Beestjes bepalen plantengroei
-■ if I ;j
'Geen greep op uitstoot koolstofdioxyde'
Over leven
i
X fcêv I**i-
Zicht op vogelnesten
Geen huisvuiltoerisme
HETVELD
Massaal op pad om
bomen te planten
WOENSDAG 24 MAART 1993
Leidse bioloog onderzoekt helm in duingebied
Niet de voedingsstoffen en
het water, maar het bo
demleven bepaalt of er op
een bepaald stuk grond wel
of geen planten groeien.
De schimmels, bacteriën
en aaltjes maken het voor
planten onmogelijk ergens
te groeien of zorgen er juist
voor dat een plant het op
een plek heel goed doet.
Dat is de, toch wel verras
sende, uitkomst van een
onlangs verricht onderzoek
naar de groei van helm in
het duingebied.
leiden monica wesseling
f.
'M
I
De ontdekking gooit nogal wat
overhoop. Heel lang is gedacht
dat de successie van planten
(welke planten groeien het
snelst en komen het eerst) be
paald wordt door voeding en
water. Veel stikstof geeft brand
netels, weinig stikstof weer an
dere planten. Die verklaring
blijkt nu dus te simpel te zijn.
Onderzoekers van het Cen
trum voorTerrestrischeOecolo-
gie hebben de groei van hèlm
bekeken. In potten werd helm
geplant. Een deel van de potten
werd bestraald waardoor al het
bodemleven (piepkleine beest
jes) werd gedood. De helm in de
gesteriliseerde grond groeide
veel sneller dan die in 'levende'
grond. Directe aanleiding voor
het onderzoek was een pro
bleem van de kuslbeheerders:
helm groeit op bepaalde plek
ken niet goed. De reden hier
voor werd met het onderzoek
dus ook duidelijk. Helm die
wordt geplant op zand in bewe
ging (de buitenste duinrand)
groeit wel goed, helm in een
duinpan niet. De aan- en afvoer
van zand zorgt ervoor dat er
geen uitgebreid bodemleven
kan ontstaan.
Nieuwe ingang
E. van der Meijden, populatie-
bioloog aan de Leidse t
- 1 V Vv -> I
Het wel of niet groeien van helm blijkt sterk afhankelijk van schimmels, bacteriën en aaltjes in de bodem.
teit is opgetogen over de uit
komst van het onderzoek. „Het
betekent èen heel nieuwe in
gang voor de wetenschap. Tot
nu toe hadden we een soort
black-box-benadering. We wis
ten dat er bepaalde planten er
gens groeien en op andere
plaatsen niet, maar niet waar
om. Nu de invloed van micro
organisme bekend is, kunnen
we aan het verklaren begin
nen".
De populatiebiologie bestu
deert het ontstaan van een
groepje (populatie) planten of
dieren, het leven daarvan en de
samenhang van die groep met
de omgeving. Het is logisch om
de bodem bij een dergelijk on
derzoek te betrekken. „Tot voor
kort was de techniek nog niet zo
ver gevorderd dat we de micro
organismen voldoende konden
bestuderen. Die techniek heb
ben we nu wel", verklaart de
bioloog de geringe aandacht
voorde bodem.
Overigens is het nog een lan
ge weg voordat bekend is welk
micro-organisme wat veroor
zaakt. Van der Meijden: „We
weten nu dat het bodemleven
van doorslaggevend belang is.
Welk schimmeltjes of bacterie
goed of kwaad kan is nog een
raadsel". De Leidse universteit
heeft kortgeleden een hoogle
raar microbiële oecologie aan
gesteld die het hoe en waarom
moet onderzoeken.
Volgens Van der Meijden
scheiden sommige micro-orga
nismen stoffen af die de groei
van planten belemmeren. An
dere tasten plantedelen aan
zoals de aaltjes die wortels van
planten opvreten. Het tegen
overgestelde komt ook voor. Zo
bestaan er bacteriën die voe
dingstoffen voor de plant ma
ken. Ook in de dierenwereld
spelen kleine beesten een rol.
Micro-organismen tasten het
erfelijk materiaal van bepaalde
wespensoorten aan en bepalen
foto'archief
daarmee of uit het ei een man
netje danwel vrouwtje komt.
Kennis
Van der Meijden denkt dat
meer kennis over micro-orga
nismen niet alleen van belang is
voor de wetenschap, maar ook
voor de praktijk. Micro-organis
men kunnen ook goed werk
verrichten en bijvoorbeeld mee
werken aan de bestrijding van
ziekten en plagen. Zo wordt in
Australië gebruik gemaakt van
de schimmel 'roest' om ziekten
in de planten te bestrijden.
„Prachtige toepassingen, maar
voor sommige mensen ook wel
eng".
Natuurwandeling op Oud Poelgeest
oegstgeest Op het landgoed van Oud Poelgeest is zaterdag om
twee uur een natuurwandeling die anderhalf tot twee uur duurt.
Stinzenplanten en voorjaarsbloeiers behoren tot het thema. Ver
zamelen bij het toegangshek, Poelgeesterweg in Oegstgeest. De
natuurgidsen behoren tot de Vereniging voor Natuur- en Milieu
Educatie.
Rondleidingen in Leids heempark
leiden Het Leidse heempark start zondag 28 maart om twee uur
weer met de maandelijkse rondleidingen. Het terugkerend the
ma is 'wegen voor de natuur' waarmee letterlijk de verbindings
wegen worden bedoeld waarlangs dieren en planten zich kun
nen verplaatsen. Wegen voor de natuur betekent ook in ruimere
zin: kansen geven aan de natuur. De heempark-wandelingen
staan onder leiding van natuurgidsen van het IVN-afdeling Lei
den. De wandelingen duren anderhalf uur. Het heempark ligt
aan de Oegstgeesterweg.
haarlemmermeer»
Er worden veel minder rolem-
mers aan de weg gezet als moet
worden betaald voor elke em
mer die wordt aangeboden. Dat
blijkt uit een recent onderzoek
in Hoofddorp waarbij de hoogte
van de reinigingsrechten afhan
kelijk is van het aantal contai
ners dat een huishouden levert.
Bijna niemand maakte zich
schuldig aan 'huisvuiltoerisme':
het bij een ander weggooien
van troep om zo de eigen hef
fing te verlagen. Haarlemmer
meer zoekt naar een andere
manier om de hoogte van de
reinigingsrechten te laten af
hangen van de hoeveelheid
huisvuil die iemand produceert.
De gemeente Haarlemmer
meer onderzoekt nog een ande
re methode. Met de grootte van
de rolemmer kan de hoeveel
heid ingeleverd huisvuil en dus
de hoogte van de reinigingshef
fing worden bepaald. Een twee
de mogelijkheid is om de groot
te van het huishouden als maat
voor de hoeveelheid afval te ne
men. Een twee-persoonshuis-
houden betaalt dan meer hef
fing dan een een-persoonshuis-
houden.
o» De grillige vormen van de nog kale bomen zijn door de fotograaf gemaakt tot een symmetrisch
kunstwerkje. Wie in deze dagen de blik omhoog richt kan nog ongehinderd door een dik bladerdak de al
of niet oude vogelnesten zien die door onder meer eksters wordt bevolkt. foto hielco kuipers
Mijn hele voortuin ligt over
hoop. We gaan het nu eindelijk
grondig aanpakken. En goed.
hoop ik. Het moet nu maar eens
afgelopen zijn met al die experi
menten. die stuk voor stuk mis
lukten door uitdrogen en uit
mergelen. De gigantische witte
berk die we overigens voor geen
goud willen missen, is de
hoofdschuldige. Die zuigt alle
vocht en voedsel uit de verre
omtrek weg.
Ooit moet aan de zijkant een
grindpad hebben gelegen. Aan
de oppervlakte is er niets meer
van te zien. Maar nu er gespit
wordt, komt het pad weer bo
ven water. Het ligt alleen een
centimeter of vijf ónder de
grond. Merkwaardig toch, hoe
komt dat nu?
Die grote verdwijntruc is de
specialiteit van de regenworm.
Een beest waar je veel respect
voor moet hebben. De grote
bioloog Darwin had al een gren
zeloze bewondering voor de re
genworm. Hij heeft ze uitvoerig
bestudeerd en schreef in een
van zijn werken, dat de wereld
er zonder regenwormen kaal en
onherbergzaam uit zou zien.
Weer andere biologen ontdek
ten bijvoorbeeld dat de toplaag
van de grond geregeld door el
kaar wordt gehusseld door re
genwormen. Ze zijn een belang
rijke schakel tijdens het omzet
ten van dode planten en dieren
in vruchtbare humus en ze zor
gen er ook voor dat lucht en wa
ter door hun gangen in de
grond kunnen doordringen.
Wist u dat er onder een gemid
deld voetbalveld naar schatting
zo'n 150.000 wormen leven, die
samen zwaarder zijn dan alle
voetballers en arbitraal trio bij
elkaar? En dat die wormen met
zijn alle per jaar zo'n zes ton
aarde verplaatsen? Elke worm
eet namelijk grond. Per dag gaat
er meer grammen aarde naar
binnen dan zijn eigen gewicht.
Wat er aan organisch materiaal
inzit, plantaardige en dierlijke
resten dus, blijft in het worme
lijf achter. De rest komt er aan
de achterkant weer uit.
Soms kunt u die afgewerkte aar
de terugvinden als kleine, rim
pelige grondhoopjes op het ga
zon. Een worm heeft een enor
me kracht in zijn lange lijf. Als u
durft, moet u eens proberen een
worm in uw gesloten vuist vast
te houden. Wedden dat u dat
niet lukt en dat het nietige
beestje binnen de kortste tijd
tussen uw vingers door glipt?
Hoe stijf u uw hand ook dicht
houdt?
Tot slot nog even de zwoele
kant van een regenworm. Want
waar komen de kleine worm
pjes vandaan? Om te beginnen
is elke worm man én vrouw te
gelijk. En dat is maar goed ook.
Want wormen vrijen boven de
grond met elkaar, terwijl het
achterste deel nog in de gang
steekt om bij gevaar onmiddel
lijk in de grond te kunnen krui
pen. De keus aan partners blijft
in principe dus beperkt tot de
naaste buren en stel je voor dat
die van hetzelfde geslacht zou
den zijn.
De twee geliefden gaan tijdens
het voorspel innig tegen elkaar
aan liggen en geven elkaar een
pakketje zaad in bewaring. Dan
gaat elk weer zijns weegs. De
verdikking die u midden op het
lijf van een regenworm ziet, laat
los en de worm wurmt zich er
naar achteren uit. Vanuit de
eileider komt er in die slijmerige
ring een eitje terecht en daarna
wat zaad van de buurman-
/vrouw. De ring wordt nog even
aan beide kanten dichtgeplakt
en uit die cocon komt dan een
paar maanden later een nieuw
wormpje.
Stenen bekers
leiden
De Dienst voor Veiligheid
en Milieu van de Leidse
universiteit adviseert de
plastic bekertjes te vervan
gen door stenen bekers.
Niet alleen omdat het min
der milieubelastend is,
maar ook omdat het bij
draagt aan de gewenste af-
valreductie. Ongeveer der
tig procent van de bekertjes
komt in het gewone be
drijfsafval terecht in plaats
van in hel speciale inzamel
systeem. Voor de invoering
van de stenen beker moe
ten wel enkele praktische
en organisatorische proble
men worden opgelost.
den haag «gpd
„Het ministerie van VROM heeft nauwe
lijks greep op de uitstoot van koolstofdi
oxyde. Het milieubeleid blijft afhankelijk
van maatregelen die Economische Za
ken, Landbouw en Verkeer en Water
staat treffen", tot die conclusie komt J.
Fransen van Natuur en Milieu naar aan
leiding van de jongste cijfers over de uit
stoot van koolstofdioxyde (C02). Daaruit
blijkt dat die uitstoot aanzienlijk is ge
groeid en niet is verminderd, zoals de
bedoeling van was van minister Alders
van milieu.
Uit de cijfers blijkt dat de uitstoot van
C02 rond de eeuwwisseling tien tot vijf
tien procent hoger is dan in 19Q9. En dat
terwijl het kabinetsbeleid erop is gericht
de uitstoot van deze stof tegen die tijd
juist met drie tot vijf procent te vermin
deren. C02 geldt als de belangrijkste ver
oorzaker van de verwarming van de aar
de: het broeikaseffect.
van VROM wil nog niet
reageren. „Wij hebben het Rijksinstituut
voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne
(RIVM) om een evaluatie gevraagd en
die wachten we af', aldus de woordvoer
ster. „We kunnen niet reageren op één
cijfer". Ze wijst erop dat een goed over
zicht pas ontstaat als de cijfers van alle
departementen bekend zijn. Overigens
wisselen CPB en RIVM onderling cijfers
uit om een samenhangend'beeld te krij
gen van de ontwikkelingen op het gebied
van het milieu ei
Onvoldoende
Naar aanleiding van vragen van D66 en
Groen Links relativeerde Lubbers enkele
dagen geleden de CPB-cijfers. Hij stelde
dat het Planbureau bij zijn berekeningen
slechts rekening houdt met de prijs van
'de energie. De lage prijs zou zo automa
tisch leiden tot de conclusie dat de C02-
uitstoot hoog is. De premier voerde
voorts aan dat onvoldoende rekening is
gehouden met de effecten van energie
besparing, afval - eïi vervoersbeleid.
Natuur en Milieu meent echter dat de
cijfers van het CPB wel degelijk kloppen.
„Misschien wordt het uiteindelijk een
procentje meer of minder, maar de
boodschap is duidelijk: van het kabinets
beleid is weinig terechtgekomen".
Woordvoerder Fransen noemt het een
zeer ernstige zaak. „Het kabinet heeft in
1989 zelfde norm gesteld en de zaak ver
volgens laten lopen. Het fiasco tekent
zich af'.
Echt verbaasd is de milieuorganisatie
niet. „We hadden al vermoedens want
het energieverbruik stijgt jaarlijks met
twee procent en dat is niet te combine
ren met het streven naar stabilistatie of
vermindering van de C02-uitstoot".
Het was de bedoeling van het kabinet
het stijgende energieverbruik af te rem
men en de uitstoot van C02 zo te ver
minderen dat het niveau in 1994 gelijk
zou zijn aan het peil van 1989. toen hier-
over afspraken werden gemaakt. In de
daarop volgende jaren moest de uitstoot
verder terug zodat die rond de eeuwwis
seling ruim tien procent lager zou zijn
dan in 1989. Halverwege de volgende
eeuw zou, overeenkomstig internationa
le afspraken om het broeikaseffect en
stijging van de zeespiegel tegen te gaan,
een vermindering met tachtig procent
moeten worden bereikt. Natuur en
Milieu betwijfelt of dat lukt.
Doelmatiger
Minister Andriessen van economische
zaken heeft met een groot aantal be
drijfstakken afspraken gemaakt ovef
doelmatiger gebruik van energie. Hij ver
wacht dat invoering van nieuwe technie
ken en machines op den duur leidt tot
het gewenste resultaat. Natuur en Milieu
wil echter niet alleen en doelmatiger ge
bruik van energie, maar acht ook terug
dringing van het totale verbruik noodza
kelijk.
regio
Voor de 37ste keer is vandaag
de Nationale Boomfeestdag
gevierd. Veel scholieren in de
regio plantten bomen of strui
ken. Basisscholen waren
voorts in de gelegenheid hun
leerlingen op het goede pad te
zetten met het speciale lespak
ket 'Bomen en Plezier'. Opzet
daarbij is kinderen te leren
hoe mensen tijdens hun ont
spanning in de natuur reke
ning moeten houden met de
natuur en in het bijzonder met
de belangen van bomen.
In Leiden en Leiderdorp is
het hoogtepunt van de activi
teiten naar morgen verscho
ven. In de parken De Hout
kamp (Leiderdorp) en Leidse
Hout wordt een bomenpad
uitgezet en er worden boom-
schijfjes gezaagd en jaarringen
geteld.
In Alphen aan den Rijn
brachten vanochtend bijna
700 leerlingen een bezoek aan
de terreinen van de afdeling
groenvoorzieningen aan de
Opaalstraat. Daar stonden di
verse kraampjes waar hove
niers, boomchirurgen, ontwer
pers en milieuwachters infor
matie over bomen gaven.
Leerlingen van de Tafelronde-
school plantten in hun omge
ving en in de Koraalzwam tien
perebomen die geen vruchten
maar wel bloesem dragen.
toerisme luidt
de Nationale
wat de aanlei-
een opdracht-
dc Alphcnse
groep zeven. De
groepsver-
Recreatie en
het thema vai
Boomfeestdag,
ding was voor
wedstrijd voo
leerlingen
kinderen konde
band een opslellenboek
ken of een bos ontwerpen.
De bovenbouw-scholieren
van de basisscholen 'Elckerlyc'
en 'De Wegwijzer' in Alkema
de plantten bomen aan de
Grundel in Oude Wetering.
Knotwilg
In Rijnwoude werd door alle
negen scholen deelgenomen
om 140 knotwilgen te planten
aan de Batelaan in koudekerk
aan den Rijn. In Jacobswoude
vierden ongeveer 80 kinderen
boomfeestdag door de Beu
kenlaan in Leimuiden en
Gom. Kempenaarlaan in Wou-
brugge van jonge bomen te
De gemeente Zoeterwoude
organiseerde voor leerlingen
van de basisschool een ge
dichtenwedstrijd over bomen.
Daarnaast werden zij getoetst
op hun kennis van bomen en
heesters.
Wethouder T. Kohlbcck van
Oegstgeest plantte met zo'n
veertig kinderen van de
Jenaplanschool De Kring der
tien bomen en diverse hees-
In Warmond waren onge
veer 70 leerlingen van drie ba
sisscholen betrokken bij de
nationale boomfeestdag. Van
morgen werd een rondleiding
gegeven door het bos van
Krantz en werd één boom ge
plant aan de Laan van Ooster
geest.
Twee scholen in Voorscho-.
ten gaven vanmorgen speciale
lessen, waarna in de nieuwe
woonwijk Starrenburg door 30
kinderen 35 linden werden ge
plant.
Groep 7 en 8 van de Paulus-
school, Kievitschool en de chr.
basisschool Herenweg in Was
senaar besteedden lessen aan
de boomfeestdag. De gemeen
telijke afdeling Groenvoorzie
ning organiseerde een natuur-
speurtocht van anderhalf uur.
In Rijnsburg werd de nieu
we woonwijk Kleipetten opge
sierd met maar liefst 120 bo
men. De scholen in Voorhout
deden massaal mee met het
planten van jonge bomen
door heel de gemeente.
In Noordwijk deden 80
scholieren van de scholen Kla
verweide, De Vtefboet en
Schapendel mee aan het
boomfeestprogramma dat
werd gevierd bij N'JHC-her-
berg De Duinark. Burgemees
ter J.W. van der Sluijs hielp om
10.30 uur de kuil graven voor
het planten van cle grote eik
op het terrein van de jeugd
herberg. Het was tevens de
start voor het planten van ber
ken, eiken en essen waar de
jeugd een klus aan had. Zij
werden bijgestaan door mede
werkers van de gemeentelijke
afdelinggrocnvoorzieningen.
Tractor
Ongeveer negentig leerlingen
zijn vanmorgen in I.isse opge
haald door een tractor om bo
men te planten in de Prins
Hendrikstraat en Emmaslraat.
Dit jaar waren de scholen St.
lozef, De Akker en De Lis
bloem aan de beurt om zo'n
45 jonge aanplanten ter ver
zorgen. De andere negen
scholen plantten één boom op
of in de buurt van het school
plein.
De gemeente Sasscnhcim
koos ei \""i "in niet te plan
ten omdat daar betrekkelijk
weinig leerlingen mee bezig
kunnen zijn Er is gekozen
voor rondleidingen in park
Rusthof voor groepen acht
de zeven basisscholen.
De Molenhofschool in I
wijk ging met 160 leerlingen
op pad om rond de 1000 strui
ken te planten. Dat gebeurde
tussen de Hyacintstraat en de
Provincialewcg.
