Jaap van de Scheur, de druppel die een rivier wil worden
China beheerst Tibet met 'levende boeddha's'
Feiten &Meningen
Fax
ZATERDAG 1 ME11993
Vandaag neemt Jaap van de Scheur afscheid van de
PvdA en van de Rotterdamse gemeenteraad. Met pijn
in het hart, maar het moet. En als het dan toch moet,
dan maar op 1 mei, de traditionele rode feestdag.
In 1950, terug van militaire dienst in Indië, bedankte
hij ook al eens voor de partij. Wegens de koloniale poli
tiek van Drees. Na drie maanden dacht hij: ik doe maar
weer mee. Nu is de breuk definitief. Wegens het sociale
beleid van Kok. Maar hij blijft actief: met Solidair '93
wil hij volgend jaar meedoen aan de verkiezingen. „Ik
ben pas 65 en ik vreet nog menig 20-jarige op. Met huid
en haar".
ROTTERDAM HANS HOFFMAN
„De naam van onze partij is So
lidair '93 en niet Solidariteit of
zoiets, zoals vaak wordt ge
schreven. Ik heb me trouwens
in het begin ook wel eens ver
gist. Maar een naam is niet zo
belangrijk. Belangrijker is wat er
achter die naam zit. En in mijn
geval is dat een heel scala aan
gevoelens - woede, schaamte,
mededogen - dat zich gaande
weg heeft ontwikkeld."
„Mag ik een treffend voorbeeld
noemen? Begin juni '91 zei Wim
Kok op de partijraad in Deven
ter: Over mijn lijk, mensen die
ziek zijn hoeven zich helemaal
geen zorgen te maken! Maar
een paar dagen later was alles
anders. Toen Lubbers en Kok
op een zaterdagnacht om half
twee uit hun bespreking kwa
men, ben ik echt van mijn stoel
gevallen. Niet alleen van verba
zing, ook van verontwaardiging.
Ik heb maar één keer in mijn le
ven een profaan gebaar ge
maakt en dat was toen. In mijn
eentje, 's Nachts voor de buis. Ik
dacht: mensenkinderen, waar
zijn ze nou mee bezig?"
„Later, op het congres in
Nijmegen, zag ik de chantage-
politick van het partijbestuur.
Want ik mag toch aannemen
dat ze het met Wim Kok eens
waren, toen die tegen de partij
genoten zei: Als jullie mijn
WAO-verhaal niet slikken, stap
ik op. Ik heb toen met mijn gro
te mond gezegd: nu kras ik op,
de maat is vol. Later dacht ik:
misschien verandert het nog.
Tot je twee jaar later, nü dus,
een vervolg krijgt. Ik weet niet
hoe u het ondergaat, maar ik
heb begrepen dat men de zwak-
sten in de maatschappij nu de
finitief heeft laten vallen. Dat
leidt ertoe dat je in contact
komt met een aantal mensen,
datje beseft: we moeten iets
doen en datje dan Solidair '93
opricht. Dat is dus geen afschei
ding van de Partij van de Ar
beid. Ik was daar dan wel lid
van, maar veel anderen niet. Wij
willen ons inzetten voor men
sen die zeggen: Ik ben mijn ei
genwaarde kwijt. Ik voel me
verlaten. Ik hoor er niet meer
bij."
Oplossingen
„Die mensen gaan eigen oplos
singen zoeken. Ik hou ergens in
een zaal een praatje. Staat er
een man op die zegt: Mooi ge
sproken Jaap, maar ik geloof
nergens meer in. Ik zeg: zo, zo,
kom maar op met je verhaal.
Nou, die man vertelt mij het
volgende: Ik ben 53 jaar, heb
mijn levenlang gewerkt als
monteur en altijd goed mijn
brood verdiend. Mijn vrouw en
kinderen en ik, we waren echt
wel tevreden. Totdat ik buiten
mijn schuld werkloos werd. En
nu ga ik binnenkort de bijstand
in, want als je uitgetrokken bent
van de WW, ga je de bijstand in.
Maar nu komt het, Jaap, zegt
die man tegen mij. Er vinden
vreemde discussies in mijn huis
plaats. Mijn twee kinderen, die
Jaap van de Scheur is bezig met 'de druppel die een rivier moet worden'.
nog thuis zijn, vragen me: Nou
pa, wat ga je doen? Wat ik ga
doen, zeg ik, ik ga de bijstand
in. Zij zeggen: Maar van 1500
gulden per maand kun je niet
leven. Je hebt maar twee moge
lijkheden. Of je gaat over de
schutting, stelen dus, of je gaat
in het Westland zwart werken."
„Dat verhaal van die man wordt
dan ineens door veel anderen
herkend. Ik wil best een gewe
tensvraag stellen. Wij zitten al
lemaal op prachtige inkomens,
hè. Zelfs ik, met een pensioen,
zit er nog riant bij. Maar stel nu
dat je morgen terugvalt op de
bijstand, wat zou jij dan doen?
Je ging zwart werken. Je laat je
gezin toch niet verkommeren?
Nou, dan pleeg je, zoals dat
heet, bijstandsfraude. Maar ik
kijk iedereen aan die duizenden
guldens schoon in de maand
verdient en zwartwerken ver
oordeelt. Hij of zij heeft mooi
praten. Officieel mag ik nooit
zeggen dat ik het goedkeur,
maar ik begrijp het donders
goed, omdat ik geen haar beter
zou zijn. Als je de dingen zo
ziet, moet je je verantwoorde
lijkheid pakken."
Cynisch
Van de Scheur - rood jasje,
zwart overhemd - knort het al
lemaal in één adem onder zijn
borstelige snor vandaan. Hij
puft, mompelt en zucht in rafe
lig Haags een monoloog bijeen
die aan duidelijkheid niets te
wensen overlaat.
„Ik denk wel eens: wat is het cy
nisch en stom, puur politiek ge
sproken, om al dit soort maatre
gelen te nemen. Wat zijn jullie
van de PvdA dom dat je je door
Lubbers zo in de maling laat ne
men. Zelf zou hij dat nooit
doen. Hij laat het de Partij van
de Arbeid doen en die mag het
dan ook voor de televisie uitleg
gen. Dan wijs ik op mijn voor
hoofd. Zo móet de partij wel
naar de knoppen gaan. Kok als
voorzitter van de FNV was te-
foto cpd jaap rozema
gen alles wat Kok als vice-pre
mier en minister van Financiën
voorstaat. Natuurlijk moetje als
coalitiepartner soms wat water
bij de wijn doen, maar dit gaat
te ver. Als je dit alles in prakti
sche politiek vertaalt dan zeg ik:
nou, het is mooi geweest. Die
verantwoordelijkheid wil ik niet
meer nemen en kan ik ook niet
meer nemen."
„Wat wij als splinter kunnen be
reiken? Ik heb in mijn leven
vanuit een minderheidspositie
heel wat kunnen bereiken. Als je
maar volhoudt. De invloed van
werknemers in de bedrijven, dat
is toch ook voor een deel gelukt.
En de positie van de minderhe
Tibetanen diep gegriefd over misbruik religieuze traditie
PEKING RAJIV CHANDRA
De Chinese regering gebruikt
zogenaamde 'levende boed
dha's' om haar machtsgreep op
het opstandige Tibet te verster
ken, zo melden mensenrech
tenactivisten die het land heb
ben bezocht. De levende boed
dha's zijn Tibetanen die door
kloostermonniken zogenaamd
worden herkend als een incar
natie van een boeddha (verlich
te geest) uit het verleden. Ver
volgens worden ze als zodanig
officieel erkend door de Chinese
overheid. Ze vervullen naast
hun spirituele rol vaak ook nog
een wereldlijke rol in dienst van
die overheid.
Tibetanen in ballingschap gru
wen ervan dat de Chinese rege
ring misbruik maakt van een
van Tibets' religieuze tradities,
om zo controle te krijgen over
de geesten van de Tibetanen,
die zich tientallen jaren tegen
de Chinese overheersing heb
ben verzet. „Het is een Chinese
uitvinding, die historisch en re
ligieus niet klopt en ook nog
eens wordt gehanteerd door
overtuigde atheïsten", aldus
een Tibetaanse banneling.
Maar Sengchen Blobzang-
Rgyalmtshan, een van de twee
honderd driehonderd levende
boeddha's in Tibet, ziet geen te
genstelling tussen zijn spirituele
en wereldlijke taken. In net da
gelijkse leven is hij naast boed
dhistisch monnik ook afgevaar
digde in het door de Chinezen
beheerste provinciale Tibetaan
se parlement.
„Er is geen sprake van tegen
spraak of conflict. Ik geloof in
het boeddhisme. En over 'is
mes' gesproken, boeddhisme is
idealisme en marxisme is mate
rialisme. Ik ben niet tegen het
marxisme", zo verklaart Seng
chen.
De levende boeddha is echter
niet te spreken over de Tibet
aanse onafhankelijkheidsbewe
ging, die geleid wordt door jon
ge monniken. „Die beweging
heeft maar weinig aanhang, en
de meesten van hen zijn bij de
onafhankelijkheidsbeweging
gegaan uit onwetendheid of
omdat ze zijn misleid." Seng
chen bezocht vorige week Pe
king als lid van de Tibetaanse
delegatie bij de zitting van het
Chinese parlement.
Volgens waarnemers probeert
Peking langzamerhand haar
greep op het Tibetaanse reli
gieuze leven te versterken, door
de levende boeddha's Ie pee
Jonge monnik in Tibetaans dorp. Na het overlijden van een Tibetaanse kerkvorst begint een uitgebreide
speurtocht naar zijn reïncarnatie, meestal in een klein kind, die wel jaren kan duren. foto cpd
senteren als alternatief voor het
religieus geïnspireerde nationa
lisme in het land. In veel kloos
ters is het aantal monniken op
last van de Chinese overheid
verminderd, en van de resteren
de monniken staat een groot
gedeelte inmiddels op de loon
lijst van de staat. De Chinezen
oefenen bovendien controle uit
op de bestuursraden van de
kloosters.
Een andere Chinese bemoeienis
is de financiering van de speur
tocht naar de elfde Panchen La
ma, een van de twee belangrijk
ste leiders van de Tibetaanse
versie van het Boeddhisme. Na
het overlijden van een Tibet
aanse kerkvorst begint een uit
gebreide speurtocht naar zijn
reïncarnatie, meestal in een
klein kind, die wel jaren kan du
ren. Sengchens klooster is in
middels door de Chinese auto
riteiten belast met de organisa
tie van de huidige speurtocht.
Een Chinese
uitvinding die
historisch en
religieus
niet klopt
De Panchen Lama neemt in de
Tibetaanse kerk-hierarchie de
tweede plaats in na de (in bal
lingschap levende) Dalai Lama,
Tibets spirituele en wereldlijke
heerser, die gezien wordt als de
reïncarnatie van de bescherm
god van Tibet.
Het Chinese beleid om de cul
turele en religieuze assimilatie
in Tibet te bevorderen begon in
1979, toen het beoefenen van
het Boeddhistische geloof weer
werd toegestaan. Met de her
opening van kloosters probeer
de Peking decennia van onder
drukking goed te maken, in de
hoop dat ook de opgekropte
wrok onder de bevolking allengs
zou verdwijnen.
De mate waarin het Chinese be
wind zich met het Tibetaanse
boeddhisme bemoeit, werd pas
goed duidelijk toen het vorig
jaar juni de verheffing van een
achtjarig jongetje tot de zeven
tiende reiricamatie van de
Boeddha Garmaba erkende. Het
was voor het eerst sinds de ver
overing vari Tibet dat zo'n 'hei
ligverklaring' kon plaatsvinden.
En dat nog wel met de actieve
medewerking van Peking, dat
het jongetje in de Tibetaanse
hoofdstad Lhasa een speciale
erkennings-oorkonde liet over
handigen.
Maar volgens mensenrechten
activisten gaat de Chinese flirt
met het boeddhisme hand in
hand met met een wrede on
derdrukkingvan voorstanders
van de onafhankelijkheid en
aanhangers van de Dalai Lama.
Terwijl een aantal monniken,
nonnen en andere politieke ac
tivisten tot langdurige gevange
nisstraffen zijn veroordeeld, is
er een veel groter aantal dissi
denten dat zonder vorm van
proces wordt vastgehouden.
Een aantal van hen wordt vol-
gensmensenrechtenrapporten
systematisch gemarteld.
Buitenlandse reizigers in Tibet
meldden vorige maand dat on
geveer dertig mensen, meren
deels monniken, waren gearres
teerd, omdat ze deelnamen aan
anti-Chinese demonstraties tij
dens het Tibetaanse lente-ge-
beds-festival. Het festival valt
samen met de herdenking van
de mislukte opstand tegen de
Chinezen van 1959, tien jaar na
de inval van de Chinese com
munistische troepen in 1949.
Na het mislukken van de op
stand vluchtte de Dalai Lama
samen met honderdduizend
volgelingen naar India.
„De mensen die Tibet willen af
splitsen van China zijn dro
mers", verklaarde een Tibetaan
se communistische leider on
langs. „Tibet is een uniek on
derdeel van het Chinese territo
rium. Daar valt niet over te
marchanderen."
Daarmee is volgens buitenland
se politieke waarnemers in Pe
king de harde Tibetaanse reali
teit vrij accuraat weergegeven.
„Het is uitgesloten dat twee
miljoen Tibetanen erin zullen
slagen de Chinezen eruit te
gooien", aldus een diplomaat.
Volgens deze waarnemers is de
Chinese bemoeienis met de
speurtocht naar de Panchen La
ma slechts een voorspel voor de
strijd die zal losbarsten over de
opvolging van de Dalai Lama.
Als Peking daarbij het laatste
woord krijgt, is volgens hen het
lot van Tibet bezegeld.
KANTOORUNITS
VERKOOP/VERHUUR
den gaat met kleine stapjes
vooruit. Wij beginnen gewoon
en over tien jaar zijn we een
stuk verder op voorwaarde dat
we elkaar bij de hand houden.
En geld is er genoeg."
Een monter standpunt in deze
magere jaren. Jaap van de
Scheur schudt de miljarden in
derdaad vaardig en als een goo
chelaar uit zijn mouw. Het voert
te ver hem op de monetaire
voet te volgen, maar in ruwe lij
nen ziet zijn zilvervloot er als
volgt uit: twee miljard uit BTW
op luxe goederen, vijf miljard
uit het plan-Oort en drie miljard
door alle werkenden te vragen
één procent van het inkomen
beschikbaar te stellen. Totaal
tien miljard. Een mooie, ronde
som.
„Als we één procent van de
loonsom op tafel leggen hebben
we ruim drie miljard, zei ik al in
mijn vakbewegingstijd. Nou,
Jaap was natuurlijk weer ge
schift. Maar dat idee wil ik nu
weer oppakken: een solidari
teitsfonds. Er liggen in de col
lectieve sector volgens het Cen
traal Planbureau 80.000 banen
waar wel mensen voor zijn,
maar waar geen geld voor is.
Welnu, van die één procent kun
je binnen een paar jaar die
80.000 mensen aan het werk
helpen."
„Die werkloze mensen moeten
de aangeboden banen wel aan
vaarden. Dan zeg ik, en daar
ben ik hard in: Geen gezeur. Ik
ben lang geleden zelf twee keer
werkloos geweest, maar ik weet
nog wel uit eigen ervaring dat
het tamelijk lastig was het oude
werkritme weer op te pikken.
Daar mag dus best een beetje
dwang achter zitten."
„De mens moet kunnen mee
doen aan de maatschappij
waarin hij leeft. Dat betekent in
de eerste plaats dat hij werk
moet hebben. Werkloos zijn is
vernederend. Ik was zelf ook
vernederd en gekwetst, toen ik
geen werk had. Ik kon er niets
aan doen, maar er is toch iets
van: wie niet werkt, zal niet
eten. Dat typisch calvinistische
trekje leeft heel sterk in onze sa
menleving. En dan vind ik elk
werk nuttig. Ik heb liever één
reiniger op straat dan tien refe
rendarissen. Overdreven na
tuurlijk, maar u begrijpt wat ik
bedoel".
Krenkend
Een ridder op zoek naar het
toemooiveld van de klassen
strijd? „Alsjeblieft! Ik vind dat
een van je plichten. Overal zit
ten mensen - buitenlanders,
vrouwen, homo's - die worden
onderdrukt. Hier, aan de over
kant, misschien wel in het ge
bouw waar u zit. Hé, er schiet
me ineens iets te binnen. Ik heb
in mijn leven veel over mijn la
zer heen gehad. Daar ben ik aan
gewend, maar ik vond het toch
krenkend in een krant te lezen
dat ik te oud was. Ik werd een
grijsaard van 91 genoemd. Zelfs
al was ik 91wat maakt dat nou
uit? Maar ik ben pas 65 en ik
vreet nog menig 20-jarige op.
Met huiden haar!"
„Men zegt: als er iemand straks
de Kamer in moet, dan moet jij
dat zijn. Maar ik weet het nog
niet. Zover zijn we ook nog niet.
Aan het einde van het jaar
schatten wij in of wij een schijn
van kans hebben of niet. Op het
ogenblik trekken we kris kras
door het land om geïnteresseer
de mensen of groepen toe te
spreken. Hier praat je voor drie
mensen, daar voor 80."
„Je bent gek, zei laatst iemand,
om voor anderhalve man en
een paardekop helemaal naar
Putten te reizen. Maar als ik
vóel dat het erin zit, ga ik. Dan
denk ik aan Gerrit Komrij, die
zei: als je iets tot stand wil bren
gen moet je kijken naar de oor
sprong van een rivier. Die be
gint aan de bron met één drup
pel. Die druppel groeit uit tot
een beekje en dat wordt een
machtige stroom. Ik ben met
die druppel bezig."
TOM JANSSEN
ARi) jrn.wmiwjwm m
EÏKffft W-7MRlMrAfTÉ
STANDPLAATS BUDAPEST
„Goedenmorgen, u spreekt met Runa Hellinga,
een Nederlandse journalist. Ik wilde graag iets
weten over...". De zeurderige vrouwenstem aan
de andere kant onderbreekt me nog voor de vraag
af is: „Kunt u daar een fax over sturen?"
O nee, niet weer. Ik heb nog nooit een telefoonge
sprek met een ministerie in Praag gevoerd of na
hooguit een minuut volgde dat zinnetje: „Kunt u
een fax sturen".
De terreur van het fax-apparaat in Oost-Europa is
gigantisch. Wat je ook vraagt, secretaresses heb
ben niets liever dan dat je eerst een fax stuurt.
Dan zijn ze tenminste voorlopig van het pro
bleem af. Wat heet, daarmee kunnen ze het pro
bleem onbeperkte tijd voor zich uitschuiven.
Faxen kunnen namelijk kwijtraken, of nog beter,
„nooit zijn aangekomen". Kunt u hem nogmaals
sturen, alstublieft?
Maar Praag slaat alles. De dag dat ik in Praag van
een ambtenaar zomaar een rechtsstreeks ant
woord op mijn vraag krijg, zal ik in mijn kalender
aankruisen als de echte omwenteling in de Tsje
chische Republiek.
Na mijn antwoord dat een fax niet nodig is, om
dat ik alleen kort iets over een bepaald onderwerp
wil weten, volgt van Tsjechische gesprekspartners
steevast het antwoord: „O, maar daar ga ik niet
over". Wie er dan wel over gaat, weten ze ook
niet. Dat is niet hun pakkie-an, zij hebben hun
plicht gedaan, dat wil zeggen, jou afgewimpeld.
Ooit dacht ik dat het aan mij lag, of dat ik simpel
weg pech had. Maar als ik mijn probleem bij col
lega's of bij Nederlandse zakenlieden ter sprake
breng, stemmen ze altijd van harte met mijn
klacht in. Een collega die in Praag woont, om
schreef de Tsjechen als „net zo bureaucratisch als
de Duitsers, alleen zonder de Duitse efficiëntie".
Van een ander, ook al woonachtig in Praag, weet
ik dat hij vrijwel nooit meer wat over Tsjechië
schrijft. Hij is te gefrustreerd geraakt door zijn
eindeloze dwaaltochten langs Praagse 'woord
voerders'.
Bleef het daar maar bij. Een collega uit Budapest
reisde eens naar Praag, enkel en alleen voor een
interview met minister van economische zaken
Vladimir Dlouhy. De afspraak was moeizaam tot
stand gekomen, maar uiteindelijk wel door het
ministerie per fax jawel bevestigd. Er leek
dus niets mis te kunnen gaan.
Maar bij aankomst zei de minister van niets te
weten en ontkende zijn perswoordvoerder ooit
een fax te hebben gestuurd. De collega, die niet
zo hecht aan faxen, had dat ding natuurlijk ook
niet bij zich. En hoewel hij uitlegde dat hij spe
ciaal voor dit gesprek pakweg 600 kilometer had
gereden, verklaarde de minister dat hij die dag
nergens ook maar een kwartier kon vrijmaken. En
de volgende ook niet.
Daarvoor is maar een woord: onbeschoft. En he
laas, ook in deze ervaring staat mijn collega niet
alleen. Zakenlieden die komen om de nodige cen
ten te investeren, maken ook mee dat secretares
ses hen afpoeieren en afspraken onverklaarbaar
niet door blijken te gaan.
Ik zou me er wat minder aan ergeren, denk ik, als
de Tsjechen er niet zo prat op gingen zoveel ont
wikkelder en westerser georiënteerd te zijn dan
alle andere voormalige Oostbloklanden.
Ik wil het best allemaal als overgangsverschijnse
len zien. Maar dan moet de minister-president
van het naar mijn ervaring onwerkbaarste, meest
bureaucratisch georganiseerde land in het hele
vroegere Oostblok ophouden te beweren dat Tsje
chië als enige van de vroegere socialistische broe
ders binnen twee jaar lid van de EG kan worden.
Spaar ons als de Tsjechen de Brusselse bureau
cratie komen versterken.
RUNA HELLINGA CORRESPONDENT
