Busrit minder populair
Steeds meer vragen
over borstprothese
'Nooit erkenning voor dwangarbeiders'
Randstad
'Jekunt geen blik
blijven neer
'Lik-op-stuk-beleid lost
straatcriminaliteit niet op'
WOENSDAG 14 APRIL 1993
Aantal passagiers bij streekvervoerders stagneert
De streekvervoersbedrijven NZH, Centraal Nederland
(CN) en West Nederland (WN) kampen met een stagna
tie in het reizigersvervoer. Vorig jaar bleef het aantal rei
zigers gelijk, terwijl in voorgaande jaren het aantal reizi
gers telkens sterk steeg. De vervoersmaatschappijen wij
ten deze ontwikkeling aan de tariefsstijgingen en daar
mee samenhangend een minder sterke stijging van de
autokosten.
LEIDEN/REGIO .ANNET VAN AARSEN
Woordvoerders van de NZH en
WN melden dat hun bussen in
1992 ongeveer even veel passa
giers hebben vervoerd als in het
jaar ervoor terwijl Centraal Ne
derland zelfs te maken zou heb
ben gehad met een geringe da
ling. Exacte cijfers worden nog
niet vrij gegeven omdat de ver
voersbedrijven op dit moment
nog bezig zijn met het opstellen
van de jaarverslagen. Volgens
de overkoepelende organisatie
van streekvervoerders, de VSN,
gaat het overigens om een ont
wikkeling waar alle busmaat
schappijen mee kampen.
Districtsmanager B. Leeu-
wenburgh van de NZH vreest
dat de doelstellingen van de
overheid een sterke afname
van het autogebruik niet ge
haald zullen worden. „Maar de
stagnatie van het aantal reizi
gers wordt veroorzaakt door de
forse tariefsstijgingen en daar
kunnen we niets aan verande
ren. De minister stelt de tarie
ven vast."
De NZH dringt net als de an
dere busmaatschappijen bij het
ministerie aan op verantwoorde
tariefsstijgingen en een sterkere
stijging van de kosten voor het
autogebruik. Maar daarnaast
zou Leeuwenburgh een andere
maatregel zien zitten om het
busgebruik te stimuleren. „Ik
denk aan verschillende tarieven
in de spits en de daluren, eigen
lijk net als bij het treinvervoer
mogelijk is."
Centraal Nederland ziet het
als een zogelijke ontwikkeling.
„Bij ons is zelfs sprake van een
lichte daling", aldus directiese
cretaris C.J. de Jong. „En dan
krijgen we bij de invoering van
de nieuwe dienstregeling eind
mei nog te maken met het be
perken van een aantal ritten op
slecht bezette lijnen. Dat zijn
maatregelen die we moesten
nemen naar aanleiding van de
'Tussenbalans'."
Ook bij Centraal Nederland
wordt de prijs van het buskaart
je, die in vergelijking met de au
tokosten onevenredig steeg, als
hoofdoorzaak gezien van de
stagnatie. „Die tariefsstijgingen
staan haaks op de doelstellin
gen die de regering een paar
jaar geleden maakte. We zullen
dan ook aandringen op verant
woorde prijssstijgingen in sa
menhang met een verhoging
van de autokosten. Daarnaast
zien we veel in positieve maat
regelen als structurele verbete
ringen van de infrastructuur.
Busbanen bijvoorbeeld. Het uit
breiden van het aantal snel-
diensten is heel belangrijk. Daar
zijn we hard mee bezig en als je
de cijfers bekijkt zie je dat het
aantal reizigers op de snel-
dienstlijnen ook vorig jaar juist
is toegenomen."
„We kijgen nog een paar ta
riefsverhogingen", stelt directie
secretaris E. Geerdes van West
Nederland enigszins somber
vast. „In januari volgend jaar
bijvoorbeeld. Het overheidsbe
leid terugdringen van het au
togebruik komt er niet hele
maal uit en dan druk ik me
voorzichtig uit." Volgens Geer
des kunnen de streekvervoerbe-
drijven weinig anders dan de si
tuatie accepteren. „We hebben
nu al te maken met het schrap
pen van bepaalde ritten. De eni
ge ontwikkeling waarmee we
hopen de klant toch nog te kun
nen bedienen is de regiotaxi op
plaatsen waar het openbaar ver
voer wegvalt. Maar dat is ook
weer iets dat alleen haalbaar is
met subsidiëring."
In januari maakten de Neder
landse Spoorwegen al bekend
dat het aantal reizigers per trein
niet meer toeneemt. De NS
weet de tegenvallende resulta
ten echter aan de OV-studen-
tenkaart in plaats van aan ge
stegen tarieven.
Streekvervoerders in de Leidse regio tellen steeds minder passagiers in de bussen.
Leids BIC kan werk niet aan
NOORD WUKERHOUT/REGIO
ANNET VAN AARSEN
Honderden jonge mannen zijn
tijdens de bezetting als dwang
arbeider uit deze regio naar
Duitsland getransporteerd. Na
de oorlog kwamen velen terug.
Ze gingen aan het werk, bouw
den een nieuw leven op. „Dat
verhaal, daar moest je toen niet
over zeuren", zegt Noordwijker-
houter C. van der Veek, lid van
de Vereniging Dwangarbeiders
Nederland. „Maar er zijn veel
mensen die nu moeite hebben
om het allemaal te verwerken."
Om het verwerkingsproces op
gang te helpen, werd in 1987 de
landelijke Vereniging Dwangar
beiders opgericht. De organisa
tie vindt dat het nu tijd is om
ook in de Leidse regio en de
Duin- en Bollenstreek aan de
slag te gaan. Morgen wordt
daarom een bijeenkomst ge
houden in De Schelft in Noord-
wijkerhout. Alle leden van de
vereniging zijn daar welkom,
SCHIPHOL «JAAP SLUIS
In hun somberste buien zien
Henk Heyerman en Ton J. van
Weers, als planners werkzaam
bij de luchthaven Schiphol, het
spookbeeld soms opdoemen:
passagiers, werknemers en ver
voerders massaal in de file. Ie
dereen vast, geen doorkomen
aan. Maar, zeggen ze, zo ver kan
en mag het niet komen. Bij de
presentatie van de uitbreidings
plannen van Schiphol legde de
luchthaven zichzelf een pittige
taak op: rond het jaar 2000
moet 40 procent van de passa
giers en werknemers met het
openbaar vervoer komen. Dat
was, zegt Henk Heyerman, een
loflijk streven. Maar het had
volgens hem misschien anders
geformuleerd moeten worden,
want: „Essentieel is dat het indi
viduele gebruik van de auto
omlaag gaat. Op welke manier
dat gebeurt, is niet echt belang
rijk. In 1988 ging men vooral uit
van de bus en trein. Maar er zijn
veel meer mogelijkheden. Denk
aan de fiets, taxi, personeels-
busjes van bedrijven, passa
giersbusjes van hotels en het
carpoolen."
Op de luchthaven werken (in
clusief Fokker) 43.500 mensen.
Alleen al de laatste acht jaar
kwamen er 13.000 banen bij. In
1992 verwerkte Schiphol 19 mil
joen passagiers. Rond het jaar
2000 zullen dat er bijna 30 mil
joen zijn. Het zijn, zegt Ton van
Weers, cijfers die keihard aanto
nen dat het een enorm karwei
wordt om de luchthaven ook in
het volgende millennium goed
bereikbaar te houden.
Op dit moment telt Schiphol
16.000 parkeerplaatsen voor
passagiers en nog eens 8000
voor werknemers. Het ruimte
beslag is enorm. Bij de passa
giers wordt verdiend aan dat al
lesbehalve goedkope parkeren.
maar ook hoopt de instelling op
een groot aantal nieuwe gezich
ten.
„Ik hoefde thuis niet over die
boel te praten", vertelt Van der
Veek over zijn terugkomst na
twee jaar werken in een koper
mijn, zo'n zestig kilometer on
der Kassei. „Maar we kregen na
tuurlijk wel allemaal last van
aanpassingsproblemen. Je
moest helemaal acclimatiseren.
Er was niemand, die je vroeg
'hoe is het nou' of 'vertel er eens
over'. We werden als twee
derangs burgers behandeld en
soms werd je zelfs uitgeschol
den."
Uit de regio zijn volgens Van
der Veek veel mensen naar Kas
sei vertrokken. „Velen gingen
gewoon: voor het najaar van
1943 was er hier eigenlijk niet
zo iets als onderduiken, dat
kwam pas in de herfst op gang.
Op een gegeven moment werd
je pas ingetrokken en moest je
naar het arbeidsbureau. Daar
kreeg je dan te horen dat je naar
Maar voor personeel moet er
geld bij hoewel een bedrijf dat
werknemers een eigen plek aan
de rand van de luchthaven
biedt daar (inclusief aansluitend
busvervoer) al gauw 400 tot 500
gulden per jaar aan kwijt is. Het
(laten) ontwikkelen en bebou
wen van de enorme parkeer-
vlaktes zou veel meer geld op
brengen. Bovendien: je kunt bij
een voortgaande groei van het
autopark geen blik neer blijven
zetten.
Werknemers van Schiphol-
bedrijven konden hun wagen
vroeger kwijt in dichtbij het
platform gelegen parkeergara
ges. Die tijd is voorbij. Ze zijn
verbannen naar de verder weg
gelegen terreinen en hebben
hun plekje af moeten staan pas
sagiers. Want, zegt Ton van
Weers: „Die vormen onze direc
te broodwinning. Als zij Schip
hol niet meer kunnen bereiken,
kunnen we wel ophouden."
Bij het vervoer van werkne
mers vormt de bus op het mo
ment een onmisbare schakel. Er
rijden vanuit de regio 36 spitslij-
nen naar de luchthaven. Voor
het vervoer op de luchthaven
zijn er daarnaast speciale perso-
neelsbussen die de mensen gra
tis naar hun werkplek brengen.
Die door de NZH gereden bus
sen passeren om de vijf minu
ten ('s nachts om de zeven mi
nuten, in de winter is er 's
nachts een belbus) en begroet
ten onlangs de 15 miljoenste
passagier. En dat in ruim twee
jaar tijd.
En dan de trein. Die krijgt in
het Schiphol-verhaal een steeds
prominentere plaats. Stoppen
er nu nog zes treinen per uur op
de luchthaven, na de gereedko
ming van een nieuw station met
tunnel zijn dat er twintig. En
voor de langere termijn liggen
er ambitieuze plannen. Een
lichte rail- of snelbusverbinding
Duitsland moest."
De dwangarbeiders hebben
nooit erkenning gekregen voor
het feit dat ze ook slachtoffer
waren, stelt Van der Veek vast.
„Dat begint nu een beetje te ko
men. Maar er zijn veel mensen
die het er nog steeds moeilijk
mee hebben of nu ze ouder
worden problemen krijgen.
Daarom proberen we in Zuid-
Holland Noord nu voor het
eerst wat op poten te krijgen.
Mensen uit de Bollenstreek
gaan niet zo snel naar Den
Haag."
De bijeenkomst is, benadrukt
Van der Veek, niet bedoeld als
een saaie vergadering. De men
sen zouden er vooral in de gele
genheid worden gesteld om met
elkaar te praten over hun erva
ringen. „Praten met mensen die
weten wat je allemaal hebt
doorgemaakt."
Afgelopen zomer bijvoor
beeld stond ik er met een man
over te praten. Ik vertelde dat ik
in het kamp een moord had ge-
vanuit IJmuiden via Haarlem en
Hoofddorp naar Schiphol. Met
aftakkingen naar Amsterdam
Zuidoost en Amstelveen. En
niet te vergeten de hogesnel
heidstrein die tussen Amster
dam en Parijs en Amsterdam en
Keulen moet gaan rijden. Zulke
zien, dat ik er met mijn neus
bovenop stond. Ik stond toen
met nog iemand met de Lager-
fuhrer te praten. De Lagerführer
vond dat een Poolse jongen te
veel briketten meenam en
schoot hem vlak voor onze ogen
dwars door zijn kop", geeft Van
der Veek als voorbeeld. „Die
man die erbij was, bleek dus de
zelfde als de man die ik afgelo
pen zomer tegenkwam. Toen ik
daar stond en die vent die jon
gen doodschoot, dat was echt
een hamerslag voor mij. Zoiets
vergeet je nooit meer. Ik zou de
plaats op een halve meter
nauwkeurig nog kunnen aan
wijzen, waar die Poolse jongen
lag. Een jaar of achttien negen
tien was hij. Je stelde daar als
mens helemaal niets voor."
De oorlog en de tijd in Duits
land heeft een diepe indruk op
Van der Veek gemaakt. „Ik heb
er een hele encyclopedie over,
boeken en romans. Ik ben ei
genlijk nog steeds op zoek naar
het hoe en waarom van de hele
lijnen, zegt Van Weers, dienen
te concurreren met de lucht
vaart en zijn daarbij in het voor-
en natransport duidelijk in het
voordeel: „In- en uitstappen is
bij de trein een kwestie van mi
nuten, terwijl vliegen veel meer
tijd vergt." Maar, zegt Heyer-
toestand." Van der Veek kwam
in 1990 bij de vereniging terecht
toen hij een tip kreeg dat hij
recht had op een Duits pen
sioen voor het werk in de koper
mijnen. De Vereniging Dwang
arbeiders hielp met onder an
dere informatie over de Wet
Uitkering Burgerslachtoffers.
Van der Veek: „Ik ben toen op
zoek gegaan naar alle jongens
die daar met mij hebben geze
ten. Er waren er 47 en ik heb ze
allemaal teruggevonden. Verle
den jaar zijn we met zestien
man teruggeweest. Je wilt de
zaak daar toch wel weer eens
zien, je bent met zijn allen op
zoek naar de twee jaar die van
je gestolen zijn."
De bijeenkomst van de Vereni
ging Dwangarbeiders Neder
land wordt morgen gehouden
in de Schelft, Maandagsewete-
ring 202, Noordwijkerhout.
Aanvang 13.30 uur. Voor meer
informatie, C. van der Veek,
tel: 02523-72594.
man, „Zo'n snelle jongen op het
Europese spoor moet dan echt
héél snel zijn. Je kunt er geen
gewone trein van maken, want
dan heeft het geen zin en wordt
het een veredelde boemel."
LEIDEN MONICA WESSELINC
Het Borstprothese Informatie
centrum (BIC) dreigt de dupe te
worden van zijn eigen succes.
Sinds de oprichting van het
centrum, vijf jaar geleden, is het
aantal 'klanten' verdrievoudigd.
Er zijn te weinig vrijwilligsters
om de zaak volledig draaiende
te houden. De inloopochtend,
bedoeld als ontmoetingsplaats
voor vrouwen die een borstam-
putatie hebben ondergaan, is
daarom afgeschaft.
Het Borstprothese Informa
tiecentrum is gevestigd in het
gebouw van het Integraal Kan
kercentrum West aan de Schip-
holweg in Leiden. Twee ochten
den per maand geven vrijwillig
sters vrouwen informatie over
de verschillende soorten borst-
protheses. „Wij zijn er niet om
dingen te verkopen. Dat bete
kent dat de vrouwen bij ons on
afhankelijke en betrouwbare in
formatie krijgen", zegt H. van
den Haak, een van de vrijwillig
sters. Van den Haak was vijf jaar
geleden betrokken bij de op
richting van het BIC. „In die tijd
moesten vrouwen nog zelf op
LEIDEN MEINDERT VAN DER KAAL)
Het lik-op-stuk-beleid is poli
tiek bedrijven over de ruggen
van junks en zwervers. Mr.
J.L.M. Boek, docent strafrecht
aan de Leidse universiteit,
denkt dat het snelrecht zoals
dat het afgelopen paasweekein
de in Amsterdam werd toege
past, niet tot een vermindering
van kleine criminaliteit leidt.
„Het is niet meer dan een loos
gebaar naar verontruste burgers
en toeristen: 'kijk eens hoe
streng wij optreden.' Alleen
straffen heeft al enkele eeuwen
geen enkel effect gehad."
De Amsterdamse hoofdcom
missaris Nordholt is echter laai
end enthousiast over de resulta
ten van de actie tegen zakken
rollers, autokrakers en tasjesro
vers. Volgens de politie zijn er
dit jaar bijna de helft minder
aangiften gedaan van kleine cri
minaliteit dan vorig jaar. Nord
holt heeft daarom al aangekon
digd dat ook bij andere dagen
dat veel toeristen naar Amster
dam komen, snelrecht-zittingen
zullen komen.
De genoemde resultaten zeg
gen Boek echter helemaal niets.
„Er kunnen zo veel factoren van
invloed zijn op het aantal aan
giften. Er waren dit jaar minder
toeristen in de hoofdstad. Wel
licht was het weer vorig jaar ook
beter". Bovendien is van in
vloed geweest dat in Amster-
zoek haar zaken waar protheses
werden verkocht. Als ze al een
zaak vonden, dan kónden ze
daar in elk geval geen antwoord
krijgen op hun vragen over kan
ker."
Het eerste jaar kwamen dertig
vrouwen voor informatie bij het
centrum. In 1992 meldden er
zich bijna 90. „En dat ondanks
de opening van een BIC in Den
Haag in 1991. Dat maakt duide
lijk dat er een grote behoefte is
aan informatie en een steun
punt", zegt vrijwilligster G.
Brummel. In Nederland wordt
elk jaar bij 7500 vrouwen borst
kanker geconstateerd.
Angsten
De vrijwilligsters van het BIC
zijn meer dan alleen informan
ten over de verschillende soor
ten protheses. „Veel vrouwen
komen, na een paar inleidende
vragen over de protheses, met
hun échte vragen. Over de kans
dat de kanker terugkomt, de
angsten die daarmee samen
hangen en de twijfels over het
eigen lichaam. Moeilijke vragen
waarmee ze nergens anders te
recht kunnen", stelt Brummel
dam maar liefst 200 extra poli-
tie-agenten op straat patroul-
leerden.
Dat criminelen zich de afgelo
pen dagen rustig hielden van
wege het snelrecht, gelooft Boek
kortom helemaal niet. „Wie zijn
nu de mensen die zich schuldig
maken aan kleine criminaliteit?
Dat zijn junks en zwervers.
Denk je dat die naar het jour
naal kijken of de krant lezen?
Bovendien spreekt een groot
deel van deze groep niet eens
Nederlands. Ten slotte denk ik
niet deze doelgroep zich door
dreiging van lik-op-stuk-rechts-
pleging laten afschrikken. Zij
hebben gewoon snel geld no
dig."
Boek denkt eerder dat justitie
en politie naar het publiek een
stoer gebaar wilden maken. „De
burger voelt zich steeds onveili
ger en daar moet eens wat te
gen gebeuren." Nu stelt Boek
dat Nederland feitelijk, zeker in
vergelijking met het buitenland,
helemaal niet onveiliger is ge
worden. Vanaf 1985 is er vol
gens hem een stagnering te zien
van de hoeveelheid straatcrimi-
naliteit.
Er is wel een andere verschui
ving zichtbaar: criminelen wor
den steeds gewelddadiger. „Een
gewapende overval op een
snackbar voor 25 gulden, zoals
onlangs gebeurde, kwam enige
jaren geleden nog niet voor. En
jongens die dat doen moeten
vast.
Vrouwen die een borstampu-
tatie hebben ondergaan, klop
pen meestal na een maand of
drie bij het BIC aan. Meestal
blijft het niet bij een gesprek.
„We worden nogal eens thuis
opgebeld door vrouwen die met
lotgenoten willen praten. Ge
rustgesteld worden door ie
mand die zelf ook een amputa
tie heeft ondergaan is heel an
ders dan door een dokter.
Het BIC heeft nu tien vrijwil
ligsters. Zowel Van den Haak als
Brummel zouden graag veel
meer vrijwilligsters inschrijven.
„Dan kunnen we onze werk
zaamheden uitbreiden. Zo wil
len we graag iets doen voor
mensen die een borstsparende
operatie hebben ondergaan.
Daar is nu nauwelijks tijd voor.
Ook zou met meer vrijwilligers
de inloopochtend weer kunnen
worden ingesteld. Dat biedt
vrouwen die een borstamputa-
tie hebben ondergaan de kans
er met anderen over te praten.
Dat is vaak al een hele steun."
Het Borstprothese Informa
tiecentrum is bereikbaar via het
IKW, telefoon 071-259759.
natuurlijk wel achter slot en
grendel. Daarmee bescherm je
de maatschappij, maar niet
door af en toe wat junks op te
sluiten. Soms zijn die nog blij
met een maandje cel. Krijgen zij
goed te eten en medische ver
zorging, waardoor zij weer op
adem kunnen komen", stelt
Boek.
Ook advocaten plaatsten na
het weekeinde hun vraagtekens
bij het lik-op-stuk-beleid van
justitie. Behalve het gebruikelij
ke verweer dat zij niet genoeg
tijd hadden voor bestudering
van de dossiers, vonden de
raadslieden ook de straffen bui
tensporig zwaar. Een junk die
uit een Duitse auto een tas met
levensmiddelen haalde kreeg bij
voorbeeld een celstraf van drie
maanden. Drie jongens die een
poging deden tot tasjesroof kre
gen ieder twee maanden.
„Nu ken ik niet precies alle
omstandigheden van een zaak",
zegt Boek. „Maar het is duide
lijk dat deze straffen veel zwaar
der dan normaal zijn. Ik kan mij
dus levendig voorstellen dat die
advocaten daar stevig van ba
len. Bij de snelrechtzittingen
waren veel journalisten aanwe
zig. Dat bevestigt nog eens de
indruk dat er sprake is van een
gebaar naar burgerij en toeris
ten. Dat vind ik strafrechtelijk
gezien bepaald niet fraai."
Schiphol: meer bussen, treinen en fietsen
Leidse jurist na Amsterdamse actie in paasweekeinde:
tÜüSL
Ton van Weers (links) en Henk Heyerman:
ophouden."
„Als de passagiers Schiphol niet meer bereiken, kunnen we wel
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER/POPPE DE BOER
