UIT
'Kwaliteit, daar sta ik voor'
Rtv show
Dagboek van laatste helden
RTL 4 brengt nieuwe
serie 'Palace Guard'
BZN-dag op Radio
Noordzee Nationaal
gesproken
WOENSDAG 21 APRIL 1993
Willy Lindwer, een veel gevraagde documentairemaker
AMSTELVEEN GERARD V
Een bedrijvig, om niet
te zeggen produktief
man, cineast/docu
mentairemaker Willy Lindwer.
Op zijn gebied een vakman, die
zich meer dan eens meester
heeft getoond in het paren van
kwantiteit aan kwaliteit. Met
grote regelmaat levert hij zijn
produkties aan binnenlandse
omroepen en buitenlandse tele
visiestations, zonder te verval
len in de oppervlakkigheid van
massaproductie. Als Lindwer
ergens van gruwt, is het wel van
films die nergens over gaan. 1 let
doorwrochte verhaal, daar ken
nen ze hem in Hilversum van.
Bij de Duitse WDR en bij France
2 trouwens ook. Geregeld ont
vangt hij uit die hoek opdrach
ten om een documentaire over
een of ander onderwerp te ma
ken. En op BBC 2 was de door
hem vervaardigde museumserie
'Waar het verleden heden
wordt' te zien. „Een hele eer",
vindt Lindwer nu nog steeds.
Maar internationaal maakte hij
vooral naam in 1988, toen zijn
film 'De laatste zeven maanden
van Anne Frank' werd onder
scheiden met de Emmy Award.
Het gouden beeldje staat
glimmend te pronken in z'n be
drijfsruimte. Veilig onderge
bracht onder een glazen stolp
die rust op een zuil, aard en na
gelvast verbonden met de mar
meren vloer. Alsof Lindwer wil
laten uitkomen dat geen mens
hem de Emmy Award nog kan
afnemen. De nominatie hangt
ingelijst aan de wand. Heeft
minder met ijdelheid dan met
gepaste trots te maken.
Lindwer was nog maar een
jaar of drie voor zichzelf bezig,
toen hij in de prijzen viel. Een
fantastische highlight, een
hoogtepunt dat niet licht te
overtreffen zal zijn. Hij reali
seert zich dat maar al te goed.
Naar de documentairemaker
zelf zegt, is er hij er niet op uit
zijn films speciaal op te dirken
met het oogmerk in de prijzen
te vallen. Nooit, zegt Lindwer,
nooit zullen er in zijn documen
taires tranen vloeien om het
verhaal sentimenteler in te
kleuren. Lindwer zegt collega's
te kennen, die
ten huilen. Houdt hij niet van.
Het verhaal kan er niet strak ge
noeg uit zien, wat hem betreft.
Perfect, als het kan. In elk geval
integer.
Resjaffer
„In het jiddisch heet dat resjaf
fer. Dat kan ik alleen maar om
schrijven, die uitdrukking. Ik
pas er voor mensen zielig voor
het voetlicht te brengen. Men
sen moeten staan. Die Emmy
Award was natuurlijk heel bij
zonder, maar zoiets overkomt
je. Ik streef er nooit naar resul
taten te overtreffen. Ik beoefen
ook maar een vak, zeg ik altijd.
Ik pretendeer geen kunst met
de grote K te maken. Ik zal nooit
vergeten dat Bob Bremer om
twaalf uur 's nachts belde. We
hebben een nominatie, riep hij.
Ik wist niet eens waar het over
ging. Maar achter mijn rug om
had de TROS mij voorgedragen
voor een nominatie. En toen
zijn we, Bob Bremer, ik en om
dat het een co-produktie betrof
ook iemand van de BRT naar
New York gegaan."
Het bijzondere aan 'De
laatste zeven maanden van An
ne Frank' was dat Lindwer een
hoofdstuk heeft kunnen toevoe
gen aan het al lang bekende
verhaal. Hij ging in de slag met
zeven vrouwen, die Anne Frank
hebben ontmoet op het maca
bere traject Westerbork,
Auschwitz, Bergen Belsen. Na
grondige research („Ik werk met
de historica Karin van Coevor-
den; doorgaans ben ik wel een
jaar of twee met een produktie
bezig.") kwam hij met hen in
contact. Stuk voor stuk liet
Lindwer, na met veel geduld en
tact hun vertrouwen te hebben
gewonnen, hun relaas vertellen.
Lindwer mag die methode
graag in z'n films toepassen.
'Dagboek van de laatste helden'
kwam zo tot stand, 'Gebroken
cirkel' een documentaire
over hartpatiënten eveneens.
„Ik werk op basis van authen
tieke gegevens. Meestal probeer
ik een thematische en chrono
logische volgorde in de verhalen
aan te brengen. Natuurlijk komt
er een hoop informatie op je af
en ontstaat er op een gegeven
moment een overdaad aan ma
teriaal. Maar in de beperking
herken je de meester. Met be
trekking tot Anne Frank hebben
we feiten en data kunnen ach
terhalen, die voordien niet be
kend waren. Zo is vast komen te
staan dat Anne Frank op 1 no
vember 1944 is overgebracht
van Auschwitz naar Bergen Bel-
lets meer dan een kwart eeuw
zit hij nu in het vak, de studie
aan de Filmacademie meegere
kend. Hij diende 12 jaar de NOS
en werkte ook nog op de tv-af-
deling van de Wereldomroep.
Acht jaar geleden vestigde
Lindwer zich aan de landelijke
buitenkant van Amstelveen, in
een riant optrekje aan de Am-
stel. Thans lopen bij AVA Pro
dukties tien man rond. Een deel
werkt in loondienst, een deel op
free lance-basis. „Een van de
belangrijke elementen waaraan
ik hecht, is kwaliteit. Hoge kwa
liteit. Ik vind dat de televisie
meer heeft te bieden dan alleen
maar vluchtig amusement en
spelletjes, al moeten die er na
tuurlijk ook zijn. Maar persoon
lijk maak ik me sterk voor kwali
tatief hoogwaardige program
ma's. En daar probeer ik met
m'n medewerkers hier ook voor
te staan."
Oorlog
Lindwer is van 1946. En van
joodse afkomst. De Tweede We
reldoorlog heeft hij niet meege
maakt, maar hij is er wel mee
opgegroeid. Het grootste deel
van zijn familie is uitgemoord.
Zijn affiniteit met de Tweede
Wereldoorlog heeft reeds tot
een aantal films met diepgang
geleid. Lindwer reisde bijvoor
beeld met zijn vader, die in
1930 in Nederland kwam wo
nen, naar de Oekraïne. Voor
Lindwer sr. een ontroerend
weerzien na 62 jaar. Terug naar
Shtetl Delatyn, heette de film,
die vorig jaar werd uitgezonden
door de TROS. Dezelfde om
roep brengt op korte termijn
zijn film over joodse pleegkin
deren uit. Op 3 mei volgt de
herhaling van de gefilmde zoek
tocht van Lindwer sr. en jr. naar
wat in Shtetl Delatyn is overge
bleven van de jiddische cultuur.
„De helft van de bevolking, on
der wie mijn grootmoeder, is
uitgeroeid. De film was een ge
filmde ontmoeting met de res
tanten van het jodendom. Het
huisje van mijn grootouders
stond er nog, het was gereno
veerd. Maar verder... Van de sy
nagoge was niets meer over,
van niets eigenlijk. Alleen de be
graafplaats lag er bij als een ver
steende herinnering aan het jo
dendom."
Maar benadrukt Lindwer, hij
moet vooral niet worden gezien
als de filmer die alleen maar
oorlog doet. Dat zou hem inder
daad geen recht doen. Medi
sche onderwerpen zijn hem
evenzeer vertrouwd. En cultu
reel getinte onderwerpen pakt
hij eveneens met liefde aan. Zo
juist is bijvoorbeeld Pride of
dress, een serie over kleder
drachten, kant en klaar van de
montagetafel gekomen.
Lindwer denkt dat de TROS de
serie „hoogstwaarschijnlijk"
gaat uitzenden. In het bedrijf
zijn ze doende in opdracht van
de EO de laatste hand te leggen
aan een documentairereeks
over lichamelijk gehandicapte
kinderen. Titel: De verborgen
wereld van gehandicapte kinde
ren. Voor de TROS maakt
Lindwer een grote documentai
re over het welzijnswerk in Ne
derland. Er is een 13-delige his
torische serie in voorbereiding
over Nederland in de 20ste
eeuw. De TROS participeert in
elk geval in de produktie; met
Teleac zijn nog besprekingen
gaande. Er staat een project op
stapel over de Joodse Raad en
hij heeft een „eervolle op
dracht" van de WDR gekregen
om een documentaire te maken
over nazi-jager Simon Wiesen-
thal.
„Eind dit jaar wordt Wiesent-
hal 85 jaar. Het is de bedoeling
dat de documentaire niet alleen
over hem persoonlijk gaat. Hem
wordt ook gevraagd naar z'n
opvattingen over de nieuwste
ontwikkelingen in Europa. In
confrontatie met jongeren zal
worden gediscussieerd over de
vraag in hoeverre er lering is ge
trokken uit de Tweede Wereld
oorlog."
Toch weer die oorlog! Gezien
de toestand in de wereld kan er
wat Lindwer betreft niet genoeg
gewaarschuwd worden. Fel:
„Gevaar voor overkill? Moet je
dergelijke documentaires dan
niet uitzenden en alleen maar
doorgaan met spelletjes op de
buis te brengen? De belangstel-
fer, heet dat in het jiddisch."
ling voor de talkshows is tanen
de en de kijkers raken over
voerd met spelletjes. Persoonlijk
denk ik dat er bij het publiek
weer meer behoefte bestaat aan
kwalitatief hoogwaardige pro
dukties, aan programma's die
ergens over gaan. Bij RTL 4 heb
ben ze nu 'Ooggetuige' in de
programmering opgenomen.
Reconstructie opstand in getto van Warschau
Eindexamenjournaal op Nederland 2
gramma duurt een kwartier
Presentatrice Elsemieke Haven
ga praat met leraren en exa
menkandidaten over de exa
mens van die dag. Dagelijks on
derzoekt buro Intomart hoe
moeilijk de examens die dag
HILVERSUM GPD
Tijdens de eindexamens in mei
zullen Veronica, TROS, EO en
Teleac op Nederland 2 samen
het Eindexamenjoumaal uit
zenden. Tien dagen lang zal het
programma live worden uitge
zonden.
Producent IDTV werkt nauw
samen met een redactieteam,
waarin alle omroepen van TV2
zijn vertegenwoordigd. Het pro-
(Eindexamenjournaal: 13, 14,
17, 18, 19, 24, 25, 26, 27, 28
mei, Nederland 2,17.40 uur)
Enkele jonge helden van het joodse getto in Warschau.
Brand in het joodse getto in Warschau.
AMSTERDAM GERARD V
Rond vijfhonderd
joodse jongeren lie-
ten vijftig jaar gele-
den in het getto van Warschau
jeugdige branie samenspannen
met heldenmoed. Ze vertikten
het eenvoudig zich te laten
koeioneren door de overmacht
van duizenden SS-ers, die aan
stalten maakten om het joodse
kwartier van de Poolse hoofd
stad te vernietigen. Onlustge
voelens leefden binnen de di
verse jongerenbewegingen als
sinds de Duitse omsingeling
van het getto; aan het Befehl
daartoe werd op 15 november
1940 uitvoering gegeven. Maar
nadat in de vroege morgen van
19 april 1943 het Vernichtungs-
kommando van generaal Jtirgen
Stroop het getto was binnenge-
vallen, kwamen de joodse jon-
geren eerst goed in het geweer.
/.c hielden wonder boven won
der stand tot 16 mei: op die da
tum vertrapten de Duitsers het
getto.
Producent/cineast Willy
Landwer laat in de even interes
sante als indringende docu
mentaire 'Dagboek van de
laatste helden', die de EO don
derdagavond om 22.08 uur op
Nederland 2 uitzendt, zes over
levenden de opstand dag voor
dag navertellen. De film, in co-
produktie gemaakt met de
Duitse WDR en het Franse tv-
station France 2, zal overigens
in diverse landen worden uitge
zonden. Landwer: „De opstand
was het symbool van joodse
moed tegen de onderdrukking,
terreur en massamoord van de
nazi's. Na grondige research in
Polen heb ik geprobeerd in dit
gefilmde dagboek een retro
spectief beeld op te roepen van
de ongelijke strijd tussen leven
en dood."
Nog maar 50.000 mensen
woonden ten tijde van de op
stand in de ommuurde wijk,
waar eens 450.000 joden hun
domicilie hadden. Ruim
300.000 joden waren voor het
uitbreken van de opstand al af
gevoerd. Medio 1942 waren de
nazi's met barbaarse Griindlich-
foto pr
keit begonnen met de deporta
ties; in het kader van de Endlö
sung met een frequentie van
ongeveer 10.000 joden per dag.
Nog eens 100.000 bewoners van
de joodse wijk kwamen om als
gevolg van de ontberingen van
de omsingeling. Voedsel was er
nauwelijks, kinderen liepen op
straat dikwijls tevergeefs om
eten te bedelen.
Vlugschriften
Masha Putermilch is een van de
opstandelingen, die in 'Dag
boek van de laatste helden' uit
gebreid aan het woord komen.
Ze begon haar verzetsactivitei
ten met het opplakken van
vlugschriften en het verspreiden
van illegale kranten. Later, be
gin 1943, greep Putermilch tot
verbijstering van de Duitsers
naar wapens. „Ik hoor nog de
schreeuw van die ene SS'er. Kijk
Hans, daarboven, daar vecht
een vrouw. Er klónk nog iets
van bewondering door in zijn
stem. Maar wij weigerden zo
maar onze dood tegemoet te
gaan. Wij wilden de eer van het
joodse volk niet zonder te vech
ten prijsgeven."
De opstandelingen, van wie
de oudste amper 24 was, kwa
men normaal gesproken trai
ning, munitie en vooral man
kracht tekort om langdurig te
genstand te bieden. Marek
Edelman, als enige van de zes
nog steeds in Polen wonend,
benadrukt dat de eerste gewa
pende confrontatie met de
Duitsers op 18 januari 1943 was.
Het bezettingsleger maakte zich
gereed om na vier maanden
'rust' het joodse getto leeg te
schudden. „De Duitsers hadden
absoluut geen verzet verwacht.
Ze staakten de deportaties, na
dat er een paar Duitsers om
zeep waren geholpen."
Arisch bloed
Masha Putermilch en haar vroe
gere strijdmakker Simcha
Rotem zien ruim 50 jaar later de
Duitse troepen nog het getto
binnenmarcheren. Rotem:
„Waarom weet ik niet, maar
toen ze eraan kwamen, maakte
dat een geweldige indruk op
mij. Ik voelde iets overweldi
gends." Putermilch: „Vrolijk,
enorm zelfverzekerd betraden
ze het getto. Daar was even later
niet veel meer van over, van die
zelfverzekerdheid. Er is bloed
gevloeid, zuiver arisch bloed."
De guerrilla werd door de jood
se jongeren voornamelijk bo
vengronds uitgevochten. Meer
bepaald.vanuit de vensters van
de woonkazernes, waarin ze
zich hadden verschanst. De re
tirade van de nazi's, zo wist ook
Aharon Carmi maar al te goed,
was uitstel van executie. „De
vraag was niet of ze kwamen, de
vraag was wanneer ze kwa-
Om vier uur in de morgen
van 19 april gaf Stoop zijn man
schappen het commando voor
een overval op het getto. Staan
de voor de deels door kogels ge
perforeerde muur die volgens
hem een halve eeuw geleden de
scheidslijn vormde tussen een
ter dood veroordeelde wereld
en een wereld die ondanks alle
ellende nog leefde, legt Marek
Edelman uit hoe de opstande
lingen uit aan wapens kwamen.
Door zelfwerkzaamheid („we
maakten zelf molotov-cocktails,
granaten en landmijnen"), door
contacten met het Poolse verzet
en door wapens buiten te ma
ken op gesneuvelde Duitsers.
De opstand werd op 16 mei
1943 met bruut geweld neerge
slagen. Twaalf opstandelingen
haalden de bevrijding, ze ont
kwamen via de gang van het
Warschause riool. Putermilch:
„Ik heb tot het einde van de
oorlog een pistool bij me gedra
gen. Eén kogel had ik voor me
zelf gereserveerd, want ik had
me voorgenomen dat de Duit
sers mij nooit levend in handen
zouden krijgen."
Begin deze week keerde de
naar Israël geëmigreerde Puter
milch voor het eerst na de oor
log terug naar haar geboorte
grond om de herdenking van de
joodse opstand bij te wonen.
Voor haar een ingrijpende ge
beurtenis. „Polen heb ik altijd
heel lief gehad. Maar ik kon het
niet eerder opbrengen om terug
te keren naar mijn geboorte
land, omdat ik dat altijd heb be
schouwd als het massagraf van
de joden."
werken met Christy Cooper, die
wil dat hij volgens haar regels te
werk gaat, maar Tommy is er de
man niet naar om problemen
volgens de regels op te lossen-
...Tommy, Christy en Arturo
zorgen voor komische verwik
kelingen in de serie die RTL 4
vanaf vandaag om 22.45 uur op
de buis brengt. Na de eerste af
levering volgen er nog negen.
Door goed gedrag wordt Tom
my Logan die vastzit wegens
diefstal na drie jaar vroegtij
dig vrijgelaten. De hotelmag
naat Arturo Taft stelt hem on
middellijk aan als hoofd van
zijn veiligheidsdienst die zorg
draagt voor de rust in zijn inter
nationale luxe hotelketen Pala
ce Hotel. Tommy moet samen-
Radio Noordzee Nationaal heeft
vrijdag 23 april uitgeroepen tot
BZN-dag. De hele dag wordt in
alle programma's om de drie
platen een plaat van deze popu
laire Volendamse groep ge
draaid. Daarnaast zijn er inter
views met de bandleden en
wordt een overzicht gegeven
van hun lange
fi bij Radio Noordzee Nationaal, fo-
Jan Keyzer zal tussen 11.00
uur en 12.00 uur in het pro
gramma 'Goud en Vertrouwd'
de favoriete Nederlandse top 10
aller tijden presenteren, die
door de band zelf is samenge
steld.
Tussen 12.00 uur en 14.00 uur
zijn aile groepsleden van BZN
in de studio in Naarden aanwe
zig om telefonische vragen van
luisteraars te beantwoorden.
Wim lbo in Elsevier:
„Van de meligheid
van Herman Finkers
of Brigitte Kaandorp
moet ik niets heb
ben. Ik zie steeds
sterker een soort griezelig afglij
den naar de jaren dertig, toen het
ook draaide om onbenullig amu
sement. Voor mij moet cabaret
hout snijden. Cabaret is een spie
gel van de tijd, het moet ergens
overgaan. Die jongens en meisjes
die een zaal alleen maar willen la
ten lachen, zijn humoristen, geen
cabaretiers. Als ik in Vrij Neder
land onder 'cabaret' André van
Duin zie staan, dan moet ik daar
verschrikkelijk om lachen."
Zou een jaar of twee geleden
nog ondenkbaar zijn geweest.
Wim lbo: „Voor mij moet cabaret
houtsnijden." foto» archief
Shannen Doherty uit Beverly Hills
90210 in VARA TV-Magazine:
„Waarom men denkt dat ik een
kreng ben? Ik weet het niet. Ik
denk dat het een grote rol speelt
dat mijn karakter zo liefjes begon
en geleidelijk zo vervelend over
kwam. De mensen maken geen
onderscheid tussen Shannen en
Brenda Walsh. Ze haten het per
sonage, dus haten ze mij ook."
Rick Engelkes, alias Dr. Simon uit
GTST in Privé:
„Vroeger had ik met mijn beste
vriend zo'n hechte vriendschap,
dat we weieens dachten dat we
verliefd op elkaar waren. Je trekt
het je zo aan wat er met de ander
gebeurt, je bent jaloers, hebt heel
extreme ruzies, en gaat het dan
weer goedmaken. We hielden
echt van elkaar. Dan liggen de
grenzen anders, dan kan ik het
niet meer zuiver platonisch zien.
We hebben wel 100.000 keer bij
elkaar in bed gelegen, gewoon als
goede vrienden. Maar we zijn ook
wel verder gegaan. Omdat het
eens moest gebeuren, om te we
ten hoe dat is."
Zanger Harry Slinger in Story:
„In deze tijd is elk idee dat kan
bijdragen tot enige vreugde onder
mensen een goed idee. Als moe
der des vaderlands, geeft onze
vorstin een vreugdevol gevoel.
Ons koningshuis mag gezien wor
den. Niet alleen in eigen land,
maar over de hele wereld. Ik juich
de monarchie toe. Nergens ter
wereld blijkt een andere staats
vorm zinvoller."
Charles Groenhuijsen in VARA TV-
Magazine:
„Nederland 3 is voor journalisten
de aardigste zender om voor te
werken. In het begin waren Paul,
Maartje en ik nog wel een stelletje
dat net samenwoonde en vroegen
we ons steeds af: Oh jee, waar
staat de beschuitbus en wie
maakt vandaag het doucheputje
schoon. De samenwerking gaat
nu zelfs zo goed dat we de eerste
teleurstelling van een maand of
twee geleden alweer te boven
zijn. Het was net zoiets als wan
neer je met de mooiste vrouw van
de wereld mag samenwonen,
maar dat je na drie maanden
denkt: Is this all there is?"
Burt Reynolds in Privé:
„Er is heel wat over mij geschre
ven de afgelopen jaren, er werd
zelfs gesuggereerd dat ik AIDS
zou hebben. Nu, ik heb geen
AIDS, maar ik ben wel behoorlijk
ziek geweest. Tijdens opnames
van een film kreeg ik een stalen
stoel tegen mijn gezicht waardoor
mijn kaak brak. Hierdoor kreeg ik
TMJ, een kaakaandoening die
helse pijnen veroorzaakte. Ik kon
niet meer eten en mijn ogen kon
den het daglicht niet verdragen.
Hierdoor viel ik kilo's af en kwam
de deur niet meer uit. Het was na
tuurlijk onvermijde
lijk dat ze in Holly
wood begonnen te
fluisteren dat ik
AIDS had."
