Ei past in cholesterol-arm dieet
ARGUS-treinen moeten de Randstad
veranderen in een echte metropool
Wetenschap
Ambitieus doel WHO
wordt niet gehaald
Slak reinigt
scheepshuid
Warm water uit Negev
voor viskweekvijvers
20** iUff
Kinderen vinden
enorm fossiel ei
WOENSDAG 31 MAART 1993
Dotteren na hartinfarct vaak
beter dan stolseloplossing
Veel patiënten zijn kort na een hartaanval beter af met een snelle
dotterbehandeling dan met een stolseloplossende behandeling. De
kransslagaders blijven beter open en de hartspier wordt sterker.
Ook treden op korte termijn minder vaak nieuwe hartinfarcten op.
Dit blijkt uit een onderzoek in het hartcentrum De Weezenlanden
in Zwolle, zo deelde de Nederlandse Hartstichting onlangs mee. De
resultaten zijn ook gepubliceerd in het Amerikaanse vakblad New
England Journal of Medicine.
Patiënten met een (dreigend) hartinfarct krijgen meestal een be
handeling met een middel dat bloedstolsel in de kransslagaders op
lost. Zo kan het bloed naar de hartspier blijven stromen. Dotteren
wordt doorgaans pas in een later stadium gedaan. Bij dotteren
wordt de vernauwde kransslagader met een ballonnetje verwijd,
zodat de bloeddoorstroming ook gegarandeerd is.
De Weezenlanden heeft beide behandelingen vergeleken bij 142
patiënten, van wie de helft werd gedotterd en de andere helft het
stolseloplossende middel kreeg. In die laatste groep kwamen meer
complicaties voor, zoals nieuwe hartklachten en hartinfarcten. Vier
patiënten overleden. Na afloop van de behandeling kregen 27 men
sen nieuwe hartklachten, wal bij negen patiënten in een hartinfarct
resulteerde. Ruim 20 mensen moesten alsnog worden gedotterd.
In de dottergroep overleed niemand en kwamen ook geen beroer
tes voor. Wel moesten elf mensen een bypass-operatie ondergaan.
Zes mensen kregen weer hartklachten, maar er waren geen nieuwe
hartinfarcten. Drie mensen kregen een tweede dotterbehandeling.
De hartstichting heeft de onderzoekers geld gegeven óm het onder
zoek de komende drie jaar uit te breiden tot 300 patiënten.
Niet alles koek en ei in Biosfeer-2
Het gaat niet zo goed met Biosfeer-2, het 'ecologie-paleis' van glas
en staal in de Amerikaanse staat Arizona. In september 1991 heb
ben vier vrouwen en vier mannen zich in deze enorme 'kas' voor
twee jaar laten opsluiten. Het was de bedoeling dat zij het die jaren
allemaal zelf zouden rooien. Problemen hebben de bewoners ech
ter al enkele keren genoodzaakt de hulp van buitenaf in 'te roepen.
Begin dit jaar daalde om nog onopgehelderde reden het zuurstof
gehalte binnen Biosfeer-2 tot zo'n laag niveau, dat extra zuurstof
moest worden bijgepompt. Volgens het blad New Scientist blijkt nu
ook de voedselvoorziening aanzienlijk achter te blijven bij de ge
raamde opbrengst. Eén van de bewoners wijt dit aan de buitenge
woon donkere winter, waardoor de gewassen te weinig zonlicht
hebben gekregen.
De laatste tegenslag wordt gevormd door een plaag van mijten en
sprinkhanen. Volgens een Amerikaanse onderzoeker gedijen deze
insekten zo goed vanwege het stabiele klimaat in Biosfeer-2. Over
wogen wordt natuurlijke vijanden van deze insekten (ook insekten)
in de 'kas' toe te laten.
Medische hulp aan ontwikkelingslanden zou volgens sommigen anders
moeten worden ingericht. archieffoto
Ziekten hebben altijd een grote rol gespeeld in de geschiedenis. De
eerste vrouwelijke hoogleraar in de medische microbiologie, prof.
dr. J. Hoogkamp Korstanje van de Katholieke Universiteit Nijme
gen, wees daar onlangs nog op. De Romeinen wonnen de Punische
oorlogen, omdat hun tegenstanders, de Phoeniciërs, malaria kre
gen. Geelzucht onder zijn soldaten leidde er toe dat de Duitse ge
neraal Rommel de veldslag bij El Alamein verloor.
Des te teleurstellender is het daarom dat we nu al weten dat het
doel dat de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) zich eind jaren
zeventig stelde 'Gezondheid voor allen in 2000' niet zal wor
den gehaald.
Toen de WHO zich dat doel stelde, was de AIDS-epidemie al in
ontwikkeling, maar nog niet ontdekt. Maar AIDS (met naar ver-
Wachting honderd miljoen slachtoffers in 2000) is niet de hoofdoor
zaak van het niet bereiken van het ambitieuze doel. Knokkelkoorts
(dengue), malaria (110 miljoen lijders) en tuberculose (drie miljoen
doden per jaar) slaan onverminderd toe. Daarnaast is er een sterke
'toename van infecties door oude bekende micro-organismen als
Salmonella (voedselvergiftiging), Haemophilus influenzae (hersen
vliesontsteking), deveteranenziekte (Legionellabacterie) en Hepati-
tus (geelzucht), cholera en lepra (5,5 miljoen lijders). Ook bij de
verwekkers daarvan groeit de resistentie tegen antibiotica en ge
neesmiddelen.
Hierbij komt een (nog) voorzichtige discussie in medische kring
over de vraag of de medische hulp aan ontwikkelingslanden niet in
feite bijdraagt aan geboorte-overschot en overbevolking, en daar
om zo niet moet worden verminderd, dan toch wel anders moet
worden gericht.
Voeding heeft weinig invloed op bloed-cholesterolgehalte
Het lichaam van een gezond
mens maakt uit zichzelf choles
terol aan. Voor de gezondheid
van hart en bloedvaten is de
cholesterol dat uit de voeding
wordt opgenomen veel minder
belangrijk dan de hoeveelheid
cholesterol die in het lichaam
wordt gemaakt. Gezonde men
sen kunnen daarom gerust elke
dag een ei eten. Als de overige
voeding niet te veel vet bevat,
heeft één ei per dag geen enkel
effect op het cholesterolgehalte
in het bloed.
Dat blijkt onder meer uit onderzoek
van een groep Australische voedings
wetenschappers onder leiding van
prof. dr. Andrew Sinclair. Het werd in
1987 uitgevoerd bij gezonde proefper
sonen, met een normaal cholesterol
gehalte in het bloed. De proefperso
nen waren gewend aan een gebruike
lijke Australische voeding, die in prin
cipe niet veel verschilt van wat ge
middeld in Nederland wordt gegeten.
De proefpersonen kregen aan het
begin van het onderzoek twee weken
lang een voeding met veel minder
verzadigd vet dan in Australië gebrui
kelijk is. Als gevolg daarvan ging het
cholesterolgehalte van hun bloed dui
delijk omlaag. Daarna kregen ze twee
weken lang voeding waaraan veel
(verzadigd) vet was toegevoegd. Het
cholesterolgehalte in hun bloed ging
weer omhoog.
Het vetgehalte van de voeding is
dus van groot belang voor het choles
terolgehalte in het bloed. Het deed er
echter voor het bloed-cholesterolge
halte niets toe, of de proefpersonen
ook nog wat cholesterol met hun voe
ding naar binnen kregen. Sinclair en
zijn medewerkers gaven al hun proef
personen een hoeveelheid van 300
Onze eieren worden aan een strenge kwaliteitscontrole onderworpen. Een groep
Australische voedingswetenschappers onderzocht de invloed van het dagelijks eten
van een eitje op onze gezondheid. foto gpd
milligram cholesterol per dag en von
den daarvan geen enkel effect op het
cholesterol in het bloed. Driehonderd
milligram is de hoeveelheid choles
terol die ongeveer overeenkomt met
de hoeveelheid cholesterol in één ei.
Bloed-cholesterol
De wetenschappers hebben in 1991
een zelfde soort onderzoek gedaan bij
proefpersonen die al een verhoogd
bloed-cholesterolgehalte hadden. De
ze hebben dus een verhoogd risico
voor hart- en vaatziekten. Door het
verzadigd vetgehalte van de voeding
te verlagen, bereikten de onderzoe
kers dat het gemiddelde bloed-cho
lesterolgehalte van de proefpersonen
in drie weken omlaag ging. Vervol
gens bleven de proefpersonen de voe
ding met weinig vet eten, maar kre
gen daarbij elke dag een ei. De
Australische onderzoekers kwamen
tot de conclusie dat ook bij deze proef
het eten van een ei per dag geen ef
fect had op het cholesterolgehalte in
het bloed.
Er bestaat bij de consumenten veel
verwarring over cholesterol, zegt Sin
clair: „Het is van groot belang dat we
onderscheid maken tussen choles
terol in het bloed en cholesterol in de
voeding. Te veel cholesterol in het
bloed kan hart- en vaatziekten ver
oorzaken. Cholesterol in het voedsel
kan veel minder kwaad.
Bouwstenen
„Eén ei per dag is dus absoluut niet
slecht voor het bloed-cholesterolge
halte. Dat geldt zowel voor gezonde
mensen als voor mensen met een
cholesterolgehalte dat al verhoogd is.
Integendeel, elke dag een ei eten kan
een groot aantal positieve effecten op
de gezondheid hebben", aldus Sin
clair. Eieren zijn een belangrijke bron
van hoogwaardig eiwit. Verder bevat
ten ze kalk en fosfor twee bouwste
nen die onmisbaar zijn voor de aan
maak van sterke botten en een
aantal belangrijke
NICO HYLKEMA
Slakken zijn goed te gebruiken
bij het schoomaken van
scheepshuiden. Een onderzoe
ker van de Hebrew University in
Jeruzalem meent dat de slijme
rige beestjes goed zijn opgewas
sen tegen de aangroei aan de
scheepshuid met algen en an
dere zeediertjes. Hij heeft daar
voor de Patella caeridea be
proefd, een slak die op bijna el
ke rotsachtige kust ter wereld
voorkomt.
Het is een vraatzuchtige eter
van algen en hij verbrijzelt mos
selen en andere ongewervelde
dieren die zich hechten aan
scheepshuiden, boorplatforms,
pijpleidingen, enzovoorts. Veel
van de bestaande methoden
voor het schoonmaken van
scheepshuiden zijn zeer milieu
onvriendelijk, vanwege het ge
bruik van chemicaliën.
Projectleider Yitzak Levi controleert het aardverwarmde
water in een van de visvijvers. foto paul samson
NICO HYLKEMA
Israëlische boeren in de Negev-
woestijn kweken, in vergelijking
met elders in het land, twee
keer zo snel vis in vijvers gevuld
met aardverwarmd brak water,
dat onder het woestijnzand
vandaag komt. Normaal is de
kweektijd van baars ongeveer
een jaar en acht maanden. In de
wintermaanden neemt de groei
duidelijk af ten gevolge van het
koude water. Het met
aardwarmte verwarmde water
geeft de vissen de kans constant
te groeien, zodat ze al na negen
tot tien maanden klaar voor
consumptie zijn.
Het water wordt op een tem
peratuur van 38 graden gehou
den. Een computer houdt de
uitgaande luchtstroom uit de
vijver en de gehaltes aan stik
stof, zuurstof en ammonia-
nitraat bij. De vijvers zijn afge
dekt met tenten van groen ma
teriaal dat de ultraviolette zon
nestralen filtert en de groei van
algen voorkomt. Vis uit gewone
visvijvers staat constant bloot
aan tal van ziekten. De ver
warmde vijvers in de Negev zijn
daar tot nu toe opmerkelijk vrij
van gebleven.
Water is schaars in Zuid-Is-
raël, maar onder de Negev ligt
een enorme bron van verwarmd
water, dat te zout is om ergens
anders voor te gebruiken. Het
water wordt na gebruik in de
vijvers afgevoerd naar broeikas
sen voor de teelt van tomaten
en bloemen en daarna voor irri
gatie van gewassen als pepers,
meloenen en zelfs aardappelen.
Deze gewassen doen het goed
op het brakke water. Het experi
ment wordt nu op veertig kwe
kerijen uitgevoerd en is ook toe
te passen met water uit de
woestijnen in Afrika, Azië en La-
tijns-Amerika.
PHILIP BROOS
Nederland hoeft het niet langer zon
der een metropool te doen. Verkort de
reistijden per trein tussen Amster
dam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht
en Schiphol en de Randstad wordt net
zo metropolitaan als Londen, Parijs
en New York. Dat stellen verkeers
kundigen van de TU Delft in het jong
ste nummer van het wetenschapsma
gazine Delft Integraal.
Volgens hen slaan buitenlandse be
drijven Nederland vaak over om er
hun Europese hoofdkwartier te vesti
gen, omdat er geen mondaine metro
pool is. Het verkorten van de reistij
den, het verhogen van de frequentie,
het aanleggen van enkele nieuwe
spoorbanen en tunnels en het creëren
van vijf knooppunten zijn enkele van
de ingrediënten uit het vervoersplan
ARGUS, waarmee Delftse verkeers
kundigen de Randstad denken om te
toveren tot een metropool.
Met Schiphol als één van de vijf
knooppunten in het plan. hoeft lucht
haven Zestienhoven niet meer te
Het plan zal volgens de op-
ook bijdragen aan het open-
van het Groene Hart, omdat
tomische bedrijvigheid bij de
grote steden blijft.
„Uit een studie naar de metropolen
Parijs en Londen blijkt dat elke kern
groeiei
stellen
houde
ARGUS, ingebed in overige vervoerstelsels.
vanuit het hele gebied in principe
binnen 40 tot 60 minuten bereikbaar
moet zijn. In ARGUS zal de reiziger
een deel van zijn reistijd moeten be
steden om, al dan niet via het stads-
tekening gpd
gewestelijk vervoer, een opstappunt
voor ARGUS te bereiken", zo stelt ver
keerskundige ir. Bart Egeter zich de
uitwerking van het plan voor. „Als dat
de helft van de reistijd van 40 minu
ten kost, betekent dat een maximale
'kale' reistijd van 20 a 30 minuten tus
sen de kernen."
Om de korte ARGUS-reistijden te
verwezenlijken, zal de trein tussen
Rotterdam en Amsterdam 250 a 300
kilometer per uur moeteri\rijden. Vol
gens Egeter kan aan die eis alleen
worden voldaan als ARGUS gebruik
kan maken van de HSL, de geplande
hogesnelheidslijn tussen Brussel en
Amsterdam.
De TU Delft ontwikkelde ARGUS in
opdracht van en in overleg met het
Overleg over Ruimtelijke Investerin
gen (ORI), een platform met verte
genwoordigers van onder meer de
grote steden, het bedrijfsleven en ver
voersorganisaties, waaronder de Ne
derlandse Spoorwegen.
„De benodigde investeringen zjjn
door Coopers Lybrand in een be
drijfsplan begroot op zes miljard gul
den, omdat we grotendeels gebruik
maken van de bestaande infrastruc
tuur. Vergeleken met de meer dan 100
miljard gulden die momenteel wordt
geïnvesteerd in een concurrerende
metropool als Berlijn, kost ARGUS
maar een schijntje", zo relativeert
Egeter's collega drs. Theo Schoema-
ker in Delft Integraal. Het plah wordt
binnenkort aan het kabinet aangebo
den.
Hel is betrekkelijk eenvoudig gebleken een
schaap te doen geloven dat ze niet één maar
twee lammetjes heeft geworpen, .archieffoto
Pleeg-ooien voor
verweesde lammetjes
THE INDEPENDENT
Handige boeren, gewapend met een rubbe
ren handschoen, kunnen schapen wijsma
ken dat ze een lam hebben geworpen. Deze
techniek zou een oplossing kunnen bieden
voor het probleem van de miljoenen lam
metjes die jaarlijks om uiteenlopende rede
nen niet door hun biologische moeder kun
nen worden gezoogd. Ooien hebben een
bijzonder hechte band met hun eigen lam
metjes en weigeren veelal andere lamme
tjes te zogen. Daarom zijn boeren vaak ge
dwongen verweesde lammetjes zelf met de
fles groot te brengen. Het gemis aan moe
derlijk kontakt kan echter tot gedragsstoor
nissen leiden.
Wetenschappers van het Instituut voor Die-
renpsychologie en Genetisch Onderzoek in
Cambridge hebben een eenvoudige oplos
sing gevonden voor dit probleem door
schapen die maar één lam hebben gewor
pen te laten geloven dat ze van een tweeling
zijn bevallen.
Door de vagina en baarmoederhals van de
ooi twee minuten lang te stimuleren met
een gehandschoende hand die met antisepT
tische zalf is ingesmeerd en door de baar
moederhals met twee vingers zachtjes pp te
rekken, worden zenuwprikkels naar de her
senen van het dier gestuurd die overeenko
men met de signalen die tijdens een beval
ling worden geproduceerd. De ooi gelooft
dat ze een tweede lam heeft geworpen. Het
verweesde lam moet dan aan de moeder
worden aangeboden. In tachtig procent van
de gevallen wordt het lam door de pleeg
moeder geaccepteerd.
Ongewenste bemesting
Organisch gekweekte groenten zijn niet zo
organisch als je zou denken. Wetenschap
pers hebben berekend dat er op een Britse
akker per jaar een hoeveelheid stikstofbe
mesting neerdaalt die vergelijkbaar is met
8.000 koeievlaaien per hectara In de afgelo
pen 150 jaar is de hoeveelheid stikstof in re
genwater verdrievoudigd als gèvolg van de
luchtvervuiling door auto's, energiecentra
les, vee en het gebruik van chemische mest
stoffen die door de wind kunnen worden
meegevoerd. In stedelijke gebieden of in re
gio's met intensieve veehouderij is de hoe
veelheid stikstof in de atmosfeer nog veel
groter.
In de organische landbouw wordt bewust
afgezien van intensieve chemische bemes
ting. In plaats hiervan wordt organische
mest gebruikt en laat men velden af en toé
braak liggen. Britse bodemchemici geloven
dat de landbouwgronden die volgens deze
organische methode worden bewerkt, uit
geput zouden raken als er niet voortdurend
ongemerkt vanuit de lucht werd 'bijge-
mest'.
De integrale bemesting van het land door
stikstofhoudend regenwater heeft ook in
grijpende gevolgen voor de natuurlijke, flo
ra. In de afgelopen dertig jaar zijn gevoelige,
zeldzame planten die op voedselarme gron
den groeien op grote schaal aan overbe
mesting ten onder gegaan. In Groot-Brit-
tannië is 70 procent van de heide verdwe
nen, omdat overbemeste heide door veel
dieren als een lekkernij wordt beschouwd.
Ecologen waarschuwen dat de plantenver-
scheidenheid in Europa drastisch zal afne
men als de ongewenste bemesting uit de
lucht niet wordt aangepakt.
Een enorm fossiel ei, dat door drie Australi
sche kinderen werd opgeraven, is volgens
wetenschappers mogelijk het ei van de Ae-
pyprnisvan Madagascar, een uilgestorven
reuzenvogel. De kinderen vonden het ei,
dat een omtrek heeft van 80,5 centimeter,
in de zandheuvels bij het strand van Cer
vantes, 245 kilometer ten noorden van
Perth.
Ken McNamara, paleontoloog van het Wes
telijk Australisch Museum, noemde de
vondst „uitermate belangrijk" en zei te ho
pen dat het ei aan het museum zou worden
geschonken. „We zouden het dan weten
schappelijk kunnen onderzoeken om te kij
ken of het afkomstig is van de Aepyornis.
bekend als de enorme olifantvogel", aldus
McNamara.
De 2,5 meter grote Aepyornis is zeker 2.000
jaar geleden uitgestorven en het is volgens
McNamara mogelijk dat het ei via een rivier
in de Indische Oceaan terecht is gekomen
en naar het westen van Australië is gedre
ven. Een soortgelijk ei werd in 1930 gevon
den in de buurt van Augusta, 315 kilometer
ten zuiden van Perth. Dat was voor zover
bekend het enige Aepyornis-ei dat tot nu
toe buiten Madagascar werd gevonden.
De vondst is volgens McNamara onder
meer belangrijk omdat het Aepyornis-ei het
grootste ei is dat, voor zover bekend, heeft
bestaan.
