Stevig trappen zal
altijd nodig blijven
Mal regeltje
Winnende Alleweder
zeven jaar
oud
ZATERDAG 20 MAART 1993
Onze Taal
Multatuli schreef in 1862 de be
kende woorden: 'Ik leg mij toe
op 't schrijven van levend Hol-
landsch. Maar ik heb schoolge
gaan Je hoort die woorden wel
eens aangehaald worden door
mensen die weinig ophebben
met het onderwijs. Ik hoor daar
niet bij, maar 't is een feit dat er
op school soms dingen geleerd
worden die niet juist zijn. Geen
wonder, zou ik zeggen; als je
veel leert, is er allicht iets bij
dat niet klopt. En als Multatuli
niet had schoolgegaan, had hij
deze woorden niet eens kunnen
opschrijven.
Ondertussen bestaat er al vele ge
neraties inderdaad wel enige
onzin in de leerstof. Bijvoor
beeld dat je moet schrijven: '...is gekomen' en
..heeft gedaan', omdat dat beter zou zijn
dan '...gekomen is' en '...gedaan heeft'. Het is
i regeltje dat vooral aanstaande ambtena-
i en journalisten goed in hun oren knopen,
nt in de ambtenarij en de journalistiek
geldt het als de hoogste wijsheid. Brieven en
kopij worden daarop nagezien en zo nodig
'verbeterd'. Schrijft dus iemand: 'omdat hun
jasje in de uitverkoop gekocht is', dan wordt
dat gauw nog even veranderd in: 'omdat hun
jasje in de uitverkoop is gekocht'.
Waar komt zo n gek regeltje vandaan? En
waarom zou '...is gekocht' beter zijn dan
'...gekocht is'? Niemand weet het. ledereen
verwijst naar een ander, of naar een boekje.
Maar de schrijver van het boekje heeft het
'r uit een ander boekje, en die andere
schrijver had het op school zo gehoord, en op
school zegt de leraar dat hij het uit een boek
je heeftKortom, de een praat de ander na
i niemand weet waar het goed voor is. Alle
maal hebben ze school gegaan, wat heel goed
naar omdat er ook onzin bij de leerstof
L is het 'levend Hollandsch' soms de du
pe.
Het geval wil dat in de Nederlandse taal
beide mogelijkheden bestaan: allebei even
goed. We gebruiken ze dan ook allebei: '...is
gekomen' en '...gekomen is', '...heeft gekocht'
"...gekocht heeft'. Net zoals het uitkomt.
Zou men 'levend Hollandsch' schrijven, dan
zouden beide volgordes daarin voorkomen.
Maar door een zonderling bijgeloof is ge
kocht heeft' en gekomen is' taboe.
jie twee mogelijkheden zijner niet voor
niks. Er is namelijk een klein betekenisver
schil tussen:is gekomen' slaat op de vol
tooide gebeurtenis, engekomen is' slaat
op de toestand. Daarom zeggen we: 'omdat
het zwembad gisteren is gesloten', maan
'omdat het zwembad al jaren gesloten is'.
Evenzo: 'als de meningen verdeeld zijn',
naar: 'als alle spullen zijn verdeeld'.
Het verschil is niet groot en soms kan
nen twijfelen. Neem nou een zin als de vol
gende: 'Er bestaat documentatie waaruit
blijkt dat de spierkracht bij ondervoede men-
a verminderd is.' Volgens mij is hierver
minderd is' de beste volgorde, want het gaat
n de toestand van verminderde spier
kracht. Zou er gestaan hebben:is vermin
derd', dan komt er meer nadruk op het pro
van vermindering. Wie dat ook werkelijk
bedoelt, kan het zo zeggen.
Wie dit te subtiel vindt, hoeft zich nergens
zorgen om te maken. Zeg of schrijf het maar
gewoon zoals het je voor de mond komt. Dik
ke kans dat het precies de beste volgorde is.
vant zo werkt dat in taal.
Maar als je behept bent (niet: bent be
hept') met dat dwaze schoolrcgeltje. dan gaat
het regelmatig fout. Dan wordt de volgorde
menigmaal, als het ware tegen het 'levende
Hollandsch' in. apert verkeerd. Zo heb ik er
uit de krant al heel wat verzameld d la de vol
gende zinnen:dal zij ten onrechte is ge
doemd tot slavenwerk', of:die voor de
Franstalige opera was bestemd'. Geen mens
die het zo zou zeggen, maar een goedgelovi
ge redacteur die blindelings een fout regeltje
toegepast heeft.
Multatuli had een enkele keer wel een klein
beetje gelijk.
De overdekte ligfiets
Alleweder, winnaar van de
prijsvraag '365 Dagen Fiets',
bestaat al zeven jaar.
Ontwerper is Bart Verhees
uit Rijssen, die er in 1987
het Europese
kampioenschap ligfietsen
mee heeft gewonnen. Om
zijn geesteskind toekomst te
geven, heeft hij aansluiting
gezocht bij een groep
andere ontwerpers, onder
wie Johan Vrielink uit
Dronten, fabrikant van de
ligfiets Flevobike.
Industrieel ontwerper Titus
van den Brink bracht een
klein aantal wijzigingen aan
in het oorspronkelijke
ontwerp.
De volledig uit aluminium
bestaande Alleweder is te
koop voor 2.480 gulden. De
koper krijgt daarvoor geen
fiets, maar een compleet
bouwpakket met
handleiding. Net als een
auto heeft de Alleweder een
zelfdragende carosserie.
Fopnagels verbinden de
aluminium platen, die als
dozen in elkaar zitten. Met
30 kilo is de fiets licht te
noemen. De driewielige fiels
is uitgerust met vering,
stabifisatorstangen,
schijfremmen en een
wegldapbare stuu rkn uppel.
D« wegligging is volgens de
ontwerpers uitstekend. Bij
een schuiver zal de fiets niet
omslaan. Bij regen kan de
bestuurder het instapgat
met een zeil afdekken, zodat
alleen zijn hoofd nat wordt.
Een voorruit is opzettelijk
niet gemonteerd, omdat die
problemen geeft in het
donker en bij regen.
De Alleweder is 2,5 meter
lang, 0,75 meter breed en
0,85 meter hoog. De wielen
hebben het kleine 20 inch-
formaat. Op dit moment
zijn er 25 bouwpakketten
verkocht.
In dit computertijdperk is fietsen door wind en regen nog steeds een gruwel. Dat kan anders, zo laten ontwerpers van '365 Dagen Fietsen' zien op bijgaande impressie. tekening bertmassee foto anefo
hester Kyle, professor werktuig-
m bouwkunde aan de California
^-i State University in Long Beach,
één van de oprichters van de internationale
beweging voor Human Powered Vehicles
(HPV's, door de mens aangedreven voertui
gen) komt er maar meteen mee voor de
draad: anno 1993 hebben we met elkaar
maar bitter weinig nieuwe ideeën ontwikkeld
om een mens zich op eigen kracht zo hard
mogelijk op twee of meer wielen te laten
voortbewegen.
Dat was een teleurstellende mededeling
voor zijn gehoor, afgelopen donderdag in de
Technische Universiteit Eindhoven. Het
bomvolle auditorium met enthousiaste stu
denten, HPV-ers en andere fietsfanaten
straalde uit dat de Willie Wortels onder de
fietsontwerpers vandaag de dag toch knap
per zijn dan ooit.
Stonden de bewijzen daarvoor niet in de
wandelgangen van het gebouw? De razend
snelle Windcheetah, de praktische Flevobike,
de eenvoudige Orka, de aluminium Allewe
der, de Swing, Traffic, Radnabel-Lieger, Sol-
veig, Kingcycle, Jouta, Leitra, Roeifiets en
zo n veertig andere typen ligfiets zijn in staat
een mens sneller en "comfortabeler dan op
een gewone fiets te vervoeren.
Kyle verduisterde de zaal en joeg zijn ont
nuchterende diaverzameling door de projec
tor. Bruin-witte foto's van ligfietsen van rond
het jaar 1900, die nu als nieuw worden gepre
senteerd. Snelheidsrecords werden in die tijd
gebroken bij de vleet. De Fransman Marcel
Berthet reed in 1907 dik 41 kilometer per uur.
De Zwitser Oscar Egg een paar*jaar later 44
kilometer per uur. Niet lang daarna deed de
stroomlijn zijn intrede, en werden de snelhe
den nog hoger.
„Stroomlijn is natuurlijk de ideale vorm
voor maximale snelheid", zegt Kyle, „maar
dat soort fietsen zijn verre van gebruiksvrien
delijk". Hij vervolgt zijn onthutsende fietsdi-
a's met een serie bespottelijke houdingen
van de berijders: fietsers met het hoofd naar
de grond gericht, kijkend door een periscoop;
anderen trappend met voeten en handen,
sturend met het hoofd; twee fietsers bovenop
elkaar, drie achter elkaar. Ook had Kyle tallo
ze ongelukken in zijn archief: gebroken fra
mes, aan flarden gereten constructies en de
fatale gevolgen van niet sturende voorwielen.
Staartje
Kyle heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar
de luchtweerstand bij het fietsen. Hij ontdek
te dat bij een snelheid van 45 kilometer per
uur de luchtweerstand 90 procent van de to
tale weerstand is. Ook berekende hij dat voor
een gewone fiets een vleugelvormige stroom
lijn voldoende is om de luchtweerstand met
60 procent te verlagen.
De professor in de aërodynamica heeft
zelfs eens beweerd dat wielrenner Laurent
Fignon een bepaalde tijdrit zou hebben ge
wonnen, als hij in plaats van dat fladderende
staartje een gestroomlijnd kapsel had gedra
gen. Overigens wist de hard werkende pro
fessor niet, dat in Europa een kwart eeuw
eerder al lang gestroomlijnde fietsen hun
rondjes hadden gereden. Dat kon hij niet we
ten, omdat er destijds met de verworven ken
nis niets werd gedaan.
Vanwege het totale ontbreken van stroom
lijn heeft de gewone fiets beperkingen in
snelheid. Het bewijs daarvan is het wereld
uurrecord, dat op naam van Francesco Mo-
ser staat: ruim 51 kilometer op een gewoon
model racefiets. Wel moesten daarvoor foef
jes gebruikt worden als gladde kleding, aëro
dynamische helm, dichte wielen en een glad
wegdek.
Gestroomlijnde fietsen zijn vrijwel altijd
ligfietsen, omdat daarmee de hoogte van fiets
en bestuurder minimaal blijft. Na de record
pogingen van Berthet en Egg is er wel iets
van Human Powered Vehicles (NVHPV) een
prijsvraag vooreen '365 Dagen Fiets'.
De belangstelling was boven verwachting
groot. Zo'n vijftig individuele fietsconstruc
teurs kwamen met een inzending. De gestel
de eisen waren zwaar. De fietser diende op
de eerste plaats droog te zitten. Daarnaast
moest er bagageruimte zijn met 80 liter in
houd eventueel te benutten voor het ver
voeren van een kleuter de gemiddelde
snelheid zou minimaal 35 kilometer per uur
moeten zijn en er waren eisen op het gebied
van veiligheid, wegligging, remmen, verlich
ting en praktische bruikbaarheid.
Rund
Bij het proefrijden, jureren en prijsuitreiken,
afgelopen woensdag en donderdag in Eind
hoven. werd duidelijk dat 'de 365 Dagen
Fiets' niet bestaat. „Er is niet één oplossing,
er zijn er meer", zegt Guus van de Beek,
hoofdredacteur van Fiets, „De ene fietsende
constructeur zweert bij de tweewieler met
'poncho', de andere bij de geheel omhulde
driewieler. Dat alleen de min of meer achter-
overzittende houding in aanmerking komt
voor een verdere ontwikkeling van de fiets,
wordt overigens nauwelijks meer in twijfel
getrokken."
Het tijdschrift Fiets had voor deze gelegen
heid aansluiting gezocht bij de Technische
Universiteit Eindhoven, waar de studievere
niging Simon Stevin en Studium Generale
een symposium en een tentoonstelling op
zetten onder de titel 'Fiets '93'.
Naast professor Kyle hield Gerrit Jan van
Ingen Schenau, professor in de functionele
anatomie aan de Vrije Universiteit van Am
sterdam, een betoog over de eventuele ver
betering van de efficiëntie van het spierge-
bruik bij fietsen. Zonder hulpmiddelen heeft
de mens het prestatievermogen van een
rund, zo ontmoedigde de professor zijn pu
bliek Met behulp van het wiel plaatst de
mens zich in prestatievermogen tussen de
gazelle en de cheetah, maar veel hoger zal hij
niet komen.
Met de wijze van aandrijving zit het wel
goed, zo weet Van Ingen Schenau na een se
rie proeven met geïsoleerde rattespieren. Wie
sneller wil fietsen, hoeft niet verder met het
bestaande aandrijfmechanisme van pedalen
en cranks te rommelen: dat is nauwelijks effi
ciënter te maken. Probeer meer spiersyste
men bij de fietsarbeid te betrekken, adviseer
de de professor: „Daar kunt u zich nog jaren
in vastbijten." Hierna kreeg ieder onmiddel
lijk Kyle's dia voor ogen van de met handen
en voeten trappende fietser, die stuurde met
zijn hoofd.
Regen
Gesteld dat de HPV vanaf heden in grote
aantallen op de wegen verschijnt, staat de
rijksoverheid dan met open armen klaar? Om
daarachter te komen was Ton Welleman,
projectleider van het 'Masterplan Fiets' uit
genodigd. „Hobbelt de HPV mee in het hui
dige verkeersbeeld of zijn daar speciale maat
regelen voor nodig? Ik heb daar geen pas
klaar antwoord op", zei Welleman. Hij
schetste een beeld van Nederland in het jaar
2050, waar geen enkele auto meer in stad of
dorp te bekennen is. Ze staan allemaal keurig
aan de rand van de bebouwde kom gepar
keerd. Daarbinnen is de weg vrij voor alle ty
pen fietsen. De rijksambtenaar oogstte ook
boegeroep: „De HPV zal een grotere snelheid
hebben, en wij vragen ons af of er de be
stuurder dan geen helm op moet hebben en
geluidssignalen moet geven."
Welleman had overigens nog een ontnuch
terende mededeling voor 365 dagen-fietsers,
die klagen over het klimaat in Nederland.
Volgens het KNMI regent het hier slechts zes
procent van de tijd. Fietsers die elke dag naar
hun werk fietsen, zeggen dat 10 tot 12 pro
cent van alle ritten door de regen voert.
Fabrikanten zien nog niets in 365 Dagen Fiets
veranderd in het toegepaste materiaal. Pro
fessor Kyle ontwierp zelf een stroomlijnvorm
voor een gewone fiets. Een geoefende fietser
bereikte daarmee een snelheid van 68 kilo
meter per uur.
Diverse recordpogingen schroefden de
maximaal te bereiken snelheid nog verder
omhoog, tot zelfs boven de 100 kilometer per
uur. Het gaat daarbij om sigaarvormige, on
handelbare snelheidsmonsters, die onbruik
baar zijn in het wegverkeer. Voor het publiek
leuk om te zien, maar gebruikers-onvriende
lijk en daarom ongeschikt voor woon-werk-
verkeer.
Prijsvraag
Om dat laatste draait het natuurlijk allemaal.
Een snelheidsrecord van een prototype is
prachtig, maar wordt er nog iets met de op
gedane ervaring gedaan? De redactie van het
tijdschrift 'Fiets' greep het tienjarig bestaan
aan voor het uitschrijven van een prijsvraag.
Het blad legt nu een decennium lang de vin
ger op de internationale ontwikkelingen van
de fiets en moet constateren dat aan de fiets,
zoals die bij iedereen bekend is, niet zo heel
veel meer kan worden veranderd. Met de
komst van de ATB of mountainbike werd de
fiets ineens een stuk leuker, maar in wezen
gaal het toch om hetzelfde model frame, met
wat dikkere banden, perfecte remmen en uit
gekiende schakeling. Vering op de fiets komt
eraan. Daarna volgen misschien nog wat
handigheidjes en dat is het dan wel.
Enigzins verbluft komt de koper van al dat
moois, dat ook nog eens heel duur kan zijn,
tot de ontdekking dat er nog steeds hard ge
werkt moet worden om die fiets van a naar B
te brengen, en dat valt lang niet altijd mee.
Vooral bij tegenwind, regen en koude.
Waarom bestaat er geen fiets die 365 da
gen in het jaar prettig bruikbaar is, bedacht
de redactie van Fiets. De bekende fietsfabri-
kanten willen zich daar voorlopig niet aan
branden, en een enkel individueel ontwerp
zet geen zoden aan de dijk. Daarom kwam er
na overleg met de Nederlandse Vereniging
Waarom bestaat er geen fiets die 365
dagen in het jaar prettig bruikbaar is,
bedacht de redactie van het blad Fiets,
en schreef een ontwerpwedstrijd uit. De
respons was groot, maar 'dé'365 Dagen
Fiets zat er niet bij. Deze week werden
de ontwerpen op een symposium in
Eindhoven getest, bekeken en beloond.
Eetite leur stellende mededeling voor de
hoopvolle fietser: eigenlijk is er
sinds het begin van deze eeuw niet zo
vreselijk veel vooruitgang geboekt. De
ligfiets is weliswaar inmiddels vaak
overdekt en gestroomlijnd, maar nog
steeds geen alternatief voor de auto. En
het valt te betwijfelen of het in de
toekomst nog veel beter wordt. Want
wie wil met handen en voeten trappen
en met het hoofd sturen
