Balkanoorlog gaat naar Vredespaleis
De Schipbreuk van
het Plan Simons
Hoe breed wordt de basisverzekering?
Feiten &Meningen
Massatoerisme maakt
eind aan paradijs Goa
DONDERDAG 1 APRIL 1993 -
LONDEN DAVID NICHOLSON-LORD
THE INDEPENDENT
De teksten en de beeldspraak
zijn verleidelijk: daarin wordt
gesproken over droomvakan
ties, een vriendelijke plaatselijke
bevolking en een onbedorven
paradijs onder de palmen. Maar
de realiteit is anders: drugmis:
bruik, prostitutie door kinderen
en uitgebreide vernietiging van
het, milieu. Van de Indiase kust
staat Goa kan worden geleerd
hoe massatoerisme naar „exoti
sche" plaatsen helemaal ver
keerd kan gaan.
Volgens een Britse actiegroep,
Tourism Concern, richten wes
terse reisorganisaties grote
schade aan, maar weigeren zij
daarvoorverantwoordelijkheid
te nemen. Zij sturen hun klan
ten naar hotel Cidade de Goa,
dat in een poging
om de plaatselij
ke bevolking de
toegang te ont
zeggen een twee-
enhalve meter
hoge muur heeft
gebouwd rond
een openbaar
strand. Het hotel
is nu door de
rechter gedwon
gen het strand
via een pad open te stellen.
Milieugroepen beschuldigen
het hotel ervan te lozen op een
riool dat direct op het strand
uitkomt. Nieuwe complexen als
het vakantiedorp Taj en de bad
plaats Fort Aguada hebben 24
uur per dag gegarandeerd wa
ter. De waterleiding die voor de
toevoer zorgt loopt langs dor
pen die hebben verzocht de lei
ding een of twee uur per dag te
mogen gebruiken. Maar dat is
hen geweigerd. De dorpsbewo
ners zijn nog afhankelijk van
waterputten.
De hotels die door de westerse
reisorganisaties worden ge
bruikt, hebben volgens de Britse
actiegroep ook bestemmings
plannen en milieuwetten over
treden. Zij hebben waterputten
gegraven om de tuinen te be
sproeien, terwijl er grote drink-
watertekorten zijn in Goa, die
gedeeltelijk worden veroorzaakt
door het toerisme. Zij hebben
ook hotels direkt aan het strand
gebouwd om de gasten een on
belemmerd uitzicht te geven op
de zee. Daarmee is schade toe
gebracht aan de duinen. Boven
dien hebben zij omheiningen
van prikkeldraad neergezet om
het strand af te sluiten.
Goa werd een toeristisché be
stemming voor westerlingen,
nadat de hippies het land in de
jaren zestig hadden ontdekt.
Hoewel de brochures beschrij
vingen geven als „puur plezier"
en een „onbedorven paradijs"
worden er nu LSD-party's en
wilde feesten gehouden en
neemt de kinderprostitutie toe.
Toeristenbussen zijn met rotte
vis en kceiemest bekogeld en de
politie treedt op tegen wester
lingen die drugs gebruiken.
Goanen klagen dat traditioneel
voedsel als vis onbetaalbaar is
geworden door het toerisme.
Vrouwen protesteren tegen de
manier waarop ze in de toeristi
sche literatuur worden gepor
tretteerd en tegen
hoe „zij en eve
nementen als het
plaatselijke car
navallen koste
van hun waardig
heid en cultuur
tot handelsartikel
worden ver
klaard". Kinderen
spijbelen van
school om bij
westerse toeristen
met drugs te leuren. Diezelfde
toeristen kwetsen de zedelijke
gevoelens van de dorpelingen
door naakt in de zon te liggen.
Plaatselijke groeperingen ma
ken zich ook kwaad over de
speciale behandeling die toeris
ten krijgen. De hotels, vaak in
buitenlandse handen zijn, krij
gen gesubsidieerd water en
elektriciteit. Een vijfsterrenhotel
verbruikt net zoveel water als
vijf dorpen en een „vijfsterren-
toerist" verbruikt per dag 28
keer meer elektriciteit dan een
Goaan.
Volgens de Britse actiegroep
weigeren reisorganisaties hun
„enorme invloed" bij het plaat
selijke bestuur van Goa aan te
wenden. „Totdat we bewijzen
zien dat ze bereid zijn zich met
deze kwesties te bemoeien,
kunnen we niet echt geloven
dat het zogenaamde 'groene
toerisme' iets anders is dan een
verkooptruc."
Hotels direct
aan het strand
geven gasten
uitzicht op zee
Een nieuwe stap in de pro-
paganda-oorlog. Zo om
schrijft een deskundige de
aanklacht waarmee Bos-
nië-Hercegovina het be
wind in Belgrado voor het
Internationaal Hof van Jus
titie sleept. Vandaag begin
nen de hoorzittingen in de
spectaculaire zaak waarin
Bosnië zijn buurland klein-
Joegoslavië beschuldigt
van een lange reeks vergrij
pen. Tot de gruwelijkheden
behoren onder meer vol-
kenmoord, verkrachting,
vernietiging van steden en
etnische zuivering.
DEN HAAG THIEU VAESSEN
ANP
De Bosnische regering van
moslims en Kroaten krijgt een
moeilijke taak om haar recht te
halen in het Vredespaleis in
Den Haag, waar het Hof zetelt.
Een cruciale vraag is of de
hoogste juridische instantie van
de Verenigde Naties wel be
voegd is. Het Hof oordeelt zelf
over die vraag en kan zich daar
bij niet laten leiden door morele
verontwaardiging over de gru
welen in Bosnië.
De rechters fnoeten zich base
ren op volkenrechtelijke regels
en die stellen dat landen de be
voegdheid van het Hof expliciet
moeten hebben erkend. Het ou
de, communistische Joegoslavië
heeft nooit een zogenoemde fa
cultatieve verklaring gedepo
neerd, waarin de rechtsmacht
van het Hof wordt onderschre
ven. Klein-Joegoslavië heeft dat
evenmin gedaan. Op basis van
die wetenschap zouden de vijf
tien rechters moeten volstaan
met een simpele verklaring van
'jammer maar helaas' aan het
adres van de regering in Saraje-
Bij het ontbreken van de facul
tatieve verklaring, baseert Bos
nië zijn aanklacht dan ook op
de Conventie tegen Genocide,
die in 1951 door het Joegoslavië
van maarschalk Tito werd on
dertekend. In geval van me
ningsverschillen voorziet artikel
negen van deze conventie in
optreden van het Internationaal
Gerechtshof.
De vraag is vervolgens of het
Hof de federatie van Servië en
Een kerkhof in Sarajevo. Het is volledig ontdaan van bomen. Ze zijn gekapt om plaats te maken voor graven en
Montenegro zal beschouwen als
opvolger van het oude Joegosla
vië. Het is volgens deskundigen
onwaarschijnlijk dat het Hof tot
een bevestigend oordeel komt,
aangezien de Veiligheidsraad en
de Algemene Vergadering van
de Verenigde Naties eerder wei
gerden klein-Joegoslavië te er
kennen als opvolgerstaat van
het oude Joegoslavië. Als het
Hof die mening deelt, is Belgra
do geen partij bij de Conventie
tegen Genocide en is het Hof
niet bevoegd te oordelen over
de aanklacht van Bosnië.
De regering in Belgrado zal van
daag acte de presence geven in
het Vredespaleis, zo wordt ver
wacht. Zaakgelastigde Zivkovic,
die Belgrado vertegenwoordigt,
laat echter direct weten dat
deelname van Belgrado aan de
hoorzittingen niet betekent dat
Joegoslavië de rechtsmacht van
het Hof ook erkent.
Bosnië-Hercegovina laat zich
vertegenwoordigen doorzijn
ambassadeur bij de Verenigde
Naties, Sacirbey, die onder
meer wordt bijgestaan door
Boyle, een vermaard deskundi
ge op het gebied van het vol
kenrecht. Met een verwijzing
naar de evidente urgentie vraagt
Sacirbeys regering om zoge
noemde voorlopige maatrege
len, vergelijkbaar met een kort
geding in Nederland. Indien de
Joegoslavische delegatie in de
hoorzitting vandaag de be
voegdheid van het Hof niet ex
pliciet aanvecht, kunnen de
rechters al binnen vier tot zes
weken een uitspraak doen.
Het lange verzoekschrift dat
Bosnië heeft ingediend, valt in
twee delen uiteen. Ten eerste
moeten Servië en Montenegro
afzien van nieuw geweld tegen
Bosnië-Hercegovina en schade
vergoeding betalen voor de
slachtoffers die al zijn gevallen.
Ambassadeur Sacirbey moet
dan vandaag aantonen dat Ser
vië en Montenegro direct be
trokken zijn bij de burgeroorlog
in Bosnië.
De Bosnische regering zal rap
porten en verslagen van oogge-
om huizen mee te verwarmen.
tuigen moeten overleggen
waaruit blijkt dat Belgrado bij
voorbeeld het vliegverbod bo
ven Bosnië schendt en hand- en
spandiensten verleent aan Ser
vische milities die zich aan de
andere kant van de grens te bui
ten gaan aan wreedheden. Bel
grado zelf ontkent elke betrok
kenheid en wijst erop dat het fe
derale Joegoslavische leger al
lang is teruggetrokken uit de in
middels zelfstandige republiek.
In de aanklacht eist Sarajevo te
vens dat Bosnië wordt gevrij
waard van het wapenembargo
dat de Veiligheidsraad heeft af
gekondigd tegen het hele voor
malige Joegoslavië. Dat lijkt een
onhaalbare kaart. Honorering
FOTO REUTER CHRIS HELCREN
van de Bosnische eis zou im
mers betekenen dat het Inter
nationaal Gerechtshof ingaat te
gen een resolutie van de Veilig
heidsraad. Daarvoor is het Hof
vorig jaar al eens terugge
schrokken. In een door Libië
aangespannen zaak verwierpen
de rechters de eis dat Washing
ton en Londen moesten afzien
van stappen om Libië te dwin
gen tot uitlevering van twee ver
dachten in de Lockerbie-ramp.
Bindende resoluties van de Vei
ligheidsraad gaven de Westerse
landen dat recht wel en in zijn
uitspraak liet het Hof die resolu
ties duidelijk prevaleren boven
internationale verdragen
ling, tenzij consumenten zich
voor dergelijke voorzieningen
vrijwillig aanvullend verzekeren,
of bereid zijn diep in de eigen
beurs te tasten.
Zouden de minimalisten het
voor het zeggen krijgen, dan zal
de overheid een tamelijk korte
lijst publiceren waarop alle zorg
staat waarop mensen in de ba
sisverzekering recht hebben. De
rest is voor de markt in aanvul
lende verzekeringen. De Ameri
kaanse staat Oregon kan als
voorbeeld dienen. Daar is vorig
jaar een uit financiële nood ge
boren plan opgesteld om de
collectief gefinancierde zorg te
rantsoeneren. Eerst heeft een
commissie een lijst opgesteld
met ruim zevenhonderd gang
bare medische verrichtingen.
Gelet op de beschikbare middë-
len besloot de wetgéver dat
slechts 587 van die verrichtin
gen voortaan voor vergoeding
in aanmerking kwamen. De zo
bereikte besparing maakte het
mogelijk ruim honderdduizend,
onverzekerde inwoners alsnog
aanspraak op het uitgedunde
pakket te geven.
Ook in Nederland onderzocht
een commissie de grenzen van
het zorgpakket. Dat was de
commissie-Dunning die in
1991 rapport uitbracht. In de
beste Nederlandse traditie durf
de de commissie het niet aan
om heldere keuzen in de zorg te
maken. Er kwam geen lijst met
concrete voorzieningen die uit
de collectieve verzekeringen
moeten. Bij de discussie over dit
rapport heeft de Tweede Kamer
weliswaar in algemene zin er
kend dat er grenzen zijn aan de
zorg, maar ook daar durfde nie
mand een lijn te trekken.
De staatssecretaris zelf is inmid
dels al een stapje verder. Die
vroeg zich onlangs in het open
baar af of Nederlanders niet te
veel waarde hechten aan een
eindeloos gerekt leven. Onze
gekozen politici verschuilen
zich voorlopig liever achter een
brede maatschappelijke discus
sie over het rapport-Dunning,
waarvoor de overheid ruim vier
miljoen gulden heeft uitgetrok
ken.
door
Flip de Kam
Frans Nypels
Aflevering 1, 2 en 3
van deze vijfdelige
serie stonden in de
krant van respectie
velijk 29, 30 en 31
maart.
De ambitieuze plan
nen van staatssecre
taris Simons lopen
op alle fronten vast. Met nog
tweederde van de stelselherzie
ning voor de boeg, komen er
steeds meer aanwijzingen dat
de beoogde kostenbeheersing
niet langs deze weg kan worden
bereikt. De Algemene Wet Bij
zondere Ziektekosten wordt de
spil van het nieuwe stelsel,
maar zodra voorzieningen naar
de AWBZ zijn overgeheveld
schieten de kosten daarvan om
hoog, omdat er geen rem op het
gebruik zit.
Bovendien dreigt de procentue
le AWBZ-premie de belasting
en premiedruk voor lager be
taalden tot boven de vijftig pro
cent op te stuwen. Gaat de pro
centuele premie minder om
hoog, dan zullen de nominale
premies (die voor iedereen even
hoog zijn) torenhoog oplopen.
Dit maakt sommige zorgvoor
zieningen voor mensen met la
ge inkomens in de toekomst
mogelijk onbereikbaar.
Een in Nederland vrijwel una
niem gedeeld uitgangspunt is
dat de zorg toegankelijk moet
zijn en blijven voor iedereen,
ongeacht inkomen en gezond
heidstoestand. Maar over de
vraag wie voor de nationale
zorgrekening moeten opdraai
en, bestaat veel meningsver
schil. Het ene uiterste is de zorg
geheel aan de markt over te la
ten. Iedereen met een gelijk ge
zondheidsrisico betaalt dan in
guldens dëzelfde premie. Om
dat de kosten van de zorg nu al
55 miljard bedragen en Neder
land 5,5 miljoen huishoudens
telt, betekent dit per gezin een
gemiddelde jaarpremie van
tienduizend gulden. Zo'n laste-
nomslag is sociaal onaanvaard
baar, omdat een gezin op het
minimum dan de helft van zijn
netto jaarinkomen van 20,000
gulden aan de ziektekostenver
zekeraar kwijt zou zijn.
Rusland
Het andere uiterste is dat de
overheid de produktie en de fi
nanciering van de zorg in eigen
handen neemt. Dat systeem be
staat in Rusland. Heeft de over
heid alle touwtjes in handen,
dan bepaalt niet de markt maar
de politiek hoe de lasten wor
den verdeeld. Dat kan een eco
nomie grote schade berokke
nen. Het Nederlandse stelsel ligt
tussen beide uitersten in. Het
zorgaanbod is grotendeels in
particuliere handen. Medisch
specialisten, huisartsen en apo
thekers werken meestal voor ei
gen rekening; ziekenhuizen,
verpleeginrichtingen en bejaar
denoorden worden doorgaans
geexploiteerd door niet winst-
-beogende instellingen.
Bij de financiering, dus de las
tenverdeling over huishoudens,
heeft de Nederlandse overheid
evenwel een dikke vinger in de
pap. Van de 55 miljard aan
zorgkosten wordt 43 miljard ge
financierd uit sociale premies
danwel via bijdragen uit de
schatkist. De resterende twaalf
miljard bestaat uit particuliere
premies en eigen betalingen
van verzekerden.
Hët grote voordeel van verplicht
gestelde sociale premies (voor
AWBZ en ziekenfonds) is dat de
overheid de premie afhankelijk
kan stellen van het inkomen.
Dit dwingt mensen met een
hoog inkomen tot solidariteit
met de anderen, omdat de soci
ale premie geen verband houdt
met gezondheid en gezinsom
vang, maar is afgestemd op de
draagkracht van de premiebeta
ler.
Aan sociale premies kleven ech
ter ook twee grote bezwaren.
Omdat het een collectieve hef
fing is, hebben de burgers het
gevoel dat ze iets wordt afge
pakt. Zij zien de premie niet als
prijs voor de genoten zorg.
Daarom proberen de premiebe
talers hun verplichtingen te
ontgaan, bijvoorbeeld door
zwart te werken. Je betaalt dan
minder premie, maar houdt
recht op het gehele zorgpakket.
Burgers kunnen daarnaast pro
beren de premie op anderen af
te wentelen. Lukt dat, dan gaan
kostenstijgingen in de zorgsec
tor niet ten laste van de eigen
koopkracht, maar hollen zij de
bedrijfswinsten uit. Op den
duur kost dat honderdduizen
den banen, zo leert de bittere
ervaring van de eerste helft van
de jaren tachtig.
Geen rem
Tweede bezwaar: indien de ge
hele zorg wordt gefinancierd uit
inkomensafhankelijke premies,
zit er geen rem op het individu
ele gebruik. Is de premie een
maal voldaan, dan lijkt de zorg
'gratis'. Een te sociaal stelsel
kan dus economisch onaan
vaardbare gevolgen hebben, in
de vorm van te hoge loonkosten
en uit de hand lopend gebruik.
Elke verandering van een stelsel
van ziektekostenverzekeringen
leidt tot een andere lastenver
deling. Meer nadruk op het
marktmechanisme gaat door
gaans ten koste van de sociaal
zwakkeren. Te veel nadruk op
herverdeling tast de financiële
gezondheid van de hoger be
taalden aan. Het plan-Simons
schippert tussen markt en over
heid. De inkomensafhankelijke
AWBZ-premie is het sociale ele
ment; nominale premies en ei
gen bijdragen zijn bedoeld om
zorggebruikers meer kostenbe
wust te maken, ook al treffen
zulke eigen betalingen de minst
bemiddelden het zwaarste.
In het kielzog van Simons kiest
het kabinet enerzijds voor meer
solidariteit. Vooral tweeverdie
ners offeren voor bejaarden en
kleine zelfstandigen. Anderzijds
gaan mensen met lage inko
mens meer nominale premies
betalen. Zowel nu als straks
wordt iets meer dan tachtig
procent van de totale zorgkos
ten inkomensafhankelijk gefi
nancierd.
De beoogde nieuwe basisverze
kering dreigt op de klippen te
lopen. Dat vooruitzicht brengt
de discussie over de stelselher
ziening in een maatschappelijke
stroomversnelling.
Een stroming blijft pleiten voor
een heel brede basisverzeke
ring, die ten minste negentig
procent van de bestaande zorg
omvat. De staatssecretaris en
een grote meerderheid van de
Tweede Kamer wiebelen voor
alsnog op deze lijn. In de Kamer
was bijvoorbeeld onlangs geen
steun te vinden voor een plan
om homeopathische genees-
middelen, waarvan de werking
door veel deskundigen in twijfel
wordt getrokken, uit het basis
pakket te slopen.
Minimalisten
De andere stroming omvat de
minimalisten. Zij willen een
aanzienlijk smaller pakket voor
zieningen in de basisverzeke
ring onderbrengen. Minder
noodzakelijk geachte medische
consumptie moeten mensen
maar voor eigen rekening ne
men. Genoemd worden dan:
voorbehoedmiddelen, plasti
sche chirurgie, gebitsregulatie,
reageerbuisbaby's, enzovoort.
Het wordt stil in de spreekka
mer van de orthodontist en bij
de kliniek voor geboorterege-
