Volop vrouwenleed in cartoons
Het beest in Bruce is getemd
De Pijnbank: erg bitter
Cultuur Kunst
Fuchs' eerste
buitenbeentje
in Stedelijk
Manifestatie
'Beelden in
Nederland'
Een reis door de verbeelding
Pulitzerprijzen uitgereikt
Imperium Korte Stukken Festival
leiden Op 4 juni wordt er weer het Imperium Korte Stukken
Festival gehouden. Dit festival is in het leven geroepen om een
ieder de mogelijkheid te bieden zijn of haar podiumkunsten ten
toon te spreiden. Het gaat om podiumkunsten in de ruimste zin
van het woord: toneel, cabaret, zang, dans, poëzie, enz. Voor
waarde is dat een optreden niet langer duurt dan 20 minuten.
Belangstellenden kunnen zich nog tot 30 april opgeven voor het
festival bij Microtheater Imperium, t.a.v. IKS, Postbus 208,2300
AE Leiden.
Middeleeuwse boeken in Utrecht
utrecht» Museum Het Catharijneconvent in Utrecht exposeert
tot en met 13 juni ongeveer 150, meestal geïllustreerde, hand
schriften en fragmenten van middeleeuwse boeken uit eigen be
zit. De tenstoonstelling biedt een selectie van de oudste en
meest bijzondere handschriften en gedrukte boeken van de ne
gende eeuw tot omstreeks 1540. Niet alleen worden in het mu
seum drie van de oudste en meest bijzondere boeken van de
Nederlanden bewaard (de handschriften van Lebuïnus, Ansfri-
dus en Bemulphus), ook bevindt zich in de bibliotheek een aan
tal niet eerder getoonde meesterwerkjes, zoals een psalmen
commentaar, een minuscuul en zeer kwetsbaar boekje met in
het Nederlands vertaalde Mariagebeden op rijm, en een getij
denboekje met randversiering uit de omgeving van de beroem
de Meester van Katharina van Kleef.
CHEF ANNEMlEK RUYGROK. C
Frustratie en boosheid over hardnekkige onwil van de man om te veranderen
Op een cartoon van José Vonk komt een vrouw na een
drukke werkdag opgewekt thuis en roept een groet naar
manlief Kees. In alle kamers treft ze wel een enorme
puinhoop aan, maar nergens Kees. Op zijn vieze ontbijt
bord heeft de schat een briefje neergelegd met de mede
deling: 'Ik hou van je.' Het zal hem niet helpen: het ge
zicht van zijn vrouw staat inmiddels op zwaar onweer.
Haar cartoon is een van de vermakelijke en herkenbare
voorbeelden van vrouwenleed die Nederlandse car-
toonistes op dit moment presenteren bij Stichting Ama
zone.
Herkenbaar vrouwenleed uit de categorie 'huishouden en gezin'. foto cpd
WOENSDAG 14 APRIL 1993
theater
recensie conny van der zande
Voorstelling: De pijnbank, door Justus van
Oei en Maarten Wansink Gezien: 13/4,
schouwburg. Leiden.
Zelden zal een voorstelling zo
bij de tijd van het jaar gepast
hebben als 'De Pijnbank'. Het
hele stuk is één grote verwijzing
naar de lijdensweg van Jezus.
De eerste laag van het verhaal
laat zich snel navertellen. Een
jonge ambitieuze man komt bij
een gedegradeerde bankem
ployé een lening vragen die hij
nodig heeft omdat hij in een
groot stadion zijn vriend wil la
ten martelen. Hij wil kaartjes
verkopen, zodat de mensen
kunnen komen kijken, en denkt
dat daar goud aan mee te ver
dienen valt. De mensen smul;
den toch ook van het lijdensver
haal van Christus? Het enige dat
hij nodig heeft, is een startkapi
taal. De bankemployé weigert,
het is verboden bij de wet, dus
er wordt niet in het openbaar
gemarteld.
De diepere laag ligt in de aan
klacht die de man uit tegen de
hele maatschappij, waarin mar
telen best mag, als het maar
niet openlijk gebeurt. Maarten
Wansink speelt de bankem
ployé op overtuigende wijze en
het karakter van deze man
maakt een ontwikkeling door
waardoor je je afvraagt wat er
toch met hem aan de hand is en
hoe hij zo verbitterd- is gewor-
beeldende kunst
recensie ben waceaaaker
Expositie: Dominique Chan, schilderijen en
objekten. Te zien: tot 5/5, di. t/m vr. 10-
18 uur. za. 11-17 uur. Galerie 27, School
straat 27, Wassenaar.
Cruciaal in het werk van de in
Bretagne geboren Dominique
Chan (1950) is zijn ontdekking
van China, het land van zijn va
der. In drie studiereizen bestu
deerde hij de Chinese taal en
cultuur: het had grote invloed
op zijn schilderijen, zijn grafiek,
zijn doorgaans houten objekten
en zijn keramisch werk. Vreug
de en levenslust, spontaniteit en
nauwelijks te bedwingen vrij
heid zijn de kenmerken van de
in de traditie van het abstrakt-
expressionisme werkende kun
stenaar, wiens werk sterk verha
lend van karakter is.
Met het noemen van het ab-
strakt-expressionisme is in ze
kere zin zijn techniek al aange-
den. Vooral door zijn spel is het
moeilijk de voorstelling alleen
onder de noemer cabaret te la
ten vallen. Ook het goed gecon
strueerde verhaal is trouwens
meer dan een aaneenschakeling
van wat sketches.
Het spel van Justus van Oei,
die de cliënt speelt, is minder
overtuigend. Van echte karak
tervorming kun je bij hem niet
spreken. Zijn sterke punt is de
manier waarop hij vlijmscherp
en venijnig zijn teksten uit
spreekt. Op meesterlijke wijze
daagt hij de bankemployé keer
op keer uit stelling te nemen. Zo
voorspelt hij dat de bankem
ployé bij de terugkeer van Jezus
op aarde ook een stadion zou
afhuren om een deel van de
kruisiging opnieuw uit te laten
voeren. Zo zal hij winst kunnen
slaan uit de sensatiehonger van
het publiek. Maar bij deze 're
make of Golgotha' kan van vol
tooiing geen sprake zijn. Want
Christus moet nog wel even
gaan napraten bij Ursul de
Geer.
Hoewel de humor niet ge
schuwd wordt, is de toon van de
voorstelling vooral erg bitter. En
de vette lach die Van Oei en
Wansink scoorden toen ze nog
samen met Van Muiswinkel
'Zak en As' vormden, laat op
zich wachten. Maar voor een
avondje nadenken over de seri
euze zaken des levens ben je bij
Wansink en Van Oei aan het
goede adres.
duid. Chan werkt intuïtief en
snel, legt een doek op de grond,
draait het af en toe, om er
vanuit verschillende gezichts
hoeken naar te kunnen kijken.
Al werkende spitsen zijn vor
men zich toe. Zo ontstaat een
rivier die over het vlak zijn weg
zoekt en op dieprode aarde
breekt. Vaak accentueert Chan
de rand van het doek als de ui
terste grens van het imaginaire
gebied.
De veel reizende Chan herin
nert zich het blauw van de lucht
op een morgen in Sydney, een
in het zonlicht roze schitterende
golf met surfer, diffuse overgan
gen in een landschap, of het uit
zicht bij het beklimmen van de
berg Katomba. Hij respecteert
het wezen van de herinnering -
vluchtig en snel - en gebruikt
haar als impuls voor een nieu
we reis, een reis op het doek
door de gangen van de verbeel
ding.
Hij schrijft met zijn kwast in
amsterdam franqoise ledeboer
De Amsterdamse stichting heeft
in de loop der jaren veel erva
ring opgedaan met het inrich
ten van exposities voor verhuur
elders in het land. Ook de ten
toonstelling '(Voor) beeldige
vrouwen' valt in deze categorie:
de vijf panelen zijn makkelijk te
vervoeren en bovendien aan
trekkelijk vorm gegeven.
De onderwerpen die de car-
toonistes tot inspiratie dienden
liggen voor de hand: vrouwen
en relaties, arbeid, seksualiteit,
feminisme en huishouden/ge
zin. Hun visie is een staalkaart
van de verworvenheden en
strubbelingen van de emanci
patiestrijd. De tekeningen tonen
zelfbewustzijn en trots over be
reikte doelstellingen, maar ook
frustratie en boosheid over de
hardnekkige onwil van de man
zijn om gedrag fundamenteel te
veranderen.
Vonk verschuilt zich in 'Opzij'
achter het signatuur 'De Da
mes' en springt eruit omdat ze
in een originele stijl bekende fe
ministische standpunten vooral
met humor presenteert. Haar
weergave van twee zakenvrou
wen die een mannelijke, hoog
gekwalificeerde sollicitant afwij
zen omdat hij zulke 'laffe' billen
new york» ap
In New York zijn de jaarlijkse
Pulitzerprijzen uitgereikt. De
prijs voor de beste biografie
ging naar David McCullough
voor zijn lijvige boek 'Truman'.
De Pulitzer voor de literatuur
gaat naar de schrijver Robert
Olen Butlers roman 'A good
scent from a strange mountain'.
zowel figuratieve als abstrakte
zin, maar ook meer grafische
vormen worden in zijn compo
sities geintegreerd. De calligra-
fie, in China en Japan al eeu
wenlang een gerespecteerde
kunstvorm, speelt een domi
nante rol. Men zou kunnen zeg
gen dat daardoor een zekere
vermenging is ontstaan van het
typisch Europese onderzoek
naar vorm en kleur en de Chi
nese beeldtekens waar vorm en
inhoud samenvallen.
Het is dan ook niet toevallig
dat hij zijn figuren en karakters
vaak schildert met een zgn. dui
zendjarige Chinese kwast, aan
de basis breed als een knots,
maar met een punt zo scherp
als een naald. Slechts de toets
dient te veranderen om, of een
grote kleurrijke streek, of een fij
ne grafische lijn te realiseren.
Chan wil zijn werk ook wel eens
van commentaar voorzien:
„Passport Bitte!". Het laat zich
raden welke grens hij overstak.
heeft, is een hoogtepunt van de
expositie.
Ook Yvonne Kroese komt sterk
voor de dag. Haar tekening van
de vrouw die woedend op de
scherven van een kopje stampt,
blijft vooral in de herinnering
achter omdat de afbeelding zo
geestig is. Dat geldt ook voor de
sidderend dweilende man die
duidelijk zwaar onder de plak
zit van zijn echtgenote. Van de
vrouw zien we alleen haar hoge
hakken op de voorgrond: de
dweiler wordt er nog eens extra
schlemielig door.
Veel cartoonistes presenteren
hun visie echter vooral serieus
en relativeren zichzelf zelden.
Maritgen Matter vormt in dat
opzicht een prettige uitzonde
ring. Haar cartoon van twee kij
vende chique vrouwen op een
kantoor laat zien dat vrouwen
de schuld van hun achtergestel
de positie soms al te eenzijdig
bij 'de' man leggen.
Als feministisch strijdmiddel
zijn cartoons echter onontbeer
lijk, is de boodschap die deze
tentoonstelling meegeeft. De te
keningen steken vrouwen ten
slotte allemaal een hart onder
de riem en zo'n opsteker kan de
vrouwenstrijd nog steeds goed
gebruiken. De andere deel
neemsters zijn Sylvia Weve, Elly
Hees, Ien van Laanen, Elly Hol-
Het toneelstuk 'Angels in Ame
rica: millenium approaches' van
Tony Kushner kreeg de prijs in
de categorie toneelstukken. Het
stuk van Kushner is het eerste
deel van een dramastuk van ze
ven uur over AIDS, hypocrisie
en hebzucht gedurende het tijd
perk van de voormalige presi
dent Reagan. Het stuk gaat 29
april op Broadway in première.
amsterdam gpd
„David Robilliard was als kun
stenaar een outsider van het ty
pe dat ik in de toekomst vaker
in het Stedelijk Museum wil
brengen. Ik vind het juist de
taak van het Stedelijk af en toe
kunstenaars te tonen die funge
ren als doom in de zijde van de
hoofdstromingen. Ook Vincent
van Gogh is tenslotte als buiten
staander begonnen.'
Met deze toelichting moti
veert directeur Rudi Fuchs, de
opvolger van Wim Beeren, de
keus voor zijn eerste grote ten
toonstelling. De Engelse kunste
naar en dichter Robilliard
(1952-1988) was sinds hun ont
moeting in 1980 goed bevriend
met het befaamde Britse kun
stenaarsduo Gilbert en George.
Het tweetal heeft een doorslag
gevende en stimulerende rol in
zijn artistieke ontwikkeling ge
speeld, onder meer door de uit
gave op eigen kosten van enkele
van zijn dichtbundels.
„Na zijn start met zakken vol
ongeordende geschriften en
schetsen, maakte hij tenslotte
zeer originele poëzie, tekenin
gen en schilderijen", vertelden
Gilbert en George in 1990 over
hun protégé.
Het meeste werk van Robilli
ard kenmerkt zich door een op
vallende wisselwerking tussen
beeld en tekst. Zijn thema's
putte hij veelal uit zijn leven als
homoseksueel in het Londen
van de jaren tachtig, waarbij cy
nisme en vrijheidsdrang hand
in hand gingen met gepassio
neerde en oprechte liefde en
vriendschap. Een tekening van
Gilbert en George met daar
naast een gedicht achter glas,
laat zien dat hij zijn bescherm-
vaders een zeer warm hart
'toedroeg. Ter gelegenheid van
de expositie worden de catalo
gus en zijn dichbundel „Life
isn't good, it's excellent" alleen
gezamenlijk verkocht voor 59,90
gulden. De expositie duurt tot 1
juni.
zhaus, Irene Mulder, Jolet Leen-
houts, Karin van Elderen, Anki
Posthumus, Saskia Wigbold,
Itilla Jeuken en Marlèn Nolta.
muziek
RECENSIE LOUIS DU MOUUN
CONCERT Bruce Springsteen Met Bruce
Springsteen (zang, gitaar) plus begelei
dingsgroep. Gezien: Westfalenhalle, Dort
mund Te zien: 19/4 en 20/4 in Ahoy',
Rotterdam (beide avonden uitverkocht)
Bruce Springsteen sloeg afgelo
pen zomer op zijn beperkte Eu
ropese toemee ons land over.
Zodoende kunnen zijn Neder
landse fans nog altijd het ver
trouwde imago koesteren: 'The
Boss' als onbetwiste kampioen
van de Amerikaanse spierbal-
lenrock. Na zijn langverwachte
bezoek aan Ahoy' (19 en 20
april aanstaande) zal dat zo lang
gecultiveerde beeld echter ook
in deze contreien tot de verle
den tijd behoren. Want, de goe
de man uit New Jersey houdt er
als podiumattractie intussen
hele andere opvattingen op na.
Geheel onverwacht komt
Springsteen's ommezwaai zeker
niet. Zijn jongste albums 'Hu-
man Touch' en 'Lucky Town' -
een jaar geleden gelijktijdig uit
gebracht - kenmerkten zich al
door meer ingetogenheid ofwel
minder rock 'n roll. Het spreekt
dan ook in zijn voordeel dat hij
het lef heeft om thans, veel
meer dan bij z'n vorige concert
bezoek (1988, de Kuip), zoveel
van z'n nieuwe geluid te pre
senteren. Maar of zijn achter
ban er ook echt op zit te wach
ten mag worden betwijfeld.
De matige verkopen van zijn
'dubbele boodschap' als veer
tigplusser duidden al op een
soort afkeuring, de geringe wis
selwerking tussen artiest en pu
bliek op een van de eerste halte
plaatsen (Dortmund) spreekt
nog meer boekdelen. Terwijl de
ruim 10.000 fans wel degelijk
zijn gekomen voor een avondje
dolle pret, houdt The Boss het
op een gecontroleerde rondrit
door zijn meest recente reper
toire: de adembenemende acht
baan heeft plaats gemaakt voor
een vaak duffe draaimolen.
De schaarse momenten van
uitbundigheid zijn thans opge
hangen aan niet-hitsige stam
pers als '57 Channels (And No-
thin' On)' en 'Born in the
U.S.A.'. De tweede Mrs. Spring
steen kan tevreden zijn: in te
genstelling tot haar voorgang
ster Julianne Phillips is ze er in
geslaagd om 'het beest in Bruce'
Gegeven het volle bewustzijn
van de overgang van onstuimig
naar beheerst en van vurig ver
langen naar meer berustend is
het niet zo verwonderlijk dat
Springsteen ook afstand heeft
'(Voor)beeldige Vrouwen' bij Stich
ting Amazone (Singel 72, Amsterdam)
duurt tot en met 2 mei. De openings
tijden zijn van dinsdag tot en met
vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur en in
gedaan van The E Street Band,
de hechte begeleidingsgroep
met wie hij ruim vijftien jaar
heeft opgetrokken. Alleen toet
senist Roy Bittan heeft zich
kunnen handhaven en dient
dan ook als een zeer welkom
herkenningspunt. Van de negen
nieuwkomers naast hem onder
scheidt alleen koorzanger Bob
by King (bekend van Ry Cooder)
zich af en toe, onder meer tij
dens het als duet gepresenteer
de pauzenummer 'Roll Of The
Dice'.
De overige waterdragers zijn
niet of nauwelijks in staat om
het weekeinde van 13.00 tot 17.00
uur. Vanaf 3 mei kunnen belangstel
lenden de expositie huren (teL 020
6279000).
hun kopman meer te laten
schitteren, deels door gebrek
aan eigen persoonlijkheid, deels
door het grotendeels ontbreken
van een onderlinge samenhang.
De heimwee naar met name
'Big Man' Clarence Clemons,
naar diens krachttoeren op de
sax (het instrument is geheel uit
de bezetting verdwenen) en
diens ontwapenende inbreng
als 'reuze-joker' groeit dan ook
per minuut. Kortom, The Boss
heeft met zijn E Street Band een
flinke dosis toegevoegde waarde
OM W0C) ingeleverd.
Bij deze veel vlakkere Spring-
amsterdam anp
Zeker 25 Nederlandse musea
zullen in 1994, onder de noe
mer 'Beelden in Nederland',
aandacht besteden aan de
beeldhouwkunst. Dat maakte
Rik Vos, voorzitter van het
bestuur van de Stichting
Beelden in Nederland giste
ren bekend in de Nieuwe
Kerk in Amsterdam.
De stichting, die tot doel
heeft de belangstelling voor
de beeldhouwkunst te bevor
deren, is opgericht op ver
zoek van het ministerie van
WVC. Dat verleent ook drie
ton subsidie aan de manifes
tatie.
Het idee voor de manifes
tatie afkomstig van de Rijks
dienst Beeldende Kunst
(RBK). Die meent dat eens
iets meer aan beeldhouw
kunst gedaan moet worden
omdat dat gebied relatief in
de vergetelheid geraakt. De
RBK begeleidt de deelne
mende musea bij de voorbe
reiding van de manifestatie.
Er moet voor worden ge
waakt dat zij dezelfde ten
toonstellingen of activiteiten
zouden organiseren.
Halverwege de manifesta
tie - in de zomer van 1994 -
zal in de Nieuwe Kerk in Am
sterdam een voorproefje te
zien zijn van datgene wat de
deelnemende musea presen
teren. Die expositie vormt de
kern van de manifestatie. De
'Beeldengids Nederland'
wordt op 29 januari 1994 ge
presenteerd bij de opening
van de manifestatie in het
museum Boymans-van Beu-
ningen in Rotterdam en geeft
een beschrijving van 600
beelden.
steen vraag je je af waarom hij
nog twee keer anderhalf uur van
leer trekt. Want als het volledig
platwalsen van zijn gehoor toch
niet meer zijn voornaamste
streven is, als er aanzienlijk
meer geluisterd moet worden,
waarom dan niet gekozen voor
een veel compacter aanbod?
Wel zo boeiend. Maar zover is
deze omschakelende Spring
steen nog niet en ook dat draagt
ertoe bij dat deze vrir m.ir.i
thonconcerten geen nieuwe
'glory days' aan zijn indrukwek
kende staat van dienst zullen
toevoegen.
Dominique Chan gebruikt zijn reisherinneringen als impuls voor een nieuwe reis op het doek. foto pr
Bruce Springsteen 's glory days lijken voorbij
Bruce Springsteen: de adembenemende achtbaan heeft plaats gemaakt voor een vaak duffe draaimolen.
FOTO GPO/ROB VtRHORST
