Het verderf anders belicht
Amerikanen in Nederland
op zoek naar fllmlocaties
Cultuur Kunst
Robert Smit in LAK:
de chaos verbeeld
Blik op de 'Wallen'
van het oude Tokyo
Werkgroep voor taken van
geschorste museumdirecteur
ZATERDAG 1 ME11993
Jazz en dansen in 'de olifant'
warmond De Warmondse Elephant Club is morgenmiddag
weer de speelplaats voor Bernard Berkhout en zijn Swingmates.
Vanaf vier uur houden deze muzikanten hier een jazz-sessie. Op
veler verzoek kan er ook worden gedanst. Gaste is de jazz-zange
res Gea Griek. De Elephant Club is gevestigd in de Veerpolder,
nr. 14.
K.D. Lang in Muziektheater
Amsterdam De Amerikaanse zangeres K.D. Lang, die ooit een
voor velen onvergetelijk concert tijdens het Haagse Parkpop gaf,
komt opnieuw naar Nederland. Op 30 mei geeft deze vocaliste
een concert in het Amsterdamse Muziektheater. De voorverkoop
begint vandaag.
beeldende kunst
recensie onno schilstra
Robert Smit, schilderijen en tekeningen, te
zien t/m 28 mei, ma-za 10.00 tot 22.00
uur. zo 14 00 tot 17.00 uur, LAK-galerie,
Leiden.
Een vraag: als een boek, dat
over verveling gaat, in een ver
velende stijl geschreven is, is
dat dan een goed boek? Ant
woord: natuurlijk niet. Een boek
in een vervelende stijl over ver
veling is gewoon een slecht
boek over verveling.
Wat voor boeken over verve
ling geldt, is ook van toepassing
op schilderijen die gaan over
chaos: een doek, geschilderd
rond het thema chaos, in een
onoverzichtelijke chaotische
stijl, is gewoon een slecht schil
derij. Die logica is nog niet tot
iedereen doorgedrongen. Je zou
ze de kost moeten geven, al die
kunstenaars die menen deze of
gene wankwaliteit tot uitdruk
king te kunnen brengen door
zelf wankwaliteit te produceren.
Robert Smit, van wie tot het
eind van de maand schilderijen
en tekeningen te zien zijn in de
Leidse LAK-Galerie, is zo'n
schilder die zich bezighoudt
met aan chaos verwante berg-
rippen. In zijn geval gaat het, zo
lijkt het, vooral om de com
plexiteit van de hedendaagse
samenleving, om de verwarren
de veelheid van indrukken die
zich aan ons voordoen. In een
aantal gevallen slaagt hij erin
die chaos op een zeer fascine
rende, ordelijke manier in beeld
te brengen. Maar in minstens
evenveel gevallen lukt dat hem
niet en ontstaan er slechts over
bodige, oninteressante werken.
Het mooiste schilderij (zon
der titel) is een kleurrijke com
positie van een surrealistische
verzameling beelden: een plas
tisch geschilderde hand, een
gloeilamp, een met zwarte verf
getekend kantoormannetje, een
vegerige bliksem, een set speel
kaarten. Midden op het schil
derdoek is een houten rekje ge
monteerd, waarin drie plastic
tulpen hangen. Bovenaan is een
felrood schilderijlijstje geplakt
met daarin een foto van een au
to-motorkap. Er is geen enkel
verband te ontdekken tussen al
deze motieven, maar het totaal
beeld intrigeert. Het spel van lij
nen en vlaldcen wijst het oog op
een geraffineerde manier de
weg in het schilderij. Onderwijl
doemen allerlei associaties op,
maar het schilderij geeft zijn ge
heim niet prijs en blijft aldus
aangenaam mysterieus.
Helaas zijn niet alle werkstuk
ken van die kwaliteit. Ook al
omdat het LAK wel erg veel
schilderijen en tekeningen
toont, ontstaat de indruk dat
Robert Smit soms te gehaast
werkt. Zijn opeenstapelingen
van figuurtjes, pictogrammen,
beeldfragmenten en sfeerschet
sen zijn vaak te slordig van
compositie om te kunnen boei
en. Hoewel ieder plaatje weer
anders is, zijn de verschillen
nauwelijks te benoemen. De
positieve uitschieters op deze
tentoonstelling bewijzen echter
dat Robert Smits werkwijze van
tijd tot tijd wel degelijk uitste
kende schilderijen kan opleve
ren. Maar het exposeren van
zijn werk is gebaat bij een veel
strengere selectie van werken.
Loschi Dezi
met dank
aan Madness
De Italiaanse groep Loschi
Desi past prima in het rijtje
Mano Negra, Les Negresses
Vertes en Les Satellietes. Al
deze bandjes rijgen een
handjevol stijlen aan elkaar
en maken er een smakelijke
coctail van. Desi, vorig jaar
spetterend aanwezig op Wa
terpop, combineert ska. rock,
latin, en Algerijnse rai. De
Italiaanse volksmuziek wordt
zeker niet vergeten. This
sound is typical Italian, just
like spaghetti and pizza', al
dus de groep.
De Turijnen grabbelden
donderdagavond soms wel
eens al te opzichtig in de
Madnesshoek. Niet alleen
waren de poses van saxofo
nist Paolo Parpaglione gelijk
aan de Madnessblazer Lee
Thompson, maar ook zijn
sterk climaxgerichte uithalen
waren aan hem ontleend.
Toch waren juist deze directe
en waanzinnig dansbare ska-
nummers de beste en over
tuigendste van de avond. De
groep neemt de tijd voor wat
rustiger materiaal - soms in
een ongebruikelijke
driekwarstmaat - maar ba
lanceert vaak op het randje
van de kitsch. Het wat druk
kere materiaal komt even
eens gevaarlijk dicht in de
buurt van de hoempapamu-
ziek. Het intro van 'Julio'
krijgt een vreemde bijna AC
DC-achtige riff mee, halver
wege wordt het lied bijna
naadloos omgevormd tot een
uptempo skanummer. De
gierende sax - al weer met
een sterke climaxwerking -
zorgt voor het hoogtepunt
van de avond.
Hoewel Loschi Dezi niet
het sterke basismateriaal
heeft van toppers als Mano
Negra en Les Negresses Ver
tes compenseren de Italia
nen erg veel door een en
thousiaste en bijzonder ge
likte performance. Het stu
diomateriaal van de groep
kan zo de kast in, maar live is
het toch vooral prettig toe
ven bij Loschi Dezi.
Controversiële dansvoorstelling in Springdance
The Law of Remains, een
danstheaterspektakel van
de Iraanse Amerikaan Reza
Abdoh, belooft de meest
controversiële voorstelling
van Springdance '93 (1 tot
en met 8 mei) te worden.
Overal waar het stuk ge
speeld werd waren de reac
ties hetzelfde. Mensen vin
den het prachtig of afschu
welijk, een tussenweg lijkt
niet mogelijk.
utrecht alette van doggenaar
Ontblote billen, keihard gescan
deerde vulgaire teksten, vrou
wen die mannen berijden en ie
mand die wellustig de ingewan
den van een lijk verorbert. Be
schaafd is het schouwspel dat
The Law of Remains biedt nau
welijks te noemen. In des te be
schaafder bewoordingen echter
spreekt theatermaker/choreo
graaf Reza Abdoh (29) over zijn
voorstelling en zijn visie op een
samenleving die dergelijke
wandaden mogelijk maakt en
daar op een wel erg merkwaar
dige manier mee omgaat.
Leidraad voor het stuk is het
misselijkmakende verhaal van
de Amerikaanse fabrieksarbei
der Jeffrey Dahmer die 17 jon
gens en mannen vermoordde,
verkrachtte, verminkte en wiens
overblijfselen hij in de koelkast
bewaarde voor de lekkere trek.
Nog belangrijker echter dan de
ze geschiedenis zelf is voor Ab
doh de manier waarop er in de
Amerikaanse media mee werd
omgesprongen. ,,In wezen be
studeer ik de media. Ik hou van
televisie en ik hou van film van
wege de hoeveelheid informatie
die ze verschaffen maar ik wil
het ook allemaal kritisch volgen
en analysere. De manier waarop
geweld verbeeld wordt in de
massamedia gaat altijd gepaard
met een zekere prikkeling. Er is
geweld waar mensen verlekkerd
van raken."
Paradox
Seks en geweld vormen een be
langrijk bestanddeel van de
voorstelling. Hoe ziet hij het
Reza Abdoh: ontblote billen en vuig
verband tussen de twee? „Seks
betekent genot nastreven maar
aan de andere kant en tegelij
kertijd betekent het ook bruut
binnendringen en bezitten. Het
is een paradox, een zoektocht
naar genot en naar lichamelijk
contact en samenzijn, maar ook
een soort gewelddadige overna
me van het lichaam van de an
der. Het gaat ook over seksever
schillen en rassentegenstellin
gen en al die dingen zijn ook
nog eens onderling verbon
den."
De voorstelling wordt in het
kader van Springdance gepre
senteerd maar bevat niet al te
veel duidelijke dansscènes. Bete
kent dans iets voor je in het bij
zonder?
„Ik gebruik veel tekst, veel
muziek en veel visuele elemen
ten. Het is eigenlijk een holis
tisch stuk dat een synthese
vormt van alle kunstvormen.
Maar dans is wel een belangrijk
element in mijn werk. Dans is
beweging, fysieke beweging. We
zijn constant in beweging, zelfs
als we totaal roerloos lijken zijn
we toch constant in beweging."
De geleerden zijn het er niet
over eens of Abdoh de nieuwe
Artaud is of gewoon een modi
euze charlatan. Zelf hoopt hij
dat mensen zonder al te vast
FOTO CPD JOSS BACHHOFER
omlijnde verwachtingen naar
de voorstelling komen en zich
openstellen voor de mogelijk
heid van verschillende reacties.
„Ongetwijfeld zullen sommigen
zich beledigd voelen maar ik
hoop ook dat er mensen zijn die
het ontroert."
The Law of Remains Is te
zien In Sporthal De Veiling,
Utrecht, di 4 t/m vr 7 mei om
20.30 uur.
De komende week brengen
twaalf Amerikaanse film- en te
levisieproducenten een bezoek
aan Nederland om te zien of zij
samen met Nederlandse bedrij
ven hier films kunnen produce
ren. Het initiatief daartoe komt
dit keer niet uit de culturele
hoek maar uit die van Economi
sche Zaken: de Economische
Voorlichtingsdienst EVD.
De reden voor de Amerikanen
om zich hier te oriënteren is
volgens EVD-medewerker G.
Brikkenaar Van Dijk drieledig.
De Amerikaanse film- en televi
sie-industrie is bezorgd dat
nieuwe Europese richtlijnen de
Europese amusementsmarkt
zullen afschermen voor niet-
Europese concurrentie. Ameri-
kaans-Europese co-produkties
kunnen dan een uitweg vormen
om de Amerikaanse produkten
toch in Europa te blijven slijten.
Verder is Joegoslavië wegge
vallen als aantrekkelijke lokatie
voor filmprodukties als gevolg
van de oorlog daar. Tenslotte
beschikt Nederland over zeer
moderne en relatief goedkope
produktiefaciliteiten en goed
opgeleide meertalige medewer
kers.
De Amerikanen worden een
week lang op sleeptouw geno
men langs plekken die mogelijk
aantrekkelijk zijn om daar met
Nederlandse medewerkers mil-
joenenprodukties op te nemen.
Zo is onder meer een bezoek
voorzien aan de vestingstad
Naarden. De provincie Limburg
heeft fors uitgepakt en het ge
zelschap een nele dag uitgeno
digd. Enkele vertegenwoordi
gers van Disney zouden zich in
het bijzonder voor Limburg in
teresseren.
Volgens de EVD ligt de grote
kracht van Nederland mis
schien niet zozeer in de lokaties
als wel in de faciliteiten. Daar
om staan ook bezoeken op het
programma aan facilitaire be
drijven zoals het NOB in Hilver
sum en de First Floor Factory in
Almere. De kosten van het be
zoek worden voor het grootste
deel betaald door het bedrijfsle
ven en voor een klein deel door
de EVD. Het ministerie van wvc
staat erbuiten.
De delegatie wordt geleid
door de Nederlandse ex-bankier
F. Afman. Die heeft jaren gele
den voor Slavenburgs Bank een
afdeling opgezet die zich bezig
hield met de financiering van
vooral Amerikaanse speelfilms.
Toen de bank werd overgeno
men door Crédit Lyonnais
kwam die afdeling, waar meer
dan een miljard dollar per jaar
omging, ernstig in moeilijkhe
den. Het Franse moederbedrijf
heeft de filmfinancienng inmid
dels overgenomen. Afman is in
Hollywood voor zichzelf begon-
OOIT
KIEST U
VOOR
MOOIST
In Van Gogh museum
amsterdam fran^oise ledeboer
Utagawa Toyokuni maakte in
1800 een houtsnede van de
hoerenwijk van Edo, het huidi
ge Tokyo. Courtisanes in schit
terend gekleurde kimono's to
nen trots hun schoonheid in de
drukke Nakanocho-straat De
dames negeren de twee wanho
pige mannen op de achter
grond: voor geruïneerde klanten
hadden ze natuurlijk geen Inte
resse meer. Op de expositie
'Courtisanes in de Japanse
prentkunst' in het Van Gogh
Museum biedt dit tafereel een
onthullende blik achter de
schermen van de prostitutie in
het oude Japan.
Edo werd in 1600 gesticht
door de keizerlijke veldheer en
bestuurder Tokugawa Ieyasu.
Deze shogun wenste zich een
nieuw regeringscentrum ver
weg van het decadente keizerlij
ke nof in Kyoto. Door het grote
mannenoverschot in de nieuwe
stad ontstond echter spoedig
een wijd vertakt netwerk aan
bordelen voor soldaten en
handwerkslieden.
De bordeelhouders verzoch
ten in 1612 om het onderbren
gen van de huizen van plezier in
een aparte wijk, waarvoor ze in
1617 toestemming kregen. Deze
concentratie van activiteiten
bood hen de nodige commer
ciële voordelen, maar was ook
handig voor de overheid. Het
vergemakkelijkte de bestrijding
van criminaliteit en maakte
controle op de verblijfsduur
mogelijk. Een bezoeker mocht
niet langer dan 24 uur in de wijk
blijven: de overheid probeerde
zo te voorkomen dat klanten
zich ruïneerden.
Gelukkig moeras
De houtsnede van Toyokuni
laat zien dat dit lang niet altijd
lukte. Het onderhoud van be
roemde courtisanes in de wijk
Yoshiwara („Het Gelukkige
Moeras" naar een moeras dat
zich op deze plek bevond) kost
te nu eenmaal een fortuin. Dat
de dames ook wel keisei („kas
telen-verwoesters") werden ge
noemd, zegt in dit verband ge
noeg. De rosse buurt telde op
het hoogtepunt van haar bloei
maar liefst een miljoen bezoe
kers per jaar en was tevens de
belangrijkste uitgaanswijk van
Edo.
Op 70 van de ruim 450 Japan
se prenten uit de verzameling
van Vincent en Theo van Gogh
zijn courtisanes te zien. De da
mes waren een geliefd onder
werp voor kunstenaars: door
hun jeugdige onaangetaste
schoonheid wekt dat geen ver
bazing. Een goed opgeleide
prostituee was echter niet al
leen bekwaam in het vervullen
van seksuele verlangens. Ter
vermaak van de mannen moest
ze ook een instrument kunnen
bespelen en de dichtkunst be
heersen. Kunisada vereeuwigde
in 1830 zo'n geleerde courtisane
met een lange rol schrijfpapier
op haar schoot en een pen tus
sen haar lippen geklemd.
De prenten op de expositie
tonen alleen de tayu, de dames
in de wijk die de hoogste rang
hadden bereikt. Hun prachtige
kimono's en opgestoken kapsels
doen bijna vergeten dat in Yos
hiwara natuurlijk ook minder
succesvolle hoeren aan de kost
moesten komen. Deze „yot-
aka", Japans voor nachthaviken,
zwierven zonder vaste verblijf
plaats met een slaapmat over
straat.
Naakt
Naakt kom je overigens zelden
tegen op deze houtsnedes: voor
de Japanner bracht een blote
hals of een beetje borst kenne
lijk al genoeg opwinding te
weeg. Een van de „blotere"
prenten is de vermakelijke scè
ne met twee courtisanes in een
badhuis, gemaakt door de
schoonzoon, leerling en latere
naamgenoot van bovenge
noemde Kunisada. De dames
werden vereeuwdigd in 1868: ze
zijn zich giechelig aan het was
sen, kennelijk blij dat het werk
erop zit. Kunisada gunt ons
zelfs een blik op een blote dij.
De courtisanes op de meeste
ningse NS-slation verrijst. De bouw, inrichting,
exploitatie alsmede het openingsfestijn van het
47 miljoen gulden kostende museum zijn voor
een groot deel afhankelijk van Haks.
De werkgroep die Haks vervangt, is aangesteld
voor de periode tot en met de opening van het
museum, die eind 1994 is gepland.
Haks werd vorige week door B en W geschorst
omdat Justitie hem vervolgt wegens mogelijke
steunfraude. Haks plukte gedurende vijf jaar de
vruchten van een uitkering van zijn vriend en
huisgenoot. Haks en zijn partner vormden een
economische eenheid, waardoor Haks' vriend fei
telijk geen recht op de rww-uitkering had. Haks
zou van de uitkering van ziin vriend hebben ge
weten. Hem worden opzetheling en valsheid in
geschrifte ten laste gelegd.
Zittende courtisane op een Japanse houtsnede.
prenten kijken vooral gesloten
of melancholiek: ze gunnen de
kijker geen enkel zicht op even
tuele heftige emoties.
De expositie „Courtisanes in
de lapanse prentkunst" in het
Van Gogh Museum (Paulus
Potterstraat, Amsterdam)
duurt tot en met 31 oktober.
De openingstijden van het mu-
De gemeente Groningen en het bestuur van het
Groninger Museum hebben* een werkgroep be
noemd, die de taken van de geschorste museum
directeur F. Haks moet overnemen. Interim
manager R.G.M. Vemooy neemt de dagelijkse lei
ding en krijgt steun van nog een interim-manager
en twee topambtenaren van de gemeente Gro-
FOTO CPD njngen
De gemeente en het Groninger Museum willen
het (museale) beleid van Haks onverminderd
seum zijn van dinsdag tot en voortzetten. Het wegvallen van Haks plaatst de
met zaterdag van 10.00 tot gemeente en het museumbestuur echter voor
17.00 uur en op zondag en een groot aantal praktische problemen. Haks kent
feestdagen van 13.00 tot 17.00 alle ins en outs van het nieuwe Groninger Muse
uur. um, dat momenteel in het water voor het Gro-