Cultuur Kunst
Veel inktzwarte humor
99
Pfr/e
(Sr—
Begeleiding Forum
niet al te gelukkig
Reprise succesvolle 'Kaas'
DONDERDAG 25 MAART 1993
Film
A a Je bent jong maar je bent een meisje en
I I je hebt ouders die een muilezel als
bruidsschat belangrijker vinden dan het geluk
van hun dochter. Het Kijkhuis in Leiden draait
'Het rode korenveld', het regiedebuut van
Zhang Yimou
Buitenbeentje
A O Leidse deeltijdstu-
I J denten stelden ex
positie over landschaps
schilder en buitenbeentje
Wijnand Nuijen (1813-
1839) samen.
Concert Rachmaninov verplaatst
leiden Het herdenkingsconcert dat aanstaande zondag, tijdens
de Rachmaninov Memorial Day, zou plaatsvinden in de Waag, is
in verband met de grote belangstelling verplaatst naar de Harte-
brugkerk aan de Haarlemmerstraat. De aanvangstijd van het
concert, 20.15 uur, blijft ongewijzigd. Het symposium, naar aan
leiding van de 50ste sterfdag van de componist, vindt zondag
gewoon in de Waag plaats. Om gezondheidsredenen zal Sophia
Satin, nicht van Rachmaninov, die door de organisatoren als
erega'ste was uitgenodigd, niet persoonlijk aanwezig kunnen
zijn. In plaats daarvan heeft de Waag het afgelopen weekeinde
in Londen een interview met haar afgenomen dat tijdens het
symposium op video zal worden vertoond.
Harpiste Phia Berghout overleden
doorn De harpiste Phia Berghout is op 83-jarige leeftijd overle
den. Berghout was bijna 30 jaar harpiste bij het Concertgebouw
orkest en gaf ruim 30 jaar les aan de conservatoria in Amster
dam en Maastricht. Met het orkest, dat na de oorlog onder lei
ding kwam van Eduard van Beinum, maakte ze in die periode
vele buitenlandse reizen. Met Van Beinum opderhield zij een in
tense vriendschap. Een jaar na zijn overlijden, in 1959, richtte
Phia Berghout de Eduard van Beinumstichting op. Berghout
werd voor haar verdiensten onderscheiden met de Singerprijs en
de Hélène de Montignyprijs.
Concert in Het Kruispunt
voorschoten In het kader van de serie 'Muziek in het Kruis
punt' geven Berend Korfker (viool) en Kana Yamaguchi (piano)
morgenavond een concert in de ger. kerk 'Het Kruispunt' aan de
Schoolstraat 2 te Voorschoten. Aanvang: 20.15 uur.
Shooting Party met 'V.S.O.P. in Leidse schouwburg:
De afkorting betekent Very Superior Old Pale. Maar vol
gens Theo Nijland, schrijver van het programma, zou het
net zo goed 'Very Sad Old Pricks' kunnen betekenen.
„Het maakt niet zo veel uit waar het voor staat. Iemand
heeft die afkorting ooit verzonnen als kwaliteitsmerk. Zo
moet je het ook zien."
'V.S.O.P.', dat half februari in Amsterdam in première
ging en dinsdag 30 maart in de Leidse Schouwburg staat,
is de tweede volwaardige theatershow van het drieman
schap The Shooting Party.
LEIDSE SCHOUWBURG
EXTRA VOORSTELLINGEN in APRIL
THE ROSENBERG TRIO
meeslepende zigeunerjazz
woensdag 7 april
NEDERLANDS DANS THEATER - 2
wegens sukses terug met nieuw programma
vrijdag 9 april
THE DEEP RIVER QUARTET
swingend concert
zaterdag 17 april
BEKIJK HET MAAR
kostelijke familiemusical door
Jeugdkomedie Amsterdam
vanaf 6 jaar, aanvang 19.00 uur
vrijdag 23 april
NU NOG N/OLOF» KAARTEN!
telefoon 071-131943/131944
amsterdam kees groenenboom
Theo Nijland, Coen van Vrij-
berghe de Coningh en Han Ol-
digs hadden hun sporen ver
diend in de theater- en televi
siewereld toen ze in 1987 met
hun muzikale samenwerking
begonnen. Muziek waar je naar
kon kijken en luisteren, zonder
dat het echt muziektheater
werd, dat was de bedoeling. Die
lijn volgt The Shooting Party
nog steeds. Muziek met Engelse
teksten, vaak driestemmig ge
zongen, gebracht,zonder veel
theatrale opsmuk.
De naam van de groep werd
ontleend aan de film van Alan
Bridges. Een indringende schets
van de Britse aristocratie aan de
vooravond van de Eerste We
reldoorlog. Onuitgesproken ge
voelens, broeiend ondereen de
ken van geaffecteerde keurig
heid. „Wat die film uitstraalde,
vonden wij wel bij ons passen",
zegt Nijland.
De tegenstelling tussen de ui
terlijke beschaving en de gru
welijkheden waartoe mensen -
al was het maar in de fantasie -
in staat zijn, vormen de rode
draad van 'V.S.O.P.'. Drie be
kakte mannen bespreken ge
noeglijk hoe ze de vorige avond
een Filipijns meisje hebben ver
kracht tot de dood erop volgde.
En in een Noel Coward-achtige
monoloog vertelt Nijland en
thousiast over 'A Marvellous
Party', een diner als stervensce-
remonie voor een aids-patiënt.
„Dergelijke bijeenkomsten
zijn er tegenwoordig. Het rare
van aids is dat je weet dat je
gaat sterven. Je kunt dus probe
ren om dat zo leuk mogelijk te
doen. Zo is er een nieuwe aan
leiding gevonden voor een soci
al event. De theatraliteit van
nichten maakt dat je de raarste
dingen kunt meemaken. Kerk
diensten met choreografieën,
fakkels en toestanden. Het
nummer dat wij doen gaat over
een man die heel hypocriet om
gaat met zo'n ceremonie."
Inspanning
The Shooting Party vraagt enige
inspanning van het publiek. De
Engelse teksten van Nijland
ontstijgen het huis-tuin-en-keu
ken-niveau van de gemiddelde
Top 40-plaat en de enige
handreiking aan de zaal is het
voorlezen van een soort verkla
rend woordenlijstje. Nijland
kiest voor het Engels 'omdat dat
een taal is waarin hij zich goed
kan uitdrukken'. „Er zit veel un
derstatement in en dat kan ik
goed gebruiken. Ik hou niet van
grappen, die zitten ook nauwe
lijks in het programma. Wel een
zekere humor die onder de tek
sten ligt. Die droogheid zit al in
het Engels ingebakken."
„Het is ook een interessante
taal vanwege de muzikaliteit.
Het is niet voor niets dat de En
gelstalige muziek zo aanspreekt.
Het Nederlands heeft iets hoe
kigs, de taal leent zich niet zo
voor muziek. Dan krijg je Frank
Boeijen, die alles aan elkaar
breit, of Herman van Veen, die
het heel romantisch doet. Of het
wordt meteen cabaretteketet."
„Ik hou helemaal niet van caba
ret. Dat uitgangspunt: voor een
zaal gaan staan en grappen ma
ken. 'Van Lubbers is het maar
een kleine stap naar de zure re
gen.' Ik vind niet dat het publiek
alles kant en klaar gepresen
teerd moet krijgen. Ze moeten
het zelf opzoeken."
De humor van The Shooting
Party is van de zwartste soort.
Volgens Nijland heeft dat te
maken met zijn 'moderne'le
vensgevoel' dat alle mensen
egocentrische klootzakken zijn.
„Je ziet het aan de vreemdelin-
In deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
woord die hetzij direct
hetzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
hebben. Zij praten over
een kunstvoorwerp
waaraan zij bijzondere
waarde hechten. Van de
snuifdoos van oma tot het
grijsgedraaide muziekstuk
en alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt Robert
Blom, WD-raadslid in
Alphen, zijn bewondering
uit: „Ik hou van
herkenbare kunst.
Voor dit schilderij
van Rijnkade heb
ik echt bewondering.
Met de straat zelf
heb ik geen binding
maar het is zo'n mooi plekje.
Alphenser dan Alphens kan dit
niet zijn. Ik hou van herkenbare
kunst. Ik kan niet met
bewondering kijken naar een
brok steen of ijzer. Hier, aan dit
schilderij, daar heb je wat aan.
Als ik Alphenaren over de vloer
krijg dan is het: hé, dat ken ik.
Het is een herkenbaar schilderij
èn een herkenbaar stukje
Alphen. Het heeft iets knus, iets
warms. Dat is voor mij de kem.
Daarom houd ik van dit soort
werk.
Ik heb het speciaal laten maken
door een moeder van een
collega van me. Ik weet dat hij
Hijdra heet. Zij heet dus
mevrouw Hijdra. Triest maar
dat is alles wat ik van haar weet.
En dat ze leuke schilderijen
maakt. Alle contacten zijn via
die collega gelopen. Koel hè? Ik
heb haar een ansichtkaart
gegeven van de Rijnkade met
allerlei boten ervoor. Zij heeft
dat terug gebracht tot de straat
zelf. De Julianabrug staat er ook
niet op. Dat zou de sfeer
verpesten. Ik vind het pra'chtig
gedaan. De totale compositie is
gewoon geweldig. Het is echt
water, het is echte lucht, het zijn
echte wolken.
Ik kan wel respect opbrengen
voor moderne kunstehaars.
i^^ewondering
muziek
recensie monica schiks
Forum Filharmonisch Orkest o I v Heinz
Fnesen in de Meesterserie met Oxana Ya
blonskaya: piano Werken van Sibelius.
Chopin en Brahms Gehoord op 24/3 in
de Stadsgehoorzaal. Leiden.
Heinz Friesen oogt als een be
minnelijk mens. Dat hoeft geen
nadeel te zijn voor een dirigent,
als hij maar eisen stelt aan de
musici. In dit geval waren zijn
eisen blijkbaar net zo weinig
exact als zijn gebaren. Voortdu
rend rommelde het in het or
kest, liepen strijkers uit de pas
en duurde het zelfs een aantal
maten voor diverse groepen uit
eindelijk gelijk speelden.
De muziek van Sibelius' suite
'Pelléas et Mélisande' is sterk
beeldend, haast als filmmuziek
voor het innerlijk oog geschre
ven. Na de eerste verassingen
zoals het korte deeltje dat de
trage deining van de zee en het
stukslaan van de golven schil
derde en de althobo solo die
een weergaloos mooie karakter
schets van de geheimzinnige
Mélisande gaf, begon de muzi
kale glans er al een beetje af te
raken.
De Russische pianiste Oxana
Yablonskaya trekt overal ter we
reld volle zalen, maar is in Ne
derland nog nauwelijks bekend.
Chopins welbekende tweede
pianoconcert is dan een mooie,
maar ook kritische introductie.
De begeleiding door het Forum
Filharmonisch Orkest was niet
een van de gelukkigste. Behalve
het eerder gesignaleerde gebrek
aan accuratesse leek het orkest
de gevoelige spelende soliste
nogal in de weg te zitten. Mis
schien liet Yablonskaya zich er
door uit het veld slaan. In het
eerste deel raakte ze al een keer
danig van slag en ook later leek
ze niet altijd de juiste snaren te
treffen. Nog tijdens het enthou
siaste applaus greep Yablons
kaya de kans om met een toegift
méér van haar pianistische ta
lenten te tonen. Veel feller en
exacter dan bij Chopin was haar
spel in 'Basso Ostinato' van de
Russische componist Rodion
Schtschedrin (1932).
De serenade opus 11 van
Brahms is in een melodieuze,
lichtvoetige stijl geschreven met
veel aandacht voor het aandeel
van de (voortreffelijk spelende)
houtblazers. Forum Filharmo
nisch wist de gemiddelde duur
van dit werk (een half uur) te
rekken tot bijna zestig minuten.
Er leek geen einde meer aan te
komen. Telkens flakkerden er
muzikale momenten op maar
het bleef een soorj wadlopen
door taaie klei. Geen pleidooi
voor het behouden van de eigen
identiteit van dit orkest!
Theo Nijland, Coen van Vrijberghe de Coningh en Han Oldigs vormen
'The Shooting Party': enige inspanning van het publiek vereist.
FOTO BEN VAN DUIN
genhaat, die nu weer de kop op
steekt. Ik denk dat niemand die
in de kunst werkt daar ongevoe
lig voor kan zijn. Het is bijna in
spirerend dat die rechtse krach
ten weer bovenkomen."
„Ik denk dat ik ook een soort
mensenhaat in me heb. Ik hou
niet van mensen, zeker niet als
ze groepen vormen met hun ei
gen patronen, of dat nu mari
niers zijn, huishoudschoolmeis
jes of het premièrepubliek.
Daarom is het zo heerlijk om
aan de andere kant te staan en
te doen wat je zelf wilt."
Keltische folk
uit Bretagne
Alain Pennec en So'i* Siberil uit
Bretagne behoren tot de beste
vertolkers van de Keltische folk.
Hun repertoire bestaat groten
deels uit Bretonse dansmuziek.
Zij treden vrijdag 26 maart op
bij Folkclub Horus in de Waag.
Alain Pennec, zang en diato
nische accordeon, begon in de
jaren '70 met het spelen van de
bombarde en de Bretonse en
Schotse doedelzak. Enige jaren
later ontdekte hij de diatonische
accordeon en werd beroepsmu
zikant.
In 1982 richtte hij de groep
Tammies op, die tien jaar lang
toonaangevend was op het ge
bied van Bretonse muziek.
Sinds 1991 vormt hij met Piere
Nicolas en Patrick Ie Penru het
Trio Pennec. Zijn optreden met
alleen gitarist Soïg Siberil is on
getwijfeld bijzonder.
Siberil is een van de drijvende
krachten achter een groot aan
tal internationaal bekende Bre
tonse groepen. Namen als
Gwerz, Kemia en Komog zeg
gen de kenners genoeg. Met de
groep Gwerz treedt hij nog
steeds op en hij maakte voor
deze formatie een groot aantal
gedurfde arrangementen en
composities. De groep Kemia
benadert de Bretonse muziek in
een speciale bezetting van bou-
zoukigi taar en keyboard
In het voorprogramma in de
Waag staat de chansonnier,
dichter en gitarist Luis Barros
uit uruguay. Aanvang van het
programma: 20.30 uur.
Minister blijft bij één orkest
Onder druk van de Tweede
Kamer zal minister d'Ancona
(wvc) snel besprekingen voe
ren met de provincies Gelder
land en Overijssel over de
handhaving van twee orkesten
in Arnhem en Enschede. Ook
de orkesten zelf, Forum Filhar
monisch (Enschede) en Het
Gelders Orkest (Arnhem), zul
len bij dit overleg betrokken
worden. De minister gaat de
discussie echter aan zonder al
te veel vertrouwen te hebben
D'Ancona heeft tegen het
voortbestaan van twee orkes
ten inhoudelijke en financiële
bezwaren, bleek gisteren tij
dens een overleg met de vaste
kamercommissie voor cultuur.
De bewindsvrouwe wil vast
houden aan een nieuw Oost
nederlands Symfonieorkest
met 90 formatieplaatsen in
Arnhem. De Kamer dwingt
haar echter na te denken over
onafhankelijke orkesten in zo
wel Arnhem als Enschede met
samen 145 formatieplaatsen
die uit de rijksmiddelen be
taald zouden moeten worden.
De provincies willen de forma
tie grotendeels met eigen mid
delen aanvullen tot 169 plaat-
Na adviezen van de Com
missie Lammers en later de
Raad voor de Kunst zegt de
minister genoeg reden te heb
ben om te pleiten voor een ge
zamenlijk orkest, die de huidi
ge orkesten vervangt. Ze wijst
daarbij ook op het „symfo
nische overaanbod" dat ont
staat als de Kamer haar zin
doordrijft. Waar andere orkes
ten in het land een redelijk ge
middeld bezoekersaantal ha
len, blijven de verwachtingen
ten aanzien van de opkomst
van het publiek in het oosten
sterk achter.
Zij gaat uit van gemiddeld
600 bezoekers per concert. Het
Gelders Orkest, maar vooral
Forum Filharmonisch halen
dit aantal bij lange na niet. ..Ik
wil geen zout in de wonden
strooien", zei d'Ancona,
„maar ik denk dat de 160 con
certen die beide orkesten jaar
lijks willen geven niet voldoen
de worden afgenomen".
theater
recensie wunand zeilstra
'Kaas' naar het gelijknamige werk van
Willem Elsschot Spel Herman Verbeeck
Regie Wim Meuwissen Gezien 24/3
schouwburg, Leiden
Ach, die Frans Laarmans, die
letterlijk dreigt te bezwijken on
der zijn enorme hoeveelheid
onverkochte kaas. Het drama in
het befaamde 'Kaas' van Willem
Elschot blijft echter beperkt tot
Laarmans' terugkeer naar zijn
klerkenbestaan bij het scheep
vaartkantoor. Laarmans is na
melijk geen held, maar een on
beduidende figuur die aan die
onbeduidendheid via een baan
in de handel tevergeefs tracht te
ontkomen. Via, via wordt hem
de kans geboden om zelfstandig
agent in Edammer kaas te wor
den.
Zonder enige opsmuk en met
uiterst zorgvuldig taalgebruik
speelt Herman Verbeeck de rol
van Laarmans. Hij deed dat en
kele seizoenen geleden al eens
eerder, en hij heeft nu om ver
schillende redenen deze solo
opnieuw op zijn repertoire ge
nomen - zeker niet op de
laatste plaats vanwege het toen
malige succes daarvan.
Deze klerk heeft allesbehalve
een verkopersinstinct, hij houdt
zelfs niet eens van kaas. Dat is
•soms een beetje triest, soms ook
vanwege zijn hier aan de dag
gelegde naïviteit een beetje
lachwekkend. Aan verkopen
komt hij bijvoorbeeld steeds
maar niet toe, want eerst dient
naar zijn mening een geïmpro
viseerd kantoortje te worden in
gericht. Herman Verbeeck als
Laarmans doet daarbij zijn re
laas op sobere wijze om aldus
het oorspronkelijk werk van Els-
schot geen geweld aan te doen.
Als Laarmans uiteindelijk de
voorbereidingen heeft afgerond
en dus de kaasverkoop echt kan
beginnen, is het doek voor zijn
'Gafpa' - 'General Antwerp Fee
ding Products Association -
reeds gevallen. De onopge
smukte aanpak die het verhaal
binnen de nederlandstaiige let
teren zo beroemd maakte, is in
de voorstelling terug te vinden
De spel- en vertelaspecten
smeedt Verbeeck tot een naad
loos in elkaar overlopend ge
heel.
Maar het is me toch te koel, te
koud. Het warme is voor mij de
essentie. Corneille of Appel daar
word ik zenuwachtig van. Ik kijk
wel naar dat soort werken maar
dan uit verbazing. Het zegt me
niets. Het leuke van dit
schilderij is dat je er zo in zou
kunnen rondwandelen. Die
Rijnkade is één van de mooiste
plekjes van Alphen. Heel
idyllisch. Jammer dat Alphen
niet meer van die stukjes heeft.
Het schilderij is weliswaar
gemaakt van een foto maar het
heeft toch iets originelers, een
tikje meer. Kunstvoorwerpen
geven so wie so al een andere
sfeer aan je huis. Dit schilderij is
een bewuste keuze. En ik vond
het leuker dan een of ander
tafereeltje uit te zoeken van een
zee, weiland, dorp of stad. Ik
heb het nu een jaar of twaalf.
Het is niet speciaal voor dit huis
gemaakt want ik woon hier nog
Dit schilderij is i<
rje bij
wegdroomt. Dat oude Alphen
was een klein dorpje. Nu is het
een grote stad. Oude huisjes,
met allemaal verschillende
geveltjes terwijl nu alles
hetzelfde eruit ziet. Ik ben zelf
nogal een een druk persoon,
energiek. De
ongecompliceerdheid, de rust
van die tijd trekt me. I loe zou
het toen geweest zijn? Ik denk
dat het leven toen eenvoudiger
was. En dan denk ik niet in
termen als die goede, oude tijd.
Verlangen naar die tijd is een
groot woord. Maar ik
ben er wel gevoelig
voor. De tegenstelling
van een druk
mannetje en dan die
rust, dat klassieke v
dat schilderij is ook
een reden c
te houden.
Record inschrijvingen voor kunstwerk De Blinkerd
tekst letty stam
foto loek zuyoerduin
Maar liefst 92 kunstenaars hebben ingeschreven
op de uitnodiging van de gemeente Lisse om zich
aan te melden voor het vervaardigen van een
kunstwerk in de wijk De Blinkerd. Drie van hen
worden uitgenodigd om verder te gaan. Dat zijn
Jan Snoeck uit Den l laag met kleurige keramiek,
Egidius Knops uit Sinipelveld met kleurig roestvrij
staal en Ellen Boswijk uit Amsterdam die verras
send werk toont. Het drietal zal op op 15 april sa
men met de commissie die het uiteindelijke
kunstwerk uitzoekt in De Blinkerd poolshoogte
nemen, waarna de ontwerpen kunnen worden
gemaakt. Uit die drie ontwerpen zal dan definitief
net kunstwerk voor De Blinkerd worden voorge
steld. In die keuze worden de bewoners ook be
trokken. In de commissie die de kunstenaars
heeft geselecteerd bevinden zich drie burgers die
naast de deskundigen voor de nodige inbreng
hebben gezorgd.
