Noord-Ierland wordt een natie van kreupelen
Shocktherapie ontwricht Oost-Europa
Feiten &Meningen
Irakezen zien monarchie als
proefballonnetje rondzweven
'1 Qlbjcet to
violences.
DINSDAG 20 APRIL 1993
2
okitWII^ELIM^ULP 6,Esp/WX> BID OWBU/é)IN<3)£N
DEV£(2T
^0 POlTjë IN
2>l0 6B^T"oel
VOEL -f~
nfc A/VIBTÊTJA^Ö^ ^IA(2| IJÊK) ENN
UnTEfll^&J flOfi&i BEW&0
ALS TL 'op ZB-wi&LV-rtNO zviO
IOLJVIE^ 7.L HLT oMTV^LTEUKiÉjStNip,
Het aantaJ Noordieren dat de afgelopen 25 voerd, steeg het afgelopen jaar dramatisch,
jaar een schot in de knieën kreeg, beloopt Om de andere dag verschijnt er een berichtje
3000. De frequentie waarmee strafexpedities in de Belfast Telegraph met de kop: 'Man met
in de getto's van West-Belfast worden uitge- schotwonden opgenomen'.
Paul Davies wilde juist aan zijn verjaardagsfeestje beginnen, toen er opeens twaalf ge
maskerde en gewapende mannen het huis binnendrongen. Paul wist wat hem te wach
ten stond. Enkele maanden eerder was hij uit de gevangenis gekomen, waar hij een
straf van een jaar had uitgezeten wegens diefstal. Nadat hij was teruggekeerd in de ou
derlijke woning, was hem te verstaan gegeven: 'We komen als je 16 bent'. Het verboden
Ierse Republikeinse Leger (IRA), zo wist iedereen in het getto, was niet gediend van 'an
ti-sociaal gedrag'. Maar dat ze precies op zijn verjaardag zouden komen, had Paul niet
verwacht.
Het kapotschieten van knieschijven neemt hand over hand toe. De foto werd in scène gezet in Belfast.
Paul kreeg een zak over zijn hoofd en werd door de
mannen meegenomen naar een van die getto's in
West-Belfast waar de politie zich liever niet meer ver
toont. Na een angstige nacht in een wc kreeg Paul te
horen wat er met hem zou gebeuren. Hen IRA-'recht
bank', zo vertelde een van de mannen, had besloten dat Traditioneel werden de straffen in Belfast uitgedeeld
hij door de knieën zou worden geschoten,
valium. Het geringste geluid doet hem overeind vlie
gen, en als hij daarna al de slaap weer kan vatten,
wacht hem slechts de zoveelste nachtmerrie.
De IRA is overigens niet de enige paramilitaire organi
satie die kneecappings'uitvoen. Ook de protestanten
hebben zo hun vuurpelotons. Van de 133 die vorig jaar
in Belfast werden uitgevoerd, kwamen de meeste (74)
zelfs van de protestanten.
Als Paul Davies (niet zijn echte naam) het verhaal ver
telt op een geheim adres in Belfast, doorleeft hij op
nieuw zijn 16de verjaardag en de gruwelijke dag daar-
Paul had in eerste instantie geluk. Rennen kon hij niet
wegens 'antirsociaal' gedrag. De achterliggende ge
dachte was, dat 'kneecappings'en andere strafexpedi
ties het gezag van de paramilitaire organisaties in hun
getto's schraagden. Wie zich schuldig maakte aan dief
stal of vandalisme, ondermijnde dat gezag.
Door de jaren heen is het geweld echter steeds harder
meer, maar de kogel had zijn knieschijf gemist zodat hij geworden. „Toen ik hier tien jaar geleden begon, had-
niet in een rolstoel terechtkwam. Maar hij had buiten
de IRA gerekend. Hij was nog niet thuis of een briefje
van de IRA viel op de deurmat: hij moest het land bin
nen 24 uur verlaten.
De 16-jarige vertrok naar Londen, vond onderdak bij
een vriend, kreeg werk in een restaurant, en slaagde er
na enkele maanden in een plaats te veroveren op een
koksschool. Maar na het behalen van zijn diploma
kreeg Paul heimwee en keerde terug naar Belfast.
Twee maanden na zijn terugkeer stonden er vijf man
nen voor de deur. Ze namen Paul mee naar een donker
steegje en vuurden drie schoten op hem af, een op elke
knie en een op een enkel.
Paul woont nog steeds in Belfast, op een geheim adres.
Zijn gewrichten zijn nu zodanig beschadigd dat hij
nooit meer goed zal kunnen lopen. Werken is onmoge
lijk geworden. Slapen lukt slechts met een flinke dosis
den slachtoffers gewoonlijk slechts een verbrijzelde
knie", zegt dr. Gerald MacCay van het Royal Victoria
het ambulance-personeel. Omdat het niet de bedoeling
is dat de gestrafte aan zijn verwondingen bezwijkt, belt
het strafpeloton niet zelden de ambulancedienst op
nog voordat de straf is uitgevoerd. Soms is de ambulan
ce zelfs te vroeg. Een ambulance-chauffeur werd on
langs in West-Belfast staande gehouden door een man
met een vlag. Toen de chauffeur vroeg waar de gewon
de lag, zei de man: „Een ogenblik geduld, alstublieft."
Enkele ogenblikken later ldonken twee pistoolschoten.
De 50-jarige Nancy Gracey is niet gezwicht voor de ter
reur. Nadat haar zoon Paddy drie jaar geleden slachtof
fer werd van een IRA-strafpeloton, heeft zij samen met
haar buurman Henry Robinson de organisatie Families
Against Intimidation and Terror (Faith) opgericht. Zij
verschaffen 'veilige huizen' aan mensen die bedreigd
zijn en bieden psychische hulp aan slachtoffers.
Nancy en Henry zagen de loop van hun leven drastisch
gewijzigd door terreur,
Hospital in West-Belfast. „Nu zijn meestal beide knieën het slachtoffer, hij de terrorist.
Een geliefde tactiek van diplomatieke strategen
om te kijken hoe een bepaald beleid zal uitpak
ken, is het oplaten van een 'proefballonnetje'. Op
dit moment zweeft er in Irak eentje rond. Het be-
eën 'verVchiirzij was treft een beweging om weer een koning op de
getroffen en vaak ook nog een elleboog of enkel."
MacCay en zijn collega-chirurgen hebben een enorme
deskundigheid opgebouwd. Dankzij die ervaring blijft
het aantal gevallen van ernstige invaliditeit beperkt.
Volgens de statistieken genezen vier op de vijf slachtof
fers redelijk tot goed. Ruim 20 procent eindigt in een
rolstoel.
Door de jaren heen hebben de chirurgen van het Royal
Victoria Hospital een schat aan gegevens vergaard over
alternatieve strafmethoden, variërend van het breken
i vingers en tenen en afranselingen met honkbal-
In 1981 had Henry, lid van de IRA, zelf een kneecap-
ping'uitgevoerd. Hij werd gearresteerd en verdween
voor vijf jaar achter de tralies.
Tijdens zijn verblijf in de beruchte Maze-gevangenis
kwam hij tot inkeer. „Ik zag jongens die levenslange
celstraffen uitzaten omdat ze waren misbruikt door
hun leiders. De meesten hadden geen flauw benul van
de politieke zaak waar de paramilitaire organisaties
voor zeiden te strijden." Via Faith is hij nu in contact
gekomen met honderden slachtoffers. Deze ontmoetin
gen bevestigden wat hij destijds in de gevangenis al be-
knuppels en pikhouwelen tot gaten boren in ledematen gon te bevroeden: dat er helemaal geen politiek doel is.
en kruisiging.
Hoe cynisch het geweld is, blijkt uit de ervaringen v
BUDAPEST RUNA HELLINCA
CORRESPONDENT OOST-EUROPA
De shocktherapie, de plotselin
ge radicale omschakeling van
plan - naar vrije markteconomie
die in een aantal Oosteuropese
landen is toegepast, werkt eer
der negatief dan positief. Al te
plotselinge en radicale econo
mische hervormingen leiden tot
"ontwrichting van de maat
schappij en dragen in Oost-Eu
ropa bij tot de instabiliteit van
de regio.
Die conclusie trekt de Econo
mische Commissie voor Europa
(ECE), een Europese organisatie
van de Verenigde Naties, in
haar jaarlijkse onderzoek van de
Europese economie. Het lijvige
rapport is een zeer harde ver
oordeling van de shocktherapie.
Daarnaast verwijten de auteurs
de Westeuropese landen half
slachtig en onvoldoende hulp
aan het voormalige Oostblok te
geven.
De shocktherapie is vooral in
Polen, de Tsjechische Repu
bliek, Rusland en tot enige tijd
geleden ook Bulgarije toege
past. De methode werd in Oost-
Europa geïntroduceerd door de
Amerikaanse econoom Jeffrey
Sachs die nu nog adviseur van
Boris Jeltsin is. Zijn stelling
Voor veel Russen komt er niet veel anders op tafel dan gekookte aardappelen, foto
vooral ook beter worden geac
cepteerd dan schokkende over
gangen. Als voorbeeld noemt
het rapport het Marshall-plan
van na de Tweede Wereldoor-
lü8-
Marshall ging ervan uit dat je
veranderingen stap voor stap
moest doorvoeren. Veel wester
se landen hebben er na de
dat geleidelijke verandering niet Tweede Wereldoorlog tot in de
werkt. Daarom pleit hij voor ra- jaren vijftig over gedaan,
ervaring wijsgeworden kiezen
westerse regeringen daarom
meestal voor een gematigde
aanpak. Het rapport noemt de
Europese commotie rond het
Verdrag van Maastricht als een
voorbeeld van een kwestie waar
een radicale stap niet was te
vermijden, met alle gevolgen
vandien.
harde maatregelen heen. Maar
volgens het rapport werken
drastische stappen op andere
terreinen, zoals privatisering,
simpelweg niet. Er is meer no
dig dan een wettelijk kader o
de discussie daar niet simpel
weg over economische vraag
stukken gaat, maar over funda
mentele kwesties als de hervor
ming van de samenleving en de
opbouw van de democratie.
Economie en politiek zijn er on
losmakelijk vervlochten.
Veel mensen steunen de her
vormingen in zijn algemeen
heid. Maar zodra de verande
ringen henzelf raken ze hun
baan dreigen te verliezen of hun
loon zien dalen wordt het be
grijpelijkerwijs een andere
kwestie. Door de sociale onze
kerheid groeit het aantal men
sen dat met weemoed praat
over de communistische tijd.
Dat betekent volgens de auteurs
niet direct dat Oosteuropeanen
het oude systeem echt terug
willen. Maar ze verlangen terug
naar de sociale veiligheid van
vroeger en regeringen zouden,
binnen de beperkte financiële
mogelijkheden die er zijn, moe
ten werken aan de opbouw van
een sociaal zekerheidsstelsel.
De VN waarschuwen dat de on
vrede en onzekerheid ook het
gevaar van groeiende instabili
teit inhouden. En dan gaat het
staatsbedrijven succesvol in pri- niet alleen om sociale onrust,
vébedrijven te veranderen. Dat
vereist verandering van menta
liteit en van managementprak-
dicale privatisering van de
staatsbedrijven en radicale libe
ralisering van de handel en de
prijzen.
Onzin, zo menen de VN in zijn
rapport. De ontwikkelingen na
de Tweede Wereldoorlog in het
dat alle prijzen werden gelibera
liseerd. Ze waren zo voorzichtig
omdat ze een golf van inflatie
wilden voorkomen, precies een
van de problemen waar vrijwel
alle Oosteuropese landen mee
kampen.
De radicale liberalisering van de tijken, die jaren in beslag
handel en de prijzen heeft in de neemt.
Oosteuropese landen inmiddels De VN verwijten de shockthera-
tot ernstige destabilisatie geleid, pisten vooral hun verachting
Westen hebben aangetoond dat Radicale veranderingen gaan,
geleidelijke veranderingen zeer ook in het Westen, meestal ge
wei kunnen. Sterker nog, dat die paard aan onvoorziene, en vaak
in praktijk beter werken en kostbare, neveneffecten. Door
In het rapport wordt ten
betwijfeld of die maatregelen
wel verstandig en nodig warei
De VN ontkennen niet dat op
sommige terreinen harde maj
regelen nodig zijn. Bij een infla
voor democratische principes.
„Open, democratisch regeren
betekent dat je politiek bedrijft
op een wijze die tijd geeft voor
echte discussie en die boven
dien de angsten en belangen
tiepercentage van meer dan 200 van de kiezers serieus neemt",
procent in bijvoorbeeld Bulga- aldus het rapport. Dat geldt
rije en Albanië kun je niet om
troon te zetten,
De beoogde toekomstige koning, Sjarif Ali Bin al-
Hussein, werd in 1956 in Baghdad als zoon van
prinses Badia geboren. Hij was de neef van Faisal
II, de hasjemitische koning van Irak.
In 1921 hadden de Britten de eerste koning Faisal
zoon van Sjarif Hussein van Mekka op de
troon gezet. Dat was een beloning voor het feit
dat hij tijdens de Arabische opstand tegen de Ot-
tomanen aan de kant van Lawrence óf Arabia had
gevochten en een troost nadat de Fransen hem al
na korte tijd als koning van Syrië hadden verwij
derd.
Toen Sjarif Ali twee was, werd de pro-Britse mo
narchie door een revolutie onder leiding van pan- dam Hussein te verwijderen. Bovendien hebben
onrustig in Baghdad en in de kwestie van wie pre
sident Saddam Hussein moet opvolgen wanneer
hij uiteindelijk wordt afgezet, zijn alle middelen
toegestaan.
Sjarif Ali, nu 36 en woonachtig in Londen, is sun-
nitisch en heeft een voorzichtige manier om zich
uit te drukken. Hij is afgestudeerd in landbouw
economie en heeft een verleden in de bankwe
reld. Toen vorig jaar voor het eerst iets werd ge
opperd over zijn mogelijke rol, werd dat door de
meeste Irakezen in de oppositie afgedaan met
uitroepen als: „Wie heeft er ooit van hem ge
hoord?"
Maar naarmate er meer berichten verschenen
over dit opgelaten proefballonnetje, ging ook de
Arabische pers steeds meer over de kwestie publi
ceren en haalde Sjarif Ali uiteindelijk het omslag
van een in Parijs gevestigd Arabisch tijdschrift.
Dat wil overigens niet zeggen dat in de nabije
toekomst een koninklijke troonsbestijging zal
plaatsvinden in Baghdad. Eerst moet er een
staatsgreep worden gepleegd om president Sad-
Arabische officieren omvergeworpen. Het ko
ninklijk paleis in Baghdad werd door tanks om
singeld, koning Faisal en leden van zijn hofhou
ding werden doodgeschoten. Sjarif Ali en zijn fa
milie konden ontkomen door de Saudische am
bassade in te vluchten en gingen vervolgens in
ballingschap.
In het licht van deze gebeurtenissen mag het op
merkelijk lijken dat iemand denkt dat Irak een
natuurlijk tehuis is voor een koning. Maar het is
de Saudi's problemen met het vooruitzicht op
nog een hasjemiet in Irak. Niet alleen zijn de has-
jemieten hun oude rivalen in de overheersing van
het Arabische schiereiland, zij verdenken een be
kende hasjemiet ervan de hand te hebben in de
kwestie Sjarif Ali: koning Hussein van Jordanië,
die zij ervan beschuldigen na de invasie van Ku-
w.ayt de kant van Saddam te hebben gekozen.
1: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
WIM STEVENHAGEN
r ook om nationalisme en
etnische conflicten.
Het rapport heeft ook ongezou
ten kritiek op de westerse hulp
aan Oost-Europa. Die is, menen
de VN, volkomen onvoldoende.
Er wordt gegoocheld met zeer
hoge cijfers, maar in werkelijk
heid wordt er veel minder gege
ven. Bovendien wordt al het
geld dat naar Oost-Europa
vloeit als hulp bestempeld, ook
als het om hele gewone geld
marktleningen gaat.
vooral in Oost-Europa, omdat
Nancy Gracey. foto cees van zweeden Henry Robinson. foto cees van zweeden
