Conservatieve Russen
helden van Belgrado
Militairen VS wantrouwen hun hoogste baas
Feiten &Meningen
Noord-Korea viert
verjaardag van Kim
DONDERDAG 15 APRIL 1993
Solidariteit met Sen'ië heeft lange historie
De Noordkoreaanse president Kim II Sung, vorig jaar tijdens de viering
van zijn 80ste verjaardag. foto ap
TOKYO «KPHONG
Noord-Korea viert vandaag de
81ste verjaardag van Kim II
Sung, de oudste nog in leven
zijnde stalinistische dictator. De
viering, voor de 22 miljoen
Noordkoreanen een vrije dag,
vindt plaats terwijl het land na
het opzeggen van het non
proliferatieverdrag tegen ver
spreiding van kernwapens ver
der in een isolement is geraakt.
Bovendien zijn er steeds meer
tekenen dat Kims 51 -jarige
zoon, Kim Jong II, zijn macht
verder heeft versterkt en dat
Kim sr., leider sinds het land
zich na de Tweede Wereldoor
log afscheidde van het zuiden,
niet veel meer is dan een cere
monieel staatshoofd.
„Met of zonder titels, Kim long
II is de leider van de regering en
de partij, terwijl zijn vader zich
op de achtergrond als een soort
mentor opstelt", aldus Ha Soo
Do, de leider van een in de Ja
panse hoofdstad Tokyo geves
tigde Koreaanse communisti
sche organisatie die zich verzet
tegen de Kim-dynastie.
De beslissing vorige maand van
Noord-Korea om zich terug te
trekken uit het non-proliferatie
verdrag gebeurde uit naam van
Kim junior. Zijn benoeming,
eind vorige week, tot voorzitter
van de machtige elfkoppige Nar
tionale Defensiecommissie
geeft aan dat de machtsover
dracht zijn voltooiing nadert.
Kim sr. oogt in de officieel ver
strekte TV-beelden nog betrek
kelijk gezond voor zijn leeftijd.
Hij is nog steeds president van
het land en secretaris-generaal
van de regerende Arbeiderspar-
tij.
Dit jaar zullen weinig buiten
staanders getuige zijn van zijn
verjaardagfeest. Vorig jaar liet
Noord-Korea nog tientallen bui
tenlandse journalisten toe in de
hoofdstad Pyongyang om de
massale parades en andere acti
viteiten rondom Kims 80ste ver
jaardag gade te slaan. Dit jaar
zullen de vieringen wat beschei
dener van omvang zijn, maar
zullen desondanks als vanouds
in het teken staan van de slaafse
persoonlijkheidscultusrondom
de 'Grote Leider'.
De patstelling over het nucleai
re verdrag vindt plaats in een
fase waarin Noord-Korea, na de
ineenstorting van het Oostblok
in 1989 toch al zeer geïsoleerd is
geraakt, in feite zeer weinig
heeft te vieren. Zelfs de voorma
lige bondgenoot China heeft de
traditionele ruilhandel vaarwel
gezegd en eist nu harde valuta
voor olie en voedsel. Ook ver
zoeken om steun uit het Westen
hebben tot op heden weinig ef
fect gehad, deels wegens de ver
moedens dat Pyongyang bezig
is atoomwapens te ontwikkelen.
Waarnemers in Zuid-Korea,
China en Japan schatten dat de
politieke isolatie vorig jaar heeft
geleid tot een afname van het
bruto nationaal produkt met
tien procent. Voedsel en basis
benodigdheden zijn op rant
soen en slechts een derde van
de staatsfabrieken draait op vol
le toeren. De rest heeft de pro-
duktie op een laag pitje gezet of
tijdelijk beëindigd wegens het
tekort aan brandstof.
Volgens Katsumi Sato van het
Japanse maandblad Korea
Today zijn de sancties die
Noord-Korea naar aanleiding
van het opzeggen van het non
proliferatieverdrag zijn opge
legd de doodklap voor de zwak
ke economie. „Maar zelfs zon
der sancties is het onwaar
schijnlijk dat het land deze eco
nomische crisis te boven komt",
aldus Sato.
Sinds enkele maanden wordt Belgrado platgelopen door
de Russen. Een enkeling komt namens president Jeltsin
en doet een poging de Serviërs tot concessies te bewe
gen. De meerderheid heeft een heel ander doel: zij ko
men hun Slavische broeders een hart onder de riem ste
ken en ze brengen zo wil de geruchtenmachine ook
een behoorlijke hoeveelheid wapentuig en andere goede
ren voor de oorlog in Bosnië mee.
vanuit dat de Serviërs de Turkse
heerschappij voor de Russische
zouden willen inruilen maar
het was het begin van een lang
durige band.
Tijdens de Servisch-Turkse oor
log in 1876 hield Rusland zich
weliswaar afzijdig, maar in het
totaal trokken zo n 5.000 Russi
sche vrijwilligers naar de Balkan
om hun Servische broeders bij
te staan. Ook tijdens de Eerste
Wereldoorlog koos de Russische
tsaar de Servische zijde. Na de
Tweede Wereldoorlog verbleek
te de vriendschap tijdelijk door
de conflicten tussen Stalin en
Tito, maar inmiddels is het tij
weer volkomen gekeerd.
In de 19de eeuw was het ge
meenschappelijke geloof en de
sterke verwantschap in taal de
voornaamste drijfveer achter de
Servisch-Russische vriend
schap. In Rusland bestond op
dat moment een sterke pan-Sla
vische beweging, die alle Slavi
sche volkeren politiek wilde ver
enigen. De orthodoxe Russen
ondersteunden daarom de or
thodoxe Servische strijders in
hun gevecht tegen de islami
tische Turken.
BUDAPEST RUNA HELLINGA
CORRESPONDENT OOST-EUROPA
De Russische delegaties, veelal
conservatieve parlementariërs,
gepensioneerde generaals of
nationalistischeintellectuelen,
komen op uitnodiging van de
regering in Belgrado. Ze worden
ontvangen door president Milo
sevic persoonlijk, worden op te
levisie geïnterviewd en uitge
breid gefêteerd als 'vrienden
van het Servische volk'.
Hoewel de delegaties niet het
officiële Russische standpunt
vertegenwoordigen, mag hun
invloed op de internationale
Balkanpolitiek niet worden on
derschat. Deze week besloot de
VN-Veiligheidsraad de discussie
over verscherping van de sanc
ties tegen Servië voorlopig maar
uit te stellen. De vrees bestaat
dat de conservatieve politici de
Joegoslavië-politiekvan Jeltsin
zullen misbruiken in de cam
pagne die vooraf gaat aan het
referendum dat eind deze
maand in Rusland wordt ge
houden.
Het is zeker niet de eerste keer
dat de Russische conservatieven
een besluit van de Veiligheids
raad over het voormalige Joego
slavië hebben weten te beïn
vloeden. Hun druk op de ach
tergrond zorgt ervoor dat Mos
kou in de Veiligheidsraad een
zeer voorzichtige koers vaart.
De Russische vertegenwoordi
gers in de Raad gingen vorig
jaar schoorvoetend akkoord met
de instelling van economische
sancties tegen Belgrado en ver
zetten zich tegen het opheffen
van het wapenembargo voor
Bosnische moslims. Ze hebben
verder afgedwongen dat de
NAVO-luchtmacht weliswaar
overtreders van het vliegverbod
mag aanpakken, maar geen
doelen op de grond mag aanval
len.
De Russische conservatieven
zouden eigenlijk veel verder wil
len gaan. Het parlement in
Moskou heeft zelfs een motie
aangenomen die ervoor pleit de
sancties tegen Klein-Joegoslavië
(Servië en Montenegro) op te
heffen en in plaats daarvan
sancties tegen Kroatië in te stel
len, omdat die republiek eind
januari een aanval inzette op de
Krajina, het door Serviërs bezet
te gedeelte van Kroatië.
De Russische solidariteit met
Servië heeft een lange historie.
Al aan het begin van de vorige
eeuw stelde het tsaristische
Rusland zich op als bondge
noot, toen de Serviërs in 1804 in
opstand kwamen tegen de Tur
ken. Weliswaar had die solidari
teit een wat eigenaardig kantje
de tsaar ging er namelijk
Het pan-Slavisme geniet ook
vandaag de dag weer aanhang.
De nationalistische argumenten
verschillen niet zoveel van vroe
ger. De oorlog in Bosnië wordt
door de Servische propaganda
en door de Russische vrienden
voorgesteld als een oorlog die
Europa moet beschermen tegen
het oprukkende islamitisch fun
damentalisme. En de Russen
beperken zich in hun steun aan
deze strijd niet alleen tot woor
den. Volgens verschillende be
richten zijn er honderden, mo
gelijk zelfs een paar duizend
Russen die op dit moment aan
Servische zijde meevechten.
Maar op de achtergrond speelt
de interne Russische politiek
een belangrijke rol. De nationa
listische krachten waarvan de
Serviërs steun krijgen, zijn veel
al in post-communistische hoek
te vinden. Voor hen is de oorlog
in Klein-Joegoslavië een goede
gelegenheid om Jeltsin een hak
te zetten en diens pro-westerse
politiek onderuit te halen.
Maar de nationalisten hebben
nog een reden voor hun pro-
Servische houding. Het voorma
lige Sovjetrijk wemelt van con
flicten die voor de oorlog in ex-
Joegoslavië niet onderdoen en
van die overeenkomst is men
zich in Moskou zeer wel bewust.
Voorlopig voelen de Russen
niets voor de stationering van
VN-blauwhelmen in Zuid-Oss-
etië of Moldova, laat staan dat
ze willen dat de VN tot een ge
welddadig ingrijpen in die re
gio's besluiten.
In Belgrado zijn mensen zich
onderwijl zeer wel bewust wie
de echte Russische vrienden
zijn. Uit een opiniepeiling blijkt
dat meer dan tachtig procent
van de Serviërs vindt dat de po
litiek van Jeltsin de belangen
van Klein-Joegoslavië schaadt.
Ruim de helft van de onder
vraagden hoopte op een weder
opbouw van het communisme
in Rusland. Dat zou, meenden
ze, een grote hulp voor Servië
zijn.
De Servische president Milosevic ontvangt de Russen met ópen armen.
foto reuter emil vas
WIM STEVENHAGEN
WASHINGTON HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
Op de morgen van zijn ontmoeting met
Boris Jeltsin, twee weken geleden, werk
te Bill Clinton zijn dagelijkse rondje jog
gen door een park in Vancouver af. Aan
zijn zijde rende Barry R. McCaffrey, een
van Amerika's meest gedecoreerde mi
litairen. Maar de luitenant-generaal was
er niet alleen om zijn president sportief
bij te staan. Zijn meehollen was vooral
een verzoeningsgebaar.
Tijdens een bezoek aan het Witte Huis
in februari sprak McCaffrey, de rechter
hand van chef-defensiestaf generaal
Colin Powell, een jonge medewerkster
van de president aan. Die keerde hem
echter de rug toe. „Ik spreek niet met
militairen", zei ze. McCaffrey was bele
digd. Al gauw deed het verhaal de ron
de in Washington. 'Het Witte Huis heeft
iets tegen militairen', heette het.
De bewuste dame is nooit geïdentifi
ceerd. „Als zij wordt gevonden, dan
wacht haar ontslag", zei een woord
voerder. Clinton zelf bezwoer dat hij
niets tegen soldaten heeft en vroeg als
bewijs van goede wil aan McCaffrey om
voor het oog van tientallen camera's
met hem mee te hollen. Maar daarmee
is lang nog niet alles koek en ei tussen
president en krijgsmacht.
Het Witte Huis wordt nu bemand door
een jonge generatie van politici en
ambtenaren die zijn opgegroeid met
het Vietnam-trauma en niet in aanbid
ding liggen voor iedereen in een uni
form. Het voorval met de generaal was
echter slechts één teken van de moeiza
me relatie tussen Clinton en het leger.
Nooit eerder was een president zo im
populair onder de troepen als Clinton
Zijn pleidooi om homo's toe te laten tot
de krijgsmacht, de drastische bezuini
gingen op de defensie en zijn kennelijke
ongevoeligheid voor militaire tradities
hebben de president niet geliefd ge
maakt bij de militairen. Alleen door de
in militaire kringen gewaardeerde ouwe
rot Les Aspin tot minister van defensie
te benoemen, heeft Clinton de schade
beperkt weten te houden.
Tijdens een recent bezoek aan het
vliegdekschip USS Theodore Roosevelt
werd hij achter zijn rug openlijk door
matrozen en officieren bespot. Bijna
tweederde van de ondervraagde militai
ren bleek in een enquête 'weinig of
geen waardering' te hebben voor hun
nieuwe commander in chief, hun op
perbevelhebber. Clinton is dan ook
naarstig begonnen met het beperken
van de schade.
Vooral zijn voornemen om homo's niet
langer uit de krijgsmacht te weren,
heeft veel kwaad bloed gezet. Negen op
de tien militairen (en vijf op de tien
burgers) zijn daar fel tegen. Clinton
heelt zijn eindoordeel wel uitgesteld, in
afwachting van hoorzittingen in het
Congres en een studie door de militaire
Amerikaanse militairen, op de foto actief in de Saudische woestijn, hebben weinig vertrouwen in Clinton. Vooral toelating van ho
mo's tot de krijgsmacht is bij de soldaten zeer slecht gevallen. foto archief
diverse krijgsmachtdelen tegen zich, en
dat sterkt de lagere rangen in hun ver
zet. Maar de homo's zijn niet het enige
twistpunt. Clinton heeft een bevriezing
van de militaire salarissen bevolen, be
zuinigt twee maal zoveel (124 miljard
dollar in vier jaar) als hij had beloofd in
de campagne en wil dertig grote militai
re bases sluiten.
Een groot deel van de bezuinigingen
mogelijk geworden door het einde van
de Koude Oorlog waren al bedacht
door George Bush, maar Clinton vangt
nu de klappen op. Daar komt bij dat
Bush, een oorlogsveteraan, door de mi
litairen op handen werd gedragen. Clin
ton is in veler ogen nog steeds de
dienstplichtontduikendeanti-Vietnam-
activist, die nooit 's lands wapenrok
heeft willen dragen.
Veel kritiek komt ook voort uit onzeker
heid over de toekomst van de militai
ren. De krijgsmacht, nu 1,8 miljoen
mannen en vrouwen sterk, moet wor
den ingekrompen. Banen zullen verlo
ren gaan en salarissen omlaag. Bases
gaan dicht en vliegtuig- en wapenfa
brieken moeten mensen ontslaan. On
vermijdelijk, maar voor een president
met zo weinig steun moeilijk te verko
pen.
Clinton heeft zich de laatste weken na
drukkelijk beraden op zijn houding te
genover de krijgsmacht. Zijn belangrijk
ste adviseur is admiraal b.d. William
Crowe, Colin Powells voorganger. De
admiraal heeft Clinton aangeraden een
'charme-offensief te beginnen, com
pleet met bezoeken aan het Pentagon,
bases en militaire academies, maar te
gelijk te laten zien wie de baas is.
Voor dat laatste heeft hij zijn generaals
nodig. Het is daarbij van belang dat zijn
relatie met Powell, die fel tegen de toe
lating van homo's in het leger is, na een
aanvankelijk moeizame start duidelijk
is verbeterd. Powell, die had gezegd
vervroegd te willen opstappen, heeft nu
te kennen gegeven zijn termijn die
eind september afloopt normaal te
willen uitdienen.
De verstandhouding tussen beiden is
sterk verbeterd, en dat is ook in Clin
tons belang. Powell, de eerste zwarte op
deze hoge post, overweegt een politieke
carrière. Zelfs een presidentskandida
tuur ligt voor hem open. Maar de mate
loos populaire Powell is partijloos. Voor
Clinton kan er veel aan gelegen zijn om
te voorkomen dat de generaal in 1996
zijn grootste tegenstander wordt.