'In de kerk leer je pas zingen'
5
vidre
Cultuur&Kunst
Uit alle windstreken
voor Beatles-spullen
Ontbijt van Caroussel
smaakt naar meer
Behoedzame
overdrijving
ZATERDAG 24 APRIL 1993
Israëlische prijs voor Duitse auteur
jeruzalem» Als eerste Duitse schrijver heeft Stefan Heym de Is
raëlische JeruzaJem-prijs voor literatuur gekregen. Hij ontving
hem uit handen van burgemeester Teddy Koliek. De prijs voor
Heym is volgens de jury een onderscheiding voor zijn literaire
en politieke inzet voor de vrijheid van het individu in de maat
schappij. Eerder ging de prijs naar o.a. Bertrand Russell, Max
Frisch, Graham Greene. Simone de Beauvoir. Milan Kundera en
Octavio Paz. De onderscheiding wordt om de twee jaar toege
kend.
Prijs voor drummer Huub Janssen
oen bosch Drummer Huub Janssen van de Dutch Swing College
Band krijgt de Duketown Award, de onderscheiding die bij het
jaarlijkse openlucht-jazzfestival Jazz in Duketown in Den Bosch
hoort. Janssen krijgt de prijs omdat zijn solo's .bijna net zo be
faamd zijn als het orkest waarin hij ze 25 jaar liet klinken', aldus
het juryrapport. Huub Janssen moest twee jaar geleden met zijn
werk voor de Dutch Swing College Band stoppen vanwege rug
klachten. Hij werkt nog wel als studio-muzikant. De prijs wordt
hem op 27 mei overhandigd. Jazz in Duktetown is van 28 tot en
met 30 mei.
Italië, Saudi-Arabië en de Vere
nigde Staten: de bezoekers aan
de Beatlesveiling deze week in
Londen kwamen uit alle
windstreken. Allemaal in de
hoop om de hand te kunnen
leggen op iets echts, authen
tieks van de beroemdste band
aller tijden. Maar de grootste
trekpleisters - een gitaar en pia
no van John Lennon - vonden
geen koper. Andere stukken,
kostuums en jassen, werden te
ruggetrokken omdat het niet ze
ker was dat een van de 'Fab
four' ze ooit werkelijk had ge
dragen.
Van de 350 aangeboden spul
len van de Beatles ging een an
sichtkaart van een fan aan Paul
McCartney voor 25 gulden van
de hand, en een akoestische gi
taar van George Harrison bracht
14.000 gulden op. Maar voor dp
gitaar en piano van John Len
non, die vele tienduizenden
guldens moesten opbrengen,
was geen koper te vinden hoe
wel de prijzen werden verlaagd.
Dit omdat Lennon ze van 1977
tot 1979 in bezit had, toen de
Beatles al niet meer als groep
bestonden. „De gitaar was zeker
van John Lennon, maar ik weet
niet of hij hem ooit in handen
heeft gehad", zei Wayne Rogers,
een verzamelaar en investeer
der uit Alabama in de VS.
Geslaagde kopers was een
echtpaar uit Phoenix, dat voor
15.000 dollar authentieke foto's
aanschafte om hun nachtclub
mee te behangen. „De jaren
zestig worden weer ongelooflijk
populair in de VS", verzekerden
zij. Twee Milanezen schrokken
terug van de prijzen en beperk
ten zich ertoe foto's te nemen
van de foto's.
Eén van John Lennons podi
um-pakken, met zo n zwarte
ronde kraag, bracht 9.500 gul
den op, en een certificaat van
zijn huwelijk met Yoko Ono
werd voor 5.000 gulden ver
kocht. Maar kenners plaatsten
vraagtekens bij de authenticiteit
van diverse souvenirs, afkom
stig uit een particulier Beatles-
museum in Londen dat failliet
is gegaan wegens gebrek aan
belangstelling. Een Gretsch-gi-
taar van George Harrison moest
worden teruggetrokken omdat
hij volgens Harrison nog steeds
van hem is.
daagse Nederlandse Muziek. Solist: Wil
lem van Manen (trombone), concert
meester Marjo Hen. Dirigent: Peter Stam.
Gehoord: 23/4 De Waag
Het tij is aan het keren voor de
hedendaagse muziek. Het Lei
derdorps Kamerorkest had een
aantal redelijk speelbare stuk
ken op weten te sporen. Burk-
hardt Soil en Rita Hijmans
schreven fonkelnieuwe compo
sities speciaal voor dit orkest en
Willem van Manen speelde een
heerlijk sputterende solo in zijn
eigen 'Muziek voor trombone
en strijkers'. Al met al een bont
en zeker geslaagd programma
dat een flink deel van de avond
in beslag nam.
Veel van de stukken waren
min of meer beeldend géschre
ven. De blazers zorgden al in
Grillige loopbaan zangeres Madeline Bell gaat van gospel tot jazz:
Hedendaagse muziek: tij keert
het begin voor een onvermijde-
recensielijk NOS-documentair gevoel bij
de muziek van Jurriaan An-
driessen. Lekker pittig gespeeld.
Een sterke groep in het orkest!
De strijkers waren soms prach
tig van klank, maar soms ook
heel onwennig als het op disso
nanten aankwam. Ik zal echter
niet gauw de twinkeling in hun
ogen vergeten die erin kwam,
vlak voordat de dirigent ophield
met zwaaien en in zingen uit
barstte, even later gevolgd door
de strijkers die opgestaan wa
ren. Ik hoop dat ze ook plezier
beleefden aan '...met rozen' van
Rita Hijmans, een enthousiast
stuk met een verrassend slot.
'Tegels' ten slotte van Burk-
hardt Söll leek nog niet hele
maal uit de verf te komen. Een
muzikaal niet al te gemakkelijk
stuk met veel verschillende fa
cetten die elkaar in hoog tempo
opvolgden. Misschien komt het
nog eens op het programma?
Madeline Bell (51) zit ont
spannen op een drum
krukje in een oefenruimte
in Enschede. Ze heeft er
net een repetitie op zitten
met het Hengelose orkest
First. Gospel, pop, jazz,
klassieke muziek, musical:
Bell zingt het allemaal. „Ze
noemen me vaak jazz-zan-
geres omdat ze me altijd zo
graag in een hokje willen
stoppen. Ik ben gewoon
zangeres. Punt uit."
enschede ton ouwehand
Ze werd geboren in Newark,
New Jersey en is opgevoed door
haar grootmoeder. „Zoals de
meeste zwarte zangeressen be
gon het voor mij ook in de kerk.
Daar heb ik zingen geleerd. Een
uitstekende training, want daar
leer je je stem optimaal gebrui
ken, zonder microfoon. Daar
heb ik mijn volume ontwikkeld.
Ik zou nog in Carré kunnen zin
gen zonder microfoon."
Van een gospelgroep kwam
Bell terecht in Black Nativity,
een musical over de geboorte
van Jezus Christus, maar dan
een zwarte versie. „We waren
gewend om in kerken te zingen
en nu stonden we ineens vier
weken op Broadway. Voor mij
was het een kans. Ik werkte in
een speelgoedfabriek en in een
supermarkt. Dat was niet echt
een carrière zoals ik me dat had
voorgesteld."
De musical was een succes en
een Italiaanse impresario haal
de de produktie naar Europa.
„In 1962 was ik voor het eerst in
Holland. We hebben de musical
in Carré opgevoerd. Ik heb
daarna de show verlaten en ik
ben in Londen gaan wonen. Ik
woon nu eenendertig jaar in
Europa. Soms mis ik Amerika.
Ik ga er nog wel eens heen.
Maar na een week heb ik er
meestal weer genoeg van. Dan
ben ik blij dat ik weer naar Lon
den kan."
„Toen ik in Europa kwam,
had ik nauwelijks andere mu
ziek gehoord dan gospel. Ray
Charles, Sam Cooke en Aretha
Franklin vond ik prachtig. Hun
Madeline Bell: „In de kerk heb ik zingen geleerd."
platen mocht ik nog draaien
van mijn grootmoeder, maar
verder mocht ik geen platen
hebben. Dat was allemaal mu
ziek van de duivel. Van popmu
ziek wist ik dus niets, toen ik
hier kwam."
Studio's
„Een beter moment had ik niet
kunnen kiezen. Toen ik in En
geland kwam, brachten de
Beatles hun eerste single Love
Me Do uit. De jaren zestig was
muzikaal gezien een geweldige
tijd. Samen met Vicki Brown en
Doris Troy zong ik op allerlei
platen van artiesten. Ik weet
nog dat ik op de eerste plaat van
Joe Cocker zong: With A Little
Help From My Friends. Hij was
helemaal zenuwachtig vanwege
de vocalisten en de muzikanten
die meewerkten. 'Oh al die ster
ren op mijn plaat, wat moet ik
toch?', liep hij maar nerveus te
mompelen."
Vanaf 1979 is Madeline Bell
betrokken geweest bij de pro
jecten van de Brit Tom Parker,
die klassieke muziek van popu
laire arrangementen voorzag.
„Het begon met de Young Mes
siah. Aanvankelijk was het hele
maal niet succesvol. Pas halver
wege de jaren tachtig begonnen
we met die projecten door te
breken. Voor die tijd kende ik
eigenlijk weinig klassieke mu
ziek. Alleen stukken uit de Mes
siah, maar daar hield het wel
mee op. Daama kwam the
Young Beethoven, Mozart, Ver
spelen."
Madeline Bell brak bij een
heel groot publiek door met de
groep Blue Mink in 1969. Bij
toeval kwam ze in die formatie
terecht. „De jongens van Blue
Mink vroegen of ik een liedje
wilde inzingen op hun plaat. Er
was geen budget voor, dus het
moest gratis. Natuurlijk wilde ik
het wel. Ik ging naar de studio
en zong het stuk. De volgende
dag belden ze weer. Roger Cook
had een stuk geschreven en het
leek ze leuk als hij en ik dat sa
men zouden zingen. Dat was
Melting Pot en dat werd een
wereldhit."
foto gpd carlo ter ellen
Ukelele
„Een paar weken geleden heb ik
het nummer nog gezongen met
Roger Cook en Roger Greena-
way gezongen op een liefdag-
heidsconcert in Bristol. Ik denk
dat ze op de Beatles na het
meest succesvolle song-writers-
koppel van Engeland zijn. You
've Got Your Troubles, I'd Like
To Teach The World zijn ook
van hen. Cook en Greenaway
schrijven al vijfentwintig jaar
samen en ze kunnen alleen
maar ukelele spelen. Zitten ze
allebei met zo n raar gitaartje en
dan schrijven ze de mooiste
melodieën. Ik ben er trots op
dat ik ze tot mijn vrienden mag
rekenen."
I Spiegelwanden
I Spiegels op maat
I Spiegels met lijst
I Glazen meubelen
I Vitrines
I Tafels volgens model
I Alles uit eigen atelier
GLAS EN SPIEGELS
Volmolengracht 4
2312 PH Leiden (NL)
Telefoon: 071 -21 80 55
Lira-prijs voor Wim Schippers
Amsterdam anpvoor een ander genre wordt toe
gekend. Het werk van Schippers
wordt bekroond, omdat volgens
de jury de kracht in zijn werk
zonder meer uniek te noemen
is. Verder heeft hij het televisie
drama in Nederland wezenlijk
vernieuwd en heeft met zijn
controversiële werk een enorme
invloed op de samenleving ge
had. Ook heeft hij het taalge
bruik blijvend beïnvloed.
Wim T. Schippers heeft de Lira-
prijs 1993 gekregen. De prijs
van 25.000 gulden van de stich
ting Lira, de auteursrechtenor
ganisatie van schrijvers en ver
talers van literaire en dramati
sche werken, werd hem gisteren
in Amsterdam uitgereikt.
De Lira-prijs is een tweejaar
lijkse oeuvreprijs die telkens
Bertus Aafjes: 1914-1993
Bertus Aafjes werd op 12 mei
1914 in Amsterdam geboren.
Nadat hij met de priesteroplei
ding was gestopt, studeerde hij
archeologie in Leuven en Ro
me. Na de oorlog verbleef hij
twee jaar in Egypte. In die tijd,
waarin hij steeds meer reizen
maakte, begon hij zich voor
100 procent aan journalistiek
en literair werk te wijden.
In 1940 debuteerde hij met
„Het gevecht met de muze".
Meer dan twintig dichtbundels
volgden, met als grootste suc
ces „Een voetreis naar Rome".
Het zou één van de meest gele
zen Nederlandse dichtbundels
van de eeuw worden.
Twee jaar na de „Voetreis"
schreef de archeoloog Aafjes in
Egypte de sonettenbundel
„Het Koningsgraf'.
In de jaren vijftig kwam hij ook
in het nieuws door een felle
aanval op de experimentele
poëzie van de Vijftigers. Het
werd hem nogal kwalijk geno
men, ook door critici, en het
schrijven leek hem vanaf die
periode minder gemakkelijk te
vallen.
Aafjes publiceerde in 1943 voor
het eerst ook proza. Zijn de
buut op dit terrein betrof een
collega: „Gerrit Achterberg,
dichter van de Sarcophaag".
Aafjes bleef redelijk actief op
prozagebied. Ook hier dienden
reizen vaak als inspiratie. Ty
pisch Aafjes-proza is bij voor
beeld ook „De Italiaanse post
koets" uit 1962.
Hij schreef verder kinderboe
ken als „De vrolijke vaderland
se geschiedenis" en „De gou
den keten", een serie van tien
leesboekjes voor wat toen nog
het Lager Onderwijs heette.
In 1965 vertaalde hij op zeer
persoonlijke wijze „Odyssee"
van Homerus. Ook maakte hij
eens een vertaling van oude
Egyptische poëzie. Reizen naar
Japan leverden later nog een
serie verhalenbundels over
rechter Ooka op.
Aafjes kon dankzij sfeer, stijl en
toegankelijkheid meestal op
een grote lezerskring rekenen.
Onder die lezers was ook wij
len Joop den Uyl. Diens opvol
ger Wim Kok onthulde tijdens
een herdenkingsdienst voor
Den Uyl dat de laatste Aafjes'
gedicht „Muurbloem" tot le
vensmotto had gekozen.
Het was een gedicht waaruit
een minder romantische, juist
koppige Aafjes naar voren
kwam:
„Er zijn vele wegen/maar de
juiste weg/is de weg ertegen/niet
de wegeronder/dat is onder-
kruiperij/niet de wegeroivr/dat
is pluimstrijkerij/maar de weg
ertegen/tegen alle wegen inJen
dat is van de wijsheid]nog
niaar het begin".
Het gedicht stamt uit 1939, een
jaar voor zijn debuut.
Aafjes sleet zijn laatste jaren
nogal geïsoleerd in het Lim
burgse plaatsje Swolgen.
THEATER
recensie» wunand zeilstra
'Muziek' van Frank Wedekmd door To
neelgroep Imperium. Regie Bart Vieveen
Spel: Ans Alting. Johan van Amerom. Wil-
ma de Jong. Enk Stebel. Clara Smit en
Teiev
Het decor is een plaatje. Dat
moet eerst gezegd, want een
merkwaardig stuk als 'Muziek'
van Frank Wedekind is daarvan
sterk afhankelijk. De vloer is wit.
de wanden zijn zwart/wit, en
vertonen een pianomotief met
wat muzieknotenversiering. Dat
ziet er mooi uit. Wezenlijk voor
het stuk echter zijn de toe
gangspoortjes met steeds een
vernuftige gordijntjesitA hmrk
in de achterwand. Boven de
eerste vier staan de titels van de
vier scènes vermeld: 'bij nacht
en ontij' 'achter de tralies'
'van de regen in de drup' 'de
vloek van de belachelijkheid'.
En boven het vijfde poortje
hangt heel prozaïsch (vermoe
delijk op last van de brandweer
en niet van de regisseur) het
bordje'Uit'.
Per scène wordt uitsluitend
het desbetreffende poortje ge
bruikt. Opkomst en afgang van
de personages krijgen hierdoor
een geestig theatraal effect. Erik
Siebel versterkt de licht absurde
kant daarvan door herhaaldelijk
als een malicieus mannetje voor
de volgende gast het doek te
openen. En de grote verschei
denheid aan bekende klassieke
muziekfragmenten doet de rest.
Binnen dit onwerkelijke kader
komt het trieste verhaaltje uit
het lood te hangen.
Regisseur Bart Vieveen heeft
de acteurs het te spelen perso
nage iets laten aandikken Daar
is het stuk ook naar. Maar ge
lukkig is hij met die gewenste
overdrijving uiterst behoed
zaam omgegaan. De spelers
hebben dat vrijwel zonder uit
zondering goed opgepakt.
Klaartje moet na een abortus
'bij nacht en ontij' haar biezen
palcken om het burgermansbe-
staan van haar zangpedagoog
annex minnaar en diens echtge
note niet in gevaar te brengen.
Uiteindelijk belandt ze toch
'achter de tralies'. Eenmaal te
rug in het huis van de zangpe
dagoog raakt ze 'van de re
gen in de drup' wederom
zwanger, maar verzet zich nu
tegen een abortus. Haar kindje
leeft slechts enkele dagen. Bij al
dat leed voelt Klaartie ook nog
eens 'de vloek van de belache
lijkheid' op zich rusten, wan
neer haar moeder de gebeurte
nissen duidelijk niet begrepen
heeft.
Die laatste scène zou iets dui
delijker kunnen worden uitge
werkt. Verder heeft dit zeden-
schetsje uit het begin van deze
eeuw een toepasselijk zonder
ling sfeertje gekregen.
Pistolenkunst
De Canadese kunstenaar/vre
desactivist Alex Magrini (1955)
'versnijdt' ingezamelde wapens
tot kunstwerken, ledereen die
een wapen aan hein atsu.K. In-
loont hij met een oorkonde en
een kunstwerk. Magrini is op dit
moment in Nederland in het
kader van de expositie van zijn
werk in de Maastrichtse galerie
Sirfiera-Signe. Gisteren gaf hij in
de Limburgse hoofdstad het
startschot voor zijn campagne
(t/m 1 mei), die de titel Guns for
art heeft meegekregen.
Van Heri Dono is deze 'Woman with three breasts'. foto ceo
RECENSIE CONNY VAN DER ZANDE
Het ontbijt door Caroussel. Geschreven
door o.a. Marian Boyer en Rob de Graaf.
Spel o.a. Netty Blanken. Dik Boutkan.
Theo de Groot, Yvonne van den Hurk.
Concept en regie: Matin van Veldhuizen
en Marlies Heuer. Gezien 23/4. LAK The
ater Leiden. Aldaar nog te zien TOT 24
Niets is zo frustrerend als het af
luisteren van flarden van een
interessant gesprek dat eigenlijk
niet voor jouw oren bedoeld is.
Je kunt de sprekers namelijk
niet om extra informatie vragen,
je begeeft je immers op vemo-
den terrein.
De voorstelling Het Ontbijt
draait om gespreksflarden. In
een ontbijtzaal zitten drie stelle
tjes en een vrouw alleen. En
stukje bij beetje komen wij er
achter wat deze mensen bezig
houdt. De stelletjes zullen na
het ontbijt uit elkaar gaan en de
ober en de hostess dikken de
eenzaamheid en bitterheid van
het bestaan nog een beetje aan.
De regisseurs hebben oog
voor het detail gehad. Zo is de
manier waarop de verschillende
gasten hun eitje eten al boeiend
om te zien. Af en toe weet je ook
-niet naar wie ie kijken moet
want iedere speler trekt de aan
dacht: er zijn geen hoofd- en
bijrollen.
Gedurende een kort moment
zakt de voorstelling in: dat is
wanneer de gasten net allemaal
op het toneel zijn. De gespreks
flarden volgen elkaar dan op
zo'n manier op dat ze samen
een grote conversatie vormen.
Dit komt erg gekunsteld over en
bovendien is er van enige ti
ming geen sprake.
Naast een aantal grappige
vondsten, zoals de ober die van
a tot z gesprekken kan navertel
len, zijn er ook elementen die
haast absurdistisch aandoen en
niet echt een plaats in de voor
stelling hebben gevonden. Zo
komt de plotselinge showdans
van de twee dames echt uit de
lucht vallen.
Na het ontbijt gaan alle gas
ten weer huns weegs en het
stuk is afgelopen. De toeschou
wer weet dan een klein beetje
meer over de personages dan
aan het begin, maar nog lang
niet genoeg. De eerste aanzet is
gegeven, maar het lijkt alsof we
het eerste deel van een vervolg-
serie hebben gezien: het verhaal
is niet af.
Maar dit punt van kritiek is
tevens een compliment. Honger
naar meer bewijst dat het gebo-
dene de moeite waard was.
amsterdam fran c o is e ledeboer
Op een werk van de Indonesi
sche schilder Sudjojono staat
een oude vrouw in sarong. Haar
gezichtsuitdrukking is melan
choliek, haar ogen zijn rood van
vermoeidheid. De idylle van het
koloniale Indië is hier ver te
zoeken. Deze vrouw heeft dui
delijk een lang leven in armoe
de achter de rug. Sudjojono's
olieverf maakt deel uit van de
eerste Europese tentoonstelling
over Indonesische moderne
kunst. De Amsterdamse Oude
Kerk kreeg daarvan de primeur.
Sudjojono (1913-1986) en zijn
medestanders hadden al voor
de Tweede Wereldoorlog
schoon genoeg van de over
heersende invloed van de con
servatieve koloniale machtheb
bers op de schilderkunst. De ro
mantische tafereeltjes negeer
den de harde, alledaagse werke
lijkheid van de Indische bevol
king. In 1938 richtten nationaal
gezinde intellectuelen in Jakarta
als reactie op die 'Mooi Indië'-
kunst de eerste Indonesische
schildervereniging Persagi op.
„Deze nieuwe schilders zullen
niet alleen maar idyllische hut
jes, blauwachtige bergen en ro
mantische hoekjes afbeelden,
oftewel schilderachtige en zoet
sappige onderwerpen, maar zij
zullen ook de suikerfabrieken
en de magere boeren schilde
ren, de auto's van de rijken en
de lange broeken van de jonge
ren, de schoenen en gabardine
broeken en overhemden van de
toeristen op de asfaltweg",
schreef Sudjojono in 1946.
Toeristen
„Want zo zijn onze omstandig
heden. zp is onze realiteit. De
schilderkunst moet niet voldoen
aan de behoeften van mensen
die buiten onze leefomgeving
staan, zoals de toeristen of de
gepensioneerde Nederlanders,
die alleen maar naar huis terug
verlangen. Maar de schilder
kunst moet voortkomen uit on
ze eigen dagelijke leefomge
ving." Deze kunstenaars namen
daarbij moeiteloos westerse stij
len overals realisme, impressio
nisme en expressionisme.
Onder het Nederlandse be
wind bestonden nog geen
kunstacademies. De Indonesi
sche kunstenaars waren autodi
dact of hadden het vak geleerd
van een privé-docent. Na de
onafhankelijkheid kwamen er
kunstacademies in Bandung en
Yogyakarta. in de jaren vijftig
leidde dat tot twee stromingen:
de nationalistische, vaak geën
gageerde kunst van YogYakarta
en de abstracte, internationaal
georïenteerde kunst van Ban
dung.
De jongste generaties grijpen
weer terug naar een vormentaal
die is ontleend aan de traditio
nele of klassieke kunst Een ty
perend voorbeeld is Gunprsa.
Hij maakte van wajangpoppen
en afbeeldingen van oude go
dinnen taferelen die ook de lief
hebber van heécadaane kunst
verrassen. Dat lukt ook Wayan
Bendi met werken die zijn vol
gepropt met mensen, vissen,
vogels, hutjes, bomen, vliegtui
gen en vrachtwagens. Omdat
ook abstracte en imHstlSrhS
kunst en installaties niet ont
breken. is deze expositie een
perfecte dwarsdoorsnede van
wat er op dit moment in Indo
nesië aan moderne kunst wordt
gcniMi i
Indonesische Moderne
Kunst In de Oude Kerk (Oude-
kerksplein, Amsterdam) duurt
tol en met 28 mei.
