Angstgolf in Israël
nekt vredesproces
machtige Bar maakte conservatieven onzeker
Goddijn:
Rechter Zorkin verstrikt in titanenstrijd
Feiten &Meningen
Priesterraad steunt Bar
Verhuiskosten eerder aftrekbaar
WOENSDAG 24 MAART 1993
2
'Bisschop kan terugkomen
HAGHORST TACO SLAGTER
Vermoedelijk als geen ander in
de Nederlandse kerkprovincie
kent prof. dr. Walter Goddijn
(72) de machtspelletjes binnen
de katholieke kerk. Dat ultra-or
thodoxe kringen de hand had
den in liet gedwongen aftreden
yan de Rotterdamse bisschop
Bar zou de emeritus-gods
dienstsocioloog niet verbazen.
Maar Goddijn zegt daarvoor
geen feiten te kunnen noemen.
Zijn terughoudendheid kan te
maken hebben met de me
moires van de wetenschapper
en progessieve priester die eind
april worden gepubliceerd. Met
enige wat hij er over kwijt wil is
.dat 'dergelijke processen' die
Bar de kop hebben gekost in het
boek aan de orde komen: „Er
staan schokkende onthullingen
in. Wacht maa/ af', zegt hij op
geheimzinnige toon.
Als een 'extreem-rechtse' groe
pering' Bar al heeft willen chan
teren met belastend materiaal
over zijn homoseksuele contac
ten, dan begrijpt Goddijn wel de
beweegredenen. „Door het
plotselinge.aftreden van bis
schop Gijsen van Roermond
zich minder gelegitimeerd",
zegt hij. „Gijsen was een pijler
voor hen. door wie zij invloed
hadden op de top in Rome.
Maar in een nacht was Gijsen
verdwenen. Rechts huiverde,
vreesde een revolutie".
Goddijn wil niet de indruk wek
ken dat hij precies weet hoe de
vork in de steel zit. maar Bar
was een bedreiging voor de 'ul
tra's. Hij was te progressief, had
naar hun inzicht te veel invloed
binnen de bisschoppenconfe
rentie, de KRO, het legerbisdom
en politiek Den Haag. „Bar was
op het hoogtepunt van zijn
macht" verklaart hij. „Dat moet
de conservatieven heel onzeker
hebben gemaakt".
De opwinding over het vertrek
van de Rotterdamse bisschop
moet volgens Goddijn in een
breder perspectief worden ge
plaatst. „Behoudende kringen
in Rome zijn in opperste ver
warring", zegt hij. „Sinds de val
van het communisme in Oost-
Europa is kerkelijk rechts een
belangrijke vijand ontvallen, je
ziet dat de conservatieven bin
nen het Vaticaan meer dan ooit
gebrand zijn op eenheid en ge
zag". Volgens de hoogleraar kon
Rome in naam van dat athëisti-
sche gevaar decennia lang het
schip zonder al teveel proble
men op de behoudende koers
houden. Nu die dreiging er ech
ter niet meer is, zoeken gezags
getrouwen een andere zonde
bok die het 'ijzeren-vuistbeleid'
moet rechtvaardigen. „Het ver
klaart waarom een deel van de
curie, die zeer conservatief is,
op dit moment zo actief is en el
ke vorm van vooruitstrevend
heid binnen de kerk de nek pro
beert om te draaien",aldus
Goddijn.
Het huidige dilemma voor Ro
me is of Bar, Gijsen en de de
missionaire bisschop Ernst van
Breda moeten worden opge
volgd door lieden van rechtse of
linkse signatuur. „Het Vaticaan
is zich er maar al te goed van
bewust", zegt Goddijn, „dat
haar restauratie-politiek van de
jaren zeventig in de 'proefpol-
der' Nederland contra-produk-
tief heeft gewerkt.
Maar tegelijkertijd staat de paus
onder druk van rechts. De curie
wenst de centralistische kerkpo
litiek niet los te laten. Hoe
vreemd het ook klinkt, maar
daarbij wordt in het Vaticaan
lige Sovjetunie, waar anarchie
heerst tengevolge van het weg
vallen van het centrale gezag en
verkwanseling van doctrines".
In de visie van Goddijn is de af
faire Bar slechts een aspect van
een veel omvattender macht
strijd tussen angstige conserva
tieven en doorbijtende pro-
gessieven. Wie het pleit wint.
valt niet te voorspellen. Maar als
het aan de ultra-rechtsen ligt
dan komt er een schisma,
meent hij. „De ultra-orthodoxie
ziet niets liever dan dat die half-
katholieken zich afscheiden,
een tweede reformatie bewerk
stelligen, terwijl progressieve
groepen, zoals de 'Acht Mei Be
weging' er juist voor kiest van
binnenuit te knokken".
'Rechts' zit in de knel. En daar
om zullen oer-conservatieve ka
tholieken in Nederland elke ge
legenheid benutten om kriti
sche gelovigen er uit te werken.
„En zeker als dat een bisschop
betreft die na 25 jaar de moed
had om het vraagstuk van de
gehuwde priester weer ter dis
cussie te stellen", aldus God
dijn.
DEN HAAG GPD
Mocht de afgetreden bisschop
Bar alsnog willen terugkeren
naar Rotterdam, dan is hij wat
de priesterraad van het bis
dom betreft hartelijk welkom.
De priesterraad van het bis
dom kwam gistermiddag bij
een om het vertrouwen in dc
afgetreden bisschop uit te
spreken.
„Formeel kan het haast niet
meer dat de bisschop terug
zijn wijze van bisschop zijn."
De priesterraad zal overigens
geen nader onderzoek doen
naar de achtergronden van het
vertrek van Bar. De raad heeft
hiertoe besloten omdat alle be
lastende informatie over Bar
alleen is gekomen uit anonie
me bronnen. „We vonden alle
maal dat we niet hoefden in te
gaan op de geruchtenstroom",
aldus woordvoerder G. Tous-
sait. „Anonieme verhalen stop
je in de prullenmand."
Komt sien f. ixeesen r
de priesterraad. „Er moet dus
een ander komen, maar we
moeten verder gaan zoals Bar
zijn werk heeft verricht. De
priesterraad heeft de grootste
waardering uitgesproken over
Harvermijit momenteel in net
benedictijner klooster in het
Belgische Chevetogne. Verte
genwoordigers van het bisdom
zullen vandaag aan Bar verslag
uitbrengen van de bijeenkomst
van de priesterraad.
Joodse toeristen die de oude stad van Jeruzalem bezoe
ken, dragen naast hun rugzak een geweer en Israëlische
mannen die hun pistool vroeger thuis in een la lieten lig
gen, steken het wapen nu bij zich als ze naar hun werk
gaan. De Israëli's hebben altijd wapens gehad, maar nu
liet aantal Palestijnse aanslagen toeneemt, groeit de be
reidheid om deze wapens ook te gebruiken. Volgens een
recente opiniepeiling leeft 85 procent van de Israëli's in
angst dat ze door een Arabier worden aangevallen.
de bezette gebieden) eind 1987,
zijn meer dan duizend Palestij-
nen onder wie veel kinderen
gedood door Israëlische ko
gels, kwamen 122 Israëliërs om
het leven door Palestijnse hand
en werden 709 Paleslijnen ver
moord door andere Palestijnen,
omdat ze verdacht werden van
samenwerking met de Israëli
sche bezetters. Rond de 120.000
Palestijnen en 6.000 Israëli's
raakten gewond in het geweld.
Daarnaast werden van zo'n 841
Palestijnse families de huizen
door soldaten verwoest of
dichtgetimmerd en is 11.800
maal een uitgaansverbod inge
steld, aldus cijfers van een Pa
lestijnse mensenrechtenbewe
ging-
De meeste aanvallen met dode
lijke afloop die de laatste tijd
door militante Palestijnen wor
den uitgevoerd, zijn gewaagder
en beter voorbereid dan de Is
raëli's zijn gewend. De sporadi
sche, slecht georganiseerde
straatrellen van de Intifada wor
den door de meeste Israëli's
niet langer als een bedreiging
ervaren. Maar nu zijn gewapen-
JERUZALEM SARAH HELM
INDEPENDENT
De meest recente aanval vond
afgelopen maandag plaats, toen
een Palestijn zes Israëli's neer
stak en ernstig verwondde op
een schoolplein in Jeruzalem.
Woedende Israëli's demon
streerden en bekogelden Pales
tijnse auto's met stenen. Ze eis
ten het aftreden van premier
Rabin, die op het moment van
de aanslag zijn bezoek aan de
Verenigde Staten had bekort
om zich op de hoogte te stellen
van de strubbelingen in de Ga-
zastrook. Niemand ontkent dat
het aantal Palestijnse aanvallen
op joden de afgelopen maan
den is toegenomen. Maar de
angstgolf die het land nu over
spoelt. staat in geen verhouding
tot de statistische kans om te
worden aangevallen. Op een
bevolking van ongeveer vijf mil
joen werden vorig jaar 12 joden
door Palestijnen vermoord. In
dezelfde periode kwamen 502
Israëli's om in het verkeer.
Sinds het begin van de intifada
(dc Palestijnse volksopstand in
de Palestijnse cellen er in ge
slaagd goed getrainde soldaten
van het Israëlische leger in een
hinderlaag te lokken, te ontvoe
ren en te vermoorden, en dat al
lemaal op Israëlisch grondge
bied.
De Israëlische angst wordt me
de gevoed door een toename in
spontaan Palestijns geweld, ge
woonlijk in de vorm van steek
partijen door jonge mannen,
vaak uit Palestijnse vluchtelin
genkampen. Dit soort aanvallen
wekt diepe ontzetting vanwege
hun primitieve, vaak bloedige
en volkomen willekeurige aard.
Beide soorten geweld, zowel het
georganiseerde als het lukrake,
worden door de Israëli's in ver
band gebracht met het zoge
naamde 'islamitisch fundamen
talisme'. Rabin heeft de angst
voor dit fundamentalisme ver
der aangewakkerd door de de
portatie in december van 400
vermeende islamitische mili
tanten. Door de internationale
verontwaardiging die hierop
volgde, zag de premier zich ge
dwongen zijn beslissing te ver
dedigen door de groep en hun
medestanders af te schilderen
als een van de grootste bedrei
gingen die de staat Israël ooit
heeft gekend.
Rabins tegenstanders gooien
ook de nodige olie op het vuur.
Ieder gewelddadig incident
wordt door hen aangegrepen
om het binnenlandse veilig
heidsbeleid van de premier als
ontoereikend aan de kaak te
Een Palestijnse jongen steekt een paar autobanden in brand terwijl zijn vriendje zijn katapult in gereedheid brengt.
stellen. De duizenden Palestij
nen vari buiten die dagelijks in
Israël werken, worden nu arg
wanend bekeken als mogelijke
daders van wat de Israëli's de
'Arabische terreur' noemen.
Deze bijna hysterische angst
heeft verstrekkende gevolgen.
Zo is er een nieuw woord toege
voegd aan het lexicon van het
Israëlisch-Palestijnseconflict:
'afscheiding'. Nu het vredespro
ces hapert, eisen steeds meer
mensen dat er op korte termijn
noodmaatregelen worden ge
troffen, die van kracht moeten
worden, ongeacht de resultaten
van de vredesonderhandelin
gen. De meest gehoorde eis is
dat Israël hermetisch moet wor
den afgesloten van de bezette
gebieden, met name de Gaza-
strook.
Maar een eenzijdige terugtrek
king uit de Gazastrook lijkt
voorlopig niet waarschijnlijk.
Daarom steunen zowel rechtse
als linkse politici het idee om
Palestijnse arbeiders te verbie
den in Israël te werken. Er be
staan zelfs plannen om Palestij
nen die hun baan in Israël ver
liezen en gedwongen worden in
de bezette gebieden te gaan wo
nen een uitkering te geven. In
deze sfeer nemen de kansen op
FOTO REUTER DAVID SIL VERMAN
een doorbraak in het vredespro
ces snel af. En zonder een poli
tieke oplossing van het conflict
zullen de etnische spanningen
alleen maar toenemen, opge
zweept door de binnenlandse
politieke strijd.
VERTALING MARGREET HESLINGA
BELASTING BELICHT
MOSKOU HANS GELEÜNSE
CORRESPONDENT
Valeri Zorkin waakt als een leeuw over
de Russische grondwet. „Een slechte
grondwet is nog altijd beter dan anar
chie", is een van zijn gevleugelde uit
spraken. Geen wonder, want Zorkin pre
sideert het Constitutioneel Hof. En dit
college van dertien voor het leven be
noemde rechters moet nu eenmaal con
troleren ol''bestuurdersen volksvertegen
woordigers zich wel aan de grondwet
houden.
De 49-jarige rechter vindt het niet echt
viin belang dat de huidige Russische
grondwet nog de communistische geest
ademt. „Zolang er nog geen nieuwe is,
blijft de oude gewoon van kracht", zegt
hij. Jeltsin zit ermee. De president kan
niet uit de voeten met een constitutie die
het Congres van Volksafgevaardigden,
oen vormeloze massa van meer dan dui
zend afgevaardigden, boven alles stelt,
inclusief de president.
Zorkin presenteert zichzelf en het Hof
graag ais Derde Macht tussen wetgever
(het parlement) en uitvoerder (regering-
president). Maar zijn tegenstanders vin
den hein niet objectief. „Hij gedraagt
zich niet als een jurist. Hij is een onbe
duidende politieke intrigant die politieke
joelen nastreeft", kettert de bekende ad
vocaat Makarov van Democratisch Rus
land.
Twee keer heeft Zorkin nu ingegrepen in
het titanengevecht tussen Jeltsin en
:hasboelatov. De eerste keer, vorig jaar
december, kreeg hij de conservatieven
Over zich heen. Die hadden op het Volks
congres met succes beoogd premier Gai
dar weggestemd en Jeltsin praktisch on
der parlementaire voogdij gesteld.
Zorkins bemiddeling redde Jeltsin. Het
roemruchte compromis met Chasboela-
tov kwam uit de bus: een referendum op
11 april en tot die tijd geen veranderin
gen in dc machtsverhouding tussen pre
sident en parlement.
„Ie dagen zijn geteld", beet een van de
afgevaardigden hem toe. Zorkin stelde
dchter dat het vaderland in nood was.
„In tijden van grote politieke crisis, kun
nen we het ons als I lof niet permitteren
om passief te blijven tot we schendingen
van de grondwet constateren. We zijn
Valery Zorkin, de voorzitter van het Constitutioneel Hof.
hier niet in het comfortabele Duitsland.
Daar zouden we in een buitenhuisje
kunnen wachten tot iemand een klacht
wegens grondwetsschending indient en
dan pas optreden", aldus Zorkin.
Maar zijn 'onpartijdige' image kreeg een
fatale deuk in de maanden na het Volks
congres. Jeltsin wilde zich aan de afspra
ken over het referendum houden, maar
Zorkin, met ondersteuning van Chas-
boelatov, begon terug te krabbelen. In
eens vond hij dat het referendum tot nog
grotere problemen zou leiden. Ruslands
republieken zouden weigeren mee te
doen of ze zouden eigen vragen inlassen.
En dat zou weer tot grotere spanningen
kunnen leiden in die republieken zelf en
tussen dc republieken en Moskou.
Kortom, het referendum stond gelijk aan
moord op Rusland.
Nu was Zorkin voor de Jeltsin-aanhan
gers de gebeten hond. En plotseling kwa
men er lekken uit de vergaderingen van
het Hof zelf. „De immense spanningen
tussen de president en het parlement
missen hun uitwerking niet op onze dis
cussies", constateerde Zorkin in een arti
kel dat hij schreef voor het weekblad
Moskou Nieuws.
Hij, van communist tot christen bekeerd,
bleef voorstander van Het Compromis.
„Het Koninkrijk der Hemelen ligt in het
Centrum", is een andere bekende uit
spraak van hem. Dat is er misschien de
oorzaak van d^t tot zondag geen enkel
decreet van leltsin in z'n geheel als on
grondwettelijk door het Hof is afgebrand.
Maar zaterdag viel het masker. Zorkin
kwam haastig uit de Verenigde Staten te
rug omdat hij had gehoord dat Jeltsin
het volk zou meedelen dat er 'bijzonder
bestuur' zou worden ingesteld. Tegen de
grondwet, oordeelde hij meteen, daar
mee in principe de weg vrijmakend voor
FOTO REUTER GRIGORY DUKOR
automatische afzetting van de president.
Jeltsin was nog niet uitsproken of Zorkin
zat, met vice-president Roetskoi, bij een
persconferentie van het parlementspre-
sidium. Roetskoi vertelde daar dat de
president de grondwet wel op veertien
punten had geschonden.
Zorkin zei dat het I lof bijeen was ge
weest en tot de conclusie was gekomen
dat Jeltsin een coup pleegde. Die mede
deling werd echter ontkracht door een
opgewonden verklaring van een van de
Hofrechters, Ernest Ametistov, dat Zor
kin alleen maar voor zichzelf kon spre
ken, omdat er helemaal geen bijeen
komst van het Hof was geweest.
I let heeft er alle schijn van dat deze ju
rist annex hondeliefhebber en pianist
zich definitief heeft verstrikt in de poli
tieke schijnbewegingen die het gevecht
tussen Jeltsin en Chasboelatov zo on
doorzichtig maken.
Verhuist iemand en komt hij of zij daardoor bin
nen een afstand van tien kilometer van het vverk
te wonen, dan zijn de verhuiskosten altijd aftrek
baar. Dit heeft het hoogste rechtscollege in Ne
derland, de Hoge Raad, onlangs beslist.
Als iemand vanwege zijn werk verhuist, dan
zijn de verhuiskosten tot een bepaalde hoogte af
trekbaar. Geheel aftrekbaar zijn de kosten voor
het overbrengèn van de boedel, bijvoorbeeld de
kosten voor het verhuisbedrijf, en bij doe-het-zel-
vers de gehuurde auto of container. De overige
kosten zijn aftrekbaar tot maximaal twaalf pro
cent van het nieuwe jaarsala
ris, maar met een maximum
van 12.000 gulden.
De verhuiskosten zijn alleen
aftrekbaar als het werk de ver
huizing noodzakelijk maakte.
Bijvoorbeeld als men eerst bij
het Amsterdamse filiaal van
een onderneming werkte en
later wordt overgeplaatst naar
het Maastrichtse filiaal. Bij een
verhuizing over een korte af
stand neemt de fiscus vaak het
standpunt in dat men niet
noodzakelijk voor het werk
hoefde te verhuizen, en de ver
huiskosten dus niet aftrekbaar
zijn.
Dit was ook het geval bij de
heer Fietsgraag te R. Hij kreeg
baan. De afstand 1
zijn woning
i 16 kilometer. Dat
vond de heer Fietsgraag te ver. Hij besloot te ver
huizen. Zijn nieuwe woning staat op 10,5 kilome
ter van zijn werk.
De tijdwinst bij gebruikmaking van zijn auto is
gering. Maar dat is ook niet zijn bedoeling. Het
gaat hem om de tijdwinst die hij heeft als hij met
de fiets naar het werk gaat en bij slecht weer met
het openbaar vervoer. De auto laat hij uit milieu
overwegingen liever staan. De tijdwinst met de
fiets bedraagt ruim 23 minuten en als hij met het
openbaar vervoer gaat maar liefst 55 minuten.
Volgens de heer Fietsgraag noodzaakte zijn
nieuwe baan hem tot verhuizen. Hij wil de bijna
tienduizend gulden kosten die hij bij de verhui
zing maakte dan ook aftrekken.
De inspecteur accepteerde deze aftrek niet.
Volgens hem hoefde de heer Fietsgraag niet zo
nodig voor zijn werk te verhuizen. De afstand van
zijn oude woning naar zijn werk is niet zo ver,
daarom hoefde hij niet te verhuizen. Dat hij lang
onderweg is, is niet een zaak van de fiscus, hij
had net zo goed de auto kunnen nemen.
Het Gerechtshof is het met de inspecteur eens.
Volgens het Hof zijn persoonlijke motieven door
slaggevend geweest om te verhuizen. Het op zes
tien kilometer afstand wonen van het werk is niet
ongebruikelijk, aldus het Hof.
De heer Fietsgraag gaat in hoger beroep. De
uitspraak van de Hoge Raad is verrassend. De
Hoge Raad herhaalt eerst het
standpunt van het Hof. De
nieuwe baan van de heer
Fietsgraag noodzaakte hem
niet tot verhuizen, en dus zijn
de kosten niet aftrekbaar.
Maar de Raad gaat verder. Er
kunnen ook andere, persoon
lijke omstandigheden zijn die
tot verhuizing nopen.
Deze omstandigheden leiden
vaak tot meningsverschillen
met de fiscus. Om dit te voor
komen geeft de Hoge Raad
een praktische oplossing: ver
huiskosten zijn zonder nader
onderzoek aftrekbaar, als de
nieuwe woning binnen een
afstand van 10 kilometer van
het werk ligt.
Een handige oplossing. Jammer echter voor de
heer Fietsgraag. Zijn nieuwe woning ligt op 10,5
kilometer afstand van zijn werk, 500 meter te ver,
zijn kosten zijn niet aftrekbaar.
De gevolgen voor de praktijk zijn duidelijk. Ver
huist men tot meer dan 10 kilometer van het
werk, dan zijn de verhuiskosten alleen aftrekbaar
als het werk de verhuizing noodzakelijk maakte.
Komt men binnen een afstand van 10 kilometer
van het werk te wonen dan zijn de kosten al tijd
aftrekbaar. Hoewel deze rechtzaak over iemand
met een nieuwe baan ging, is nergens in de uit
spraak te lezen dat deze laatste regel alleen geldt
als men een nieuwe baan krijgt. Men zou dus
kunnen verdedigen dat als men geen
baan krijgt, maar wel verhuist en daardoor r
der dan 10 kilometer van het werk komt te
nen, de kosten ook aftrekbaar zijn.
