Noord-Korea
tart de wereld
Feiten &Menbmgen
Felix Rottenberg heeft nog een jaar Rechter beslist wie voor ex moet betalen
VRIJDAG 19 MAART 1993
2
Het Non-proliferatieverdrag (NPV) werd door
de Verenigde Staten, de Sovjetunie en Groot-
Brittannië opgesteld ter voorkoming van de
verspreiding van kernwapens en atoomtech
nologie. Het verdrag trad in 1970 in werking
en geldt tot 1995.
Naleving van het verdrag wordt gecontroleerd
door de VN-organisatie Internationaal Agent
schap voor Atoomenergie (IAEA) in Wenen.
Deze organisatie moet via inspecties voorko
men dat vreedzame nucleaire techniek wordt
aangewend voor militaire doeleinden.
In totaal hebben 149 landen zich aangesloten
bij het verdrag. Tot de landen die weigeren te
ondertekenen behoren Argentinië, Brazilië,
Chili, Cuba, Spanje, India, Israël, Pakistan,
Verenigde Arabische Emiraten en Zuid-Afrika.
Zij noemen het discriminatie dat de VS, Rus
land, China, Frankrijk en Groot-Brittannië
volgens het verdrag wel over kernwapens mo
gen beschikken.
China, Egypte, Kuwayt, Singapore, Turkije en
Zwitserland hebben het NPV. ondertekend
maar niet geratificeerd. Na het uiteenvallen
van de Sovjetunie hebben Kazachstan, Oek
raïne en Witrusland toegezegd hun kernwa
pens aan Rusland te zullen overdragen.
De IAEA neemt aan dat niet-ondertekenaars
Israël, India, Pakistan en Zuid-Afrika wel over
een of meer kernwapens beschikken en dat
Brazilië en Argentinië een heel eind op weg
zijn met de produktie van een eigen kernwa
pen. Dat laatste geldt ook voor NPV-onderte-
kenaars Irak, Iran, Libië en Noord-Korea.
Het Internationaal Agent
schap voor Atoomenergie
(IAEA) wil toch een inspec
tie uitvoeren van twee ver
dachte nucleaire lokaties in
Noord-Korea, hoewel dat
land het Non-Proliferatie
verdrag heeft opgezegd. In
een verklaring werd Noord-
Korea opgeroepen „de nodi
ge maatregelen te nemen
om de geschillen op te los
sen en toezicht op naleving
(van het NPV) te waarbor
gen".
De VS voeren momenteel
overleg met Noord-Korea
om zijn besluit terug te
draaien. Noord-Korea heeft
laten doorschemeren dat
het daartoe bereid is, als de
VS een einde maken aan de
jaarlijkse militaire oefenin
gen met Zuid-Korea.
Koude Oorlog laait op Koreaans schiereiland opnieuw op
Uit angst voor een aanval verduisteren de Noordkorea-
nen 's avonds hun huizen, worden in de fabrieken mobi
lisatie-oefeningen gehouden en stoort de regering de op
Noord-Korea gerichte radio-uitzendingen uit Japan. Ook
ten zuiden van de grens, de 38ste breedtegraad, worden
de vuisten gebald. Het Zuidkoreaanse leger is in verhoog
de staat van paraatheid en de driemaandelijkse alarmoe
fening werd begin deze week met aanzienlijk meer toe
wijding uitgevoerd. De Koude Oorlog leek met de val van
het communisme in het Oostblok voorgoed voorbij,
maar laait op het Koreaanse schiereiland opnieuw op.
HAARLEM JOLANDA OUKES
Eind vorige week schokte het
communistische Noord-Korea
de Aziatische wereld door uit
hetNon-proliferatieverdrag
(NPV) te stappen. Het verdrag
tegen verspreiding van kernwa
pens en - technologie werd in
1985 door de regering in Py
ongyang ondertekend. Het ver
plicht de Noordkoreanen inter
nationale inspecties toe te staan
van hun nucleaire faciliteiten.
Uit protest tegen deze inspec
ties en tegen de gezamenlijke
Amerikaans-Zuidkoreaanse mi
litaire oefening Team Spirit zeg
de Noord-Korea als eerste ter
wereld het verdrag op.
Begin vorig jaar gaf Pyongyang
de VN-organisatie Internatio
naal Atoomenergie Agentschap
(IAEA), belast met de controle
op naleving van het NPV, toe
stemming inspecties uit te voe
ren. Het IAEA ondernam er zes,
waaruit bleek dat er „tegenstrij
digheden bestaan tussen de ge
vraagde en geleverde informa
tie". Reden dus om de nucleaire
installaties in het ten noorden
van de hoofdstad gelegen Yong-
byong eens nader te bekijken.
Noord-Korea voelde daar niets
voor. Omdat het IAEA bij haar
onderzoeken gebruik maakt van
informatie van de Amerikaanse
inlichtingendienst CIA, beschul
digde Pyongyang het agent
schap van partijdigheid. De VS
zouden via het LAEA alleen uit
zijn op Noord-Korea's militaire
geheimen.
Geheimen
Voor een kernbom is hetzij ver
rijkt uranium hetzij plutonium
nodig. Volgens westerse militai
re analisten heeft Noord-Korea
in de jaren zestig in het geheim
gekozen voor de.ontwikkeling
van een kernwapen waarin plu
tonium wordt gebruikt. De
kernreactor in Yongbyong, te
klein om rendabel te zijn als
elektriciteitsvoorziening, zou
per jaar acht kilo plutonium
kunnen produceren. Dat is ge
noeg voor een kernwapen. Bo-
handel met Japan en op Japan
se investeringen.
Een andere optie is een lucht
aanval op Yongbyong, naar
voorbeeld van het bombarde
ment waarmee Israël in 1981
een in aanbouw zijnde Iraakse
kerncentrale in puin schoot.
Maar deze oplossing zou ge
makkelijk kunnen leiden tot
hervatting van de bloedige Ko
reaanse oorlog.
Spanningen
Zuid-Korea zit daar niet op te
wachten, maar voert met tegen
strijdige uitlatingen de spannin
gen wel verder op. Zo verklaar
de de voormalige Zuidkoreaan
se gezant bij het IAEA, Lee
Chang-choon, onlangs dat de
VN een gewapende actie tegen
Noord-Korea niet moeten schu
wen. „We moeten ons voorbe
reiden op het ergste scenario,
waaronder luchtaanvallen en
een zeeblokkade tegen Noord-
Korea", aldus Lee. Tegelijkertijd
klinken vanuit Seoul aanmerke
lijk minder agressieve geluiden.
„Doel van het diplomatieke of
fensief van Zuid-Korea is niet de
totale isolatie van het noorden",
zo verzekerde de Zuidkoreaanse
minister van buitenlandse za
ken, Han Soon Joo. Han zal vol
gende week voor overleg naar
Washington en Tokyo afreizen
en hoopt Noord-Korea zo ver te
krijgen dat het land de inspec
ties toestaat zonder dat de VN
sancties afkondigen.
Of de verzoenende woorden uit
Zuid-Korea lang aanhouden,
valt volgens waarnemers te be
twijfelen. De Zuidkoreaanse
'haviken', die hereniging met
het noorden nastreven, maar
die geen enkel contact willen
hebben met de huidige macht
hebbers in Pyongyang, zien hun
kans schoon. Zij kunnen hun
positie versterken nu blijkt dat
de toenaderingspolitiek van de
afgelopen jaren geen vruchten
heeft afgeworpen. Maar ze
moeten nog even geduld heb
ben. In ieder geval tot volgende
week donderdag.
In het kader van de militaire oefening Team Spirit steken Zuidkoreaanse troepen de rivier Namhan over.
ven door de economische ma
laise in het land, die volgens Ja
panse en Zuidkoreaanse kran
ten al heeft geleid tot voedsel-
rellen en een heuse couppo
ging. De huidige crisis kan de
aandacht afleiden van econo
mische problemen.
Maar dgarmee riskeert Noord-
Korea tegelijkertijd dat het lon
ken naar Japanse en Zuidko
reaanse investeringen voorlopig
vruchteloos zal zijn en dat de
relatie met Rusland die na de
val van het communisme en het
uiteenvallen van de Sovjetunie
al behoorlijk was bekoeld
verder zal verslechteren.
De verstandhouding met bond
genoot China liep vorig jaar au
gustus al een flinke deuk op,
toen Peking diplomatieke be
trekkingen aanknoopte met Py-
ongyangs aartsvijand Zuid-Ko
rea. Dus ook van de kant van
Noord-Korea'sbelangrijkste
handelspartner valt niet veel
steun meer te verwachten. Pe
king heeft wat de opbouw van
de eigen economie betreft van
zelfsprekend meer oog voor het
zuiden dan het noorden. Bo
vendien maakte China begin dit
jaar een einde aan de ruilhandel
Noordkoreaanse grondstof
fen tegen Chinese olie met
Pyongyang. Het land zal voort
aan voor Chinese goederen in
klinkende munt moeten beta
len.
De harde opstelling van het
IAEA lijkt het gevolg van het de
bacle rond Irak. De VN-organi
satie ging voor het oog van de
wereld af, toen bleek dat het
agentschap, ondanks diverse in
specties, niet had gemerkt dat
Saddam Hussein aan een eigen
kernwapen werkte. Om herha
ling te voorkomen heeft het
IAEA het toezicht op Noord-Ko
rea verscherpt.
Het IAEA heeft het land.tot 25
maart de tijd gegeven terug te
komen op het besluit de inspec
ties te weigeren. Als Noord-Ko
rea daar niet op in gaat, riskeert
het sancties. Het IAEA heeft niet
de bevoegdheid NPV-onderte-
kenaars op het matje te roepen,
maar zal de zaak aankaarten bij
de VN-Veiligheidsraad. Wat er
precies tegen het weigerachtige
Noord-Korea kan worden on
dernomen, is nog onduidelijk.
De Veiligheidsraad komt deze
week opnieuw bijeen om zich
over de zaak te buigen.
Economische sancties liggen
het meest voor de hand, maar
het is nog maar de vraag of die
in het geval van Noord-Korea
veel zin hebben. Het orthodoxe
land heeft zich vrijwel van de
buitenwereld afgesloten. Bo
vendien is het nog maar de
vraag of China, dat in de V-raad
een vetorecht heeft, zal mee
werken aan dergelijke straf
maatregelen. Volgens Alan
Romberg van de in New York
gevestigde Raad voor Buiten
landse Betrekkingen, hebben
economische sancties tegen
Noord-Korea alleen maar zin
als ze betrekking hebben op de
vendien zou er sprake zijn van
een tweede kerncentrale die
niet op het elektriciteitsnet is.
aangesloten en van een verrij-
kingsfabriek voor uranium.
Pyongyang heeft altijd ontkend
bezig te zijn met de ontwikke
ling van kernwapens. Het kleine
beetje plutonium dat het land
heeft geproduceerd, zou be
stemd zijn voor onderzoeks
doeleinden.
De vraag is echter waarom een
land zich nog verder in het iso
lement werkt als het njets heeft
te verbergen. Politieke waarne
mers geloven dat de dwarsligge
rij van Noord-Korea is ingege
nucleair
researchcentrum
A kerncentrale
DEN HAAG HENRI KRUITHOF
Felix Rottenberg was twee jaar
geleden nog een van de grootste
critici van de PvdA cn vooral
van de leiding van die partij. Nu
is hij een jaar voorzitter. Vooral
zijn verbaal geweld (sommigen
noemen het een grote bek)
heeft hem op die positie ge
bracht. Nu hij vorig weekeinde
volslagen ongemerkt zijn eerste
verjaardag als PvdA-voorzitter
heeft gevierd, is het tijd voor
een tussentijdse afrekening.
Vrijdag de dertiende maart
1992 was hoe dan ook een ge
denkwaardige dag voor de in
crisis verkerende PvdA. Rotten-
bergtverd met groot enthou
siasme gekozen tot voorzitter.
Toen nog was er sprake van een
duo-voorzitterschap, samen
met oud-vakbondsman Ruud
Vreeman. Van de duo-passagier
is sindsdien weinig of niets
meer vernomen.
Insiders zeggen dat Ruud Vree
man inmiddels spijt als haren
op zijn hoofd heeft dat hij met
Felix Rottenberg in zee is ge
gaan. Vreeman vindt dat er veel
meer moet wórden gedaan aan
de inhoudelijke vernieuwing
van de partij. Rottenberg daar
entegen zit de ene discussiebijeenkomst na
de andere voor, waarbij hij probeert met
suggestieve vragen de aanwezige partij top
pers zover te krijgen dat ze felle kritiek leve
ren op de vorige kabinetten. Zonder al te
veel succes overigens.
Daarnaast houdt de partijvoorzitter zich be
zig met het instellen van commissies, véél
commissies. En het moet worden gezegd:
daarbij bewandelt hij niet steeds platgetre
den paden. Hij heeft de toeschouwers al
menigmaal verrast met weinig voor de
hand liggende personen.
Zo werd VARA-voorzitter Marcel van Dam,
die over de politieke top van de partij wei
nig goeds te melden heeft, lid van de pro
gramcommissie. Of neem André van der
Louw, de verbitterde ex-burgemeester, ex-
voorzitter van Rijnrpond en ex-minister.
Die mag nu een commissie voorzitten die
Felix Rottenberg.
FOTO ANP FRANS VAN DER LINDE
moet bezien hoe de naar D66 weggelopen
kiezers teruggehaald moeten worden.
'Vernieuwing van de partij' noemt Rotten
berg dat. Maar vernieuwing suggereert toch
op z'n minst dat ook en vooral jongeren,
nieuwe leden, een kans krijgen. En het is
maar zeer de vraag of het terughalen van de
ene oudgediende na de andere, de aantrek
kingskracht van de partij vergroot. De opi
niepeilers zien daar in elk geval nog niet
Er zit ook een groot gevaar aan de handel
wijze van de partijvoorzitter. Ofschoon Rot
tenberg het motto 'ifyou cannot beat them,
join them', boven z'n bed lijkt te hebbön
hangen, is het maar de vraag of het binnen
halen van al die critici een einde zal maken
aan de kritiek. Het gevaar is niet denkbeel
dig dat deze soms zure, soms cynische,
maar in elk geval weinig positieve oudge
dienden groepjes binnen de
partij om zich heen weten te
verzamelen die uitgroeien tot
fracties, roerige politieke groep
jes binnen de partij. En als dat
gebeurt, is Rottenberg nog veel
verder van huis.
Rottenberg is een jaar geleden
binnengehaald als de redder
van de PvdA. De nog overgeble
ven leden hoopten dat deze
jonge hond het enthousiasme
in en de uitstraling van de partij
zou kunnen terugbrengen. De
PvdA moest niet meer de partij
van de vergadertijgers zijn,
maar de partij van de originele
ideeën. De partij waarmee poli
tiek Nederland weer duchtig re
kening zou moeten houden.
Het moet worden gezegd, het
enthousiasme heeft Rottenberg
er weer een beetje ingekregen.
De partijbijeenkomsten die hij
belegt zijn veel minder saai dan
vroeger. De aanwezigen krijgen
veel meer de kans zich in de
discussie te mengen dan vroe
ger. Aan de opkomst tijdens die
bijeenkomsten is te zien, dat dat
wordt gewaardeerd.
Maar helaas voor de voorzitter,
heeft zijn aanpak nog geen en
kele invloed op het electoraat.
Weliswaar leek het er een paar
maanden geleden even op dat de weg naar
boven gevonden was, maar de laatste we
ken is die voorzichtige winst in de peilingen
weer geheel verdwenen.
En daarmee wordt Rottenberg onderdeel
van de malaise. Zijn wittebroodsweken zijn
ruimschoots voorbij. Er mochten na een
jaar resultaten van de nieuwe voorzitter
worden verwacht, zeker gezien zijn eigen
uitspraken vlak voor zijn verkiezing. Die
zijn echter zo goed als volledig uitgebleven.
De 'tussenbalans' is voor Rottenberg dus
niet erg positief. Maar op tussenbalanzen
wordt in de politiek zelden afgerekend. De
eindafrekening komt pas na zijn tweede
verjaardag, als de uitslag van de Tweede-
Kamerverkiezingen bekend is. Heeft hij dan
nog niets bereikt, dan zal de roep om ver
vanging zeker klinken. Felix Rottenberg
heeft nog een jaar.
DEN HAAG CUS SCHREUDERS
JURIDISCH MEDEWERKER
Staatssecretaris Ter Veld (socia
le zaken) ontmoet nieuwe op
positie van de kant van de rech
terlijke macht tegen haar pogin
gen de gemeenten te verplich
ten bijstandsuitkeringen voor
gescheiden mensen te verhalen
op de voormalige partner.
Eerder al doorkruiste de rech
terlijke macht het voornemen
van de staatssecretaris om bij
stand in bepaalde gevallen met
terugwerkende kracht te verha
len. Nu heeft de president van
de rechtbank in Alkmaar, mr. R.
Gisolf, ondubbelzinnig ver
klaard dat de rechterlijke macht
niets te maken heeft met richt
lijnen van het ministerie bij de
vaststelling of er betaald moet
worden voor het levensonder
houd van een voormalige part-
Hij reageert hiermee op het
dreigement van Ter Veld om de
gemeenten Alkmaar en Den
Helder te straffen wegens hun
weigering bijstand te verhalen
op ex-echtgenoten die langer
dan zes jaar gescheiden zijn.
Op de achtergrond speelt het
probleem: wat is nu eigenlijk de
juridische fundering van het
verhalen van de bijstandsuitke
ring op een ex-partner? Dit ver
onderstelt een voortdurende
onderhoudsplicht tussen men
sen die allang niets meer met
elkaar te maken (willen) heb
ben.
Alimentatie voor ex-echtge
noten kan rechtvaardig zijn, als
bijvoorbeeld een vrouw haar
opleiding en loopbaan opgaf
om zich te wijden aan de carriè
re van haar man en na een
scheiding zonder inkomen ach
terblijft. Maar als de ex-partner
die bijstand vraagt, voorheen
economisch zelfstandig is ge
weest en later werkloos raakt,
moet de ander dan toch nog
worden aangesproken voor het
levensonderhoud?
Feministische juristen, zoals
Riki Holtmaat in haar boek Het
recht op bijstand, betogen dat
onderhoudsplicht en bijstands-
verhaal vrouwen als het ware
het recht ontzeggen op onaf
hankelijkheid. Hun recht op een
uitkering blijft gekoppeld aan
de onderhoudsverplichtingen
uit het gestrande huwelijk, jaar
in jaar uit.
Rechtbankpresident Gisolf
lijkt voor deze benadering ge
voelig te zijn. De rechtbank in
Alkmaar ziet er geen heil in,
mensen de ellende van een pro
ces te bezorgen en oude emo
ties op té rakelen, terwijl er tus
sen hen geen sprake is van een
alimentatieverplichting (of zij
daar zelf bewust van hebben af
gezien).
Behalve betrokkenen die het
onrechtvaardig vinden dat zij
alsnog via de gemeente moeten
betalen vöor hun ex, plus vrou
wen die niet afhankelijk willen
zijn, plus gemeenten die geen
zin hebben in de rompslomp,
roept nu ook een vooraan
staand vertegenwoordiger van
de rechterlijke macht de staats
secretaris tot de orde. Daar
heeft hij goede redenen voor.
Een rechtsgrond voor verhaal
van bijstand bestaat alleen, in
dien een onderhoudsplicht niet
wordt nagekomen. De onder
houdsplicht wordt geregeld in
het Burgerlijk Wetboek, niet in
de Bijstandswet. Het verhalen
van de bijstand op onderhouds
plichtigen moet dan ook strikt
het burgerlijk recht volgen. Het
dient aan te sluiten bij de uit
gangspunten die dè rechter
hanteert als hij over het vast
stellen van alimentatie oordeelt.
Als de rechter van mening is
dat een ex-echtgenoot geen (of
niet langer) alimentatie hoeft te
betalen, dan is er ook geen
rechtsgrond voor het verhalen
van de bijstandsuitkering. Dat
lijkt simpel en dat is het ook.
Maar sinds de inwerkingtre
ding van de Wet terugvordering
en verhaal bijstand op 1 augus
tus vorig jaar ligt er een pro
bleem.
TOM JANSSEN
zm Mmwjm lm® wk m mmm wm te /mn,../
