Faisal Husseini, 'de Nobele Palestijn'
Ouderen Moskou spoorloos na verkoop van appartement
Wellicht toch verplichte AIDS-test verkrachters
Rode Kruis wil van
'Zwitsers karakter' af
Feiten &Meningen
DINSDAG 27 APRIL 1993
GENEVE CLARE NU LUS
het slagveld te helpen heeft
het Rode Kruis zich vereenzel
vigd met de Zwitserse neutra-
Het Internationale Comité van liteit. Het logo van het Rode
het Rode Kruis (ICRC), dat 130 Kruis, een rood kruis op een
jaar oude bastion van Zwitser- witte achtergrond, is afgeleid
discretie, is bezig zich te
ontdoen van zijn Zwitserse ka
rakter en zich minder terug
houdend op te stellen. Voor
het eerst in zijn bestaan wor-
i de Zwitserse vlag, een wit
kruis cp een rode achtergrond.
Nu de Koude Oorlog voorbij is
en voor de tegenstelling tussen
Oost en West die tussen
den niet-Zwitsers aangewezen Noord en Zuid in de plaats
voor precaire taken als het be- lijkt te zijn gekomen, vormt
zoeken van gevangenen of het het hebben van de Zwitserse
voeren van onderhandelingen nationaliteit niet langer af-
toegang te krijgen tot oor- doende bescherming v
logsgebieden.
Onlangs sloot het Rode Kruis
een akxoord met de Zwitserse
reeering met als doel een vol
ledig onafhankelijke interna
tionale organisatie te worden.
Ook werden de regels versoe
peld die voorschreven dat de
organisatie geen standpunt
mocht innemen.
Vorig jaar bestookte het Rode
Kruis, dat er genoeg van had
er in Somalia alleen voor te
staan, regeringen met verkla
ringen dat de So
malische bevolking
zonder massale
hulp zou sterven
van de honger. Ook
de veroordelingen
die werden uitge
sproken over de
detentiekampen,
de verkrachtingen
en de massale exe-
cuties in Bosnië
waren uniek voor het Rode
Kruis.
Het recentelijkst was de te
rechtwijzing van Peru wegens
het opnemen en vrijgeven van
dewerkers van het Rode Kruis.
In Libanon bijvoorbeeld wer
den in 1989 twee medewerkers
van hét Rode Kruis ontvoerd
en tien maanden lang vastge
houden. De ontvoerders zou
den in ruil voor hun vrijlating
de vrijlating hebben geeist van
een in Zwitserland gevangen
zittende kaper. In maart 1992,
toen de betrekkingen tussen
Zwitserland en Iran een diep
tepunt hadden bereikt, ont
zegde Iran het Rode Kruis de
toegang tot het
land.
Wat we nu willen
is dat het ICRC
wordt erkend als
een neutrale be
middelaar bij ge
wapende conflic
ten", zegt Fuchs.
„Wat we in de
toekomst graag
willen is een er
kende ICRC-nationaliteit en
een ICRC-paspoortAls be
waker van de Geneefse con
venties over humanitair recht
11949 is het Rode Kruis ge-
'We moeten
de politici
veel vaker
alarmeren
i privegesprek met Abimael machtigd om bij gewapende
Guzman, de gevangen geno
men leider van de rebellenbe
weging Lichtend Pad. Dit inci
dent bracht het Rode Kruis er
zelfs toe zijn bezoeken aan ge
vangenen in Peru op te schor
ten.
„De taal van het communice-
is veranderd. We plachten
conflicten de rol van neutraal
bemiddelaar op zich te ne
men. Het bezoekt gevange
nen, helpt bij de uitwisseling
van krijgsgevangenen en levert
hulp aan door oorlog getroffen
gebieden.
Afgelopen december zette het
ICRC de unieke stap
zeer terughoudend te zijn", al- heilige baan van afgevaardigde
dus directeur-generaal Peter
Fuchs. „Als zich een s
voordoet waarin zelfs
aanwezigheid geen verande
open te stellen voor niet-Zwit
sers met ervaring bij het Rode
Kruis. Dat betekent dat men
sen die bekend zijn met de
ring kan brengen, dan moeten plaatselijke cultuur en taboes
we opener zijn en onze mond
opendoen. We moeten de po
litici alarmeren en doen dat
ook vaker dan voorheen."
Fuchs voegt daar echter aan
toe dat, anders dan sommige
andere humanitaire organisa
ties, het Rode Kruis nog steeds
gelooft dat discretie een doel-
onrustige gebieden
stuurd kunnen worden.
Door de Zwitserse regering te
vragen de organisatie de status
toe te kennen van een interna
tionale organisatie met volle
dige diplomatieke immuniteit
voor stafleden, v.erwijderde het
Rode Kruis zich een stap ver-
treffender middel is om onwil- der van zijn oorsprong. Door
lige regeringen over te halen dit akkoord verschilt de relatie
mee te werken dan publiciteit.
„Ons belangrijkste uitgangs
punt blijft dat we niet vrijuit
moeten spreken, wanneer dat
schadelijk kan zijn voor de
slachtoffers", aldus Fuchs.
„We betreden een nieuw tijd
perk na de Koude Oorlog",
zegt Fuchs. „Het ICRC moet
als onpartijdige stem zijn
plaats opnieuw bepalen. De
oude mechanismen voldoen
niet meer."
Een van die „oude mechanis
men" is de nauwe verbintenis
met de Zwitserse regering.
Sinds het in 1863 werd opge
richt om gewonde soldaten op driedubbeld.
die het Rode Kruis
Zwitserse regering heeft niet
meer van de relatie met ande
re regeringen.
Ondanks de veranderingen zal
het 25 leden tellende Interna
tionale Comité zelf volledig uit
Zwitsers blijven bestaan, om
gemanipuleer door regeringen
te voorkomen. Ook wil het
ICRC dat de Zwitserse regering
de helft van de kosten blijft
dragen voor het hoofdkantoor
in Geneve en een groot deel
van het werk in het veld blijft
betalen, waarvan de kosten de
afgelopen vier jaar zijn ver-
Bij de nieuwste ronde van vredesbesprekingen over het
Midden-Oosten die vandaag begint, zal Faisal Husseini,
de onbetwiste politieke leider van de Westelijke Jordaan-
oever, voor het eerst aan de onderhandelingstafel mogen
plaatsnemen. Hoewel hij al hoofd van de Palestijnse de
legatie was, weigerde Israël hem als lid van het Palestijn
se team te erkennen.
JERUZALEM SARAH HELM
THE INDEPENDENT
Maar de Israëlische premier Ra
bin heeft van de Verenigde Sta
ten te verstaan gekregen dat hij
moet onderhandelen met de
mensen die politiek gewicht in
de schaal leggen. Vooral om te
voorkomen dat de militante
aanhangers van de islamitische
verzetsbeweging Harnas straks
de enige Palestijnen zijn met
daadwerkelijke invloed in de
bezette gebieden.
Husseini behoort tot de adellij
ke familie Husseini. 'Nobel' is
een beschrijving die vaak voor
hem wordt gebruikt. Hij is de
zoon van Abdel Kader Husseini,
die door de Palestijnen wordt
beschouwd als de grootste held
van hun nationalistische strijd
in de jaren dertig en veertig. Hij
is trouw aan PLO-voorzitter
Arafat. Husseini komt uit Jeru
zalem. Zijn deelname aan de
onderhandelingen vormt daar
om een bedreiging voor wat Is
raël het naast aan het hart ligt:
De eeuwige Israëlische soeve
reiniteit over Jeruzalem.
Maar deze rustige, eerlijke, as
cetische man heeft niet het vuur
van een extremist. Hij is geen
charismatische leider, maar
heeft het gedegen voorkomen
van een vastberaden pragmati
cus. Als zodanig zou hij wel
eens Rabins beste bondgenoot
kunnen zijn.
Faisal Husseini werd in 1940 in
Baghdad geboren, waar ziin va
der zich schuilhield voor de
Britten. Het gezin was al naar
Cairo verhuisd, toen Abdel Ka
der in 1948 bij Jeruzalem sneu
velde in de Israëlische onafhan
kelijkheidsoorlog. Vanaf dat
moment was het leven van Fai
sal verweven met de zaak van
het Palestijnse nationalisme.
Fasail Husseini.
Zijn eerste herinnering aan
Arafat is het bezoek dat de PLO-
leider in 1949 in Cairo aan de
familie bracht om de dood van
Abdel Kader te herdenken.
In 1960 schaarde Husseini zich
achter de PLO en onderging hij
militaire training in Palestijnse
kampen in Syrië. Na de Zes
daagse Oorlog van 1967 vestig
de hij zich in Jeruzalem. Zijn
eerste arrestatie door de Israëli's
FOTO REUTER SIMON KREITER
was wegens het opslaan van
wapens voor de PLO.
Maar rond het midden van de
jaren zeventig ontwikkelde Hus
seini zijn eigen ideeën over de
weg voorwaarts voor de Palestij
nen. Hij sprak al vroeg over ge
weldloos en passief verzet, over
het sluiten van compromissen
en over aanvaarding van de
twee-staten oplossing. Tijdens
periodes van opsluiting in de
gevangenis leerde hij He
breeuws en later onderhield hij
kontakten met Israëli's.
Moshe Amirav, een voormalig
lid van de Likud, herinnert zich
zo'n geheime ontmoeting met
Husseini in 1985: „Hij vertelde
me dat er een tijd was geweest
dat hij het woord Israël niet
over zijn lippen kon krijgen. 'Nu
zeg ik het. Het gaat me niet
makkelijk af. Maar ik besef dat
beide volkeren hier moeten le
ven', zei hij." Waarnemers zeg
gen dat Husseini nooit bang is
geweest dat zijn pragmatisme
een verraad was van de zaak
waarvoor zijn vader was gestor
ven. „Zijn vader droeg een ge
weer en hij een olijftak, maar
voor hetzelfde doel", zegt Pales-
tijnen-kenner Albert Agazarian.
In de jaren tachtig ontpopte
Husseini zich als de stuwende
kracht achter de politieke bewe
ging in de bezette gebieden. Hij
werd zowel gepaaid als vervolgd
door Israëlische leiders, die een
'gematigd' Palestijns plaatselijk
bestuur nastreefden als tegen
wicht tegen de PLO, maar die
zich nooit echt konden neerleg
gen bij de figuur van Husseini,
die zulke nauwe banden onder
hield met Arafat.
Ook binnen het verdeelde Pa
lestijnse kamp bevindt Husseini
zich in een lastig parket. Ener
zijds moet hij naar de pijpen
van de PLO-leiding dansen, an
derzijds wordt hij geacht op te
komen voor de plaatselijke be
langen van de Palestijnse orga
nisaties in de bezette gebieden.
Hoewel Husseini op het diplo
matieke toneel aan gezag heeft
gewonnen, neemt zijn populari
teit onder het Palestijnse volk af
nu de vredesonderhandelingen
nog steeds niets tastbaars heb
ben opgeleverd. In de bezette
gebieden bepalen de Palestij
nen hun eigen koers. Toen de
intifada (gewapende Palestijnse
opstand) in 1987 begon, zat
Husseini in de gevangenis en
werd hij volkomen overvallen
door de opstand. Toch is het
nieuws dat hij nu als volwaardig
onderhandelaar aan de vredes
besprekingen deelneemt in Je
ruzalem met veel enthousiasme
ontvangen.
Nu Israël weer een stap heeft
gezet in de richting van onder
handelingen met de PLO, is de
hoop gewekt dat er eindelijk
spijkers met koppen kunnen
worden geslagen.
VERTALING MARGREET HESLINGA
MOSKOU ONNO HAVERMANS
Ouderen in Moskou doen er verstandig
aan zich nog eens te bedenken voor ze
hun appartement aan een wildvreem
de verkopen. Ze zouden een aanlokke
lijk contract wel eens met de dood
kunnen bekopen. De politie van de
Russische hoofdstad onderzoekt ten
minste tien gevallen, waarin een oude
re Moskoviet op mysterieuze wijze ver
dween na de verkoop van zijn of haar
flat, aldus de Moscow Times.
In de loop van tientallen jaren zijn tal
loze trucs verzonnen om aan woon
ruimte te komen op de veel te krappe
woningmarkt in Moskou. Een van de
nieuwste ontwikkelingen vormen ad
vertenties in Russische kranten, waarin
oudere huiseigenaren een aantrekke
lijk pensioen wordt geboden, plus de
garantie dat ze tot aan hun dood in
hun huis mogen blijven wonen als ze
bereid zijn formeel afstand te doen van
die woning.
Een goed pensioen is voor Russische
ouderen van levensbelang. Van de
AOW die de staat verstrekt, kan nie
mand rondkomen, en lang niet alle be
jaarden hebben familieleden die hen
bijstaan of waardevolle bezittingen die
ze te gelde kunnen maken. De garantie
dat ze tot hun dood goed verzorgd in
hun huis kunnen blijven, maakt een
verkoop-contract dan ook erg aantrek
kelijk. Maar het contract lijkt voor een
zame bejaarden een valkuil te worden.
Viktor Molchanov, hoofd van de afde
ling vermiste personen van de Mos-
kouse militie, vertelde de Moscow Ti
mes het verhaal van een 55-jarige
vrouw die in februari van dit jaar op
eens verdween. Ze werd weken later
dood aangetroffen. Aanvankelijk be
steedde de politie geen bijzondere
aandacht aan de vrouw, die bekend
stond als een notoire alcoholiste. Maar
toen bleek dat de vrouw kort voor haar
verdwijning een verkoop-contract voor
haar appartement had getekend, be
gon de politie een onderzoek. Inmid
dels zijn vier mannen gearresteerd, al-
Een oude vrouw achter het n
i haar woning in Moskou. De Russische rechtbank onderzoekt een aantal gevallen waarin oudere mensen verdwenen vlak na de verkoop van
hun appartement in de Russische hoofdstad.
dus Molchanov, die nog negen soort- saties vermijden dat papierwerk, waar- bij voorkeur ook nog lijden aan een of
gelijke zaken in behandeling heeft. door de politie er nauwelijks een vinger andere ziekte of zwaar aan de drank
Officieel moet de verkoop van apparte- achter krijgt, klaagt Molchanov. Vol- zijn. Hun verdwijning valt zelden op.
menten worden geregistreerd door een gens hem zoeken de criminelen be- Woordvoerster Marina Doebtsova van
soort staatsnotaris. Criminele organi- wust naar ouderen zonder familie, die Neros, een van de adverterende bu-
REUTER PETER ANDREWS
reaus, vertelde de krant dat haar bu
reau slechts bemiddelt tussen koper en
verkoper. Zodra een contract is geslo
ten, trekt het bureau zich terug, aldus
Doebtsova.
WIM STEVENHAGEN
Kwestie is van groot belang voor slachtoffers
toen noê» ep Miotoie pTTyi-iwAPr VOOÉ ttnféNitN
AMSTERDAM GÜS SCHREUDERS
JURIDISCH MEDEWERKER
Als het aan de advocaat-generaal bij de
Hoge Raad mr. T. Koopmans Ugt, zul
len de slachtoffers van een verkrach
ting de daders kunnen dwingen tot het
ondergaan van een AIDS-test. Voor de
eerste en tot dusver laatste keer is zo'n
verplichte AIDS-test in juli 1991 door
de president van de Amsterdamse
rechtbank mr. B. Asscher opgelegd aan
de zogenoemde Rembrandtparkver-
krachter. Het slachtoffer had na het
misdrijf zelf een AIDS-test laten doen,
maar zag zich emotioneel niet opge
wassen tegen een tweede test, die een
half jaar later moet worden gedaan om
zekerheid te krijgen. Wanneer de dader
niet seropositief zou blijken te zijn, kon
deze tweede test achterwege blijven.
In maart 1992 vernietigde het Amster
damse gerechtshof het vonnis van mr.
Asscher. Dat had voor het geval van de
Rembrandtparkverkrachter geen gevol
gen meer (deze had de gedwongen test
inmiddels ondergaan), maar voor toe
komstige slachtoffers van verkrachting is
de kwestie van groot principieel belang.
In de juridische vakpers ontbrandde dan
ook een verwoede discussie. Zo vlogen
de hoogleraren J.M. de Meij en H. van
Maarseveen elkaar in de haren over de
werking van het artikel in de grondwet
dat de onaantastbaarheid van het li
chaam garandeert.
Op dit grondrecht was het namens de
verkrachter gevoerde juridische verweer
I. Een gedwongen AIDS-test
vormt een inbreuk op zijn lichamelijke
integriteit. Daar kan de rechter volgens
het verweer uitsluitend toe overgaan als
er een wettelijke grondslag voor bestaat
(zoals er nu een wettelijke grondslag
komt voor een gedwongen DNA-test bij
sterke verdenking van bepaalde zware
misdrijven).
Van Maarseveen betoogde echter dat
een verkrachter helemaal geen beroep
kan doen op het grondrecht. Hij heeft
door de verkrachting (vanzelfsprekend
een zeer zware inbreuk op de lichamelij
ke integriteit van het slachtoffer) zijn ei
gen recht op lichamelijke onschendbaar
heid verspeeld. Juristen noemen zoiets
'rechtsverwerking'. Kritiek op het vonnis
van de Amsterdamse rechtbankpresi
dent moest dan ook worden verklaard
uit onbegrip voor verkrachte vrouwen,
die van andere rechters te horen krijgen
dat zij niet moeten zeuren.
Verontwaardigd
De redenering van Van Maarseveen lokte
een verontwaardigde reactie uit van de
hoogleraar staasrecht De Meij. Waar blij
ven we als iemand geen aanspraak meer
heeft op een grondrecht als hij het
grondrecht van een ander aantast, vroeg
deze zich af. Op deze manier zijn ook de
doodstraf en martelingen verdedigbaar.
Grondrechten zijn er niet alleen voor
nette burgers, maar ook voor verkrach
ters en andere misdadigers.
Jawel, antwoordde Van Maarseveen, dat
klopt wel in de verhouding tussen een
burger r>n de overheid, maar niet in de
verhoudingen tussen twee burgers on
derling. Waarom zou het slachtoffer het
grondrecht van de dader op lichamelijke
onschendbaarheid moeten eerbiedigen
en geen bloedprik van hem mogen ei
sen?
Overigens ging zowel de president van
de Amsterdamse rechtbank als - in hóger
beroep - het Gerechtshof ervan uit dat
een verkrachter van wie een verplichte
AIDS-test wordt verlangd, wel degelijk
een beroep kan blijven doen op het
grondwetsartikel over onschendbaarheid
van het lichaam.
De vraag waar rechtbankpresident en
Hof echter een verschillend antwoord op
gaven, luidde of hier sprake is van een
botsing van grondrechten. Volgens As
scher staat tegenover het recht van de
verkrachter op lichamelijke integriteit
hetzelfde recht van het slachtoffer. Als
deze twee rechten met elkaar in botsing
komen, moet de rechter een belangenaf
weging maken. Het ligt voorde hand dat
het belang van het slachtoffer dan
zwaarder weegt dan het belang van de
dader.
In tegenstelling tot Asscher vond het Hof
echter dat geen sprake was van een bot
sing van grondrechten. De aantasting
van de lichamelijke integriteit van het
slachtoffer had immers al plaatsgehad
voordat de vordering tot een verplichte
AIDS-test bij de rechter was ingesteld.
Op het moment dat de rechter zich over
deze eis moest uitspreken, was alleen
nog maar het recht van de dader op li
chamelijke onaantastbaarheid aan de or
de. Weliswaar kan een inbreuk op een
grondrecht gerechtvaardigd zijn (bij
voorbeeld een straatverbod), maar vol
gens het Hof had het slachtoffer er on
voldoende belang bij haar verkrachter
een verplichte AIDS-test te laten onder
gaan. Zij zou hoe dan ook zelf nog een
keer moeten worden getest als de dader
seropositief zou blijken te zijn.
Dwangpositie
Tegen dit oordeel is, nu de zaak bij de
Hoge Raad dient, advocaat-generaal mr.
Koopmans in het geweer gekomen. Naar
medisch inzicht krijgt het slachtoffer wel
degelijk zekerheid als de dader zich laat
testen. Als zijzelf zich tegen haar zin aan
een tweede test zou moeten onderwer
pen, is dat geen vrijwillige beslissing.
Ook in haar geval zou het neerkomen op
een gedwongen AIDS-test: door het risi
co van besmetting heeft de dader haar in
een dwangpositie gebracht.
De conclusie van Koopmans luidt dan
ook dat hier inderdaad sprake is van
„een klassiek geval" van botsing van
grondrechten. Omdat zowel het recht op
onaantastbaarheid van het lichaam van
het slachtoffer als datzelfde recht van de
dader in het geding is, moet het belang
van de verkrachte vrouw het zwaarst we
gen. Het is nog even afwachten of de Ho
ge Raad met deze redenering akkoord
gaat. In dat geval kunnen de slachtoffers
zekerheid krijgen zonder zelf de belas
ting van een AIDS-test te moeten onder
gaan.
