Cultuur&Kunst
'Geen jonge helden, oude meesters'
Scapino Ballet schrapt
produktie Rinus Sprong
Leidse gebouwen in jaarboek
Hemel en aarde dichter bij
elkaar in Staa-galerie
'Medisch Theater Team' in Leiden
t t
ll'j
f
'Nacht' verloren in de ruimte
„VRIJDAG 30 APRIL 1993
chef annemiek ruygrok. 071-161423. plv -chef
Jaarboek Architectuur toont voorbeeldig werk van 21 architecten
beeldende kunst
Het wordt niks met de architectuur in Nederland. Wan-
8lmgneer opdrachtgevers, zowel woningbouwverenigingen als
projectontwikkelaars, op de vrije markt afzet willen vin
den voor hun produkt dan moeten ze traditionele eenge
zinswoningen bouwen, geen inspraak verlenen en soort
bij soort houden. Voor meer betekenisvolle architectuur
zal in de toekomst, wanneer de overheid zich als subsi-
en diegever volledig terugtrekt, geen plaats meer zijn. Het
leg wordt nog schraler dan het nu al is.
Rotterdam» jan rusdam ons nog veel meer te wachten.
Wie evenwel voor f 69,50 het
nieuwe Jaarboek Architectuur
koopt kan wegdromen bij
prachtige foto's en eigenlijk niet
tot een andere conclusie komen
dan dat het zo slecht nog niet is.
De reden: het jaarboek gaat met
een grote boog om de alledaag
se lelijkheid heen.
Uit de duizenden nieuwe
bouwwerken van het afgelopen
jaar zijn 21 werken geselecteerd.
Ze zijn een klein, maar voor
beeldig deel van de Nederland
se bouwproduktie. Voor de sa
menstelling van het jaarboek
reist de redactie heel Nederland
af, op zoek naar bouwwerken
die betekenisvol zijn en die zich
aan het alledaagse of middel
matige onttrekken. De redactie
noemt het zelf een poging om
een actuele stand van zaken in
de Nederlandse architectuur
zichtbaar te maken, met voor
bijzien aan alles wat op z'n best
degelijke doorsnee mag heten.
Dit betekent niet dat alle an
dere bouwwerken uit het afge
lopen jaar de nodige kwaliteit
ontberen, laat Ruud Brouwers
niet na te benadrukken. Toch
zegt een vermelding in het jaar
boek niet alleen iets over de be
tekenis van een bouwwerk maar
ook over de ontwerper. Archi
tecten die genoemd worden, en
zeker zij die al herhaaldelijk met
hun werk in het jaarboek zijn
verschenen, worden absoluut
tot de 'eredevisie' gerekend.
Dat waren de sombere conclu-
n jsies van het eerste debat dat de
ze week werd gehouden in de
grote museumzaal van het nog
in aanbouw zijnde Nederlands
voorArchitectuurinstituut (NAi) in
szoek'het Rotterdamse Museumpark.
Naar aanleiding van het ver-
'undQschijnen van het Jaarboek Ar
chitectuur in Nederland 1992-
,0 1993 hield de NAi een discussie
over één van de onderwerpen
uit het boek: de spraakmakende
nieuwe woonwijken in Neder-
land waarin opvallende stede-
bouwkundige en architectoni
sche vormen opgeld doen. Een
kleine tentoonstelling onder de
titel 'Boulevards en Zinnebeel
den, de nieuwste woonwijken
van Nederland', illustreert deze
—ontwikkeling met beelden van
onder meer de Filmwijk te Al-
mere, Kattenbroek te Amers
foort en Rokkeveen te Zoeter-
jQn. meer.
3te
De hoofdredacteur van het
,n jaarboek, Ruud Brouwers, wilde
van de deelnemers aan de dis-
ers cussie, onder wie architect
2id Sjoert Soeters en stedebouw-
kundige Hubert de Boer, weten
t66 of er sprake is van een nieuwe
bloeitijd. Het antwoord was
overwegend somber en liet aan
duidelijkheid niets te wensen
oven de spraakmakende'nieuwe
woonwijken van Nederland zijn
niet de eersten in een reeks
maar veeleer de laatsten.
Lelijkheid
Was het maar waar dat het be
ter gaat met de stedebouw en
architectuur in Nederland. Ka
rakterloze kantoorkolossen,
schreeuwerige winkelpanden
en gemakzuchtige woningbouw
zijn echter aan de orde van de
dag. Een en al lelijkheid. Er is al
een heleboel van, en er staat
Eregalerij
De uitverkorenen, dit jaar, zijn
geen jonge helden, maar oude
meesters en gevestigde namen.
Aldo van Eyck, inmiddels 75
jaar, is in de eregalerij opgeno
men met een kerk voor de Mo
lukse gemeenschap, Jo Coenen
met een kantorencomplex, Pi
de Bruijn met het Tweede Ka
mergebouw, Rem Koolhaas met
Van Morrison neemt Gloria weer op
Hilversum Van Morrison brengt eind deze maand een
opname uit van Gloria. Met dat inmiddels klassieke nummer
werd Morrison's band Them in 1965 wereldberoemd. De 47-jari-
ge Ierse zanger zingt het zelf geschreven nummer ditmaal in du
et met de 74-jarige blueslegende John Lee Hooker, een van
Van's grote voorbeelden. Gloria nr. 2 maakt ook deel uit van Too
Long Exile, de cd waarop Morrison terugkeert naar een van de
bronnen van zijn eigen muziek, de blues.
Hardrockfestival op vliegbasis
eindhoven Op de vliegbasis Eindhoven wordt op 29 en 30 mei
het internationale hardrockfestival Dynamo Open Air gehouden.
Het is voor de eerste keer dat een militair terrein beschikbaar
wordt gesteld voor een dergelijke activiteit. Het festival vond de
afgelopen vijfjaar plaats op de kunstijsbaan in Eindhoven. Dat
terrein werd echter te klein. De organisatoren verwachten dit
jaar 40.000 hardrock-liefhebbers uit heel Europa. Op het vlieg
veld wordt een camping ingericht voor 20.000 personen. Op het
festival treden 16 bands op uit de Verenigde Staten, Scandinavië,
Engeland en Nederland.
L.J. Jordaanprijs voor filmer Ruven
Amsterdam Het Amsterdams Fonds voor de Kunst heeft de L.J.
Jordaanprijs 1993 toegekend aan de jonge filmmaker Paul Ruven
voor „The best thing in life". Aan de prijs is een geldbedrag ver
bonden van 15.000 gulden. René Hazekamp krijgt de aanmoedi
gingsprijs film 1993 (7.500 gulden) voor zijn nieuwe dansfilm,
„Wanna get in on it?". De prijs is vernoemd naar de Amsterdam
se filmcriticus Leendert Jurriaan Jordaan. Jordaan was in het be
gin van deze eeuw ook een bekend graficus en tekenaar van po
litieke prenten. Het Amsterdams Fonds voor de Kunst heeft ook
de aanmoedigingsprijs choreografie toegekend. Winnaar is Paul
Lightfoot voor zijn produkties The Bard on Avon, Step lightly en
Seconds, uitgebracht door het Nederlands Dans Theater.
Duitse filmprijs voor Jan van den Berg
Amsterdam Filmmaker Jan van den Berg heeft op het filmfesti
val van Oberhausen de Alexander S. Scottiprijs gewonnen voor
'Dag Jan', zijn speelfilm over ouder worden en sterven in onze
maatschappij. De film was tijdens de Nederlandse Filmdagen
genomineerd voor een Gouden Kalf.
amsterdam «anp
Het Scapino Ballet heeft alle 17
voorstellingen afgelast van de
nieuwe produktie met choreo
grafieën van Rinus Sprong en
Thorn Stuart. Vandaag zou de
voorstelling in de Rotterdamse
Schouwburg in première gaan.
Aanleiding van de afgelasting is
dat de voorstelling niet aan de
verwachting voldoet. „Het
werkt niet", aldus de woord
den Rijn Openingstijden i
leiden «jan rusdam
Het gebouw op de hoek van de Schuttersveldweg en de Rijnsburgersingel in Leiden. Volgens het Jaarboek Architectuur heeft Paul de Ley van deze
'chaotische en onaangename hoek een samenhangend geheel gemaakt'. archieffoto HIELCO kuipers
de Kunsthal en Jan Hoogstad
met het ministerie van volks
huisvesting, ruimtelijke orde
ning en milieu (VROM).
Buitenlandse architecten lij
ken nu ook definitief een plek
verworven te hebben in de Ne
derlandse bouwpraktijk. Van Ri
chard Meijer uit de Verenigde
Staten en Charles Vandenhove
uit België zijn werken opgeno
men die meteen ook de enorme
variëteit in het jaarboek weer
spiegelen: van traditioneel mo
dernisme tot nieuw classicisme.
Hoewel de geselecteerde
bouwwerken de kern zijn van
het architectuurjaarboek komen
in een aantal beschouwingen
ook andere recente ontwikke
lingen aan bod. Een nieuwe ge
neratie kleurrijke stationsge
bouwen en het nieuwe overdek
te winkelen in Nederland (Wee
na Plaza Rotterdam, Magna Pla-
Zo ontstaat een esoterische,
mystieke sfeer die geaccentu
eerd wordt door haar kleurkeu
ze: veel kobalt-, ultramarijn- en
phtalo-blauw gecombineerd
met lila. roze, paars en violet.
De kleurkeuze van Titia
Hoeksema sluit hier bij aan. Ke
ramiek is sinds de jaren zeven
tig al lang niet meer aan func
tionaliteit gebonden en hoewel
ook Hoeksema geregeld kiest
voor de vrije vorm is zij in de
Staa-galerie aanwezig met ge-
bruikskeramiek in de Dasiskleu-
ren kobalt, kopergroen en bei-
ge-mangaan. De maten van
haar kruiken, vazen en schalen
verschillen. Zo is er ca. zestig
centimeter hoog werk te be
wonderen. maar ook een nau
welijks 5 cm hoog. uit Limoges-
porseliin vervaardigd cyiinaer-
tje. Wie het dingetje mag vast
houden weet dat een kleine gla
zen knikker meer weegt. F.n als
men dan ook nog beseft dat
zo'n minuscuultje monniken
werk vertegenwoordigt, dan
mag gezegd worden dat de do
cente aan de Goudse Kera-
miekopleiding haar ambacht
beheerst.
Jan van der Vaart, bekend ke
ramist. heeft ooit eens provoce
rend verklaard dat hij „klei
maar een vieze aardse substan
tie vond". Welnu, met de klei
grond van Hoeksema en de
mystieke schilderijen van Moer
land komen hemel en aarde een
beetje bij elkaar.
Teksten op schilderijen en titels
hebben meestal een sterke aan
trekkingskracht op de toeschou
wer. Meer dan de compositie,
de kleuren of lijnen lijken zij de
sleutel tot de betekenis van een
schilderij of geesteswereld van
de maker. Een doek krijgt dui
ding en de verbeelding van de
beschouwer wordt op gang ge
holpen.
Anders wordt het als een ge
dreven schilder als Antonet
Moerland bewust naamgeving
achterwege laat. In haar geval
heeft dat niet alleen te maken
met de inhoud van haar werk,
maar met haar totale kunstzin
nige opvatting. Ze wenst de be
schouwer nadrukkelijk tot een
eigen interpretatie te dwingen.
Zoals volgens Vestdijk een dich
ter „het onzegbare zegbaar" wil
maken, zo wil Moerland „het
onzichtbare zichtbaar krijgen".
Zij doet dat op moderne dragers
die bestreken worden met de
traditionele olieverf/tempera
middelen. Moerland bouwt
haar schilderijen op vanuit het
centrum waar ze compact van
compositie zijn, maar naar de
rand lijken ze voorbij de grens
van de lijst te willen vluchten.
Het gebouw op de hoek van de Schuttersveld-
weg en de Rijnsburgersingel in Leiden heeft een
plaatsje gekregen in het Jaarboek Architectuur
in Nederland 1992-1993.
Het complex, waarin sociale woningbouw op de
verdiepingen wordt gecombineerd met kan
toorruimte op de begane grond voor de op
drachtgever Woningcorporatie Ons Doel, is ont
worpen door de Amsterdamse architect Paul de
Ley. Hij is er volgens de redaCtie van het jaar
boek op knappe wijze in geslaagd van de chao
tische en onaangename hoek een samenhan
gend geheel te maken. Het gebouw aan het
Schuttersveld wordt, vanwege de volwassen en
zelfbewuste verschijningsvorm en de ogen
schijnlijk moeiteloze wijze waarop de lastige lo
catie is bedwongen, tot de hoogtepunten van
De Ley's, vrijwel geheel op sociale woningbouw
en stadsvernieuwing gerichte oeuvre gerekend.
In een beschouwing over de nieuwe stations
gebouwen van de NS wordt ook het in aanbouw
zijnde Leidse station, ontworpen door NS-archi-
tect Harry Reijnders, geprezen. Het ontwerp
voor het station Leiden demonstreert dat het,
eveneens door Rijnders ontworpen en veelge
prezen station Sloterdijk geen incident was
maar werkelijk een veelbelovend begin, aldus
het Jaarboek Architectuur.
za Amsterdam, Heuvel Galerie stadscentrum leven inblazen door de commercie aan de in-
Eindhoven) krijgen uitgebreid maar die ook blijk geven van richting van de omgeving wordt
aandacht Gebouwen die het een steeds krachtiger dictaat dat opgelegd.
Rudi Fuchs richt bureau voor
actuele kunst Amsterdam op
sies en andere activiteiten.
Rudi Fuchs heeft ook een ten
toonstelling samengesteld uit
de collectie van het Stedelijk
Museum. De expositie, getiteld
„Het Materiaal", is vanaf 5 mei
tot 29 augustus te zien en strekt
zich uit over de gehele boven
verdieping van het museum en
enkele zalen op de begane
grond, inclusief de Nieuwe
Vleugel.
De titel van de zomeropstel-
ling verwijst naar het experi
mentele karakter van de diverse
opstellingen, aldus het muse
um. De kunstwerken zijn het
„materiaal" waarmee de nieu
we directeur de collectie tot
„spreken" brengt en onconven
tionele combinaties uitprobeert.
Stedelijk Museum-directeur Ru
di Fuchs heeft een bureau op
gericht voor de stimulering van
actuele kunst in de hoofdstad.
Het nieuwe Stedelijk Museum
Bureau Amsterdam vervangt de
functie van het eind vorig jaar
gesloten Museum Fodor. „We
willen er een levendige presen
tatieruimte en een broedplaats
voor nieuwe ideeën van ma
ken", aldus Fuchs.
Fodor wordt op dit moment
verbouwd tot onderkomen voor
het nieuwe Vormgevingsinsti-
tuut. Het Bureau Amsterdam
heeft plannen voor acht tot tien
jaarlijkse solo- en groepsten
toonstellingen, lezingen, discus-
Volksgezondheid betaalt voor stuk over gezondheidszorg
den haag bernice breure
'Corpus Incorporated', een stuk
dat tot stand kwam in samen
werking met het ministerie van
wvc en de ingrijpende gevolgen
van de commercialisering van
de gezondheidszorg behandelt,
is morgenavond in het Leidse
LAK-theater te zien. Nog voor
de voorstelling begint, worden
de bezoekers met het onder
werp geconfronteerd in de
vorm van een levensgrote af
beelding van een man bij de in
gang van de zaal die het publiek
alvast 'lekker' moet maken voor
het 'medisch theater' dat daar
na volgt.
„Hi, come in, enjoy yourself
zo verwelkomt de, van karton
vervaardigde, aalgladde Ameri
kaan de argeloze bezoekers. Uit
de man, gestoken in een keurig
driedelig kostuum, kan men
zijn visitekaartje pakken: Ron B.
Metzner, eigenaar van de firma
Corpus Incorporated. De thea-
tergangers krijgen een congres
map in de handen geduwd en
worden hiermee, nog voordat
ze de zaal betreden, omgedoopt
tot bezoekers van een medische
beurs.
Dat een theatervoorstelling
gefinancieerd wordt door het
ministerie van wvc is niet onge
bruikelijk. Maar gewoonlijk
komt het geld dan wel uit het
potje Cultuur. De voorstelling
Corpus Inc. -die op maar liefst
22 verschillende lokaties wordt
opgevoerd-, kreeg echter een
subsidie van drie ton uit onver
wachte hoek: van Volksgezond
heid.
Naar aanleiding van het rap
port van de Commissie Dun
ning 'Keuzen in de zorg', dat in
november '91 verscheen, be
sloot het ministerie om de pu-
blieksdiscussie over de gezond
heidszorg te stimuleren. In dit
kader organiseert Theater De
Balie in Amsterdam onder de ti
tel 'De tuin van pijn en hoop' al
anderhalf jaar debatten en le
zingen rond de gezondheids
zorg.
„Maar omdat je met een
maandelijkse discussie in Am
sterdam toch geen breed pu
bliek bereikt, kwamen we op
het idee van een reizende thea
tervoorstelling", vertelt Jan van
den Berg, één van de regisseurs.
Tom de Ket kreeg opdracht om
voerder. De voorstelling zou op
19 mei ook in de leidse schouw
burg te zien zijn.
Scapino heeft een vervangend
programma samengesteld met
reprises van het ballet Rameau,
aangevuld met Nisi Dominus
en een steeds wisselende selec
tie uit Perfect Skin III en de
proefvoorstelling Home van Ed
Wubbe, de artistiek leider van
het Scapino Ballet.
het stuk te schrijven, de
zijn Joke Tjalsma, Betty Schuur
man, Esgo Heil, Jaap ten Holt
en Matthijs Rümke.
Zieltjes
Is gezondheid een produkt en
zijn gezondheidsidealen te
koop? Deze vragen wil de voor
stelling bij het publiek losma
ken. Het verhaal gaat over Cor
pus Incorporated, een grote
Amerikaanse firma die tal van
nieuwe therapieën (Medisch
Theater) op de markt van ge
zondheid en ziekte brengt. De
grote baas Metzner ontwikkelde
deze therapie, waardoor de pa
tiënt voortaan zichzelf kan ge
nezen en niet meer afhankelijk
is van de reguliere gezondheids
zorg. Het 'Medisch Theater
Team' probeert op de beurs de
zieltjes van het publiek te win
nen.
Het stuk, dat als ondertitel
'een kwaadaardig toekomstsce
nario' draagt, laat op een satiri
sche manier en met een flink
portie overdrijving zien hoe de
commercialisering van de ge
zondheidszorg uit de hand kan
lopen. Zo houdt het team een
quiz, waarbij slechts één van de
twee kandidaten 164.000 gulden
kan winnen voor een nieropera
tie. Een ingreep die voor beide
deelnemers letterlijk van le
vensbelang is.
Toch staat een dergelijke scè
ne niet eens zo gek ver van ons
(ziek)bed af. „Een vergelijkbare
show werd op een commerciële
zender in Engeland echt uitge
zonden, al is die inmiddels ver
boden", vertelt Van den Berg.
Het is overigens niet de bedoe
ling van het stuk om de bezoe
kers een mening op te dringen,
verduidelijkt de regisseur. „We
willen slechts laten zien wat de
consequenties kunnen zijn als
je de schuldvraag bij de persoon
zelf legt. En wat er gebeurt als
alleen diegenen die gezond zijn
en veel geld hebben, niets hoe
ven te vrezen."
'Corpus Inc.' Is behalve mor
gen In het LAK onder meer ook
te zien in de schouwburg Rot
terdam (5 en 6 mei), het Aca
demietheater In Utrecht (12 en
13 mei) en in Korzo Den Haag
(26 en 27 mei).
r
Eccentric Steady Stand met 'Nacht'. V.l.n.r. Miranda van 't Wout Wilco Maas, Astrid Vlasman en Kim van der
Heijden. foto wilem vermaase
recensie dick van teyungen
Eccentric Steady Stand speelt Nacht Tekst
en regie Klaas Bolhuis Tekstredactie en
dramaturgie Frank Berbée Muziek Tno
Heyne Decor Koen de Vries. Marjolein
van Dam Gezien op 29 mei in het LAK-
Eccentric Steady Stand is een
aardig theatergroepje. Klaas
Bolhuis en z'n maatjes probe
ren al jaren wat te doen aan het
schrale Leidse theaterklimaat
en doen dat met experimentele
en steeds surrealistischere voor
stellingen. Ze vertonen wel een
gebrek aan logica, maar geen
armoe aan ideeën. De samen
werking tussen regisseurs, spe
lers, musici en beeldend kun
stenaars levert vaak verrassin
gen op. Gisteren kreeg ESS de
kans om In het LAK te spelen,
een zwembad vergeleken met
huneerdere podia.
Klaas Bolhuis schreef en regis
seerde 'Nacht'. Het toneel is in
de hemd. waar na een auto-on
geluk vier vrouwen terechtko
men. Ze onderzoeken er een
huis dat een kelder vol ijskasten
heeft en krijgen bezoek van
twee drankzuchtige filosofen-
dokters Genoeg ruimte voor
onverwachte associaties, won
derlijke dialogen en maffe grap
pen, normaal sterke punten van
de groep.
Maar. Helaas is het dit keer niet
gelukt een stuk te maken dat
misschien lastig te volgen is,
maar waarvan zoveel beeldende
ui \i rh.iir Barden mak iBn dal
de kijker erbij blijft en zich zo
nu en dan op z'n achterhoofd
krabbelt. De afstand tussen die
flarden was gisteren te groot.
Dat kwam vooral door de ruim
te: 'Nacht' verdronk in het enor
me gal van het LAK. De apael
vloer werd helemaal gebruikt en
niet aangekleed. Alleen een gro
te witte doos middenop onder
brak de vele vlakke vierkante
meten füs de groep die bij
voorbeeld tot een vijfde had te
ruggebracht was het stuk vast
veel compacter en geladener
geworden. Tussen de teksten
door waren er weer aanzetten
tol bewegingstheater, ook een
kenmerk van eerder werk. maar
de aanleiding daarvoor ontging
me nu. Vanaf de hoogte waarop
ik zat waren er acht mensen
verloren in de ruimte. Een
sneue conclusie natuurlijk, als
je eindelijk je vleugels uit kunt
slaan, maar de weelde van zo
veel kubieke meters vraagt nu
eenmaal andere kwaliteiten van
beweging. tekstbehandeling,
présence en zelfs grime en kle
ding. Het leek zelfs alsof de
ruimte het gebrek aan concen
tratie in de tekst in de hand
werkte. Die kan een kritische re
dactie goed gebruiken: wat wil
je precies zeggen en hoe zeg je
het. daar gaat net om.
Toch ontbrak de ESS-sfeer niet
helemaal. Een pianist speelde
vooraf Skrjabin. de program
ma's waren geplakt op afge
werkte schadeverzekeringsfor
mulieren en voorzien van
bloeddonorfolders, op de LAK-
tafeltjes lagen exemplaren van
Arts en Auto 1 n m de voorstel
ling wan de ritmische autorij
les. de maffe dia's en de gregori
aanse samenspraak mooi. Van
die momenten waren er helaas
te weinig
