Resten 'aapmens'
uit museumkluis
Cultuur&Kunst
Galerie Stelling verhuist
en wordt commerciëler
Prins te paard
Gehandicapte acteurs blijven overeind
Brinkman opent mummie-expositie
VRIJDAG 2 APRIL 1993
NEMlEK RUYGROK. 071-161423. PLV -CHEF
Leiden wordt
in 1985
cultuurstad
Een grachtenspektakel, een pro
vinciaal amateur-theatercon
cours en een spandockentcn-
toonsteliing. Het zijn een paar
onderdelen van het plan waar
mee Leiden in 1995 cultuurstad
van Zuid-Holland hoopt te wor
den. Een brief met nadere tekst
en uitleg is inmiddels naar de
provincie gestuurd. Die bepaalt
welke stad deze eretitel een jaar
lang mag dragen. Voor 1994 is
dat Gouda. Dordrecht en Delft
hebben zich eveneens aange
meld voor 1995.
De cultuurstad krijgt van de
provincie een half miljoen gul
den om de plannen uit te voe
ren. Leiden wil daar zelf nog
twee ton bij doen en hoopt op
bijdragen van sponsors. De ge
meente heeft de ideeën samen
met vertegenwoordigers van K
&0, de Lakenhal, LAK-theater
en de Leidse Schouwburg uitge
dacht. Het plan steunt op vier
pijlers: theater, beeldende
kunst, muziek en literatuur voor
zowel professionele als ama
teur-kunstbeoefenaars.
Voor de poot theater denkt
Leiden aan een grachtenspekta
kel met als thema het theater
door de eeuwen heen. De be
doeling is dat in de Leidse
Schouwburgen het LAK-theater
een gezamenlijke produklie op
de planken komt. Boten varen
het publiek in de pauze van de
ene naar de andere locatie. Na
uitvoering kan het stuk op tour
nee door de provincie.
Voor de Burcht is gedacht aan
een muzikale theateruitvoering
van Stravvinsky's l'llistoire du
soldat' tijdens de Lakenfeesten
van 1995. Ook staat een provin
ciaal amateur-theaterconcours
op het programma waarvan de
finale in de Leidse Schouwburg
en het LAK-theater is. Een an
der plan is het opvoeren van
een grote amateur-theaterpro-
duktie in de trant van O Fortu-
na, Elckerlyc of Europera in de
Pieterskerk.
Gauguin
Voor de discipline muziek heeft
K&O een serie op het oog van
internationale kwartetten. Voor
amateurs is gedacht aan een
culturele taptoe voor Zuidhol
landse fanfarekorpsen die vol
gens een bepaalde choreografie
Leiden doortrekken. De beel
dende kunst komt aan haar
trekken in een speciale tentoon
stelling met als thema het einde
van deze eeuw. Leidraden daar
bij zijn de schilderijen 'Waar ko
men wij vandaan? Wat zijn wij?
Waar gaan we naar toe?' van
Paul Gauguin en 'Het laatste
oordeel' van Lucas van Leyden.
Andere plannen zijn een ten
toonstelling van beschreven en
geschilderde spandoeken die
dwars over de Haarlemmer
straat worden gespannen alvo
rens ze op tournee door de pro
vincie gaan. Voor amateurs wil
Leiden de traditionele schilder
wedstrijd tijdens de Lakenfees
ten toegankelijk maken voor al
le Zuidhollanders. Bij de poot li
teratuur ligt de nadruk op het
schrijven en voordragen van ge
dichten.
Wedstrijd
scenario's voor
animatie-Films
Om het twintigjarig bestaan
te vieren, schrijft dc vereni
ging Holland Animation
een scenario-wedstrijd uit
die toegankelijk is voor zo
wel animatie-filmers als
scenaristen. Met steun van
het Fonds voor de Neder
landse Film wordt een prijs
uitgeloofd van 5.000 gul
den. plus een uitwerkings-
subsidic. Geïnteresseerden
worden uitgenodigd een
scenario of storyboard' te
ontwerpen voor een korte
animatie-film op het thema
'Koffer'.
De ingezonden scenario's
dienen in september bin
nen te zijn, zodat ze tijdens
de komende Nederlandse
Filmdagen kunnen worden
beoordeeld door een jury
van drie voormalige Oscar
winnaars. Vervolgens zal de
vereniging met het winnen
de scenario en een uitwer-
kingssubsidic zich inzetten
voor de realisering van de
film. Die zou dan november
1994 tijdens het eerstvol
gende Holland Animation
Festival in premiere moe
ten gaan.
Expositie Lidy van der Spek
ussELidy van der Spek exposeert tot en met zondag 18 april
haar werk in 't Huys Dever te Lisse. Zij begon ooit met schilde-
en boetseren maar kwam uiteindelijk terecht bij het textiel.
Inspiratie vindt de kunstenares in de scheppende uitingen van
de mens: muziek en woorden. Haar werk is een kruising tussen
schilderijen van textiel en ingeraamde wandkleden. De expositie
's dagelijks geopend van 14.00-17.00 uur, behalve op maandag
;n eerste paasdag.
Nationale Ballet brengt 'Giselle'
Schedelkap, dijbeen en kies voor bet eerst aan publiek getoond
Amsterdam Het Nationale Ballet verzorgt van 28 april t/m 18
mei zestien voorstellingen van het romantisch-klassieke ballet
'Giselle', in een produktie van de Britse choreograaf Peter
Wright. De Russische balletpedagoog Boris Akimov zal de dan
sers begeleiden bij het instuderen van 'Giselle'. De opvoeringen
zijn onder meer te zien in Utrecht, Den Haag en Rotterdam. In
het Amsterdamse Muziektheater is het ballet te zien op 29 en 30
juni en op 15,6, 7 en 8 juli.
Nieuwe choreografie De Chatel
Amsterdam Dansgroep Krisztina de Chatel komt met een nieu
we choreografie 'Concave' genaamd. De produktie gaat op 23
april in de Toneelschuur in Haarlem in première. De muziek is
een collage van 'Le mystère des voix bulgares' en Japans slag
werk. Het idee voor deze choreografie is ontstaan naar aanlei
ding van 'Paletta', aldus de dansgroep. In Paletta bevinden de
vrouwen zich in hoge cylinders waar ze niet uit kunnen. De
mannen bewegen zich vrij in de ruimte daar omheen. In Conca
ve is ook sprake van een isolement. Nu zijn echter de mannen
beperkt in hun ruimte. De voorstelling is van 16 april t/m 5 juni
in een groot aantal theaters te zien.
Jazz on Sunday
leiden Jazz on Sunday sluit morgen het seizoen af met een op
treden van Harry's Jazz- and Blues band. De formatie brengt een
mix van swing, dixie en blues. Vocaliste bij de band is Coby Wes-
terbeke. Het concert begint om 15.30 uur in café Cheers aan de
Doelensteeg 11 te Leiden.
De Leidse galerie Stelling ver
huist van de Burgsteeg naar de
Kruistraat. Daarmee komt een
eind aan het jarenlang gekisse
bis over de subsidie die de gale
rie, indirect, ontving van de. ge
meente om de huurprijs van het
huidige onderkomen te kunnen
betalen.
Leiden is eigenaar van Burg-
steeg 14 en verhuurt het com
plex aan de Kunstkring Burcht.
Vijf jaar geleden ging de ge
meente akkoord met het ge
bruik van de tentoonstellings
ruimte door de Stichting Stel
ling, in de wetenschap dat de
galeriehouders nimmer een
commerciële huurprijs konden
betalen. De galerié kon zich al
leen handhaven dankzij een
huursubsidie voor de kunst
kring, die via de 'vestzak-broek
zak'-methode bij haar terecht
kwam.
Daarmee bestond het dat
Stelling als enige kunstexposant
in Lerden subsidie kreeg van de
gemeente. Een nadeel was dat
tentoonstellingen sojns meer
dere keren per maand moesten
worden afgebroken om de ex
positieruimte vrij te maken voor
andere activiteiten van de
Kunstkring Burcht.
Twee jaar geleden besloot de
politiek om aan de ongelijke si
tuatie tussen Stelling en andere
galerieën een eind te maken
door de huursubsidie in drie
jaar af te bouwen naar nul. Het
voortbestaan van de galerie
kwam daarmee onder druk te
staan.'Het onderkomen aan de
Burgsteeg is zonder subsidie
onbetaalbaar, dus moest een
andere plek worden gezocht.
Die is nu gevonden aan de
Kruisstraat.
Volgens galeriehouders Joyce
de Gruiter en Peter Willemse
heeft Stelling zich de afgelopen
jaren ontwikkeld van een idea
listisch initiatief van jonge Leid
se kunstenaars tot toonaange
vende factor in de plaatselijke
cultuur. Het tweetal zegt het
huidige beleid onverkort voort
te zetten op het nieuwe adres.
De galerie zal wel een com
merciëler karakter krijgen en
zich meer gaan richten op inter
nationale kunstenaars. Stelling
blijft zich inzetten voor onbe
kend talent door middel van
bijzondere projecten, zoals uit
wisselingen en manifestaties.
Eind september opent de gale
rie haar nieuwe behuizing met
een tentoonstelling van de
Amerikaanse fotografe Nan Gol-
din.
Honderd jaar geleden vond
de Nederlandse onderzoe
ker Eugène Dubois op Java
een schedelkap, een dij
been en een kies van wat
hij dacht dat de ontbreken
de schakel was tussen aap
en mens in de evolutie: de
Pithecantropus erectus, de
aapmens van Java. Het Na
tionaal Natuurhistorisch
Museum (NNM) in Leiden
herdenkt die spectaculaire
vondst van half mei tot no
vember met een grote ten
toonstelling in zeven zalen
van het 'Pesthuis'. Er wordt
voorts een symposium ge
wijd aan de menselijke
evolutie.
leiden» kees wiese
,,De schedelkap, het dijbeen en
de kies worden nu voor het
eerst deze eeuw aan het publiek
getoond", aldus dr. Jaap van der
Land van het NNM. ,,De vondst
is altijd in de kluis van het mu
seum bewaard. Het is ook het
enige dat we in de kluis hebben.
We hebben verder geen mense
lijke resten in ons museum; we
zeggen altijd dat het ons verza
melgebied niet is. En dit is dan
ook een grensgeval."
„Wetenschappers mochten
de vondst natuurlijk wel zien.
Dan werd er een tafeltje voor de
kluis gezet. Daarop werd een
blauw fluwelen kleedje gelegd.
En dan ging de kluis open en
werd de vondst voorzichtig uit
gestald."
Nadat Charles Darwin in 1859
zijn evolutietheorie uiteenzette
in het boek 'Origin of species',
was Eugène Dubois de eerste
onderzoeker die ging speuren
naar de fossiele voorouders van
de mens. Er waren toen al wel
hele stambomen (Emst Haec-
Songschrijver
Parish (92)
overleden
new vork »dpa
De Amerikaanse songschrijver
Mitchell Parish, die de teksten
schreef van internationale suc
cesliedjes als 'Stardust', 'Volare'
en 'Moonlight Serenade', is op
92-jarige leeftijd overleden. Hij
was woensdag getroffen door
een beroerte. Parish schreef in
de loop van zijn leven meer dan
1.000 liedjes.
leiden Prins Willem Alexander is het onderwerp in
de schilderijen van Jacqueline Lamme die vanaf
vandaag worden geëxposeerd in galerie Stelling
aan de Burgsteeg 14. Lamme beeldt in haar werk
Willem Alexander af als 'haar' droomprins. Eén van
de schilderijen draagt de titel 'Is er dan echt hele
maal niemand die met W.A. wil trouwen'.
Bovenstaande foto toont het schilderij van de
prins te paard, met als titel 'Don Quichot', in een
bollenveld met molentjes. In een ander schilderij
zien we de kroonprins gekruisigd aan molenwieken
met koningin Beatrix en prins Claus aan zijn zijde.
Volgens galerie Stelling wil de kunstenares in haar
schilderijen de kunst en kitch belachelijk maken en
het banale tot ikoon verheffen.
De tentoonstelling, onder de titel 'In search of
joyful beauty', toont eveneens werk van Ciska Bog-
man en Anne Kittelmann. Bij deze twee schilderes
sen voert, net als bij Lamme, realisme de boven
toon. De expositie is te zien tot en met 2 mei, don
derdag tot en met zaterdag van 14.00-18.00 uur en
op zondag van 14.00-17.00 uur. foto pr
Een versteend schedeldak van een mensachtige, zo'n 100.000.000 jaar
oud. foto hielco kuipers
kei, 1874) opgesteld met een ge
zamenlijke voorvader voor
mens en mensapen, maar fos
siele vondsten en met name de
'missing link' ontbrak.
Dubois was afkomstig uit het
Limburgse Eijsden bij Maas
tricht, kreeg in zijn jeugd al een
grote belangstelling voor fossie
len door zijn zwerftochten over
de St. Pietersberg, en studeerde
later anatomie in Amsterdam.
In 1886 kreeg hij een aanstelling
als lector in de anatomie aan de
Amsterdamse universiteit. Een
jaar later zei hij die baan al weer
op om zich helemaal aan zijn
speurtocht te kunnen wijden.
Hij nam als officier van ge
zondheid dienst bij het KNIL en
vertrok naar Nederlands Indië.
Evenals Darwin dacht hij dat de
mens in de tropen was ont
staan. De kans iets te vinden
leek hem het grootst in een ge
bied waar de naaste verwanten
van de mens, de mensapen,
leefden: Afrika (chimpansee en
gorilla) en Zuidoost-Azië (orang
oetang en gibbon). In die tijd
meende men dat de gibbon het
dichtst bij de mens stond.
Met steun van het Indische
gouvernement begon hij met
een groep soldaten en dwangar
beiders te zoeken op Sumatra.
Maar het vochtigwarme klimaat
speelde hem parten en de ge
vonden Sumatraanse fossielen
bleken niet oud genoeg. In 1890
zette hij zijn onderzoek op Java
voort. In 1891/1892 vond hij
tenslotte bij het dorpje Trinil
aan de Solorivier eerst de kies,
daarna het schedelkapje en een
jaar later op twaalf meter af
stand het dijbeen.
Aapmens
Hij noemde zijn vondst aanvan
kelijk Anthropopithecus erectus
(rechtoplopende mensaap),
maar besefte daama dat hij een
aapmens - een overgangsvorm
tussen aap en mens - had ont
dekt. In de eerste beschrijving
(in 1893) die hij van zijn vondst
gaf, noemt hij hem dan ook
Pithecantropus erectus. Zijn
theorie dat zijn Pithecantropus
precies halverwege de aap en de
mens stond, is - tot zijn diepe
teleurstelling - nooit aanvaard.
Nieuwe vondsten maakten dui
delijk dat het om een vroege
mensachtige gaat: de Homo
erectus. Een vrijwel compleet
Een reconstructie van een overgangsvorm tussen aap en mens. foto pr
skelet daarvan is in 1984 gevon
den in Kenya bij West Lake Tur-
kana.
De vondst van Dubois veroor
zaakte honderd jaar geleden
veel opschudding. Maar leidde
ook tot het ontstaan van een
nieuwe wetenschappelijke dis
cipline: de leer van de fossiele
mens oftewel de paleanthropo-
logie. En het debat over de Ho
mo erectus, zijn grote geografi
sche spreiding (Afrika, Azië, Eu
ropa) en zijn grote spreiding in
de tijd (van 1,6 miljoen tot
200.000 jaar geleden), woedt
nog altijd voort.
Rapsodie in dans
netjes uitgekiend
dans
recensie maarten baanders
Voorstelling: 'Rapsodie in dans' door Het
Folkloristisch Danstheater Gezien 2/4
Leidse Schouwburg
In de negentiende eeuw ont
stond onder klassieke compo
nisten belangstelling voor volks
muziek. Liszt, De Falla, Enescu
e.a. verwerkten traditioneel
folkloristisch materiaal in wer
ken voor orkest. Deze karakte
ristieke composities werden
'rapsodieën' genoemd. Het
Folkloristisch Danstheater heeft
het aardige idee opgevat een
programma te maken met deze
muziek als uitgangspunt. 'Rap
sodie in dans' bestaat uit mu
ziek en dans uit Slowakije,
Spanje, Hongarije, Roemenië,
Noorwegen en Armenië. De
klassieke composities werden
afgewisseld door oorspronkelij
ke volksmuziek door de mu
ziekgroep van Het Folkloristisch
Danstheater.
In het algemeen was de voor
stelling erg netjes en uitgekiend.
Dat lijkt ook onvermijdelijk,
want door de eisen die de klas
sieke muziek stelt ontstaat er
een breuk tussen de rapsodieën
en de oorsprong die de erin ver
werkte muziek heeft in het volk.
Deze afstandelijkheid werkte
door in de dans. Het was opval
lend dat de dans meer elan
kreeg zodra er echte volksmu
ziek werd gespeeld. Alleen al
om deze conclusie is 'Rapsodie
in dans' een interessante voor
stelling.
Afgezien van deze conclusie is
'Rapsodie in dans' een kleurrij
ke, veelzijdige voorstelling,
waarin uitstekend wordt ge
danst. De Slowaakse dans met
de vrolijke vrouwendans en het
felle voetenwerk van de man
nen; de Roemeense dans die
ijzersterk begon met een voort-
golvende draaibeweging in de
rij danseressen, waarin tempo
wisselingen secuur werden uit
gevoerd en waarin de panfluitist
een mooi aandeel had met zijn
muziek èn de korte, virtuoze
dans die hij ten beste gaf; de
stijve Noorse dans met grappige
momenten waarin mannen
stunts uithaalden; de sober en
kuis beginnende Armeense
dans die geleidelijk zeer opzwe
pend werd: de groep beheerste
het allemaal.
Alleen in de Spaanse dans
bleef de spontaneïteit geheel
'O, klaag toch niet als nevelvroeg de morgen
grijst, want des te schoner is de dag, de dag die
daaruit rijst,' zingen de spelers in canon. De spe
lers, dat zijn de drie welgeschapen (zoals dat
heet) Suver Nuver-leden Henk Zwart, Dette Glas
houwer en Peer van den Berg en de drie gehandi
capte (zoals dat heet) gastacteurs Dolly Vonk,
Dan Blokker en Henk Huisman. Ze nemen plaats
op de oranje plastic tribunestoeltjes voor op het
speelveld waarin het podium is veranderd en stel
len zich voor met kunstjes. Henk rolt met armen
en knieschijven, Dan balanceert z'n rolstoel in
een hoek van 45 graden, Peer kan z'n buik absurd
ver intrekken, Henk heeft een knikkende duim en
kan een dansje op zijn krukken, de oogballen van
Dette kunnen onafhankelijk van elkaar draaien
en Dolly kan op haar oog bijten, dat is van glas.
Is dit de opmaat voor klassiek sadistisch ker
misvermaak? Voor zielige thensjes kijken? Nee.
Pleisterwoede is theater op het scherpst van de
snede met mensen die wel of niet het geluk heb
ben gehad gezond van lijf en leden te zijn gebo
ren of gebleven. Meer dan over lichamen gaat de
voorstelling over mensen.
Dette wordt uitgekleed en geheel gekeurd. Te
nen: ver uit elkaar, knieën: knokig, geslacht:
dringt zich op, tot en met nek en schedel: mooie
lijn. De verdere scenes, die zoals steeds bij de van
huis uit Friese mimegroep geen direct verhalend
verband hebben, zijn associaties die beginnen
met het lichaam en zijn onvolmaaktheden en
steeds eindigen bij de mens. Schrijnend zijn de
videobeelden van de tv-dominee die met de ge
neeskracht van God alle ziektes en onvolmaak
theden via de buis als streken van de satan pro
beert uit te drijven. De spelers kijken toe; de beel
den helpen niet. FJelaas. Tijdens de voorstelling
realiseer je je dat je even vergat dat het dagelijks
leven met kromme handen wel verdomd onhan
dig moet zijn en na dc afloop ervan besef je dat
waardigheid en geluk niet afhankelijk is van be
nen die werken. En dat Pleisterwoede met veel
gevoel en goede smaak is gemaakt.
leiden Zelf gaf hij als minister
van wvc jaren geleden de aanzet
om musea zelfstandig te maken.
En nu dat met een paar maanden
zo ver is, maakt Elco Brinkman,
inmiddels CDA-fractievoorzitter,
zich toch wel wat zorgen over het
effect daarvan. Bij de opening
van de tentoonstelling 'Mum
mies onder het mes' gisteren in
het Rijksmuseum van Oudheden
vroeg de Leidenaar zich af of de
bewaarders van het verleden
straks wel voldoende wordt ge
hoord.
„Er is een voortdurend span
ningsveld tussen de diverse cul
turen. Straks is er ook de discus
sie: wie heeft de meeste rechten,
wie heeft de beste lobby. Mum
mies kunnen niet spreken. Maar
wordt het verleden straks wel
voldoende gehoord in dat debat?
Brinkman zette vervolgens de
schaar in de windsels van een
mummie.
„Bij een opening is het zeer
ongebruikelijk en ongehoord om
aan mensen te komen", aldus de
Leidenaar. Hij drukte het publiek
op het hart dit toch vooral als
symbolische handeling te zien.
Samen met RMO-directeur G.
Verwers ontdeed Brinkman ver
volgens de mummie van een
bordje met daarop de datum en
de aankondiging van de opening
van 'Mummies onder het mes'.
foto hielco kuipers
