. Nog voor het jaar 2000 wil
het rijk een kwart van deze verdroogde terreinen in natuurlijke
staat herstellen. Daarvoor is een nationaal onderzoeksprogram
ma naar de verdroging noodzakelijk. Duidelijk is dat de toege
nomen produktie van gewassen en de verstedelijking in belang
rijke mate oorzaak zijn van de verdroging. De te nemen maatre
gelen zullen neerkomen op het maken van bufferzones voor de
verdroogde terreinen. Het rijk, dat zes miljoen gulden in het pro
ject steekt, werkt hierbij samen met betrokken provincies, wa
terschappen en de drinkwaterwereld.
leiden/den haag
monica wesseling
Nog voor het eind van dit jaar
moet bekend zijn welke ver
vuilde bodems van regionale
wateren met voorrang worden
gesaneerd. De provincie Zuid-
Holland onderzoekt alle 300
verdachte locaties en stelt een
prioriteitenlijst op. Sanering
van alle nu bekende vervuilde
locaties kost volgens grove
schatting 300 miljoen gulden.
Dat geld is er niet en dus wor
den alleen de ergste vervuilin
gen op korte termijn aange
pakt.
Een groot deel van de bo
dems van regionale wateren in
Zuid-Holland zijn verontrei
nigd met polycyclische aroma
tische koolwaterstoffen
(pak's), zware metalen en res
ten bestrijdingsmiddelen.
'Boosdoeners' zijn onder meer
het verkeer, de industrie en de
oeverbeschoeiingen. Bijna een
kwart van de bodems is echt
ernstig vervuild, het grootste
deel (ruim de helft) valt in de
categorie licht tot matig ver
ontreinigd. Slechts 17 procent
van de bodems is schoon te
Met de sanering van droge
bodems is de afgelopen jaren
wel de nodige ervaring opge
daan, maar er bestond nog
geen systeem voor het bepalen
van de urgentie van sanering
van waterbodems. Zuid-Hol
land heeft voor de periode
1991 tot en met 1995 4,5 mil
joen gulden beschikbaar. Tus
sen de benodigde hoeveelheid
geld (300 miljoen) en het be
schikbare budget gaapt een
gat en dus moet het ergste het
eerst worden gedaan.
Selectie
De dienst water en milieu van
de provincie heeft een selec
tiemethode uitgewerkt. „Bepa
lend zijn onder meer welke
vervuiling ergens zit en hoe
veel viezigheid er ligt, hoe
groot de kans is dat de vervui
ling met het water wordt ver
spreid en of er gevaren zijn
voor de volksgezondheid", legt
R. Dings van dé dienst uit.
De noodzaak tot sanering
van twee plekken die even
zwaar vervuild zijn kan ver
schillen. „In een natuurgebied
of zwemwater telt een vervui
ling veel zwaarder dan in een
rivier die uitsluitend voor
scheepvaart wordt gebruikt.
Omdat sanering van water
bodems relatief nieuw is, zijn
er vijf proefprojecten uitgeko
zen. De provincie leert daar
mee hoe de bodems moeten
worden onderzocht en vooral
ook hoe de vervuiling moet
worden opgeruimd.
Drie van de vijf proefprojec
ten bleken na het zogeheten
'nader' onderzoek zodanig
vervuild dat sanering nodig is.
Een vijver in Voorburg en de
Strekvaart in Rotterdam ble
ken schoner dan verwacht. De
Sassenheimervaart, De Zijl in
Leiden en de hoge boezem
van de Nedervaart in Kinder
dijk zijn zo smerig dat daad
werkelijk tot sanering moet
worden overgegaan.
Het uitbaggeren van wate
ren is normaal: elk water dat
wordt gebruikt voor scheep
vaart of waterafvoer wordt van
tijd tot tijd weer op diepte ge
bracht. De afgelopen jaren is
het uitbaggeren van de wate
ren, zelfs als de bodems ver
ontreinigd waren, op een laag
pitje gezet. Er is geen plek
meer om de bagger te storten.
De provincie wil nog voor het
eind van het jaar een nieuwe
stortlocatie kiezen. In deze re
gio komt daarvoor de Oost-
vlietpolder in aanmerking.
Gevraagd naar het nut van
het opstellen van een urgen-
tielijst voor de saneringen als
er toch geen geld beschikbaar
is, zegt Dings: „Zo'n lijst
maakt duidelijk dat er gewoon
meer geld moet komen."
ransdorp» Een vale gier vliegt aan op de gel met een vleugelspanwijdte van twee- week voor het eerst gesignaleerd. Nog niet houdt zich in Waterland op rond de hoog-
stompe kerktoren van Ransdorp in Water- enhalve meter thuis hoort in de Franse Ce- bekend is of het gaat om een exemplaar spanningsleiding. Daar aast hij op vogels
land. Een wel heel ongewone verschijning vennen, Spanje of Oost-Europa. Het van uit genoemde streken, of om een vogel die die zich in de stroomdraden doodvliegen.
i Nederland, omdat deze enorme roofvo- een ring voorziene dier werd verleden uit een dierentuin is ontsnapt. De vale gier foto martijn de jonge
Gezondheidsdiensten maken zich vooralsnog geen zorgen over teken
De gezondheidsdiensten in Leiden en de Duin- en Bol
lenstreek maken zich voorlopig geen al te grote zorgen
over het gevaar van tekebeten in het duingebied. Noch
bij de GG GD in Leiden, noch bij de gezondheidsdienst
in de Duin- en Bollenstreek zijn meldingen over tekebe
ten - die de ziekte van Lyme kunnen veroorzaken - bin
nengekomen. De beide instellingen zien dan ook geen
reden extra maatregelen te nemen.
Volgens Gemeentewaterlei-
dingen Amsterdam is de be
smette teek nog niet gesigna
leerd in de duinen tussen Zand-
voort en Noordwijk. „We heb
ben ons personeel er wel op ge
attendeerd. We houden het in
de gaten, maar ons zijn nog
geen gevallen bekend."
Huiduitslag
Een woordvoerster van de GG
&GD in de Duin- en Bollen
streek licht toe dat teken vooral
in tropische en subtropische
landen voorkomen. Ook in Oos
tenrijk worden ze nogal eens
gesignaleerd. „Maar in de Duin
en Bollenstreek heb ik er nog
niet van gehoord. Ofschoon de
artsen in dit geval geen mei-
Afgelopen week waarschuwde
de Vereniging Natuurmonu
menten alert te zijn op de te
ken. Teken komen via zoogdie
ren in struiken, bomen en hoog
gras terecht, waama ze een
mens tot slachtoffer kunnen
kiezen. Ze bijten zich vast in de
huid om bloed te zuigen.
Slechts een klein deel van de
parasieten is besmet met de
bacterie Borrelia burgdorferi,
die de ziekte van Lyme kan ver
oorzaken. De aan het Acade
misch Ziekenhuis Leiden ver
bonden internist Van Furth
denkt aan een percentage van
hooguit tien procent.
dingsplicht hebben, kunnen we
er toch van uitgaan dat zich in
deze streek niet of nauwelijks
besmettingen hebben voorge
daan. Anders hadden we dat ze
ker geweten verklaart zij.
De Bedrijfsgezondheidsdienst
RBB in Den Haag meldt in een
brochure dat het eerste zichtba
re ziekteverschijnsel een rode,
ringvormige huiduitslag is rond
de beet, die na drie tot dertig
dagen kan ontstaan. Maar er
kunnen ook andere, minder ge
makkelijk te herkennen klach
ten optreden, zoals grieperig
heid. Enkele weken of maanden
later kunnen er neurologische
klachten optreden, zoals een
heftig uitstralende pijn in arm
of been, een scheef gezicht,
dubbel zien en hartritmestoor
nissen. In het derde stadium -
maanden of jaren na de infectie
- kan sprake zijn van gewrichts
aandoeningen en oriëntatie-
stoornissen.
De gezondheidsdiensten ad
viseren om teken die zich heb
ben vastgebeten zo snel moge
lijk te verwijderen. De woord
voerster van de GGD in de
Duin- en Bollenstreek: „Belang
rijk is om de teek eerst te ver
doven met een watje met ether
of nog liever alcohol, bijvoor
beeld genever. Daarna moet je
het beestje voorzichtig uit de
huid worden getrokken. Door
het te verdoven, voorkom je dat
de kop blijft zitten en het kwaad
alsnog kan geschieden". Door
de datum te noteren, kunnen
eventuele stadia van de ziekte
worden achterhaald. De ziekte
kan in alle stadia door toedie
ning van antibiotica worden be
handeld en genezen, aldus de
RBB. Daarna is men echter niet
immuun voor een volgende be
smetting.
Virussen
Uit een landelijk onderzoek van
Staatsbosbeheer is gebleken dat
één op de vier boswerkers door
teken is besmet met bacteriën
en virussen. Van de besmette
werkers wordt ongeveer vijf
procent ziek. Ze krijgen het ad
vies om zoveel mogelijk geslo
ten kleding te dragen, zoals
broeken met lange pijpen en
overhemden met lange mou
wen.
Natuurmonumenten vindt
het niet nodig om recreanten
door borden in natuurgebieden
voor besmette teken te waar
schuwen. „We willen niet onno
dige angst oproepen'zegt dis
trictsbeheerder P. Hulzink. „Het
besmettingsrisico is gering als je
normaal door het gebied gaat
en op de paden blijft."
De Dutch Birding Association
stelt in haar blad dat ziekten die
door teken worden overge
bracht steeds vaker lijken voor
te komen. Volgens de organisa
tie kan dit verband houden met
de vergrassing van natuurterrei
nen, waardoor teken beter zou
den gedijen. Die vergrassing is
weer een gevolg van de milieu
vervuiling. Professor Van Furth
durft hierover geen uitspraken
te doen. „De besmette teken lij
ken inderdaad meer voor te ko
men, maar er is nog maar wei
nig onderzoek gedaan. Ook is er
geen vergelijkingsmateriaal met
vroeger. We weten er nog lang
niet alles van."
Medewerkers van de dierentuin
Artis onderzoeken de noodzaak
van de jacht op reeën in de Am
sterdamse Waterleidingduinen.
Gemeentewaterleidingen Am
sterdam heeft hiervoor 60.000
gulden uitgetrokken.
De studie moet helderheid
scheppen in de veelal door
emoties beheerste discussie tus
sen voor- en tegenstanders
de jacht. De Amsterdamse ge
meenteraad kan straks op basis
van wetenschappelijke informa
tie een besluit nemen over de
reeënjacht in de duinen tussen
Zandvoort en De Zilk, aldus het
personeelsblad Waterstanden.
Medewerkers van Artis ma
ken samen met Amerikaanse
wetenschappers gebruik van
een computermodel. Daarmee
kan voor kleine groepen dieren
worden berekend wat de gevol
gen zijn van jacht, het uitbreken
van ziektes en voedselgebrek.
Het Nederlands Instituut voor
Bos- en Natuuronderzoek be
studeert de te verwachten ge
volgen voor de duinbossen.
Leden van de PvdA-fractie in
de Amsterdamse gemeenteraad
hebben al herhaaldelijk voorge
steld de jacht op reeën in het
Het is geen nieuws, maar omdat
de kwestie tot nu toe blijkbaar
weinig mensen is opgevallen
toch nog maar weer eens wat
open deuren. Let op. lieve lezers
en lezeressen: fietsen is goedko
per, milieuvriendelijker, gezon
der en het gaat, in de stad zeker,
nog stukken harder ook dan au
torijden.
A: Een fiets is heel goedkoop in
aanschaf (zeker als je 'm jat,
maar dit terzijde), onder
houd, reparatie, belastingen
verzekering.
B: Een fiets is milieuvriendelijk:
er worden maar weinig
grondstoffen in verwerkt en
vrijwel geen schadelijke. Met
een beetje medewerking van
publiek en overheid kan het
bedrijfsleven van achter- tot
voorlicht recyclebare rijwie
len bouwen. Dat een norma
le fiets geen motor bevat, zal
u niet zijn ontgaan. Hij pro
duceert dus ook geen uit
laatgassen, verstookt geen
schaarse fossiele brandstof
fen en levert geen afgewerkte
olie op.
C: Fietsen is gezond, mits je
niet onvoorbereid tracht
even de Alpe d'Huez te ne
men. Bedoeld is hier fietsen
als methode om van A naar
B te komen. Er komt nog een
dag dat dit korting op ziekte
verzekeringspremies gaat
opleveren.
D: Fietsen gaat sneller dan au
torijden. Daar kijkt u mis
schien toch van op. In een
drukke binnenstad lijkt het
nog wel logisch: een fietser
rijdt langs de rijen wachten
de auto's, heeft vaak be
schikking over aparte fiets
paden of straten waar geen
auto's mogen komen en
hoeft nooit eerst een kwar
tier rondjes te rijden voor hij
een parkeerplaats gevonden
heeft, om daama nog een
stuk naar het adres van zijn
bestemming te lopen. Auto's
die misschien wel honderd
tachtig kunnen, halen in de
binnenstad, parkeerplek
zoeken meegerekend, ge
middeld hooguit een kilo
meter of twintig.
Maar buiten de stad? Ak
koord, daar lijkt de bewering
niet zo geloofwaardig. Maar
we gaan nu even wat inge
wikkelder rekenen. We bel
len: geld is tijd. Om iets te
kunnen kopen moet je het
geld ervoor verdienen: dat
kost tijd.
Mooi. We stellen: een auto is
tien keer zo duur als een fiets.
We stellen: een auto gaat ge
middeld per uur vijf keer zo
hard als een fiets (honderd te
gen twintig kilometer). En nu de
grap: voor elk uur dat de fietser
werkte om het geld voor zijn
fiets te verdienen, moest u er
tien zwoegen! Als we die factor
tien verschil meerekenen, kost
het afleggen van honderd kilo
meter de fietser maar half zo
veel tijd als u!
Enfin, dit gezegd zijnde, mogen
wij u dan binnenkort op het
fietspad richting strand tegen
komen? We zullen hartelijk
zwaaien.
P.S. We hebben de auto hier
nog gematst. In werkelijkheid is
'ie gauw 30 tot 40 keer duurder
in aanschaf. Om over het on
derhoud maar te zwijgen!
co loerakker en piet zeeman
Voorstanders van de jacht op de duinree zeggen dat zonder jacht het aantal sterk zal toenemen, waarna honger, stress en ziekte een hoge tol zou
den eisen. foto p van daisen
gebied te beëindigen. De natuur pulatie in toom te houden. Zon- Volgens een woordvoerder gaande jaren. Het streefgetal is
zou goed in staat zijn zichzelf te der jacht zou het aantal sterk van Gemeentewaterleidingen tweehonderd. Dat betekent dat
reguleren. Het waterleidingbe- toenemen, waama honger, lopen er momenteel zo'n drie- duinbewakers en enkele vaste
drijf \indt afschot noodzakelijk stress en ziekte een hoge tol honderd reeën rond in het ge- jagers dit jaar zo'n honderd ree-
om de omvang van de reeënpo- zouden eisen. bied, iets meer dan in voor- en zullen afschieten.
Kringloopbedrijf
opent winkel
De Stichting Kringloopbc
drijven Nederland (SKN)
heeft haar eerste winkel ge
opend in Deventer. De stich
ting streeft naar een keten
van kringloopbed rijven in
Nederland met als doel: het
bevorderen van hergebruik
van gebruikte goederen en
het scheppen van werkgele
genheid.
De oprichting van het
kringloopbedrijf is ontstaan
vanuit de behoefte in ge
meenten aan een professio
nele organisatie die in staat
is grof huisafval zodanig in te
zamelen dat maximaal her
gebruik mogelijk is. De stich
ting is op dit moment met
een tiental gemeenten in ge
sprek. Met de eerste kring
loopwinkel 'Het Goed' in De
venter is een investering van
een half miljoen gemoeid.
De SKN is een gezamenlijk
initiatief van drs. 1. van Gorp,
directeur van 'Stichting
Werkgelegenheidinstituut 't
Gooi' en drs. R. Bouman, di
recteur van de 'Stichting An
dere Werkvormen'.
De SKN heeft met de ge
meente Deventer een con
tract afgesloten over inzame
ling van grof huisafval en
huisraad.
