Oliver North is bijna
terug van weggeweest
De Schipbreuk van
het Plan Simons
Simons op dood spoor
Afloop Volkscongres voorspelt onheil
Feiten Meningen
«W*
Bevorderen doelmatigheid is minstens zo belangrijk'
r DINSDAG 30 MAART 1993
2
Hij heeft zijn uiterlijk mee en iedereen kent zijn naam.
Hij heeft een politiek programma zeer conservatief en
sterk anti-homo en het lijkt erop dat hij het grondwerk
al heeft gedaan voor het bijeenbrengen van het nodige
geld. Oliver North, zo wordt gezegd, is klaar voor zijn ver
kiezing als Amerikaans senator.
WASHINGTON DAVID USBORNE
THE INDEPENDENT
Inderdaad, dezelfde Oliver Nor
th die nauwelijks zes jaar gele
den op Capitol I till vragen af
weerde over zijn beslissende rol
in de Iran-contra-affaire, waar
bij Amerikaanse gijzelaars wer
den geruild tegen wapens. De
opbrengsten daarvan kwamen
bij de Nicaraguaanse contra's
terecht.
Zijn optredens maakten North
beroemd. Hoewel hij in eerste
instantie werd veroordeeld om
dat hij het Congres had voorge
logen en illegale betalingen had
ontvangen/werd de luitenant
kolonel ter zee b.d. in 1991 in
hoger beroep vrijgesproken. In
de tussentijd was hij de held ge
worden van de conservatieven
in het hele land.
I let toneel voor zijn verwachte
politieke debuut is Virginia,
waar volgend jaar wordt ge
stemd over de herverkiezing
Van de Democratische senator
Charles Robb. Ook Robb zeifis
niet onomstreden. Hij is on
langs vrijgesproken van de be
schuldiging-dat hij de telefoon
van Virginia's gouverneur
Douglas Wilder zou hebben la
ten aftappen. Intussen zou Wil
der zich als Robbs mededinger
in de strijd kunnen werpen om
de Democratische nominatie.
Tot nu toe heeft North, die mee
/al doen als Republikein, nog
niets gezegd over zijn bedoelin
gen. Maar al meer dan een jaar
doorkruist hij de staat om Re
publikeinse bijeenkomsten bij
te wonen en geld bijeen te
brengen, pat gaat deels naar
een politieke organisatie met de
naam Freedom Alliance, die hij
in 1990 heeft opgericht. Weini
gen twijfelen eraan dat hij bin
nenkort zijn kandidatuur be
kend zal maken.
Onlangs kwam North in conflict
,met burgerrechtengroeperin
gen, nadat hij tijdens een Repu
blikeinse barbecue te zijner ere
hatelijke opmerkingen had ge
maakt over homoseksuelen. In
de mailings van de Freedom Al
liance wordt nog een tipje van
de sluier over Norths gedach-
tenwereld opgelicht. In een re
cente nieuwsbrief wordt het
lijdperk-Clinton aangeduid als
de 'homo-jaren '90'. In een per
soonlijke boodschap over de
doelstellingen van de Alliantie
zei North dat zij de strijd zal
aangaan met het Congres, „dat
steeds aanmatigender wordt,
dat wordt gedomineerd door
extreem links en waarvan te
veel leden zijn gecompromit
teerd door immoreel gedrag".
Als North de ring in Virginia be
treedt, moet het voor de politie
ke toeschouwers een onderhou
dende wedstrijd worden. Alle
drie de kandidaten en er
kunnen er nog meer bij komen
genieten landelijke bekend
heid. Wilder is Amerika's eerste
zwarte gouverneur. Hij heeft vo
rig jaar eventjes een gooi ge
daan naar het presidentschap.
Zijn ruzie met Robb over het
vermeende afluisterschandaal
heeft veel aandacht gekregen in
de pers en was erg schunnig.
Oliver North tijdens de hoorzittingen op Capitol Hill. archieffoto
Hoewel Robb werd vrijgespro
ken, hebben leden van zijn staf
toegegeven een bandopname te
bezitten van een bellende Wil
der.
Hoewel de persoonlijke vijandi
ge gevoelens al garant staan
voor een vuile campagne, zullen
de ver uiteenlopende politieke
stellingnames waarschijnlijk
nog verder bijdragen aan de ex
plosieve cocktail. North zal on
getwijfeld hameren op zijn ver
zet tegen de toelating van ho
moseksuelen in het leger, een
beleid dat wordt omhelsd door
president Clinton en gesteund
door Robb.
Hoewel North veel mensen
aanspreekt, is het niet duidelijk
of hij in Virginia zal kunnen
winnen. De hoorzittingen over
het Iran-contra-schandaal mo
gen hem beroemd hebben ge
maakt. zij hebben hem ook een
politieke bagage meegegeven
die een groot deel van de gema
tigde Republikeinen afschrikt.
VERTALING: LUUTJE NIEMANDSVERDRIET
MOSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
De honderden Volksafgevaar
digden zijn gisteren opgelucht
naar huis gegaan. De kilo's dy
namiet die ze uit alle hoeken
van Rusland hadden aange
sleept, zijn in Moskou achterge
bleven. Parlementsvoorzitter
Chasboelatov mag op die explo
sieven passen.
De grote ontploffing, Jeltsins af
zetting, is uitgebleven. Maar er
dreigen nu, afhankelijk van
Chasboelatovs luimen, versprei
de, kleinere uitbarstingen. Na
afloop van dit Volkscongres is
één ding in elk geval duidelijk:
verbaal geweld en politieke
trucs zijn ontoereikend om de
strijd tussen president en parle
ment te beslechten. Het mo
ment breekt nu aan dat echte
machtsmiddelen moeten wor
den ingezet.
Jeltsin erkent, als president van
het volk, de besluiten van het
'bolsjewistische Congres' niet.
Het Congres, volgens de huidige
Grondwet nog steeds het hoog
ste staatsorgaan, wil de orders
van Jeltsin niet opvolgen.
De consequenties springen het
meest in het oog bij het referen-
dumbesluit van het Congres.
Jeltsin wil niet wat het Congres
wil en omgekeerd. Als beide
partijen bij hun standpunt blij
ven is op 25 april het leed niet te
overzien. Twee volksraadplegin
gen tegelijk? En wat als de ene
partij het referendum van de
andere onmogelijk probeert te
maken?
Misschien is over dat referen
dum nog een vergelijk mogelijk.
Maar er zijn nog veel meer con
flicthaarden. De controle over
de media bijvoorbeeld, die het
Congres naar zich heeft toege
trokken. Moet televisiebaas Vik
tor Bragin, een vriend van Jelt
sin, straks onder politiegeleide
naar zijn werk? Of wordt hij
door militairen op bevel van
Chasboelatov uit het complex
van Ostankino-TV gehaald?
En wat moet er gebeuren als de
regering een mooie regeling
met de regio-bazen maakt voor
belastingen en subsidies en de
parlementen (vaak op de hand
van Chasboelatov) weigeren die
Een baboesjka schrobt de trappen rond het metershoge standbeeld van
Lenin in het Kremlin, terwijl binnen in het parlementsgebouw in rad
tempo naar de totale anarchie in Rusland wordt toegewerkt, foto epa
goed te keuren?
Kan Jeltsin deze impasse door
breken? Hij heeft het machtig
ste wapen bij de hand. Hij is
nog steeds de meest populaire
politicus. Dat wapen kan hij
echter alleen in de strijd werpen
als de tegenstander het 'bolsje
wistische Congres' of de Kau-
kasiër Chasboelatov heet. Nie
mand twijfelt eraan dat het volk
Jeltsin omarmt als dat de keuze
Maar anders wordt het als de
kiezer ook wordt gevraagd zijn
oordeel té geven over de her
vormingen van Jeltsin. Die
puinhoop wordt door een
meerderheid van de Russen af
gewezen. Nog gevaarlijker
wordt het voor Jeltsin als er ver
vroegde presidentsverkiezingen
komen en er campagne moet
worden gevoerd tegen kandida
ten die de Grote Sprong Voor
waarts beloven en Jeltsin brand
merken als de oorzaak van alle
ellende.
Dus probeert het Congres Jelt
sin in die nadelige positie te
plaatsen en stelt het, in schijn,
zichzelf ook ter beoordeling aan
de kiezer voor. Voor een goed
begrip: deze listen- en lagenpo-
litiek wordt al sinds december
vorig jaar bedreven. Door Jelt
sin, die toen het Congres boos
verliet met de kreet: het volk
moet maar beslissen, u of ik.
Door het parlement, dat die de-
cembercrisis beëindigde met het
compromis dat Jeltsins 'vertrou-
wensreferendum' zou worden
vervangen door een volksraad
pleging over een nieuwe grond
wet en dat compromis vervol
gens weer onderuit haalde. Om
dat het nog steeds teveel rook
naar een keuze tussen Jeltsin en
Volkscongres.
Het referendum dat het Congres
nu wil is niet meer dan een op
zichtige poging om Jeltsins
volksraadpleging te blokkeren.
In de eerste plaats omdat een
geldige uitslag pas wordt verkre
gen als de helft plus één van alle
kiesgerechtigden zich heeft uit
gesproken. Alle opiniepeilers
voorspellen dat hooguit zestig
procent van de kiezers komt op
dagen. Dus krijgt Jeltsin het ver
trouwen niet en komen er even
min vervroegde verkiezingen.
Maar zelfs bij een honderd pro
cent opkomst zijn door het
knullige Congreswerk de meest
belachelijke resultaten mogelijk.
Het volk kan, om maar één vari
ant te noemen, in antwoord op
de eerste referendumvraag de
president het vertrouwen schen
ken, terwijl het (vraag 2) zijn
economische beleid afkeurt, ver
vroegde presidentsverkiezingen
(vraag 3) niettemin afwijst en
(vraag 4) vervroegde parle
mentsverkiezingen goedkeurt.
De lijst kan eindeloos worden
uitgebreid. Er is maar één con
clusie mogelijk: Rusland is met
dit Negende Volkscongres in de
totale anarchie beland. Zeventig
jaar communisme heeft moe
dertje Rusland opgescheept met
een overmaat aan kortzichtige,
onbekwame politici, die niet in
staat zijn eigen ambities onder
geschikt te maken aan belang
van land en volk.
Tekenaar Wim Steven
hagen is met vakantie.
Het plan-Simons is
geen linkse samen
zwering om de in
komensverhoudingen in Neder
land op hun kop te zetten, zoals
een hardnekkig verhaal in som
mige kringen wil. De stelselher
ziening beoogt te bereiken dat
ook in de toekomst niemand
om financiële redenen van zorg
verstoken blijft. Zo geeft de
overheid uitvoering aan het
grondwetsartikel waarin staat
dat de volksgezondheid moet
worden bevorderd.
De gevolgen van het plan-Si-
mons voor de koopkracht van
veel werknemers blijven be
scheiden. Vooral kleine zelf
standigen en veel bejaarden
gaan er op vooruit, terwijl de re
kening hoofdzakelijk wordt be
taald door tweeverdieners,
vooral wanneer beide partners
te veel verdienen om in het zie
kenfonds te zitten.
Niet alleen onbelemmerde toe
gang tot de zorg, maar ook kos
tenbeheersing in de zorgsector
vormt voor de overheid een
zwaarwegend motief om de
ziektekostenverzekeringen te
herzien. Het wordt steeds moei
lijker om de uitgaven in de
zorgsector beheersbaar te hou
den. Tussen 1980 en 1993 lie
pen die kosten op van 33 tot 55
miljard gulden. Maar ook de
geldswaarde van de Nederland
se produktie steeg de afgelopen
twaalf jaar fors, door de econo
mische groei en de geldont
waarding. Uitgedrukt alsjrer-
centage van de nationale pro-
dukticwaarde bleven de kosten
van de zorg stabiel (9,8 pro
cent).
Eigen bijdrage
Om dat resultaat te bereiken,
heeft de overheid zich evenwel
steeds intensiever met de
zorgsector moeten bemoeien.
Jarenlang zijn de salarissen in
ziekenhuizen en de bejaarden
oorden bevroren, ziekenhuisdi
recties mochten niet zonder
vergunning uitbreiden en de in
stroom van jonge medisch spe
cialisten werd sterk beperkt.
Van zorggebruikers werd ook
vaker een eigen bijdrage ge
vraagd.
Die vele ingrepen waren amper
voldoende om het aandeel van
de zorguitgaven in de nationale
produktie te stabiliseren. Van
waar die voortdurende op
waartse druk op het kostenpeil?
Wetenschappel i jk onderzoek
biedt steeds meer mogelijkiie-
den om zieke mensen te hel
pen. Technische hoogstandjes
en de nieuwste medicijnen ver
slinden geld. Houdt iedere Ne
derlander een wettelijk recht op
alles wat technisch mogelijk is,
dan wordt de zorg op den duur
volstrekt onbetaalbaar.
De overheid probeert daarom
het voorzicningenaanbod af te
remmen door allerlei beperken
de voorschriften. Sommige me
dicijnen worden niet vergoed
en een aantal dure verrichtin
gen, zoals hartoperaties en
transplantaties, is gerantsoe
neerd. Ziekenhuisdirecties zijn
sinds 1983 aan een budget ge
bonden.
Zorgaanbieders proberen onder
zulke beperkingen uit te komen.
De specialisten gaan gewoon
hun gang: zij overschreden het
beschikbaar gestelde budget in
1991 met bijna vierhonderd
miljoen gulden. In wetenschap
pelijke artikelen pogen onder
zoekers niet aflatend aan te to
nen dat dure verrichtingen uit
eindelijk voor de samenleving
voordelig zijn. Fabrikanten van
medicijnen vechten prijsmaat
regelen aan met behulp van
door hen gesubsidieerde ge
bruikersgroepen. De onafhan
kelijke rechter is aanbieders en
gebruikers van zorg vele malen
te hulp geschoten door uit te
spreken dat kostenbeheersende
maatregelen strijdig zijn met de
wet. Simons' ambtenaren op
WVC hebben regelmatig het ge
voel dat zij aan het kostenfront
een reeks achterhoedegevech
ten voeren.
De vergrijzing van de bevolking
biedt werkers in de zorgsector
een wenkend afzetperspectief.
Voor de overheid is de verande
rende leeftijdsopbouw van Ne
derland weinig minder dan een
Financiële nachtmerrie. Oude
ren hebben vaker en langduri
ger intensieve zorg nodig, bo
vendien tegen een steeds hoge
re prijs. De vergrijzing, in com
binatie met de invoering van
geavanceerde medische tech
nieken en aandrang vanuit de
bevolking om wachtlijsten weg
te werken, drijven onherroepe
lijk de zorguitgaven en daarmee
de premies verder omhoog. De
oorspronkelijke voorstellen van
de commissie-Dekker (uit 1987)
en het daarop gebaseerde plan-
-Simons proberen deze ontwik
keling te keren.
Paniek
De sinds 1989 in gang gezette
stelselherziening deed welis
waar in Den Haag en bij nauw
betrokken pressiegroepen veel
stof opwaaien, maar de verze
kerden van Nederland lagen er
niet wakker van. Dat verander
de op slag toen eind januari
1992 de nieuwe salarisoverzich
ten werden uitgedeeld. Onder
particulier verzekerden, werk
zaam bij bedrijven en de over
heid, brak hevige koopkracht
paniek uit. De gebruikelijke pe
riodieke loonsverhoging resul
teerde nauwelijks in een hoger
netto loon. Wie geen opslag
kreeg, ging er netto vaak zwaar
op achteruit. De salarisadmini
stratie werd bestormd met vra
gen. Hoe kan dat nou? Het stee
vaste, maar onjuiste antwoord
luidde: 'Het komt door Simons'.
De ware oorzaak van de pre
mie-explosie lag bij onverwach
te kostenstijgingen in de
zorgsector, die ook door de
ambtelijke top van WVC niet
waren voorzien. Maar dat feit
kwam pas een half jaar later on
omstotelijk vast te staan. Na het
premieoproer in het begin van
1992 werd het niet meer stil
rondom de veelgeplaagde be
windsman.
Simons kreeg een groot conflict
met de verzekeraars, omdat hij
volhield dat de particuliere pre
mie minimaal met vijftien pro
cent omlaag kon. De hulp van
onafhankelijke deskundigen
werd ingeroepen om uit te zoe
ken wie van de ruziënde partij
en gelijk had. Uit een door de
Algemene Rekenkamer gefiat
teerd onderzoek bleek afgelo
pen zomer dat Simons ongelijk
had: de premie kon niet om
laag. De oorzaak lag bij niet-
voorziene kostenstijgingen.
Voorts hadden de verzekeraars
extra geld nodig om hun lege
kassen te vullen.
De ruzie werd bijgelegd, maar
de staatssecretaris raakte door
de affaire politiek zwaar bescha
digd. Een meerderheid in de
Tweede Kamer dwong een
adempauze af. In de rest van
deze kabinetsperiode staat de
stelselherziening daardoor op
een laag pitje.
Volksverzekering
Het kabinet wil de Algemene
Wet Bijzondere Ziektekosten
(AWBZ) verbouwen tot een
volksverzekering tegen ziekte
kosten. Geleidelijk aan worden
daarom steeds meer voorzie
ningen naar de AWBZ overge
heveld. Het begon in 1989 met
de gezinszorg en sinds 1992 zit
ten ook de medicijnen in de
AWBZ. In 1992 zouden ook de
huisartsen overgaan, maar dat
plan is door de Kamer getorpe
deerd. Want inmiddels bestaat
groeiende twijfel aan de bijdra
ge die de stelselherziening kan
leveren aan de kostenbeheer
sing.
De uitgaven voor voorzienin
gen, zoals hulpmiddelen en de
geestelijke gezondheidszorg lo
pen namelijk uit de hand, juist
nadat deze voorzieningen naar
de AWBZ zijn overgegaan. Een
belangrijke oorzaak is dat parti
culier verzekerde gebruikers
van naar de AWBZ overgehevel
de voorzieningen nauwelijks
meer een Financiële rem erva
ren, in de vorm van eigen bij
dragen die zij vroeger aan de
particuliere verzekeraar moes
ten betalen naar gelang hun
zorggebruik.
De toekomst van de stelselher
ziening wordt voorts bedreigd,
doordat de AWBZ voor het
overgrote deel door een inko
mensafhankelijke premie wordt
gefinancierd. Zou het nieuwe
stelsel in 1992 al integraal zijn
ingevoerd, dan had de AWBZ-
-premie geen 7,3 maar onge
veer 13 procent bedragen. Dit
percentage wordt alleen toege
past op de eerste belastingschijf
(43.000 gulden). Over de rest
van het inkomen is geen AWBZ-
-premie verschuldigd. Het re
sultaat is een belasting- en pre
mietarief voor mensen die min
der dan 50.000 gulden verdie
nen van maar liefst 45 procent.
Nu is dat nog 38,5 procent.
Mede door de vergrijzing van de
bevolking zal over een beperkt
aantal jaren het belasting- en
premietarief ook voor mensen
met lagere inkomens meer dan
vijftig procent van elke extra
verdiende gulden bedragen. Het
betekent dat bijna iedereen van
hoog tot laag straks met een en
hetzelfde tariefpercentage te
maken krijgt, gezien het huidige
toptarief van de inkomstenbe
lasting van zestig procent. Dit
vooruitzicht deed het parlement
schrikken. Een ambtelijke werk
groep zoekt momenteel naar
een andere manier om de ziek
tekosten in de toekomst te fi
nancieren. 't Lijkt vergeefse
moeite. Daarmee staat de AWB-
Z-trein op dood spoor.
Reactie Simons:
éFJk beleidsterrein kun je natuurlijk
uiteindelijk reduceren tot een finan
cieel probleem. Maar in de volksge
zondheid spelen andere factoren dan finan
ciële. die minstens zo belangrijk zijn.
Laten we maar eens in herinnering roe
pen wat nu precies de bedoeling is van de
modernisering van de zorg. Dat is ook de
doelmatigheid bevorderen. Dat is ook soli
dariteit tussen ziek en gezond, jong en oud.
rijk èn arm. Dat is voorkomen dal onnodig
gebruik wordt gemaakt van medische voor
zieningen, dus verantwoordelijkheden dele
geren naar verzekeraars, naar dokters, ver
pleegkundigen en patiënten. En ten slotte
betekent dat ook betaalbaarheid.
Betaalbaarheid nu, maar ook in hel jaar
2000. Mijn verantwoordelijkheid als staats
secretaris van volksgezondheid gaat verder
dan de fiscale consequenties van overheve
ling van zorg naar de AWBZ. Ik ben graag
bereid die fiscale consequenties mee te we
gen, maar ik weeg ook andere belangen.
De weg die ik ben ingeslagen naar mo
dernisering van de zorg. een andere verant
woordelijkheidstoedeling, een gelijkwaardi
ger premie-opbouw tussen jong en oud. ge
zond en ziek, blijkt een hobbelige.
Maar vergeet niet wat er allemaal al in
gang is gezet. We zijn druk bezigde knellen
de regelgeving weg tè halen, maar ook de
tweedeling ziekenfonds-particulier, leder
een krijgt nu zorg vergoed via de AWBZ.
Er is een hoop in gang gezet, maar nog
een lange weg te gaan. Daar moeten
we de komende periode aan werken.VB
