nmo
Cultuur Kunst
'Het is heerlijk
om op te treden'
Rillingen over het lijf bij
zang van Busi Mhlongo
«J^^ewonderi
uiiiuiH'.;?
ALNO. Pure! I
schoonheid in
greeploze pi-
keukens.
Directeur Groninger
Museum geschorst
Albert van
Dalsum-ring
voor Bokma
Ook deze
Alto huur
je bij
DONDERDAG 22 APRIL 1993
Stijl en raffinement. Dat zijn
de kenmerken van deze
hoogwaardige kunststof
keukens.Tijdloze elegantie
in diamant mint en
diamant wit. Een van
de vele voorbeelden A
uit het brede
ALNO-
programma
Wereldklasse in woonkeukens
LEIDEN: Houtwerf Keukens Lammenschansweg 130 tel. 071-769345.
LISSE: Mieloo Bouwmaterialen Gasstraat 17 tel. 02521-19119.
Film
9 In Engeland is hij ver
boden maar in Leiden
draait Kubricks 'A clock
work orange' bij de X.
Gruwelijke spelletjes en
muziek van Beethoven
BOEKEN
/i r\ Renate Dorrestein schrijft in
I \J 'Heden ik' scherp en hilarisch
over haar chronische ziekte. „Het
zou handig zijn als kwalen zich pas
voordeden op het moment dat de
wetenschap er raad mee weet."
In deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
woord die hetzij direct
hetzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
hebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp waaraan ze
bijzondere waarde
hechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
grijsgedraaide muziekstuk
en alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt J.M.
Schlatmann, pastoor van
de Meerburg parochie, zijn
bewondering uit voor
„twee voorwerpen die
gesprekken op gang
brengen waar je anders
heel moeilijk woorden voor
kunt vinden."
Ik heb iets uit mijn
'bedrijf... Een
zilveren
chrismatorium en
hostiedoosje die ik
zeer bijzonder vind. Niet omdat
het antiek of veel waard is, dat
vind ik niet belangrijk, maar
omdat ik ze praktisch elke dag
gebruik. En: omdat mijn
voorgangers ze al eeuwenlang
gebruikte. Van de doop tot aan
de dood.
Het gekke is dat eigenlijk
niemand weet hoe we er aan
gekomen zijn. Ze zijn meer dan
200 jaar oud. Dat is ouder dan
de Meerburgkerk zelf. Al die tijd
zijn het chrismatorium en het
hostiedoosje in gebruik
geweest. Dat vind ik een
boeiende gedachte, dat zulke
voorwerpen gefunctioneerd
hebben in zulke verschillende
tijden, onder alle revoluties en
alle theologische visies. Het
maakt niet uit wat voor wijsheid
er is rondgespuid, er is steeds
die constante geweest, die
dieper gaat dan alle modes, die
mensen iets gedaan heeft.
Enige tijd geleden heb ik het
chrismatorium laten
restaureren. Daardoor ben ik er
achter gekomen dat het
Rotterdams zilver is. Er staan
verschillende keurmerkjes in
waaiuit dat is gebleken/
waaronder het stadskeur van de
gemeente Rotterdam. Ik weet
nu dat het is gemaakt door
Het is een tijdje stil geweest
rond de Zuidafrikaanse Busi
Mhlongo. Een aantal jaren gele
den trok ze met een Nederland
se begeleidingsband door het
land. Die samenwerking verliep
niet altijd even vlot. Gisteren
stond ze als onderdeel van een
zeer uitgebreide toemee door
Nederland met een volledig
Zuidafrikaanse band op het
Leidse LVC podium.
Mhlongo doet ongelooflijk
veel met haar stem. In 'An offer'
begint ze vrij moeizaam in de
laagste regionen maar halver
wege het nummer schakelt ze
bijna moeiteloos naar haar al
lerhoogste bereik, de uiteinde
lijke tempowisseling aan het
einde van de song, samen met
een snel bijna rap achtig gezon
gen gedeelte, doen de rillingen
over je lijf lopen.
Busi Mhlongo bezingt in be
hoorlijk wat nummers de pro
blemen in de townships van
Zuid Afrika. Ze blijft qua tekst
en muziek gedeeltelijk de tradi
tionele mbqanga en kwelimu-
ziek trouw maar vult dit met
Westerse klanken aan. Aan het
einde van de set grabbelt ze wat
al te opzichtig in de reggae- en
funkton, maar door de stem
men blijft het vreemd genoeg
toch redelijk traditioneel klin
ken.
Boven op de ondergrond van
de technisch zeer knap gespeel
de bas en drums, ligt te vaak
een wollen tapijtje van key
boardklanken. Dat gaat gedu
rende de avond steeds meer
storen. Vooral als aan het einde
ook nog eens een min of meer
gesampelde dijeridu - als rond-
zingend ritme - uit het key
board wordt gehaald. Mhlongo
zingt zeer afwisselend boven
het achtergrondkoortje uit.
Soms zeer lieflijk en ingetogen,
dan weer venijnig scherp en ge
weldig uitbundig met fantas
tisch dreigende uithalen. Haar
mimiek met een geweldige ex
pressie is fantastisch en de
Zuidafrikaanse houdt met ge
mak de aandacht van het pu
bliek op haar gericht. De num
mers - bijna allemaal eigen
werk - zijn wel bijna allemaal te
lang uitgesponnen maar heb
ben daarentegen vaak een
prachtige climax.
Het kleine opdondertje
Mhlongo houdt ook wel van een
grapje. Bij het voorstellen van
de groep noemt ze niet alleen
de naam van het bandlid, maar
tevens ook het bijbehorende
township. Met veel gevoel voor
understatement stelt Mhlongo
het enige blanke lid van de
groep voor met de toevoeging:
'From no township at all'. Met
het huidige repertoire en met
die schitterende stem verdient
Busi Mhlongo een commercieel
succes.
Johannes Brouwer in 1778. Het
is echt gemaakt voor het
gebruik.
Een chrismatorium is een
doosje dat je gebruikt bij het
zalven. Er zitten drie vakjes in
met oliën voor het zalven van
dopelingen, zieken en
stervenden. Toen het
opgeknapt werd ontdekte de
restaurateur dat er, onder het
vastgeklemde dekseltje, nog een
derde vakje zat voor de hosties.
Het bijzondere van zo'n
voorwerp is ook dat ik er op
heel verschillende momenten
mee bij mensen kom. Ik gebruik
het bij het begin en aan het
eind van een leven. Bij de doop
zet je iemand op de weg van
Christus, wordt de dopeling
gezalfd voor het leven. Bij de
dood, is het het viaticum, brood
voor onderweg, toegediend
vóór het sterven.
Als ik er mee naar zieken ga
vertel ik vaak het verhaal van de
barmhartige Samaritaan die liet
blijken dat iemand, die langs de
berm van de weg lag, de moeite
waard is door olie op zijn
wonden te doen. Met het zalven
van zieken, die aan hun eind
zijn, laat ik hen ook hun
waardigheid zien.
Ik kom bij mensen van 90, maar
ook bij mensen van 19 voor wie,
veel te vroeg, het einde nadert.
De benadering van oude en
jonge mensen is natuurlijk heel
verschillend. Maar ik heb altijd
dat chrisma bij mij om over te
praten. Het is een aanleiding
om gesprekken op gang te
brengen waar je anders heel
moeilijk de woorden voor kunt
vinden.
Ik ben mij er van bewust dat de
manier waarop ik dingen uitleg
en vertel een exponent zijn van
deze tijd. Als je de ziekenzalving
vergelijkt met 100 jaar geleden
is er natuurlijk veel veranderd.
De vraag die ik mezelf stel is
hoe ik tekens, die al eeuwen
bestaan, verstaanbaar kan
maken op een manier dat
mensen er nü iets hebben. Als
ik dat niet doe, dan ben ik met
kerkgeschiedenis bezig.
Het gaat mij er niet alleen om
een traditie voort te zetten. Ik
ben geen directeur van een
museum. Voor mij is de kracht
van het verhaal over het breken
van het brood dat je daar
vandaag iets mee doet. Ik vertel
dat verhaal op een wijze die een
appèl doet op
mensen, om het
brood niet te houden,
maar te breken. Als
een uitdaging om het
egoïsme te
overstijgen. Wanneer
dat lukt is de waarde
van het teken er uit
gekomen.
Directeur F. Haks van het Gro-
ninger Museum is met onmid
dellijke ingang door het college
van B en W geschorst. Aanlei
ding hiervoor is dat Haks en zijn
partner J. A. door justitie in Gro
ningen strafrechterlijk worden
vervolgd vanwege sociale uitke
ringsfraude. Volgens persofficier
M. H. Geerds krijgen de twee
zeer binnenkort c
ding.
Het fraudebedr
ongeveer 80.000 gulden. J.A.
heeft jarenlang een RWW uitke
ring genoten van 1200 gulden
per maand. Hij had hierop geen
recht, omdat de museumdirec-
de, voldoende inkomen genoot.
Haks wordt 'opzetheling' ten
laste gelegd. Volgens Geerds be
tekent dit dat de museumdirec
teur zich bewust is geweest van
het feit dat hij een economische
eenheid vormde met een uitke
ringsgerechtigde. Hij heeft der
halve geprofiteerd van een on
terecht gegeven sociale uitke
ring.
Justitie heeft tot strafrechtelij
ke vervolging besloten op grond
van informatie van de sociale
dienst. Daarop heeft het college
besloten Haks met directe in
gang te schorsen. Haks wordt
algemeen gezien als de inspira
tor achter de bouw van het
nieuwe spraakmakende Gro
ninger Museum naar een ont
werp van de Italiaanse vormge
ver Allessandro Mendini.
Aanstormend jong talent in Amsterdamse Concertgebouw
Izhar Elias, gitarist van 15 jaar. Zijn spel klinkt logisch en
noodzakelijk als ademhalen', zo vindt de uit Leiden af
komstige gitariste Esther Steenbergen. Izhar plukt al van
af zijn zevende jaar aan de snaren. Samen met de acht
tienjarige alt-violist Rogier van der Tak, al net zo'n gedre
ven musicus als Izhar, speelt hij op zondag 8 mei samen
met het Nederlands Jeugd Strijkorkest onder leiding van
Roland Kieft in de Kleine Zaal van het Amsterdamse
Concertgebouw. Beide musici zijn begonnen op de Am-
stelveense Muziekschool. Aanstormend talent, maar o zo
bescheiden.
AMSTERDAM/LEIDEN CEES VAN HOORT
We ontmoeten de twee jonge
musici in Bodega Keyser. Het
hoofstedelijke etablissement
leunt bijna tegen het concertge
bouw aan. Als het er 's avonds
stil is en de muziek van het eet-
en drinkgerei er is verstomd,
kun je de paukeslagen er bij wij
ze van spreken horen. Izhar en
Rogier worden vergezeld door
gitariste Esther Steenbergen, de
organisatrice van het concert op
8 mei. Steenbergen geeft gitaar
les aan Izhar. Zelf won ze enkele
jaren geleden het belangrijke
Maria Canals Concours in Bar
celona.
Izhar heeft al een indrukwek
kende staat van dienst. Hij
mocht in februari 1991 de eer
ste prijs en de 'Residentie Or
kest Prijs' in ontvangst nemen
tijdens het 'Prinses Christina
Concours' in Den Haag. Een
jaar later stond hij, wederom in
de hofstad, in de Anton Philips-
zaal met het Residentie Orkest
op de planken. Vele televisie
optredens volgden. Hij zit mo
menteel in de derde klas van
het Keizer Karei College in Am
stelveen.
De jonge gitarist neemt een
slok van zijn cola. Het gitaar
spelen ontroert hem, zo zegt hij.
„De gitaar is mijn grote vriend.
Als die niet met me meegaat,
word ik echt onrustig, voel ik
me alleen. Ik ben in de gelegen
heid geweest om masterclasses
te volgen bij gitaristen als Hu-
bert Kappel, David Russel, Abel
Carlevaro en Rafaëlla Smits."
„Heerlijk vind ik het om op te
treden. Op het moment dat ik
speel zijn er geen zenuwen. Ik
voel wel een spanning, maar dat
is een gezonde spanning, een
creatieve. Mijn vader en moe
der bezoeken mijn concerten
wel. Maar ik kan er niet tegen
als ze in het zicht gaan zitten."
„Je vertelt in de muziek niet
alleen het 'verhaal' van de com
ponist, maar ook dat van jezelf.
Een verhaal dat je vaak niet in
woorden kunt vangen. Je doet
dat met de eigen accenten die je
aanbrengt in de muziek. Je laat
je persoonlijkheid erin door
klinken."
Cavia
Collega Rogier van der Tak
knikt instemmend. „Je speelt
niet alleen voor het publiek, je
speelt ook voor jezelf. Als ik
lees, krijg ik nooit kippevel.
Maar als ik viool speel, gebeurt
dat regelmatig. Je strijkt niet al
leen snaren maar ook emoties
in jezelf aan. Soms kan het in
eens gebeuren dat je denkt aan
de dag dat je oma doodging.
Ernstige dingen zijn het meestal
die de muziek oproept. Nee, het
gaat niet over de geboorte van
je cavia. Daarom hou ik ook zo
van klassieke muziek. Ze drukt
uit wat niet met woorden valt
uit te drukken. Ik luister ook wel
naar goede popmuziek, hoor.
Maar toch mis ik er iets in. Het
is meer entertainment. Als ik
een stuk van Vivaldi of zo speel,
denk ik vaak: nee, hier zing je
niet bij."
Rogier is evenals Izhar begon
nen op de Amstelveense Mu
ziekschool. Nu zit hij op het
Sweelinck Conservatorium,
waar hij les krijgt van Ervin
Schiffer. In 1990 behaalde hij de
eerste prijs in het Interprovinci
ale Concours voor altviool te
Rotterdam. In 1991 won hij
eveneens de eerste prijs in de
categorie altviool tijdens een
concours van de Stichting Jong
Muziektalent in Utrecht. Rogier
treedt veelvuldig op met kamer-
muziekensembles. Naar die
muziek gaat zijn voorkeur uit.
Hij maakt deel uit van het Ne
derlands Jeugd Strijkorkest.
Moedertaal
Op het programma van zondag
8 mei staan: een concerto in d
voor altviool, gitaar en strijkor
kest van Vivaldi, een serenade
voor gitaar en strijkorkest van
Arnold, Trauermusik voor alt
viool en strijkorkest van Hinde-
mith en stukken van An-
driessen, Gershwin en Vaughan
Williams.
Esther Steenbergen vindt het
niet altijd even leuk om les te
geven. Maar de lessen aan Izhar
zijn hoogst inspirerend. „Je ziet
dat zo'n jongen het meteen op
pakt. Hij zit op dezelfde golf-
AMSTERDAM ANP
De 37-jarige acteur Pierre Bok
ma heeft gisteravond, na afloop
van de premièrevoorstelling
'Othello' in de Stadsschouw
burg in Amsterdam, de Albert
van Dalsum-ring gekregen van
Peter Oosthoek. Oosthoek, die
evenals Bokma vast is verbon
den aan Toneelgroep Amster
dam, is sinds 1977 drager van
de ring. Hij ontving hem des
tijds uit handen van Ko van
Dijk.
De Van Dalsum-ring werd in
1960 door de Vereniging van
Schouwburgdirecties aan Albert
van Dalsum toegekend. Aan het
dragen van de ring is de bepa
ling verbonden dat de drager de
ring doorgeeft op een door
hemzelf te bepalen moment
aan een acteur van een jongere
generatie. Van Dalsum gaf de
ring aan Paul Steenbergen, die
hem op zijn beurt aan Ko van
Dijk gaf.
lengte. Muziek, dat merk je, is
zijn moedertaal. En om die ver
gelijking door te trekken - die
moedertaal spreekt hij perfect."
De twee musici repeteren gere
geld met elkaar. Ze mogen dan
een stuk in lengte verschillen -
Rogier is 'n kop groter dan Izhar
- hun geesten zijn gelijkge
stemd. Rogjer „Je hebt van die
jongens die alleen maar musi
ceren omdat mamma het zo
leuk vindt. Die dan een tijdje op
blokfluit 'zitten'. Dan zeg ik al
tijd: 'Ga inderdaad maar op die
blokfluit zitten en kom er nooit
meer vanaf. Nee, je moet het
echt zelf willen."
Aanstormend talent: gitarist Izhar Elias (onder), gitariste Esther Steenbergen en alt-violist Rogier van der Tak
voor het Amsterdamse Concertgebouw. foto roland de bruin
Auto- en Motorverhuur
ÉMultiRent
