Vietnamezen op de vlucht
voor zuivering Rode Khmer
Kans op kernramp 1 op 5
Feiten &Meningen
;;r<
Permanente bedreiging
voor mondiaal milieu
Overzicht ongelukken
DONDERDAG 8 APRIL 1993k
Ik heb niemand in Vietnam, ik ben daar niet meer dan een zwerver
..Ik ga nooit meer naar Cambodja terug", zegt Dang Yang
Chuong, een Vietnamese man aan boord van een veer
boot van Phnom Penh naar Vietnam. Hij was timmer
man en leefde in een gemeenschap van Vietnamese vis
sers aan het Tonle Sapmeer in het noordwesten van
Cambodja.
PHNOM PENH TERRY MCCARTHY
THE INDEPENDENT
De afgelopen maand hoorde hij
dat 38 van zijn landgenoten
door strijders van de Rode Kh
mer waren afgeslacht. Zij wer
den in hun boten en, terwijl ze
probeerden weg te zwemmen,
in het water doodgeschoten. Nu
is Dang een van de duizenden
Vietnamezen die op de vlucht
zijn voor een koelbloedig plan
van de Rode Khmer om Cam
bodja te 'zuiveren' van etnische
Vietnamezen. ,,De meeste Viet
namezen zullen vertrekken",
zegt hij. „Zij gaan met de boot
of met de bus. Vroeger konden
we gewoon zaken doen met de
Cambodjanen en hoefden we
ons niets aan te trekken van de
genen die ons haatten. Nu is dat
allemaal veranderd."
Vorige week voeren meer dan
duizend Vietnamese boten,
voor de veiligheid gezamenlijk
in een vloot, vanaf Tonle Sap de
rivier af in de richting van Viet
nam. Dit zijn de Vietnamese
'bootvluchtelingen' van de jaren
'90 die naar Vietnam terug
keren om aan onderdrukking te
ontkomen, in plaats van Viet
nam te ontvluchten zoals ze in
de jaren '80 hebben gedaan.
Troepen van de Verenigde Na
ties bieden de vluchtelingen be
scherming nu het anti-Vietna-
mese geweld zo dramatisch is
toegenomen.
Bij zeven aanvallen zijn in
Cambodja onlangs ongeveer
honderd Vietnamezen om het
leven gekomen. Dat is de wrede
praktijk van de 'etnische zuive
ring', die de Rode Khmer de
Cambodjaanse bevolking op
legt. Wat de functionarissen van
de Verenigde Naties de meeste
zorgen baart, is dat veel Cam
bodjanen de campagne van de
Rode Khmer lijken goed te keu
ren.
„Er is zeer weinig afkeuring te
horen", aldus VN-woordvoerder
Eric Fait. „Er lijkt vreugde te be
staan over het vertrek van deze
Vietnamezen. Het lijkt de wil te
zijn van het Cambodjaanse
volk." De VN was geschokt dat
zelfs prins Norodom Sihanouk,
het officiële staatshoofd van
Cambodja, heeft gezegd dat
„het enige redelijke alternatief
dat de Vietnamezen overblijft, is
Cambodja onmiddellijk te ver
laten en in Vietnam te gaan wo-
Cambodjanen gedragen zich
al eeuwenlang vijandig tegen
over de vlijtige Vietnamezen.
Grote stukken voormalig Cam-
bodjaans grondgebied zijn op
geslokt door Vietnam, en in de
Cambodjaanse folklore zijn de
mensenetende reuzen altijd
Vietnamees. Door de hele ge
schiedenis heen zijn de Vietna
mezen lot zondebok gemaakt
voor de binnenlandse proble
men van Cambodja. In 1970
keek de door de VS gesteunde
regering van Lon Nol toe terwijl
honderden, mogelijk duizen
den, Vietnamezen in een po
grom werden vermoord. Van
1975 tot 1979 weet Rode Kh
mer-leider Pol Pot het falen van
zijn bewind aan 'Vietnamese
provocateurs' en werden er zo
veel mogelijk vermoord.
De geschiedenis begint zich
te herhalen. Na enkele geïso
leerde aanvallen vorig jaar, is de
Rode Khmer nu een meer gere
gelde campagne begonnen. De
Rode Khmer verspreidt pam
fletten waarin de Vietnamezen
die rond het meer wonen,
wordt aangeraden te vertrek
ken.
Sommigen zijn naar de
hoofdstad Phnom Penh ver
huisd, maar eind vorige maand
was het ook daar raak. Onbe
kenden gooiden bij vier Vietna
mese café's en bordelen grana
ten naar binnen. Twee mensen
kwamen daarbij om.
De Vietnamezen die daar de
mogelijkheid toe hebben, ma
ken zich op om te vertrekken.
Maar veel etnische Vietname
zen die in de provincie wonen,
zijn in Cambodja geboren, spre
ken de taal en zijn met Cam
bodjanen getrouwd. Zij hebben
Een drijvend dorpje van Vietnamese boten ligt in de Cambodjaanse hoofdstad Phnom Penh klaar om af te reizen naar Vietnam. Vorige week ver
trokken meer dan duizend scheepjes, voor de veiligheid gezamenlijk in een vloot, vanaf Tonle Sap de rivier af in de richting van Vietnam. De Viet
namezen in Cambodja slaan massaal op de vlucht voor het tegen hen gerichte geweld. foto ap
in Vietnam niets meer te zoe
ken.
Man Thi Deow heeft zeven
kinderen en heeft haar hele le
ven in Cambodja gewoond.
Twee weken geleden ontvoerde
de Rode Khmer haar man en
een van haar kinderen. Zij be
sloot met haar gezin te vluch
ten. „Pol Pot zal doorgaan, dus
vluchten is de enige mogelijk
heid", zegt ze, zittend in een
kleine boot met een rieten dak.
„Maar ik heb niemand in Viet
nam. Geen huis, geen land. Ik
ben daar niet meer dan een
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
Perm Krasnoyarsk
I MOSKOU
(noordwest), maar eveneens,
buiten Rusland, het Sevanmeer
(Armenië), het Aralmeer (Cen-
traal-Azië), de Zee van Azov
(waaraan de Krim ligt), de
streek rond Soemgajt'(Azerbajd-
Het nucleaire ongeluk van dins
dag in Tomsk-7, in West-Sibe-
rië, wijst de internationale ge
meenschap op de permanente
dreiging die uitgaat van hetgro- zjan) ofKoertda (Estland)
te aantal nucleaire installaties
voor civiel en militair gebruik in
de voormalige Sovjetunie.
De voor buitenlanders verbo
den lokaties bedekken het hele
vroegere rijk, zoals Tomsk-7,
Tsjeljabinsk-40,Sverdlovsk-44,
en Penza-19, om er maar een
paar te noemen in het centrum
van Rusland en in Siberië, en
Semipalatinsk (Kazachstan),
waar een nationale weten
schappelijke ploeg kort geleden
meer dan 230 miljoen ton ra
dioactief afval heeft ontdekt.
En dan noemen we nog niet de
civiele kerncentrales, die in po
tentie ware kruitvaten zijn,
zoals die van Tsjernobyl, Sint
Petersburg (Sosnovi Bor) en Ig-
nalina (Litouwen).
De vervuiling
een algemeen verschijnsel, of
dat nu komt door eutrofiëring
(een vergroting van de voedsel-
rijkdom als gevolg van een over
maat aan organische stoffen), of
door het lozen van afval al
leen al via de Volga stroomt
jaarlijks zeven miljard kubieke
meter vervuild water in de Kas
pische Zee dan wel als gevolg
van radio-activiteit, zoals het
geval is bij veel tappunten van
water in de Oeral, waar nie
mand mag komen.
De milieufunctionaris in de re
gering van president Jeltsin,
Aleksej Jablokov, erkende in
1992 dat 75 procent van de ri
vieren, meren en watervlakken
vervuild i
In 1986 deed zich in Tsjernobyl, De kustwateren worden belast
Oekraïne, het ergste ongeluk met de jaarlijkse lozingen van
in de geschiedenis met
kernreactor voor civiel gebruik
voor. Bijna dertig jaar eerder, in
1957, leidde een kernexplosie in
Tsjeljabinsk-40, in de Oeral, tot
een radio-activiteit die 100 keer
belangrijker was dan die van
Tomsk-7 dinsdag.
Bovenop de radio-actieve be
smetting, waarvan de mate niet
precies is vast te stellen, vormt
het gehele milieu in de vijftien
staten die uit de Sovjetunie zijn
ontstaan een bedreiging op we
reldniveau.
Water, aarde en lucht zijn door
verschillende soorten vervuiling
meer of minder
ernstig aange
tast op een op
pervlakte van
meer dan 22
miljoen vier
kante km. De
lijst van getrof
fen streken is
lang: het zuide
lijk stroomge
bied van de
Wolga, het
steenkoolbek
ken Koesbass
en het gebied
rond Krasno-
jarsk (West-Si-
berië), Cen
traal-lakoetië
(Oost-Siberië),
de omgeving
Geen gevolgen
voor Nederland
UTRECHT «ANP
1 de r
r de
De explosie in een plutonium-
fabriek in de gesloten stad Val, zo staat
Tomsk-7 (West-Siberië) heeft
geen gevolgen voor de volks
gezondheid in Nederland.
Het Rijksinstituut o
Volksgezondheid en Miieuhy- dit nucleaire
giëne (RIVM) heeft op dit mo- afval is vol
ment geen enkele verhoging genshetrap-
van de radio-activiteit in Ne- p0rt twee
derland gemeten. Dat deelde keer zo groot
een woordvoerster van het a)s de radio-
ininisterie van volksgezond- activiteit die
held gisteren mee. Volgens vrijkwam na
het ministerie is het ongeluk de
GRONINGEN HERMAN DAMVELD
Milieuorganisaties als Greenpeace verbazen
zich niet over het ongeluk in de opwer
kingsfabriek Tomsk-7. Greenpeace heeft in
een recent rapport uitgerekend dat de kans
20 procent is dat binnen vijfjaar een kern
ramp gebeurt in Rusland of Oost-Europa.
Het betreft hier alleen ongelukken met de
eerste generatie kerncentrales voor stroom-
levering. Nieuwere centrales of kerninstalla
ties voor militaire doeleinden als in Tomsk,
vallen hierbuiten.
Na het ongeval met de kerncentrale Tsjer
nobyl in april 1986 wilde de internationale
gemeenschap zich tegen een herhaling wa
penen. De meetsystemen die zijn opgesteld
nemen alleen de radioactiviteit waar en
voorkomen een kernramp niet. Daarom
pleitten verschillende westerse regeringen
ervoor de kerncentrales van het type Tsjer
nobyl en oude centrales in de Tsjechische
Republiek en Bulgarije te sluiten of op te
knappen.
Installaties als in Tomsk vielen buiten de
geplande hulp. En dat terwijl gebleken is,
dal deze haastig gebouwd zijn en onder
druk stonden om zoveel mogelijk plutoni
um voor het kernwapenprogramma te ma
ken. Tomsk-7 is een groot militair indus
trieel complex met vijf kerncentrales, waar
van er nog twee in bedrijf zijn.
Ze dienen behalve voor plutoniumproduk-
tie ook voor stadsverwarming. Dit maakt
uitschakeling moeilijk. Ook staan in Tomsk-
7 installaties voor verrijking van uranium en
opwerking van gebruikte brandstof uit
kerncentrales. Daar komt veel afval bij vrij.
Dat is tot voor enkele jaren in twee grote,
speciaal aangelegde vijvers gedumpt. Ook is
een omvangrijke hoeveelheid afval onder
gronds geinjecteerd in zandlagen op 220 tot
360 meter diepte.
Oplappen
Voor het oplappen van de kerncentrales is
veel geld nodig, zo hebben internationale
onderzoekingen uitgewezen. De ergste ge
breken zijn aangetroffen bij de kerncentra
les van hetTsjernobyl-type (15 in bedrijf en
drie in aanbouw) en bij tien drukwaterrec-
toren in Rusland, Bulgarije, de Tsjechische
Republiek en Slowakije. De Tsjernobyl-ly- 1
pes staan in Rusland, Oekraïne en Litou
wen. Daarnaast zijn er nog 32 drukwaterre-
actoren in bedrijf en 20 in aanbouw in de
genoemdelanden.
Voor verbetering van de onveiligste reacto
ren hebben de zeven rijkste industriële wes
terse landen (G-7) na jarenlange discussies
vorige maand een fonds gevormd. Als alles
goed gaat, storten de deelnemende landen
daar 1,2 miljard gulden in. Dit is zo'n 45
miljoen gulden per centrale. Een vergelij
king met Nederland: voor de instandhou
ding van de kerncentrale Borssele willen de
Nederlandse elektriciteitsbedrijven 325 tot
400 miljoen gulden investeren.
Uit onderzoek van het Internationale
Atoom Énergie Agentschap te Wenen is ge
bleken dat de oudste tien drukwaterreacto-
ren elk 97 veiligheidsproblemen hebben,
waarvan 60 zo ernstig, dat onmiddellijke
actie nodig is. Hoe die 97 veiligheidsproble
men met 45 miljoen moeten worden ver
holpen is een rdadsel.
De Europese Gemeenschap heeft ook geld
beschikbaar gesteld. De centen kwamen
echter moeilijk los door onenigheid binnen
de Brusselse bureaucratie. Bovendien is
veel westers geld niet besteed aan het op-
lappen van oude kerncentrales, maar voor
de bouw van nieuwe.
De milieuorganisatie Friends of the Earth
International heeft begin dit jaar een rap
port uitgebracht over de westerse belangen
bij de kernindustrie in Midden- en Oost-
Europa. Uit dit onderzoek kwam naar voren
dat voor het opknappen van oude centrales
tot nu toe 450 miljoen gulden is uitgegeven,
terwijl aan de bouw van nieuwe kerncentra
les 960 miljoen gulden werd besteed. De
veiligheid van een aantal centrales in de be
treffende landen is verbeterd, maar het vei
ligheidsniveau geeft nog steeds te denken.
Wie help wie?
Erik Pozdoesjev is directeur van Rosenargo-
atom, het elektriciteitsbedrijf dat alle Russi
sche kerncentrales exploiteert. In de
nieuwsbrief van deze maand van het Lon-
dense Uranium Instituut, een belangenver
eniging van de kernindustrie, zegt hij dat
Rusland gewoon moet betalen voor appara
tuur uit het Westen: „Tot nu toe gaat de
geldstroom de verkeerde kant uit en vloeit
ons geld naar het Westen. Daarom weet ik
niet precies wie wie helpt", verzuchtte Po
zdoesjev.
Ongeacht de problemen met bestaande
kerncentrales heeft de Russische regering
een plan goedgekeurd voor de bouw van 27
kerncentrales met een vermogen van 17.000
MegaWatt, die uiterlijk in het jaar 2015 in
bedrijf moeten zijn. Het plan voorziet in de
bouw van 15 drukwaterreactoren, vier
kweekreactoren, vier kerncentrales voor
stadsverwarming, drie grafiet-lichtwaterre-
actoren, en één kerncentrale van het Tsjer-
nobyl-type.
De meest opvallende uitbreiding is de bouw
van snelle-kweekreactoren, juist nu deze re
actoren het in West-Europa zeer moeilijk
hebben. Het plan voorziet in drie kweekre
actoren van elk 800 MegaWatt in de zuide
lijke Oeral en één kweekreactor van 800
MegaWatt bij Belojarsk, waar al een kweek
reactor in bedrijf is.
Kernongelukken in de Sovjetu
nie zijn altijd omgeven geweest
door geheimzinnigheid, omdat
de Sovjet-autoriteiten door
gaans geen informatie wilden
geven. Een overzicht van onge
lukken die bekend werden:
29 september 1957: Container
met kernafval ontploft op het
complex Tsjeljabinsk-65, een
geheime kerncentrale in het
Oeral-gebergte. Bijna elfdui
zend mensen worden geëvacu
eerd.
Zomer 1967: Het Karatsjaj-
meer, dat binnen het complex
Tsjeljabinsk-65 ligt en waarin
kernafval werd gedumpt, droogt
op en radioactieve deeltjes wor
den door de wind meegevoerd.
Bijna negenduizend mensen
worden geëvacueerd.
Augustus 1985: Ontploffing in
een faciliteit waar kernonder
zeeërs nieuwe brandstof krij
gen. De ontploffing in de facili
teit bij het dorp Doenaj aan de
Tsjazjma-baai, 55 kilometer ten
zuidoosten van Vladivostok,
bleef tot 1990 geheim. In 1991
maakte Greenpeace bekend dat
de straling nog altijd honderd
keer boven het niveau van de
normale achtergrondstraling
ligt.
26 april 1986: Explosie in reac
tor van de kerncentrale in het
Oekraïnse Tsjernobyl. Radioac
tieve wolken verspreiden zich
over verscheidene Europese
landen. Het officiële dodental is
31, maar volgens de Oekraïnse
autoriteiten zijn er duizenden
miljoenen tonnen industrieel e
huishoudelijk afval, terwijl va
ten kernafval en afval van kern
reactoren zich opstapelen in de
Noordelijke IJszee.
De internationale milieu-orga
nisatie Greenpeace heeft in
maart, onder aanhaling van een
rapport dat is opgesteld op ver
zoek van Jeltsin, gezegd dat de
marine van de voormalige Sov
jetunie de Noordelijke IJszee en
de Stille Oceaan de laatste der
tigjaar heeft gebruikt als stort
plaats voor nucleair afval.
Achttien kernreactoren, waar
van zes beschadigde, die af-
komstigzijn
„lokaal i
ramp n
ziekten overleden
die verband houden met de
straling en zijn er nog steeds
steeds mensen ziek van de
ramp.
26 juni 1989: Tijdens reparaties
aan het kernenergiestation
Koersk, ten zuiden van Moskou,
komt er radioactief water vrij,
waarvan een deel uit het ge
bouw lekt.
4 mei 1991: Lek bij de Bilibin-
kerncentrale in Noord-Siberië.
Het ongeluk zou geen gevolgen
hebben gehad.
10 juli 1991: Door een lek bij de
Ignalina-kerncentrale in Litou
wen wordt bij drie mensen ver
hoogde straling geconfronteerd.
11 oktober 1991: Door een
brand in de Tsjernobyl-centrale
wordt een deel van het dak ver
woest en moet een reactor tij
delijk worden stilgelegd.
1 november 1991: Een nieuwe
brand in Tsjernobyl, deze maal
in een generatorruimte van de
stilgelegde reactor Nr. 1. Geen
verhoogde straling.
4 maart 1992: Door een brand
moet de Balakovskaja-centrale
worden stilgelegd. Geen ver
hoogde straling.
24 maart 1992: Een lek in het
grafietbuizenwerk van reactor
Nr. 3 van de Leningradskaja-
centrale, 50 kilometer ten oos
ten van Sint Petersburg, laat een
kleine hoéveelheid radioactief
gas ontsnappen. De filters van
de centrale zuiveren de gassen,
zo verklarèn de autoriteiten.
6 april 1993: Een tank met ra
dioactief afval ontploft in een
geheime wapenfabriek in de
stad Tomsk-7.
Explosie trof
plutoniumfabriek
voor kernwapens
Tsjernobyl.
Rookpluimen boven de Siberische industriestad Tomsk, op amper tien kilometer afstand waarvan dinsdag een radioactieve wolk vrijkwam na de ontploffing v
air afval. foto»ap
i reservoir met nucle-
De explosie in de gesloten stad
Tomsk-7 deed zich volgens de
persdienst van de Russische
commissie voor atoomenergie
voor in een plutoniumfabriek.
De fabriek haalt plutonium voor
kernwapens uit afval van urani
um en plutonium.
Dinsdag ontplofte een opslagvat
van 28 kubieke meter gevuld
met een „middelmatig radio
actief' mengsel van in kerncen
trales gebruikte nucleaire
brandstofstaven, aldus een ver
klaring van de commissie. De
oorzaak was vermoedelijk over
verhitting. Er vond geen kernre
actie plaats.
Tomsk-7 vormt onderdeel van
het streng geheim gehouden
uitgebreide militaire complex
van Rusland. Zoals alle genum
merde steden in het land staat
het niet op kaarten, daar deze
steden zich bezighouden met
onderzoek naar of het ontwik
kelen van wapens. Het nummer
7 wil niet zeggen dat Tomsk 1
tot en met 6 ook bestaan. Vol
gens Greenpeace is Tomsk-7
een van de drie plaatsen in Rus
land waar plutonium wordt ge
maakt. De andere fabrieken lig
gen in het gebied van Krasno-
jarsk in Oost-Siberië en in Tsjel-
jabinsk in West-Siberië.
