Kledingketen H&M
bouwt in Roomburg
VERBIJSTEREND
'DNA-test haalt hele leven overhoop'
Centocor klimt uit dal
Randstad
Haringstand stabiel
Belgen reageren lauw op
advertentie universiteit
Spoedoverleg bouw Sylvius
DINSDAG 6 APRIL 1993
CHEF WILLEM SPIERDIJK. 071-161440. PLV -CHEF MEINDERT VAN DER K
i uitverkocht
m t*.
Directeur Lex Keijser van Hennes Mauritz Nederland op het terrein
waar het nieuwe distributiecentrum van zijn bedrijf moet verrijzen.
hoog tempo nieuwe zaken ge
opend. Zo telt Den Haag inmid
dels twee H M-vestigingen en
Amsterdam drie. Het Zweedse
bedrijf wil uiteindelijk met
foto hielco kuipers
in de buurt van de Haarlem
merstraat. Inmiddels lijkt er wat
schot in de zaak te komen. Keij
ser zegt nu twee panden op het
oog te hebben. „Afhankelijk van
tig filialen in vrijwel alle steden de vergunningverlening door de
van enige betekenis zijn verte- gemeente zullen we voor een
genwoordigd. Leiden ontbreekt
vooralsnog in de rij. Hier is H
M vooral bekend van reclames
op zuilen en bij bushokjes.
Probleem voor de start van
een Leids filiaal was het vinden
van een geschikte locatie, liefst
kiezen." Knelpunt
daarbij is volgens Keijser de
mogelijkheid ook de eerste ver
dieping in gebruijc te nemen.
Een voorkeur die naar zijn zeg
gen botst met het gemeentebe
leid om het wonen boven win
kels te stimuleren.
De haringstand op de Noordzee is nog steeds stabiel. Een beper
king van de vangst is volgend jaar niet nodig. Dat concludeert A.
Korten, bioloog van het Rijksinstituut voor Visserijonderzoek
(RIVO) in IJmuiden. Hij is net terug van een internationaal con
gres waar is gesproken over de haringstand.
Echte aanbevelingen over de te vangen hoeveelheid haring
doen de biologen niet meer. Korten: „Al eerder is besloten dat de
biologen dat niet meer doen. Het vaststellen van de quota is
puur een politieke zaak geworden. Geen ideale situatie, omdat
politici te veel naar de korte termijn kijken. Dit jaar is al hetzelf
de quotum vastgesteld als vorig jaar en de kans is groot dat het
volgend jaar idem dito wordt. Dat kan een probleem worden als
de haringstand afneemt. Maar op dit moment is daar geen aan
wijzing voor. Het ziet er nog vrij stabiel uit."
Zijn collega K. Weber kan nog niets zeggen over de kwaliteit
van de nieuwe haring. „Begin mei wordt vanuit Denemarken de
eerste proefvangst gedaan en dan valt over kwaliteit iets te zeg
gen. Daar is het nu nog te vroeg voor." De eerste (Hollandse)
haring komt pas in de tweede helft van mei op de markt.
Handgeknoopte Marokkaanse
Idris berber van zuiver scheer
wol met wolmerk. Zonder
franje. In naturel en ecru. Uit
voorraad leverbaar in 8 maten.
Op bestelling, met of zonder
franje, in elke gewenste maat.
Levertijd ca. 12 we
ken. Prijs per m?
Van 185.- Nu 150.-
Ca. 160x230 cm.
Van 629.- Nu 499.-
Gü. 190x240 cm.
Van 799.- Nu 629.-
Ca. 215x215 cm.
Van 799.* Nu 629-
Ca. 215 cm. 0
Van 799.- Nu 629.-
Ga. 190x290 cm.
Van 949.- Nu 749.-
Ca. 235x235 cm
van 949- Nu 749.-
Co. 240x340 cm.
van 1399.- Nu 1099.-
Co. 290x390 cm.
van 1899- Nu 1499.-
■Topijten'
deBijenkorf
De zekerheid dat iemand geen drager is
van het gen dat de ziekte van Hunting
ton veroorzaakt, wordt niet altijd als de
verwachte opluchting ervaren. Deze op
merkelijke bevinding deed psycholoog A.
Tibben in een onderzoek waarop hij de
ze week cum laude aan de Erasmusuni-
versiteit promoveerde. De ziekte van
Huntington heeft het leven van de 73
mensen die hij bij het Leids Klinisch Ge
netisch Centrum onderzocht, volledig
beheerst.
De ziekte van Huntington, ook wel
'Katwijkse ziekte' genoemd, omdat de
aandoening daar relatief veel voorkomt,
is een erfelijke kwaal die zich kenmerkt
door onwillekeurige bewegingen, per
soonlijkheidsveranderingen en demen
tie. Nadat de ziekte zich heeft geopen
baard, heeft de patiënt gemiddeld nog
zo'n zestien jaar te leven. Behandeling
van de ziekte is nog niet mogelijk. Kinde
ren van een getroffen ouder - risicodra
gers genoemd - hebben vijftig procent
kans de ziekte te erven.
Het zijn deze kinderen die vaak hun
leven lang gekweld worden door onze
kerheid. Heb ik het ziekmakende gen of
niet? Zekerheid daarover kan worden
verkregen door een voorspellende DNA-
test te ondergaan in het Klinisch Gene
tisch Centrum in Leiden.
Voor een groot deel van de deelnemers
aan de test was de onzekerheid ondraag
lijk geworden. Voor zo'n 60 procent was
bovendien de gezinsplanning een reden
om de voorspellende test te ondergaan.
Mensen die hoorden dat zij tot de gen-
dragers behoorden, herstelden zich bin
nen een week na de uitslag van de schok.
Maar na zes maanden hadden zij wel
minder greep op de toekomst dan zij
voordien hadden verwacht. Ook de part
ners hadden het niet gemakkelijk en
misten vaak de steun van anderen.
Geen opluchting
De geruststelling voor de niet-gendra-
gers bracht opmerkelijk genoeg voor ve
len niet de verwachte opluchting. Tibbên
vergelijkt deze waarneming met de neer
slachtige reacties op de bevrijding bij
mensen die tijdens de Tweede Wereld
oorlog in Duitse en Japanse concentra
tiekampen hadden gezeten. „Het leek
alsof zij de vrijheid niet aankonden", al
dus Tibben.
Hetzelfde zag hij bij mensen die hoor
den dat zij geen Huntington zullen krij
gen. „Hun hele leven had tot dat mo
ment in het teken daarvan gestaan. Dat
is een dreiging die als een zwarte wolk
boven hen hing. Hun relaties werden
daardoor beïnvloed. Sommigen hadden
een geringe zelfwaardering en vroegen
zich af of anderen een relatie met hen
aan wilden gaan."
Vele risicodragers zijn dagelijks bezig
met de Huntingtonziekte. „Wanneer zij
bijvoorbeeld iets laten vallen of ergens
tegenaan lopen, dan kan dat wel eens
een eerste aanwijzing zijn van de ziekte.
Als dat allemaal opeens wegvalt, vallen
die mensen als het .ware in een gat. Hun
toekomst is nooit gericht geweest op een
goede afloop."
De mogelijkheden om erfelijke ziekten
met de DNA-test te voorspellen nemen
nog steeds toe. zoals bijvoorbeeld erfelij
ke borst- en darmkankers en familiaire
hart- en vaatziekten. Het is echter de
vraag of mensen met een dergelijke test
wel gelukkiger worden. Een half jaar na
het onderzoek bleek volgens Tibben nog
niemand echt spijt te hebben van de
test. „Onderzoek op lange termijn lijkt
echter aan te raden, want schadelijke ef
fecten van de test kunnen dan alsnog
opduiken."
Weinig
Volgens Tibben zijn maar er weinig risi
codragers uit Katwijk die zich voor de
test aanmelden. „Ik denk dat dat komt
door de sterke gebondenheid en sociale
controle in Katwijk zegt Tibben die en
kele jaren in het Katwijkse verpleegte
huis Overduin heeft gewerkt. „Genera
ties lang hebben Huntington-families
manieren gevonden om met die dreiging
te leven. Als je dan de test doet ben je
een pionier die de vertrouwde omgangs-
wijze aan het wankelen brengt. Daarmee
kun je de dreiging van de ziekte meer
bewust maken bij de overige familiele
den. Maar natuurlijk kunnen ook reli
gieuze motieven meespelen."
Leidse scholen
hekelen Wallage
Leidse scholen voor Speciaal
Voortgezet Onderwijs (SVO)
hebben een stabiel aantal leer
lingen en een goede door
stroom naar de reguliere scho
len voor voortgezet onderwijs.
Zij reageren hiermee op de uit
spraak die staatssecretaris Wal
lage donderdag deed. Wallage
maakt zich zorgen over het
groeiend aantal leerlingen dat
naar SVO-scholen gaat.
Wallage heeft een aantal oor
zaken genoemd voor deze groei.
De scheiding tussen gewoon en
speciaal onderwijs is te strikt en
leidt dus tot een kloof in de ma
nier van lesgeven op gewone en
speciale scholen voor voortge
zet onderwijs. De staatssecreta
ris denkt dat als een kind een
maal in het speciaal onderwijs
terecht is gekomen, het moeilijk
is om over te stappen naar het
gewone onderwijs. De Leidse
schooldirecteuren zijn het hele
maal niet eens met de uitspra
ken van Wallage.
Ik vind de stijging verras
send, want het leerlingtal op
onze school is al een lange tijd
stabiel," vertelt H.Tegelaar, ad
junct directeur van de Prof.
Vliegenthartschool voor VSO.
„En zo is het volgens mij in de
hele regio. Ook denk ik dat de
kloof tussen onze school en het
gewone voortgezet onderwijs
niet te groot is. Het reguliere
voortgezet onderwijs heeft wel
degelijk de deskundigheid om
moeilijk lerende kinderen goed
te begeleiden. Maar deskundig
heid is natuurlijk niet de enige
vereiste. De school moet ook
over een grote dosis enthousias
me beschikken."
Ook K. Bakxs van de Praktijk
school heeft niets van de groei
gemerkt. „Wij hebben niet meer
leerlingen gekregen de afgelo
pen jaren," zegt hij. „En ook de
samenwerking tussen de gewo
ne scholen en de speciale scho
len verloopt juist heel goed.".
Het samenwerkingsverband
VO en VSO-scholen is 1,5 jaar
geleden door de School Begelei
dingsdienst Rijnland opgezet.
Bij het samenwerkingsverband
zijn 15 scholen aangesloten, zes
scholen voor gewoon onderwijs
en 9 scholen voor speciaal on
derwijs. Het streven van deze
scholen is om kinderen gewoon
voortgezet onderwijs te laten
volgen. Als de kinderen dit niet
aankunnen krijgen zij eerst een
periode speciaal onderwijs. Het
einddoel is de kinderen te laten
doorstromen naar het gewoon
onderwijs.
J. de Bil. directeur van de
School Begeleidingsdienst Rijn
land, hoopt dat het experimen
tele samenwerkingsverband
wordt omgezet in een vast ver
band. „Het project is succesvol.
En ik denk dat er bij het minis
terie achter de schermen aan
gewerkt wordt om het experi
ment inderdaad vast in te stel
len. Dan is er dus een structure
le oplossing", zegt hij. „Het is
en blijft toch ons streven om zo
veel mogelijk kinderen gewoon
onderwijs te laten volgen."
Het Amerikaanse biotechnologiebedrijf Centocor,
waarvan de Europese vestiging in Leiden is geves
tigd, heeft in 1992 een verlies geleden van 194.1
miljoen dollar. In 1991 bedroeg dat verlies 195,6
miljoen dollar.
Centocor had het afgelopen jaar een forse te
genvaller doordat het middel Centoxin, ter be
strijding van bloedvergiftiging, al vrij snel na de
introductie van de markt moest worden geno
men. Het bedrijf verwacht niettemin volgend jaar
uit de aanloopkosten te zijn, zodat er een einde
komt aan de verliezen.
Centocor behaalde in 1992 een omzet van 58,4
miljoen dollar, tegen 44,3 miljoen in 1991. Het
vierde kwartaal van vorig jaar was de omzet 9
miljoen dollar tegen 14 miljoen in 1991. Die te
rugval wordt voor een deel verklaard doordat
voor 2,5 miljoen dollar aan Centoxin moest wor
den teruggenomen. Het vierde kwartaal van 1992
werd een verlies geleden van 89,7 miljoen dollar.
Als een reservering om de problemen rond
Centoxin op te vangen niet wordt meegeteld, be
draagt dat verlies 30 miljoen dollar. Voor de pro
blemen met Centoxin is vorig jaar in totaal 64,9
miljoen dollar gereserveerd. In 1991 moest in het
vierde kwartaal 44,2 miljoen dollar worden bijge
legd. Naar verwachting bedraagt het verlies in het
eerste kwartaal van 1993 25 miljoen dollar. David
P. Holveck, bestuursvoorzitter van Centocor, wijst
dan ook op het geleidelijk dalen van de aanloop
verliezen.
Onderzoek naar kinderen van ouders met ziekte van Huntington
Tien miljoen kledingstukken per jaar worden vanaf de
komende herfst door kleding-keten Hennes Mauritz (H
M) vanuit Leiden gedistribueerd. Dat gebeurt dan
vanuit het gloednieuwe distributiecentrum waarvoor gis
teren de eerste paal werd geslagen op het bedrijfsterrein
Roomburg. Bij het distributiecentrum komt ook het Ne
derlandse hoofdkantoor van dit oorspronkelijk Zweedse
kledingconcern. Dat zit nu nog in Den Haag.
H&M heeft nu geen eigen dis
tributiecentrum in Nederland,
vertelt directeur L. Keijser van
de Nederlandse vestiging. In
principe wordt alle kleding voor
de 22 Nederlandse winkels en
die in Vlaanderen betrokken
van een verdeelcentrum in
Hamburg. Met de groei van de
keten in Nederland en België
nam ook de behoefte toe aan
een eigen verdeelcentrum. Nu
is er alleen een kleiner magazijn
in Katwijk. Daar werken twaalf
mensen. Dat verhuist met de
opening van het nieuwe cen
trum, waarschijnlijk in septem
ber, ook naar Leiden.
In het nieuwe centrum ko
men naar schatting zestig men
sen te werken. Twintig mensen
afkomstig van het huidige
hoofdkantoor in Den Haag naar
Leiden en daarnaast komen er
ongeveer veertig arbeidsplaat
sen in het distributiecentrum.
Met de gemeente Leiden is
overleg gaande over de werving
van nieuwe mensen uit doel
groepen als langdurige werklo
zen, herintredende vrouwen en
minderheden.
Geen last
Directeur Keijser zegt dat H
M dergelijke afspraken niet als
een last ziet. „Zolang we ten-
miste mensen kunnen aanne
men die binnen ons bedrijf pas
sen". Volgens De Keijser heeft H
M absoluut geen probleem
met het werven van personeel.
„Als we een nieuwe winkel ope
nen melden zich spontaan al
snel zo'n driehonderd mensen
terwijl we er dan tussen de
twintig en dertig nodig hebben.
Dat heeft ook te maken met de
sfeer in de zaken. Ons personeel
laat blijken er graag te werken
en dat straalt af op het publiek."
Het nieuwe gebouw op
Roomburg vergt een investering
van 14 miljoen gulden. Geld,
dat H M er niet zelf insteekt.
„Wij handelen in kleding en
niet in gebouwen", zegt direc
teur Keijser. Het pand wordt
dan ook neergezet door project
ontwikkelaar Bruil-Sanders en
vervolgens gehuurd door H
M. De keus voor Leiden werd
ingegeven door de ligging langs
de snelweg. Alle goederen wor
den namelijk per vrachtwagen
aan- en afgevoerd en de nabij
heid van Amsterdam en Den
Haag. In die twee steden wordt
nu de grootste omzet behaald,
bovendien is de verplaatsting
van het hoofdkantoor vereen
voudigd.
Leids filiaal
Het Zweedse H M is nog maar
vier jaar actief in Nederland en
heeft sindsdien een stormachti
ge groei doorgemaakt in een
periode dat in de textielbranche
steen en been wordt geklaagd
over dalende bestedingen. H
M begon indertijd met de over
name van elf winkels van de
Fooks-keten. Nadien werden in
LEIDEN
CAROLINE VAN OVERBEEKE
Een advertentie van de Leidse
vakgroepen niet-westerse ta
len in een Belgisch dagblad
heeft ongeveer veertig reacties
opgeleverd. „Dat is niet zo
veel", reageert I. Koornstra
van het faculteitsbureau letter
en. „Maar als het mond-tot-
mond gaat. komen er wellicht
nog wat reacties bij." De Bel
gen uit Vlaanderen hebben
met een bon kenbaar gemaakt
dat ze meer informatie willen
over studiemogelijkheden in
Leiden voor niet-westerse ta
len. De advertentie van de
Leidse Rijksuniversiteit stond
half maart in een Belgische
krant.
Volgens prof. L. van Rom-
pay, verbonden aan de vak
groep Hebreeuwse. Aramese
en Ugaritische Talen en Cultu
ren, hebben bepaalde studie
richtingen te kampen met hele
kleine studentenaantallen.
„Vooral de oude dode talen
zoals van het midden-oosten
en ook Indologie, Indonesisch,
Egyptisch, Afrikaans trekken
niet veel studenten. Daardoor
wordt het voor de vakgroepen
ook moeilijk om de besten te
selecteren voor een eventueel
assistentschap. En dat is jam
mer want er is toch extra geïn
vesteerd in de niet-westerse
talen."
„Binnen de faculteit is om
die reden het idee geopperd
om eens te kijken of mensen
in België geïnteresseerd ziin in
deze studies. Vlamingen heb
ben geen taalprobleem in Ne
derland en in België zijn de
mogelijkheiden voor deze
niet-westerse studies boven
dien niet zo groot als in Lei
den."
Volgens Van Rompay die net
afscheid heeft genomen als
decaan van de letterenfaculteit
ligt het minder voor de hand
om Belgische studenten te
werven voor studies als ge
schiedenis of de westerse ta
len. „Daarbij zouden we ons
wat minder prettig voelen om
dat je dan iets van concurren
tie krijgt. In België kunnen stu
denten net zo goed geschiede
nis en westerse talen studeren
als in Leiden. Werving vanuit
Leiden zou om die reden bij
onze Belgische collega's ge
voelig liggen."
Deze week buigt het facul
teitsbestuur zich over de vraag
of de advertentie in België
eenmalig was of dat de cam
pagne de komende jaren
wordt herhaald.
De arbitragecommissie voor
bouwzaken buigt zich deze
week in een spoedzitting over
de problemen rond het Sylvius-
laboratorium. De universiteit
verwacht hiervan duidelijkheid,
maar het belang van deze sessie
lijkt beperkt. Als een van beide
partijen niet tevreden is met de
uitspraak, kan deze zich tot de
rechter wenden. Ook de be
staande procedures lopen ge
woon door.
Inmiddels kunnen Fibomij en
ABS hun rekeningen niet eens
meer betalen omdat op al hun
bezittingen beslag is gelegd. Dat
is gedaan door een advocaat
van een van de onderaanne
mers die door De Kempen (de
hoofdaannemer) zijn ingescha
keld. De Kempen kon hen niet
meer betalen omdat ABS en Fi
bomij niet over de brug kwa
men. Inmiddels is De Kempen
bezig samen met andere gedu
peerde bedrijven het faillisse
ment aan te vragen van zowel
Fibomij als ABS.
Beide bedrijven hebben een
twijfelachtige reputatie in de
bouwwereld. Zo werd enkele
dagen geleden bekend dat de
FIOD (Fiscale Inlichtingen- en
Opsporingsdienst) en justitie
een onderzoek instellen naar
onder meer BTW-fraude. Tus
sen ABS en Fibomij bestaan
hechte banden. Zo was Fibo-
mij-directeur .P. van Konings
veld tevens enige tijd directeur
van ABS. Daarnaast staat Fibo
mij garant voor ABS.
Fibomij staat bij de Kamer
van Koophandel voor Eemland
ingeschreven als 'financierings-
en ontwikkelingsmaatschappij'.
Geld om zelf het project te fi
nancieren had Fibomij kenne
lijk niet, omdat het daarvoor
naar de bank stapte. De vraag
waarom de universiteit dat niet
zelfheeft gedaan blijft onbeant
woord. Directeur P. van Ko
ningsveld van Fibomij wil geen
commentaar geven. „Belt u
mijn advocaat maar."
Eigenaar en directeur van
ABS is A. van Meijeren, die het
bedrijf op 25 mei 1990 opricht
te. Op dat moment was Van
Meijeren al enkele maanden
meervoudig failliet. Niet alleen
zijn architectenbureau, maar
ook Van Meijeren in persoon en
zijn echtgenote werden failliet
verklaard. Wegens gebrek aan
baten werd het faillissement op
29 januari van het vorig jaar op
geheven. Nog voor die tijd, op
20 januari, sloot hij een miljoe
nencontract voor de bouw. Van
Meijeren is al wekenlang voor
commentaaronbereikbaar.
De stilgelegde nieuwbouw van het Sylvius laboratorium in Leiden. foto hielco kuipers
